1. Q“~°= ã¨Oáê^Œ‰õΩÅ∞
„á⁄IIJ_»Ñ¨ ã¨`«º<å~åÜ«∞}
ã¨ÅǨ =∞O_»e
P‰õΩÅ Éèí∂=∞Ü«∞º
Ãã·<£û ã¨∂Ѩ~ü"≥·[~ü(i>ˇÿ~ü¤)SCERT-AP
JÅ¡O <å~åÜ«∞}
Z_ç@~ü–#=∞¿ãÎ `≥ÅOQÍ}
z‰õΩ¯_»∞ „ѨÉèÏHõ~ü
J_»fiˆHò–<åºÜ«∞ ã¨ÅǨ ^•~°∞
ã¨Oáê^Œ‰õΩÅ∞
_®IIã≤.HÍjO
ã¨Oáê^ŒHõ =~°æO
a.=∞kÌÖ˘
q„Hõ"£∞
¿ãflǨÏÅ`« ZO.
„HÍOu
ã¨Oáê^Œ‰õΩxL`«Î~°O
19481948194819481948
`≥ÅOQÍ} QÆ∞O_≥#∞
ÉÏÜü∞<≥ò`À á⁄_çz# ~ÀA
1969
HÍO„ÔQãπ ~°HõÎ ^•Ç¨ xH˜
"≥∂^Œ∞QÆ∞ѨÓÅ∞ ~åeáÈ~Ú# k#O
2009
z^ŒO|~° ~°Ç¨Ï㨺OÖ’
Ü«∞=fi#Ѩ٠HõÅÅ∞ LiáÈã¨∞‰õΩ#fl Ü«∂_®k
2011
=∞m§ HÍO„ÔQ¿ã
'~år— '<å=∂Å— <å@Hõ=∂_»∞`«∞#fl HÍÅO
JÅ<å_»∞ <≥„Ǩ˙
HõÅ<å_»∞ WOk~å
WÅ<å_»∞ ™ÈxÜ«∂
JO^Œiq ~°HõÎOÖ’ `«_çã≤# KÕ`«∞ÖË
–ã≤.HÍjO
~°K«#Å∞, K«O^•Å∞ ѨOѨ=eû# z~°∞<å=∂
¿ãflǨÏÅ`« ZO.,
WO.<≥O.1–1–305, ÉÏÖÏr HÍÅh,
"≥∂ǨÏ<£#QÆ~ü, H˘`«Î¿Ñò
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£–500 035
á¶È<£ <≥O. 9290745490
#_»∞ã¨∞Î#fl`≥ÅOQÍ}=∂㨠Ѩ„uHõ
E<£, 2011
ã¨OѨ٘: 1
ã¨OzHõ: 5
#∂~°∞ ѨÓÅ∞ qHõã≤OK«h, "Õ~Ú PÖ’K«#Å∞ ã¨OѶ¨∞i¬OK«h J#fl@∞¡ „Ѩ*Ï#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ# aè#fl PÖ’K«#ʼnõΩ
=∂ Ѩ„uHõÖ’ KÀ@∞O@∞Ok. Hõ#∞Hõ D Ѩ„uHõÖ’ =Ú„kOz# Jaè„áêÜ«∂Å∞ ~°K«~Ú`«Å"Õ. ã¨Oáê^ŒHõ
=~åæxH˜ UH©ÉèÏ=O LO_»#=ã¨~°O ÖË^Œ∞.
©K«~ü
[~°fleã¨∞ì
[~°fleã¨∞ì
[~°fleã¨∞ì
1#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}

2. `≥ÅOQÍ}`˘=fi
1. ã¨Oáê^ŒH©Ü«∞O
P`«‡Ç¨Ï`«º PÖ’K«# `«Ñ¨C ÉèíQÆ`üã≤OQ∑ 3
2. ÔQãπì Z_ç’iÜ«∞Öò
`≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O „Ѩã¨∞Î`« Ѩiã≤÷u P‰õΩÅ Éèí∂=∞Ü«∞º 4–6
3. #_»∞ã¨∞Î#flHÍÅO
Z. ~år<å=∂Å`À `≥ÅOQÍ} =KÕÛã¨∞ÎO^•? Z.#~°ã≤OǨ Ô~_ç¤ 7–9
a. „ѨѨOpHõ~°}–PO„^èŒ =Åã¨"å^ŒO–`≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O U~°∞H˘O_» #~°ã≤OǨï_»∞ 10–15
ã≤. ZѨC_»∂ Z=∞Ô~˚hû<Õ áÈ@∞ <å~åÜ«∞} 16
_ç. Jaè=$kú ¿Ñ~°∞ g∞^Œ =∂Ü«∞=∞=Ù`«∞#fl QÆ∞@ìÅ∞, [Åáê`åÅ∞ N^èŒ~ü~å=Ù ^ÕâòáêO_Õ 17–19
4. L^Œº=∞ ã¨OQÆ`«∞Å∞
`≥ÅOQÍ} áÈ~°∞ÉÏ@ =∞ǨÏ|∂Éò#QÆ~ü =∞˜ì=∞#∞+¨µÅ∞ =∞kÌÖ˘ 20–23
áê~°¡"≥∞O@∞Ö’ aÅ∞¡ HÀã¨O Ñ¨Öˇ¡Ñ¨Öˇ¡ ÖÁe¡ ѨÙe=∂q∞_ç 24–27
`≥ÅOQÍ} ã≤OQƈ~}˜ L^ÀºQÆ∞Å ã¨OѶ¨∞O (TSEU) 36
5. K«~°Û
ÉèÏëê K«~°Û H˘xfl JO`«s¡# "åã¨Î"åÅ∞ Ö’ÔH ~å*òѨ=<£ 28–29
6. QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∞‰õΩO^•O
=∞Ǩϟáê^蕺ܫÚ_»∞H˜ x["≥∞ÿ# x"åo N^èŒ~ü~å=Ù ^ÕâòáêO_Õ 30–31
™ê~ü Ü«∂kÖ’.... Ö’ÔH ~å*òѨ=<£ 32–35
2#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}

3. P`«‡Ç¨Ï`«ºPÖ’K«#`«Ñ¨C
(`«=∞ LitHõ∆#∞ „Ѩ[Å XuÎ_ç =Å¡ Ü«∂=r˚= tHõ∆QÍ KÕ¿ãÎ *ˇ·Å∞Ö’ =∞QÆæ_»O Hõ<åfl
P`«‡Ç¨Ï`Õº "≥∞~°∞QÆx ã¨∞Mò^Õ"£ ~åã≤# L`«Î~åxH˜ Wk ["å|∞)
„Ñ≤Ü«∞™È^Œ~å!
h L`«Î~åxfl Ѩ^Õ Ñ¨^Õ KåÖÏ „â◊^ŒúQÍ K«k"å#∞. Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’ =zÛ# =∂~°∞Ê =∞#ÃÑ· aè#fl „ѨÉèÏ=O K«∂Ñ≤O^Œx QÆ∞iÎOKå#∞.
|Ü«∞@ =ÙO_»QÍ #∞=Ùfi Jã¨Ç≤ϺOK«∞‰õΩ#fl q+¨Ü«∂ÖË WѨC_»∞ h‰õΩ `«Ñ¨Êxã¨i JÜ«∂º~Ú. WHõ U q+¨Ü«∂Åfl~Ú`Õ <Õ#∞ QƘìQÍ
|ÅѨˆ~Û"å_ç<À "å˜H˜Ñ¨C_»∞ U „áê^è•#º`« ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ =ºH˜ÎQÆ`« „¿Ñ=∞ÃÑ· <å‰õΩ qâßfiã¨O =ÙO_Õk. WѨC_»∞
P ÉèÏ"åxH˜ <å =∞#ã¨∞Ö’ =∞ã≤Î+¨¯OÖ’ ‰õÄ_® ZÖÏO˜ „Ѩ`ÕºHõ ™ê÷#=¸ ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk. Wk=~°Ö’ #∞=Ùfi nxH˜ ѨÓiÎ
=ºuˆ~HõOQÍ =ÙO_Õ"å_çq. HÍx WѨC_»∞ nxÃÑ· h PÖ’K«#Ö’¡ ã¨=¸Å=∞~Ú#, qѨ¡"å`«‡Hõ"≥∞ÿ# =∂~°∞Ê HõxÑ≤™ÈÎOk. Wk =∂#=
=∞#∞QÆ_»Ö’ Ju =ÚYº=∞~Ú# ÉèÏQÆOQÍ J#∞Éèí∂u K≥O^Œ∞`«∞<åfl=Ù. "åã¨Î"å#∞Éèí=OÖ’ h=Ù P q^èŒ"≥∞ÿ# „Ѩ`ÕºHÍ#O^ŒO K«qK«∂âß=Ù
‰õÄ_®.
h‰õΩ WѨʘH© *Ï˝Ñ¨Hõ=ÚO_»=K«∞Û. XHõ~ÀA <Õ#∞ P`«‡Ç¨Ï`«º QÆ∞iOz K«iÛOKå#∞. H˘xfl Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ P`«‡Ç¨Ï`«º ã¨=∞~°÷hÜ«∞O
HÍ=K«∞Û J<åfl#∞. P<å_»∞ #∞=Ùfi <å Jaè„áêÜ«∞O`À qÉèËkOKå=Ù. K«~åÛ ã¨÷ÅO, ã¨=∞Ü«∞O ‰õÄ_® <å‰õΩ ÉÏQÍ JÖψQ QÆ∞~°∞Î<åfl~Ú.
ëêǨÏOëêÇ‘Ï ‰õΩ©~°OÖ’ XHõ ™êÜ«∞OHÍÅO ѨÓ@ P K«~°Û [iyOk. JÖÏO˜ Ñ≤iH˜Ñ¨x U Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡#∂ ã¨=∞~°÷hÜ«∞O HÍ^Œx
h=Ù ¿ÇÏà◊#QÍ =∂Ï¡_®=Ù. Jk Jã¨Ç¨ÏºHõ~°"≥∞ÿ# ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# Ѩx Jx ‰õÄ_® h=<åfl=Ù. D q+¨Ü«∞OÖ’ WѨC_»∞ h Jaè„áêÜ«∞O
ѨÓiÎQÍ `«ÅH˜O^Œ∞Öˇ·Ok. H˘xfl Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ D Ѩx ã¨Ô~·O^Õ#x =∂„`«"Õ∞ HÍHõ `«Ñ¨Êxã¨iQÍ ‰õÄ_® ÉèÏqã¨∞Î<åfl=Ù. <å q+¨Ü«∂xH˘¿ãÎ
nxÃÑ· "≥Ú^Œ’¡ h‰õΩ#fl Jaè„áêÜ«∞"Õ∞ WѨC_»∞ <å Jaè„áêÜ«∞O. P`«‡Ç¨Ï`«º F Jã¨Ç¨ÏºHõ~°"≥∞ÿ# <Õ~°O. ѨÓiÎQÍ Ñ≤iH˜"å_»∞ KÕÜ«∞=Åã≤#
Ѩx. qѨ¡=HÍ~°∞x ã¨OQÆu ѨHõ¯#Ãјì =∂=¸Å∞ =∞x+≤ Z=Ô~·<å nxfl ã¨=∞i÷OK«~°∞.
''Hõëêìefl ÉèíiOK«_»"Õ∞ ^Õâ◊ ¿ã= ZÖÏ J=Ù`«∞O^À <å‰õΩ J~°÷O HÍ=_»O ÖË^Œx h=Ù ~åâß=Ù.——
h=O˜ =ºH˜ÎxOz D =∂@Å∞ ~å=_»O <å‰õΩ KåÖÏ Pâ◊Û~°ºOQÍ LOk. <Ò ["å<£ ÉèÏ~°`«ã¨Éèí ÅHõ∆ º „ѨHõ@#QÍ =∞#O
ZOK«∞‰õΩ#fl '¿ã=ÅÖ’ HõëêìÅ#∞ ã¨Ç≤Ï+¨µ‚`«, „áê}`åºQÆO— J#fl =∂@#∞ ZO`« W+¨ìѨ_Õ"åà◊§O. =∞#ÔHO`À W+¨ì=∞~ÚOk. #∞=Ùfi
KÕÜ«∞QÆey#O`« ¿ã= KÕâß=Ù. WHõ WѨC_»∞ HõëêìÅ#∞ ÉèíiOKÕ ã¨=∞Ü«∞O. =∞~˘Hõ˜ #∞=Ùfi ^Õâ◊ „Ѩ[ÅO^ŒiH© <åÜ«∞Hõ`«fiO JOkOK«=Åã≤#
ã¨=∞Ü«∞O ‰õÄ_® ã¨iQÍæ W^Õ.
XHõ Ѩx ã¨=º=∞~Ú#kQÍ ÉèÏq¿ãÎ<Õ =∞x+≤ ^•xfl KÕÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞`å_»∞. ÃãO„@Öò Öˇl¿ã¡K«~ü JÃãOc¡Ö’ =∞#O ÉÏO|∞Å∞
qã¨~åÅ#∞HÀ=_»O ‰õÄ_® JÖϘ^Õ. P Ѩx ѨÓiÎ KÕâßHõ, ^•x Ѩ~°º=ã¨<åÅ#∞ =∞#O Z^Œ∞~À¯=Åã≤# ã¨=∞Ü«∞O =zÛOk.
Hõ∆=∂aèHõ∆ HÀ~°∞H˘x tHõ∆ `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞`«flO KÕÜ«∞_»O ã¨Ô~·#^Œ#∞‰õΩOÏ"å? PÖÏKÕ¿ãÎ „Ѩ[ÅÖ’ KåÖÏ =ºuˆ~Hõ`«
`«ÖˇuÎ=ÙO_Õk. JÖÏ KÕÜ«∞HõáÈ=_»O =Å¡<Õ =∞#O ѨÓiÎ q[Ü«∞O ™êkèOK«QÆeQÍ=Ú.
=∞#O JÔ~ã¨ì~Ú =zÛ#ѨC_»∞ *ˇ·à◊§Ö’ ~å[H©Ü«∞ Mˇ·nŠѨiã≤÷u J`«ºO`« ^ŒÜ«∞hÜ«∞OQÍ =ÙO_Õk. =∞#O ^•xfl "≥∞~°∞QÆ∞ѨiKÕ
Hõ$+≤ „áê~°OaèOKåO. `«fi~°Ö’<Õ =∞#O K«xáÈ=_»O `«^䌺=∞x <Õ#∞ J#∞‰õΩ<åfl#∞. D =∂@ KåÖÏ f„=OQÍ<Õ K≥|∞`«∞<åfl#∞. =∞#O
x~åǨ ~°nHõ∆‰õΩ ky#ѨÙ_»∞ |Å=O`«OQÍ PǨ ~°O ZÖÏ Ñ¨OÑ≤™êÎ~À =∞#‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞. =∞#‰õΩ ^•x QÆ∞iOz `≥eÜ«∞<Õ `≥eÜ«∞^Œ∞.
Kå=Ù‰õΩ ã≤^Œú"≥∞ÿkQÍO. JO>Ë =∞#O P`«‡Ç¨Ï`«º‰õΩ áêÅÊ_»∞`«∞<åfl=∞x h ÉèÏ=<å? JÖÏ HÍ^Œ∞. XHõ =∞Ǩϟ#fl`åâ◊Ü«∞O HÀã¨O
„áê}ÏÅiÊOK«_»O Z#fl˜H© P`«‡Ç¨Ï`«º HÍ*ÏÅ^Œ∞. =∞# q∞„`«∞_»∞ [f<£^•ã¨∞ J=∞~°`«fiO =∞#‰õΩ Jã¨∂Ü«∞ Q˘Å∞Ê`«∞Ok. Jk
P`«‡Ç¨Ï`«º JOÏ"å? =∞#O HõëêìÅ#∞ ÉèíiOK«_»O =Å¡ z@ìz=~°‰õΩ =∞Oz Ѷ¨e`åÖË HõeQÍ~Ú. ^Õâ◊"åºÑ≤`«OQÍ XHõ „|Ǩ ‡O_»"≥∞ÿ#,
L^Œº=∞O P~°OÉèí=∞~ÚOk. `«^•fi~å ÅHõ∆ º™ê^èŒ#Ö’ =∞#O q[Ü«∞O ™êkèOKåO. WÖÏO˜ áÈ~åÏÅÖ’ <ÕÅH˘iy`Õ K«xáÈ=_»=∞O@∂
[iy`Õ, Jk P^Œ~°≈ =∞~°}O J=Ù`«∞Ok.
^•O`Àáê>Ë =∞~À q+¨Ü«∞O. =∞#Ö’ LitHõ∆ Ѩ_»∞`«∞O^Œx qâ◊fiã≤OKÕ"å~°∞ HÀ~°∞ìÖ’ P f~°∞Ê "≥Å∞=_Õ ~ÀA HÀã¨O, LiHõO|"≥∞ˆH¯
~ÀA HÀã¨O ã¨Ç¨Ï#O`À Z^Œ∞~°∞K«∂_®e. P =∞~°}O JO^ŒOQÍ =ÙO@∞Ok. HÍx ÉÏ^èŒÅ#∞ `«@∞ìHÀÖËHõ P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã¨∞HÀ=_»O,
^Œ∞óMÏÅxOz `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ „áê}ÏÅ∞ fã¨∞HÀ=_»O Ñ≤iH˜`«#=∞=Ù`«∞Ok. rq`«OÖ’ „Ѩu|O^èŒHÍÅ∞ =∞x+≤x ѨiѨÓ~°∞‚xfl
KÕ™êÎÜ«∞x <Õ#∞ K≥ѨÊ^ŒeKå#∞. <Õ#∂, #∞=Ùfi–=∞#"≥∞=fi~°=¸ WѨʘ =~°‰õÄ HÍã¨Î~Ú<å Hõëêìefl ÉèíiOK«ÖË^Œ∞. =∞# rq`«OÖ’ P
Ѷ¨∞@ìO WѨC_Õ "≥Ú^ŒÅ=Ù`«∞Ok.
–ÉèíQÆ`üã≤OQ∑
ã¨Oáê^ŒH©Ü«∞O
3 E<£, 2011

4. 4#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
`≥ÅOQÍ}L^Œº=∞O„Ѩã¨∞Î`«Ñ¨iã≤÷u
–P‰õΩÅ Éèí∂=∞Ü«∞º
z@ì z=~°‰õΩ `≥ÅOQÍ} „Ѩ*Ï „Ѩux^èŒ∞ÅO`å `«=∞
Ѩ^Œ=ÙʼnõΩ ~år<å=∂Å∞ ã¨=∞iÊOz `≥ÅOQÍ} L^Œº=∂xfl
H˘`«Î =∞Å∞Ѩ٠uáêÊ~°∞. JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ XHõix q∞Oz XHõ~°∞
„ѨHõ@#Å∞ KÕã¨∂Î ~år<å=∂Å∞ 㨄Hõ=∞ Ѩ^ŒúuÖ’<Õ ã¨=∞iÊOKå
=∞O@∞<åfl~°∞.
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì #∞Oz `≥ÅOQÍ} H˘~°‰õΩ =ÚO^Œ∞QÍ
<åQÆO [<å~°ú<£Ô~_ç¤ |$O^ŒO |Ü«∞@‰õΩ =zÛ L^Œº=∞ SHõº`«
H˘~°‰õΩ EÖˇ· 3= `Õn# nHõ∆ ѨÓ#_»O, P<å_Õ `å=Ú
~år<å=∂Å∞ WzÛ#@∞¡ K≥áêÊ~°∞. `≥ÅOQÍ} `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O
á¶È~°O "åà◊√¡ HÍO„ÔQãπ "åà◊§ ~år<å=∂Å `«~åfi`« `å=Ú
KÕ™êÎ=∞<åfl~°∞. HÍh <åQÆO |$O^ŒO ~år<å=∂Å∞ ã¨=∞iÊOK«
QÍ<Õ `å=Ú HÍO„ÔQãπ "åà◊¡Hõ<åfl =ÚO^Õ ~år<å=∂Å∞
ã¨=∞iÊOz `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞OÖ’ H˘`«Î J^蕺ܫ∂xH˜
`≥~°ÖËáê~°∞. EÖˇ· 4# HÍO„ÔQãπ"åà◊√§ ‰õÄ_® ~år<å=∂Å∞
ã¨=∞iÊOKå~°∞. ZOÑ‘Å∞, Z"≥∞‡Ö˺Å∞ Z"≥∞‡bûÅ∞ Jhfl áêsìÅ
"åà◊√§ Hõeã≤ WѨʘH˜ 141 =∞Ok ~år<å=∂Å∞ ã¨=∞iÊOz
ˆHO„^Œ x~°‚Ü«∞O H˘~°‰õΩ Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞. HÍO„ÔQãπ "åà◊√§
EÖˇ·4# ~år<å=∂Å∞ WzÛ# q+¨Ü«∞O ÃÑ· P*Ï^£
"åºMϺxã¨∂Î "å˜ „ѨÉèÏ=O ÃÑ^ŒÌQÍ LO_»^ŒO>Ë z^ŒO|~°O
ã¨Ç¨Ï["Õ∞Hõ^• Jx x~°¡Hõ∆ ºOQÍ ["å|∞K≥ѨÓÎ "Õ∞O P q+¨Ü«∂xfl
"Õ∞<Õ*ò KÕã¨∞HÀQÆÅO J<åfl~°∞. P =∂@‰õΩ x~°ã¨#QÍ 5,6
EÖˇ· `ÕnÖ’¡ `≥ÅOQÍ} |O^£ q[Ü«∞ =O`«"≥∞ÿOk. 7#
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O á¶È~°O "åà◊√¡ |ã¨∞û Ü«∂„`« „áê~°OaèOKå~°∞.
EÖˇ·'8—# `≥ÅOQÍ} „Ѩ*τѶ¨Oò ~år<å=∂Å∞ KÕã≤#
~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ `Õh˜ qO^Œ∞`À Jaè#OkOzOk.
EÖˇ· 11 #∞O_ç 14 ^•HÍ q^•º~°∞÷Å∞ L™ê‡xÜ«∂
Ü«¸x=i≈©Ö’ q^•ºi÷ ã¨OѶ¨∂Å *ˇZã≤ P^èŒfi~°ºOÖ’ x~°=kèHõ
P=∞~°} nHõ∆ KÕѨÏì~°∞. EÖˇ· 13, 14 `ÕnÖ’¡ HÍO„ÔQãπ
`≥ÅOQÍ} <åÜ«∞‰õΩÅ∞ Ô~O_»∞ ~ÀAÅ nHõ∆ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞.
14 EÖˇ·# HÍO„ÔQãπ nH∆Í ta~°OÖ’ ÔHã≤P~ü =∂Ï¡_»∞`«∂
Ô~O_»∞ "å~åÖ’¡ `≥ÅOQÍ} „ѨHõ@# ~å=K«∞Û#x P "Õ∞~°‰õΩ
`«#‰õΩ ã¨OˆH`åÅO^Œ∞`«∞#fl@∞¡ K≥áêÊ_»∞. HÍx =∞~°∞㨘 ~À*Ë
P*Ï^£ K≥·<åÖ’ =∂Ï¡_»∞`«∂ =¸_»∞ „áêO`åÅ <åÜ«∞‰õΩÅ
=∞^茺 UHÍaè„áêÜ«∞O HÍ"åÅx, JÃãOc¡ f~å‡#O ÖˉõΩO_®
XHõ¯ J_»∞QÆ∞ ‰õÄ_® =ÚO^Œ∞‰õΩ Ѩ_»^Œx K≥ѨÙÎ<åfl_»∞.
ã¨O„ѨkOѨÙÅ∞ *’~°O^Œ∞‰õΩ<åfl~Ú. ã‘=∂O„^èŒ <Õ`«Å∞ _èçb¡x
K«∞@∞ì=ÚÏì~°∞. ÖÏc~ÚOQ∑Å∞ Ѩ^Œ∞<≥‰õΩ¯`«∞<åfl~Ú.
EÖˇ· 18, 2011# QÆ∂~åöÖÏO_£ >ˇ„i’iÜ«∞Öò
J_ç‡x¢¿ãì+¨<£(l˜Z)#∞ U~°Ê~°∞ã¨∂Î XѨÊO^ŒO g∞^Œ ˆHO„^ŒO,
l˜ZO, ѨtÛ=∞ ɡOQÍÖò „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ ã¨O`«HÍÅ∞ KÕâß~Ú.
P XѨÊO^Œ q=~åÅ∞ K«∂¿ãÎ QÆ`« _çlÃÇÏKüã≤(_≥·Ô~Hõìˆ~ò PѶπ
QÆ∂~åö Ç≤ÏÖò H“xûÖò) Hõ<åfl ÃÑ^ŒÌQÍ "≥∞~°ÔQ·# ã≤÷u Ug∞ Hõ#Ѩ_»¤O
ÖË^Œ∞. „Ѩ`ÕºHõ ~å¢+¨ìO HÀã¨O H˘Ï¡_ç# l*ˇZO(QÆ∂~åö [#
"≥∂~åÛ) ÃÑ^ŒÌ =Úxã≤áêe˜ ÖÏO˜ D XѨÊO^•xH˜
ZO^Œ∞HõOwHõiOzO^À J~°÷O HÍ^Œ∞. P q^èŒOQÍ K«∂¿ãÎ l*ˇZO
ѨÓiÎQÍ ÖÁOQÆ∞ÉÏ@∞ „Ѩ^Œi≈OzO^Œx K≥ѨÊHõ`«Ñ¨Ê^Œ∞. J~Ú`Õ
XѨÊO^ŒO ã¨O`«HÍÅ∞ J~Ú# ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ ‰õÄ_® =∞=∞`«
W^Õ JOu=∞ Ѩiëê¯~°O JO@∞O>Ë l*ˇZO <Õ`« <å~°OQ∑
Wk „Ѩ`ÕºHõ ~å¢+¨ì áÈ~å@OÖ’ XHõ =ÚO^Œ_»∞QÆ∞ Jx, P
=∂~°æOÖ’ WOHÍ Ñ¨Ü«∞xOKåeûOk LO^Œx „ѨHõ˜OK«_»O
K«∂¿ãÎ D XѨÊO^ŒO JOu=∞ Ѩiëê¯~° =∂~°æO HÍ^Œx
ã¨Ê+¨ì=∞=Ù`«∞#flk. =∞~À™êi QÆ∂~åöÖÏO_£ „Ѩ[Å∞
"≥∂ã¨áÈÜ«∂~°x ã¨∞Å∞=ÙQÍ<Õ É’^èŒÑ¨_»∞`«∞#flk. P ^•iÖ’<Õ
`≥ÅOQÍ}‰õΩ Ѩiëê¯~°O J<Õ "å^Œ#Å∞ ÉÏQÍ qxÑ≤ã¨∞Î<åfl~Ú.
|Ǩïâß KåÖÏ=∞OkH˜ `≥ÅÜ«∞HõáÈ=K«∞Û. JO^Œ~°∂ XѨCHÀHõ
áÈ=K«∞ÛQÍh 1956 #∞Oz WѨʘ ^•HÍ `≥ÅOQÍ}
q+¨Ü«∞OÖ’ ÃÑ^ŒÌ=∞#∞+¨µÅ XѨÊO^ŒO, P~°∞ã¨∂„`åŠѨ^äŒHõO
„áêOfÜ«∞ =∞O_»e ÖÏO˜ XѨÊO^•Å∞ KåÖÏ [iy Jq
qѶ¨ÅO HÍ=_»O =¸ÅOQÍ<Õ `≥ÅOQÍ} ~å¢+¨ìO XHõ¯>Ë
ã¨iÜ≥ÿ∞#, âß„ã‘ÎÜ«∞ Ѩiëê¯~°=∞x `≥Å∞ã¨∞Î#flk. HÍ|˜ì
QÆ∂~åöÖÏO_£ Ѩiëê¯~°O `≥ÅOQÍ} „Ѩã¨∞Î`« Ѩiã≤÷uÖ’
Jã¨O^Œ~°ƒù"Õ∞. WHõ P*Ï^£ `≥ÅOQÍ} <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ K«~°ÛʼnõΩ
Ñ≤ez U^À XHõ XѨÊO^ŒO g∞^Œ ã¨O`«HõO KÕ~ÚOKÕ
„Ѩܫ∞`«flOÖ’ L#fl@∞¡QÍ Hõ#|_»∞`«∞#flk. ~år<å=∂Å∞ KÕã≤#
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ =∂@ g∞^Œ xÅ|_»QÆÅ~å J<Õ J#∞=∂<åÅ∞
‰õÄ_® |ÅOQÍ<Õ L<åfl~Ú. ÔHã≤P~ü ÖÏO˜ "åà◊√§
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊OÃÑ· q=∞~°≈Å∞ KÕÜ«∞_»O K«∂ã≤ HÍO„ÔQãπ, ÔHã≤P~ü
‰õΩ=∞‡ÔH¯ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O‰õΩ #+¨ìO HõeyOKÕ „Ѩܫ∞`«flO KÕ™êΈ~"≥∂
#<Õ ã¨O^ÕǨÏO ˜_çÑ≤H˜ LOk. HÍO„ÔQãπ x~åǨ ~°nHõ∆Å
ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ ÔHã≤P~ü HÍO„ÔQãπ YO_»∞"å nxfl =∞iO`« ~°∂_èô
ѨizOk. Jhfl áêsìÅ <åÜ«∞‰õΩÅ∞, „Ѩ*τѨux^èŒ∞Å∞ `«=∞
~år<å=∂Å∞ P"≥∂kOѨKÕã¨∞H˘x, áêsì [O_®Å∞, q^è•<åÅ∞,
ÔQãπì Z_ç’iÜ«∞Öò

5. 5 E<£, 2011
ã≤^•úO`åÅ∞ ѨHõ¯#ɡ˜ì Hõeã≤ áÈ~å_ç`Õ `≥ÅOQÍ} ™ê^èŒ#
ZO`À ^Œ∂~°OÖ’ ÖË^Œx K≥ѨÊ=K«∞Û#∞. HÍx `«=∞ áêsìÅ#∞
|Ö’¿Ñ`«O KÕã¨∞‰õΩ<Õ ‰õΩ˜Å Z`«∞ÎQÆ_»Å`À ѨxKÕ¿ãÎ SHõº`«
™ê^茺OHÍHõ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O peáÈ~Ú =∞iO`« *ÏѨºO
HÍHõ`«Ñ¨Ê^Œ∞.
„Ѩã¨∞Î`« Ѩi}Ï=∂Å∞ *Ï„QÆ`«ÎQÍ Ñ¨ije¿ãÎ =∞~À™êi
`≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å∞ "≥∂ã¨áÈ#∞<åfl~å? J<Õ PO^Àà◊#
HõÅQÆHõ=∂#^Œ∞. HÍO„ÔQãπ áêsì ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞, „Ѩ*Ï
„Ѩux^èŒ∞Å∞ WOHÍ KåÖÏ=∞Ok ~år<å=∂ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. JÃãOc¡
_çѨӺ˜ ã‘ÊHõ~ü =∞Å∞¡ Éèí˜ìq„Hõ=∂~°¯, LѨ =ÚYº=∞O„u
^•"≥∂^Œ~° ~å[#iûOǨÏ, ^•#O <åˆQO^Œ~ü, =ÚMË+πQ“_£, 㨈~fi
ã¨`«º<å~åÜ«∞}, q.ǨÏ#∞=∞O`«~å=Ù, *ˇ·áêÖòÔ~_ç¤,
JO[<£‰õΩ=∂~ü Ü«∂^Œ"£ ÖÏO˜ „Ѩ=ÚY∞Å∞ WOHÍ ~år<å=∂
KÕÜ«∞HõáÈ=_»O K«∂¿ãÎ `≥ÅOQÍ} HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÖ’¡ QÆÅ
peHõ ã¨Ê+¨ìOQÍ Hõ#Ѩ_»∞`«∞#flk. ~år<å=∂Å∞ KÕã≤#"åà◊√§
"≥#‰õΩ¯ fã¨∞HÀ‰õΩO_® xÅ|_®e. ~år<å=∂Å∞ KÕÜ«∞x
"åà◊§#∞ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞HÍ~°∞Å∞ `≥ÅOQÍ}Ö’ –=ÚYºOQÍ
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’ u~°QÆhÜ«∞‰õΩO_® PO^Àà◊#Å∞ KÕѨÏìe.
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O, `≥ÅOQÍ} á¶È~°O "åà◊√§ XHõ =∞Oz „Ѩuáê^Œ#
=ÚO^Œ∞‰õΩ `Õ=_»O ǨÏ~°¬hÜ«∞O. `≥ÅOQÍ} =KÕÛ^•Hõ LѨ
ZxflHõÖÁzÛ<å Z=~°∂ áÈ© KÕÜ«∞‰õΩO_® <åq∞<Õ+¨<£û
"ÕÜ«∞‰õΩO_®, ~å*ϺOQÆ ã¨OH∆ÀÉèÏxfl ã¨$+≤ìOKåÅ<Õ P
„Ѩuáê^Œ# JO^Œ~°∂ P"≥∂k¿ãÎ `≥ÅOQÍ} `«Ñ¨ÊHõ ã≤kúã¨∞ÎOk.
`≥ÅOQÍ} HÀã¨O áêsìx q_çzáÈ~Ú# <åQÆO „ѨÉèí$`«∞Å#∞
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O á¶È~°O L^Œº=∞OÖ’ KÕ~°∞ÛHÀ"åe. WOHÍ
`≥ÅOQÍ} `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O <Õ`«Å∞ ÉÏ|∞ P[˝Å∞ áê˜OK«_»O
H͉õΩO_® ã¨fi`«O„`«ºOQÍ =º=ǨÏiOK«_»O <Õ~°∞ÛHÀ"åe. ã≤Ñ≤S
„Ѩ*Ï „Ѩux^èŒ∞Å∞ ~år<å=∂Å∞ ã¨=∞iÊOz<å ZHõ¯_®
L^Œº=∂Ö’¡ áêÖÁæ#HõáÈ=_»O WOHÍ J#∞=∂<åňH ^•i
f™ÈÎOk. "≥O@<Õ "å~°∞ ‰õÄ_® L^Œº=∞OÖ’ ѨÓiÎQÍ
ÉèÏQÆ™êfi=ÚÅ∞ HÍ"åe. á⁄e˜HõÖò *ˇZã≤–HÀ^ŒO_»~åO
<åÜ«∞Hõ`«fiO ã¨fi`«O„`«OQÍ =º=ǨÏiOK« QÆey JO^Œsfl
HõÅ∞ѨىõΩ áÈQÆey`Õ L^Œº=∂xfl UHÀ#∞‡YOQÍ #_çÑ≤OK«_»O
™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok. HÍx ÔHã≤P~ü Hõ#∞ã¨#flÖ’¡, =#~°∞Å`À
#_»∞ã¨∞Î#fl á⁄e˜HõÖò *ˇZã≤ `«# Ѩi^èŒ∞Å#∞ qã¨ÎiOK«_»O
JO`« ã¨∞ÅÉèí"Õ∞g∞ HÍ^Œ∞. `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O "åà◊√§ *ˇZã≤Ö’H˜
=¿ãÎ "Õ∞O *ˇZã≤ #∞Oz q_çáÈ"åeû =ã¨∞ÎO^Œx a*ˇÑ≤
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ J#_»O U=∞O`« ã¨=Úz`«OQÍ^Œ∞. `≥ÅOQÍ}
HÀã¨O JO^Œ~°O UHõO HÍ"åeû# `«~°∞}OÖ’ WÖÏO˜ =∂@Å∞
SHõº`«‰õΩ qѶ¨∂`«O Hõey™êÎ~Ú. `≥ÅOQÍ} HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞
L^Œº=∞OÖ’H˜ WOHÍ Ñ¨ÓiΙê÷~ÚÖ’ ~å=_»O ÖË^Œ∞. "åà◊√§
JkèHÍ~° áêsì Jx "≥#∞Hõ =ÚO^Œ∞ PÖ’zOz#O`« HÍÅO
`≥ÅOQÍ}‰õΩ #+¨ì^•Ü«∞HõO Jx „QÆÇ≤ÏOKåe. WѨC_»∞
`≥ÅOQÍ} U~°Ê_ç`Õ "åà◊§ˆH JkèHÍ~°O =ã¨∞ÎOk. `≥ÅOQÍ}
™êkèOz# Ѷ¨∞#`« ‰õÄ_® ^Œ‰õΩ¯`«∞Ok. HÍ|˜ì ~år<å=∂Å∞
P"≥∂kOѨKÕã¨∞H˘x q∞QÆ`å ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ#∞, *ˇZã≤Å#∞,
„Ѩ*Ïã¨OѶ¨∂Å#∞, L^Œº=∞ ã¨Oã¨÷Å#∞ HõÅ∞ѨÙH˘x ~år ÖˉõΩO_®
áÈ~å@O KÕѨ@ì_»O <Õ˜ J=ã¨~°O. HÍx WѨʘ ^•HÍ HÍO„ÔQãπ
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ D JOâßxfl QÆ∞iÎOz#@∞¡ Hõ#Ѩ_»_»O ÖË^Œ∞.
~år<å=∂Å`À<Õ ˆHO„^ŒO ky=ã¨∞ÎO^Œx K≥ѨÊÖË=Ú. ~å¢+¨ìѨu
áêÅ# ÃÑ@ì=K«∞Û#∞ ÖË^• =∞~ÀK«~°º U^≥·<å K≥Ѩ@ì=K«∞Û#∞.
~år<å=∂ʼnõΩ `À_»∞QÍ „Ѩ*Ï L^Œº=∂Å#∞ xi‡OK«_»O
^•fi~å<Õ `≥ÅOQÍ}#∞ ™êkèOK«QÆÅO. ã‘=∂O„^èŒ <åÜ«∞Hõ`«fiO
J<ÕHõ Z`«∞ÎÅ∞, l`«∞ÎÅ∞, ‰õΩ„@Å∞ Ѩ#∞fl`«∞<åfl~°∞. P*Ï^£#∞
"Õ∞<Õ*ò KÕã≤#>Ë¡ Hõ#Ѩ_»∞`«∞#flk. =¸_»∞ „áêO`åÅ
<åÜ«∞‰õΩÅ#∞ Ñ≤ez =∂Ï¡_Õ „Ѩܫ∞`«flO ã‘iÜ«∞ãπQÍ
™êQÆ∞`«∞#flk. QÆ∂~åöÖÏO_£ ÖÏO˜ Ѩiëê¯~°O`À áê@∞ J<ÕHõ
„Ѩ`åº=∂flÜ«∂Å∞ K«∂¿Ñ J=HÍâßÅ∞<åfl~Ú.
W©=Å *ˇ.ã≤.k"åHõ~üÔ~_ç¤ `≥ÅOQÍ} „áêO`«O "åiH˜ Ô~O_»∞
ã¨O=`«û~åÅ áê@∞ =ÚYº=∞O„u Ѩ^Œq W¿ãÎ L^Œº=∞O
K«Å¡Ñ¨_»∞`«∞O^Œx `≥ÅOQÍ} <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ Pâ◊ÃÑ_»∞Î<åfl~°∞.
JÖÏO˜ LK«∞ÛÖ’ `≥ÅOQÍ} HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ zH˜¯`Õ
`≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å∞ ~åà◊§`À H˘@ì_»O MÏÜ«∞O. f„= LkfiQÆfl`«Å∞
KÀ@∞KÕã¨∞‰õΩ#fl „Ѩã¨∞Î`« `«~°∞}OÖ’ WÖÏO˜ =∂~åæÅ∞
PÖ’zOK«_»O `«=∞ ~å[H©Ü«∞ Éèíq`«ˆH ÃÑ#∞ „Ѩ=∂^ŒO
`ÕQÆÅ=x ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞(HÍO„ÔQãπ) „QÆÇ≤ÏOKåeû LO@∞Ok.
ã‘=∂O„^èŒ∞Å∞ =∞~À™êi Hõ$„u=∞ L^Œº=∞O KÕѨ>ËìO^Œ∞‰õΩ
‰õÄ_® ã≤^Œú=∞=Ù`«∞#fl@∞¡ Hõ#Ѩ_»∞`«∞#flk. `≥ÅOQÍ},
ã‘=∂O„^èŒÖ’QÆŠѨÅ∞ „Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∂Å∞ `≥ÅOQÍ} U~åÊ@∞
KÕÜ«∂Åx L=∞‡_ç ã¨ÉèíÅ∞, ã¨=∂"ÕâßÅ∞ U~åÊ@∞ KÕã¨∞Î<åfl~Ú.
W~°∞ „áêO`åÖ’¡ WÖÏO˜ ã¨ÉèíÅ∞ qiqQÍ ÃÑÏìeû LOk.
ѨÅ∞=Ù~°∞ ã‘=∂O„^èŒ "Õ∞^è•=ÙÅ∞, ~°K«~Ú`«Å∞, Hõ=ÙÅ∞,
HõàÏHÍ~°∞Å∞ „Ѩu~ÀA `≥ÅOQÍ} U~åÊ@∞‰õΩ =∞^ŒÌ`«∞QÍ
„ѨHõ@#eã¨∞Î<åfl~°∞. D q^èŒ"≥∞ÿ# ã¨=∞#fiÜ«∞O Jhfl ~°OQÍÖ’¡
=∞iO`«QÍ ÃÑ~°QÆ_®xH˜ ã¨Oã¨÷Åhfl Hõ$+≤ KÕÜ«∂eû LO@∞Ok.
~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞ WOÔHO`« =∂„`«O PÅ㨺O KÕÜ«∞‰õΩO_®
L^Œº=∞Ѩ^è•xfl KÕѨÏìe. QÆ`« 15 ã¨O=`«û~åÅ =∞e^Œâ◊ „Ѩ`ÕºHõ
~å¢+¨ì L^Œº=∞OÖ’ „Ѩ[Å∞, „Ѩ*Ïã¨OѶ¨∂Å áê„`« „Ѩ=ÚYOQÍ

6. 6#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
LO_»QÍ ~å[H©Ü«∞áêsìÅ∞ "≥#Hõ Ѩ@∞ì<Õ LO@∞<åfl~Ú. `≥~åã¨
ÖÏO˜ z#fl áêsìÅ∞ =ÚO^Œ∞O@∞<åfl J<ÕHõ Ѩiq∞`«∞ʼnõΩ
Ö’#=Ù`«∞<åfl~Ú. „Ѩ*Ï „Ѩux^èŒ∞Å∞ ~år<å=∂Å∞ KÕã≤#
`«~°∞"å`« "åiH˜ =∞^ŒÌ`«∞QÍ Ñ¨Å∞ „Ѩ*Ï, L^ÀºQÆ, HÍi‡Hõ
ã¨OѶ¨∂Å∞ L^Œº=∂xfl L^èŒ$`«OQÍ #_»Ñ¨_®xH˜ ã¨=∂Ü«∞`«ÎO
J=Ù`«∞<åfl~Ú. L^ÀºQÆ∞Å∞ =∞~À™êi ™ê~°fi„uHõ ã¨"≥∞‡‰õΩ
ã≤^Œú=∞x „ѨHõ˜OKå~°∞. HÍi‡‰õΩÅ∞ x~°=kèHõ ã¨"≥∞‡‰õΩ ã≤^Œú=∞x
K≥|∞`«∞<åfl~°∞. Láê^蕺ܫÚÅ∞ ‰õÄ_® ã¨HõÅ [#∞Å ã¨"≥∞‡Ö’
áêÖÁæ#_®xH˜ x~°‚~ÚOKå~°∞. P~ü˜ã≤, q^Œ∞º`ü ~°OQÍÅ∞ ‰õÄ_®
ã≤^Œú=∞=Ù`«∞<åfl~Ú. ÖÏÜ«∞~°∞¡ x~°=kèHõOQÍ HÀ~°∞ìÅ#∞
|Ç≤Ï+¨¯iOK«_®xH˜ ã≤^Œú=∞=Ù`«∞<åfl~°∞. Ô~·ÖËfi, áÈã¨ìÖò, >ˇe„QÍѶπ
~°OQÍÅ L^ÀºQÆ∞Å∞ x~°=kèHõ ã¨"≥∞‡‰õΩ ã≤^Œú=∞=Ù `«∞<åfl~°∞.
PQÆã¨∞ì 1 `«~åfi`« ZѨC_≥·<å x~°=kèHõ, ™ê~°fi„uHõ ã¨"≥∞‡‰õΩ
ã¨OѨÓ~°‚ |O^£‰õΩ ã¨=∂Ü«∞`«Î =∞=Ù`«∞<åfl~°∞. D `«~°∞}OÖ’
~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞ `«=∞ ~år<å=∂Å∞ P"≥∂kOѨ
KÕã¨∞HÀ=_»O`À áê@∞ `«=∞ `«=∞ áêsìʼnõΩ ‰õÄ_®
~år<å=∂Å∞ KÕã≤ Ü«∂=`«∞Î `≥ÅOQÍ}#∞ UHõ`å˜ÃÑ· xeÑ≤
`≥ÅOQÍ} =KÕÛ^•HÍ ~å[H©Ü«∞, áêÅ#, ~å*ϺOQÆ
ã¨OH∆ÀÉèÏÅ#∞ ã¨$+≤ìOKÕ q^èŒOQÍ L^Œºq∞OKåeû# J=ã¨~°O
LOk. `≥ÅOQÍ} „áêO`«O =~°‰õΩ `«=∞ ~å[H©Ü«∞ qÉèË^•Å#∞
„ѨHõ¯#Ãјì `≥ÅOQÍ} „ѨHõ˜Oz# `«~åfi`«<Õ `å=Ú ZxflHõʼnõΩ
"≥Å¡QÆÅ=∞x JѨʘ^•HÍ JkèHÍ~°, ~å[H©Ü«∞ „Ѩ„H˜Ü«∞Å#∞
ã¨ÎOaèOѨ KÕÜ«∞QÆÅ=∞x SHõº`«#∞ KåÏe. `«=∞‰õΩ QÆ`« 60
ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ Z#∞fl‰õΩO@∂ JkèHÍ~åxfl Hõ@ìɡ_»∞`«∞#fl
`≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å z~°HÍÅ "åOKè«, „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ PHÍOHõ∆
J~Ú# `≥ÅOQÍ} ~å¢+¨ì ™ê^èŒ# kâ◊QÍ „Ѩ[Å#∞ #_çÑ≤ `«=∞
áê„`«#∞ x~°fiÇ≤ÏOK« =eûOkQÍ „Ѩ[Å∞ HÀ~°∞`«∞<åfl~°∞.
WѨʘH˜ ~å[H©Ü«∞ „Ѩ*τѨux^èŒ∞Å∞ `«=∞ Hõ~°Î=ºO,
ÉÏ^茺`«#∞ QÆ∞Ô~Î~°QÆHõáÈ`Õ ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞Hõ`åfixfl ѨHõ¯#ɡ˜ì
„Ѩ*Ïã¨OѶ¨∂Å∞, L^Œº=∞ ã¨Oã¨÷Å∞, *ˇZã≤Å∞, Hõeã≤ `≥ÅOQÍ}
™ê^èŒ# kâ◊QÍ Hõ$+≤ ã¨eÊ ˆHO„^Œ ~å¢+¨ì „ѨÉèí∞`åfiÅ HÍ~°º
HõÖÏáêÅ#∞ ã¨ÎOaèOѨKÕã≤ `≥ÅOQÍ} ™êkèOK«∞HÀ=_»O
MÏÜ«∞O.
`≥ÅOQÍ} ™ê^èŒ#`À áê@∞ „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ qÅ∞=Å HÀã¨O,
„Ѩ[Å Hõh㨠J=ã¨~åÅ∞, áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å`À ‰õÄ_ç# „Ѩ*Ï™êfi=∞º
`≥ÅOQÍ} kâ◊QÍ <åÅ∞QÆ∞ HÀ@¡ =∞Okx #_çÑ≤OK«_®xH˜
SHõº L^Œº=∂Å∞ xi‡^•ÌO. ã¨"≥∞ÿHõºOQÍ áÈ~åÏÅ∞
x~°fiÇ≤ÏOK«∞^•O.
T
Hõq`«fiOJO^Œ∞ˆH~åg~°∞_®!
–[#*ÏfiÅ
~å„u
#~åÅhfl z˜¡Oz
z@∞Hõ ÖËã≤Ok F<≥`«∞Θ HõÅ
„^ÀǨÏO K«∂ã¨∂Î =ÙO_»QÍ<Õ
=∞ÉèíºÃјì =∞s =∞s qK«ÛÅq_çQÍ
ѨzÛQÍÜ«∞O KÕã≤Ok
`«e¡H˜ a_»¤QÍ Ñ¨Ù˜ì#O^Œ∞‰õΩ...
=∞˜ì`À P P_ç#O^Œ∞‰õΩ
QÍeg∞^Œ =∞#ã¨∞ ÃÑ@∞ì‰õΩ#flO^Œ∞‰õΩ...
Ѩ}OQÍ XHõ ^Œ∞óYO `«Ñ¨Ê^Œ∞!
QÍÜ«∂Å g} g∞^Œ,
`≥y# KÕu H˘ã¨Å ~°HõÎ^è•~°
`«Ñ¨Ê^Œ∞!
=∞x+≤QÍ #~åÅ ™êÖˇQÆ∂_»∞
=O˜H˜ `«yeOK«∞‰õΩ#flO^Œ∞‰õΩ
„^ÀǨÏO <≥`«∞ΘHõÅ#∞ zq∞‡Ok!
HÍ¿ãѨ’¡... =ÚYO g∞^Œ
ã¨∂~°∞º_»∞ HõuÎ`À
`À_»∞ =™êÎ#x =∂ WzÛO_»∞
Wn ~å[H©Ü«∞ =∞$QÍÅ =ÚYO =∂@HÍ^Œ∞
~°∞}O f~°∞ÛHÀ=_®xH˜ X@∞ìK≥Ñ≤Ê# =∂@
^Œ∞óYOÖ’ `«_çã≤... <≥`«∞Θ HõÅÖ’ Ѩ٘ì# =∂@
ѨÙ>Ëì tâ◊√=Ù`À ‰õÄ_® =∂Ï_çOKÕ =∂O„uHõ =∂@
=∂Ü«∞ ^Œ~åƒ~°∞Å#∞ |@ì|Ü«∞Å∞KÕ¿ã
F ã¨∞n~°… „Ѩܫ∂}˜‰õΩ_ç áê@Ö’x ã¨`«º=∂@
Wn J#QÍ J#QÍ Hõ^äŒÖ’x
ѨÙeH˜ P=Ù WzÛ# =∂@
`≥ÅOQÍ}"À}˜ =∂@
`«Ñ¨Êx=∂@
`«Ñ¨Êxã¨iQÍ Ü«Ú^ŒúO =i¬OKÕ ÉÏ}O =∂@
g~°∞_®...! ~å„`ÕHÍ^Œ∞..., ѨQƘѨÓ@ ‰õÄ_®
F <≥`«∞ΘHõÅ#∞ Hõ_»∞HÀ¯"åe
Hõà◊§g∞^Œ "≥<≥flÅ ÉÁ=∞‡efl xÅ∞ѨÙHÀ"åe!
Hõq`«fiO JO^Œ∞ˆH~å g~°∞_®! T
Hõq`«fiO

7. 7 E<£, 2011
~år<å=∂Å`À`≥ÅOQÍ}=KÕÛã¨∞ÎO^•?
–Z.#~°ã≤OǨ Ô~_ç¤
`≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å L=∞‡_ç Jcè+¨ìO "Õ∞~°‰õΩ áêsìÅHõf`«OQÍ
~å„+¨ì ™ê^èŒ# HÀã¨O K«@ì ã¨ÉèíʼnõΩ ZxflÔH·<å „Ñ¨*Ï „Ѩux^èŒ∞Å∞
141 =∞Ok ~år<å=∂ KÕÜ«∞_»O F =∞Oz â◊√Éèí Ѩi}Ï=∞O.
„ˆQ@~ü ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£‰õΩ K≥Ok# =∞O„`«∞Å∞, ZOZÖòZÅ∞ =∞iÜ«Ú
ZOSZO‰õΩ K≥Ok# âßã¨# ã¨Éèí∞ºÅ∞ ~år<å=∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞.
`≥ÅOQÍ}‰õΩ K≥Ok# 55 =∞Ok HÍO„ÔQãπ Z"≥∞‡Ö˺ÅÖ’ =∞Å∞¡
Éèí˜ìq„Hõ=∂~°¯, ^•"≥∂^Œ~°O ~å[#iûOǨχ, ^•#O <åˆQO^Œ~ü,
=ÚMË+πQ“_£Å`À ã¨Ç¨ 9 =∞Ok HÍO„ÔQãπ "åà◊√§ ~år<å=∂Å∞
KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. `≥ÅOQÍ} =ºuˆ~Hõ â◊‰õΩÎÅ#∞ „Ѩ[ÖË K«∂ã¨∞‰õΩ<Õ
~ÀAÅ∞ =KåÛ~Ú. J~Ú`Õ JÖÏO˜ <Õ`«Å `˘`«∞ÎÅ∞ KÕ¿ã
`≥ÅOQÍ} =ºuˆ~Hõ ‰õΩ„@Å∞ ZѨʘHõѨC_»∞ |Ü«∞@ ÃÑ@ìQÆey`Õ
KåÅ∞. =ÚYºOQÍ JkèHÍ~° HÍO„ÔQãπ áêsì <Õ`«Å∞ ~år<å=∂Å∞
KÕÜ«∞_»O ~å„+¨ì ™ê^èŒ# kâ◊Ö’ XHõ =ÚO^Œ_»∞QÆ∞. J~Ú`Õ
~år<å=∂ KÕã≤# <Õ`«ÅO`å, _èçb¡ K«∞@∞ì u~°QƉõΩO_®, `«=∞
`«=∞ xÜ≥∂[Hõ=~åæÅÖ’ „Ѩ[Å =∞^茺 LO_ç L^Œº=∂xfl
f„=`«~°O KÕÜ«∂e. `å=Ú KÕã≤# ~år<å=∂Å∞ `å`åû~°O
KÕÜ«∞‰õΩO_® ~å„+¨ìOÖ’ ˆHO„^Œ=ÚÖ’ ã‘ÊHõ~ü KÕ`« P"≥∂^ŒO
KÕ~ÚOK«∞H˘x `«=∞ x*Ï~Úux ~°∞A=Ù KÕã¨∞HÀ"åe.
~år<å=∂Å∞ P"≥∂^ŒO á⁄O^Œ‰õΩ<åfl, L^Œº=∞OÖ’
áêÖÁæ#‰õΩ<åfl „Ѩ[Å∞ qâ◊fiã≤OK«~°∞, Hõ∆q∞OK«~°∞. JÖψQ
„Ѩã¨∞Î`«O ~å„+¨ìOÖ’ ~å[H©Ü«∞ ã¨OH∆ÀÉèÏxH˜ „Ѩ`ÕºHõ ~å„+¨ì U~åÊ>Ë
x["≥∞ÿ# âßâ◊fi`« Ѩiëê¯~°=∞x ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO QÆ∞iÎOKåe.
Ǩ g∞Å∞, á꺈HrÅO@∂ HÍÅÜ«∂Ѩ# KÕ¿ãÎ "≥Ú^Œ˜ˆH "≥∂ã¨O
[~°∞QÆ∞`«∞O^Œx ˆHO„^ŒO QÆ∞iÎOKåe.
~år<å=∞ KÕã≤# 9 =∞Ok `≥ÅOQÍ} áê~°¡"≥∞Oò ã¨Éèí∞ºÅ
~år<å=∂Å∞ P"≥∂^ŒO á⁄Ok`Õ ˆHO„^ŒOÖ’ Ü«ÚÑ≤Z „ѨÉèí∞`«fiO
‰õÄeáÈÜÕ∞ J=HÍâßÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ L<åfl~Ú. _çZOÔH
J=HÍâ◊O ^˘iH˜`Õ „ѨuHÍ~°O fã¨∞HÀ=_®xH˜ ã≤^ŒÌOQÍ LOk.
HÍ=Ói, ÅQÆ_»áê˜ ÖÏO˜ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ =∂@Å∞ #q∞‡
ã‘=∂O„^Œ „Ѩ[Å∞ "≥∂ã¨áÈ=^ŒÌx `≥ÅOQÍ} ZOÑ‘Å∞ ã‘=∂O„^èŒ
„Ѩ[Å#∞ HÀ~å~°∞. `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ìO U~°Ê_ÕO`«=~°‰õΩ `«=∞
~år<å=∂Å∞ q~°q∞OK«∞‰õΩ<Õ „Ѩã¨H˜Î ÖË^ŒO@∂<Õ, ˆHO„^Œ ~å„+¨ì
„ѨÉèí∞`åfiÅ#∞ ‰õÄÅ^ÀÜ«∞_»O `«=∞ Jaè=∞`«O HÍ^ŒO@∞<åfl~°∞.
ˆHO„^ŒOÖ’ =∞O„uQÍ L#fl [Ü«∞áêÖòÔ~_ç¤ ~år<å=∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞.
PÜ«∞# „Ѩ^è•x`À 45 xq∞ëêÅ∞ =∂Ï¡_ç#@∞¡, `≥ÅOQÍ}
`«Ñ¨Ê "Õˆ~ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞O ÖË^Œx „Ѩ^è•xH˜ ã¨Ê+¨ìO KÕã≤#@∞¡
"å~°ÎÅ∞. J`«#∞ ZO^Œ∞‰õΩ ~år<å=∞ KÕÜ«∞ÖË^À q=~°}
=∂„`«O ÖË^Œ∞.
~år<å=∂Å∞ JOwHõiOѨ KÕã¨∞HÀQÆeæ`Õ YzÛ`«OQÍ
~å*ϺOQÆ ã¨OH∆ÀÉèíO U~°Ê_»∞`«∞Ok. P =uÎ_ç ˆHO„^•xfl
`≥ÅOQÍ}ÃÑ· F J_»∞QÆ∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ "Õ¿ãO^Œ∞‰õΩ `«Ñ¨ÊHõ
`À_»Ê_»∞`«∞Ok. `≥ÅOQÍ} U~°Ê_Õ =~°‰õΩ ZxflHõʼnõΩ ^Œ∂~°OQÍ
LO>Ë<Õ x["≥∞ÿ# ~å*ϺOQÆ ã¨OH∆ÀÉèíO U~°Ê_»∞`«∞Ok. HÍh
nxH˜ aè#flOQÍ ~år<å=∂Å∞ KÕã≤# „Ѩux^èŒ∞ÖË uiy LѨ
ZxflHõÖ’¡ xÅ|_ç`Õ =∂„`«O „ѨÜ≥∂[#O Uq∞ LO_»^Œ∞.
„Ѩ[Å∞ PtOz# ÅHõ∆ ºO =∂„`«O <≥~°"Õ~°^Œ∞. `≥ÅOQÍ}
U~åÊ@∞ ã¨=∞㨺 ZHõ¯_» "Õã≤# Q˘OQÆo JHõ¯_Õ J#fl K«O^ŒOQÍ
LO@∞Ok. 'ã¨fi~å„+¨ìOÖ’<Õ ZxflHõÅ∞— J<Õ "å^•xH˜ Jxfl
áêsìÅ∞ Hõ@∞ì|_ç LO_®e. ™ê÷xHõ ã¨Oã¨÷Å ZxflHõÅ∞
~å#∞<åfl~Ú, `ÕÅ∞ÛHÀO_ç Jx ˆHã≤P~ü Ñ≤Å∞ѨÙxKåÛ_»∞.
=∞~À"≥·Ñ¨Ù U ã¨=∞Ü«∞OÖ’<≥·<å =∞^茺O`«~° ZxflHõÅ∞ =™êÎ~Ú.
J„Ѩ=∞`«ÎO HÍO_ç Jx K«O„^ŒÉÏ|∞ Ñ≤Å∞ѨÙxKåÛ_»∞. JO>Ë
ZxflHõÅ∞, JkèHÍ~°O "åOK« `«Ñ¨Ê `≥ÅOQÍ} U~åÊ@∞ HÍ^Œx
J~°÷=∞=Ù`«∞Ok. ZO^Œ∞=Å#O>Ë ~år<å=∂Å∞ KÕã≤# U
áêsì „Ñ¨ux^èŒ∞Ö’¡ `åºQÆx~°u, `≥yOѨÙ, ^èŒ$_» ã¨OHõÅÊO
HõxÑ≤OK«_»O ÖË^Œ∞.
`≥ÅOQÍ} „áêO`« HÍO„ÔQãπ, `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O, ˜.P~ü.Zãπ.,
a*ˇÑ≤, ã≤Ñ≤S „Ѩ*Ï „Ѩux^èŒ∞Å∞ ~år<å=∂Å∞ W©=e
~å[H©Ü«∂Ö’¡ XHõ =ÚYº Ѷ¨∞@ìO. `≥ÅOQÍ}‰õΩ K≥Ok#
119 Z"≥∞‡Ö˺֒¡ 104 =∞Ok, 16 =∞Ok =∞O„`«∞Ö’¡ 13
=∞Ok, 17 =∞Ok ZOÑ‘Ö’¡ 13 =∞Ok XˆH _ç=∂O_£ÃÑ·
~år<å=∂ KÕÜ«∞_»O ^Õâ◊OÖ’ ZHõ¯_® U<å_»∞ [~°QÆÖË^Œ∞.
Wxfl áêsìʼnõΩ K≥Ok# WO`« =∞Ok ~år<å=∂ KÕÜ«∞_»O
~å[H©Ü«∞OQÍ J`«ºO`« „áê^è•#º`« Hõey L#fl^Œ#_»OÖ’#∂
ã¨O^ÕǨÏO ÖË^Œ∞. J~Ú`Õ D ~år<å=∂Å∞ ~å*ϺOQÆ
ã¨OH∆ÀÉèíO ã¨$+≤ìOz ˆHO„^ŒO ky=zÛ `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ì
U~åÊ@∞‰õΩ K«~°ºÅ∞ "≥Ú^ŒÅ=Ù`åÜ«∞x JO^Œ~°∞ PtOKå~°∞.
J~Ú`Õ Ç¨ÏŸOâßY=∞O„u z^ŒO|~°O, ~å„+¨ì W<£Kås˚ QÆ∞ÖÏO
#c P*Ï^£ `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å JOK«<åÅ#∞ ѨÓ~°fi ѨHõ∆O
KÕ¿ãÖÏ =∂Ï¡_»@O QÆ=∞<å~°›O. WO`«‰õÄ D ~år<å=∂Å#∞
ZÖÏ J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åe? „Ѩ[Å PHÍOHõ∆Å "Õ∞~°‰õΩ
#_»∞ã¨∞Î#fl HÍÅO

8. 8#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
~år<å=∂Å∞ KÕâß=∞x, `≥ÅOQÍ} HÀã¨O `«=∞ Ѩ^Œ=ÙÅ#∞
`åºQÍÅ∞ KÕâß=∞x cè~åÅ∞ ѨÅ∞‰õΩ`«∞<åfl~°∞. WѨʘ =~°‰õΩ
q=∞~°≈ʼnõΩ ÅHõ∆ ºOQÍ L#fl `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O „Ѩ*Ï „Ѩux^èŒ∞Å∞
P `åH˜_ç #∞O_ç HÍã¨Î~Ú# |Ü«∞@ Ѩ_»ÏxH˜ `å=Ú QƘìQÍ<Õ
L<åfl=∞x K≥|∞`«∞<åfl~°∞. z^ŒO|~°O =∂„`«O HÍO„ÔQãπ,
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O ã¨∞ã¨Ê+¨ìOQÍ `«=∞ áêsìÅ Jaè„áêÜ«∂Å∞
K≥ѨÊ=eûO^Õ#<åfl~°∞.
`≥ÅOQÍ} „Ѩ*Ï „Ѷ¨Oò K≥·~°‡<£ QÆ^ŒÌ~ü Jxfl ~å[H©Ü«∞
áêsìÅ∞, *ˇZã‘Å∞, „Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∂Å∞, =$uÎ ã¨OѶ¨∂Å∞, q^•ºi÷
ã¨OѶ¨∂Å∞ qâßÅ SHõº ã¨OѶ¨∞@#QÍ U~°Ê_ç „Ñ¨Éèí∞`åfixfl
ã¨÷OaèOѨ KÕ¿ã L^Œº=∞O ~°∂á⁄OkOKåÅx KÕã≤# q[˝Ñ≤ÎH˜
ã¨ÊO^Œ# Hõ~°∞"≥·Ok. =∞~À"≥·Ñ¨Ù á⁄e˜HõÖò *ˇUã‘ K≥·~°‡<£ „á⁄II
HÀ^ŒO_»~åO ‰õÄ_® *ˇUã‘H˜ "≥Å∞ѨŠL#fl áêsìÅ#∞, â◊‰õΩÎÅ#∞,
=º‰õΩÎÅ#∞, ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO HÍ"åeûOkQÍ PǨ fixOKå_»∞. nxfl
HÍO„ÔQãπ, `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊OáêsìÅ∞ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ<Õ u~°ã¨¯iOKå~Ú.
"å˜ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ Jq H˘#™êyã¨∞Î<åfl~Ú. D Ô~O_»∂ *ˇUã‘
Ö’H˜ =¿ãÎ a*ˇÑ≤ "≥·^˘ÅQÆ∞`å#x „ѨHõ˜OzOk. `≥ÅOQÍ}
`ÕKÕÛk, WKÕÛk `«=∞ áêsìÜÕ∞#x, JO`ÕQÍHõ `«=∞k ÃÑ^ŒÌ
áêsì QÆ#∞Hõ `å#∞ XHõ ^•xÖ’ KÕ~°_»"Õ∞q∞@x HÍO„ˆQã¨∞
JO@∞Ok. J~Ú`Õ HÍO„ÔQã¨∞ áêsì âßã¨# ã¨Éèí∞ºÅ∞ ^ÕxH˜
=ºuˆ~HõOQÍ L^Œºq∞™êÎ~°∞ ? `«# L^Œº=∞O `«# áêsìH˜, `«#
„ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ x~°fiÇ≤ÏOKåe. JÖÏ KÕÜ«∞_»O
J™ê^茺O, Jã¨OÉèí=O. WHõ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O QÆ~°˚#Å∞, |ã¨∞û
Ü«∂„`«Å‰õΩ Ѩiq∞`«"≥∞ÿOk. ''*ËUã‘ ã¨fi`«O„`« ã¨Oã¨÷HÍ^Œ∞.
ˆHã‘P~ü K≥ѨCKÕ`«∞Ö’¡ #_çKÕ ã¨Oã¨÷. Jk `«=∞ áêsìx ã¨~°fi
<åâ◊#O KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ HõOHõ}O Hõ@∞ìHÀ#fl^Œx—— `≥ÅOQÍ}
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O á¶È~°O Hõhfi#~ü Z„~°Éˇe¡ ^ŒÜ«∂Hõ~ü~å=Ù, Hõ_çÜ«∞O
NǨÏiÅ∞ "åºMϺxã¨∞Î<åfl~°∞.
WHõ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsìH˜ ã¨O|OkèOz# 39 =∞Ok âßã¨#
ã¨Éèí∞ºÅ∞ HÍO„ÔQãπ "åà◊§ HõO>Ë XHõ QÆO@ =ÚO^Œ∞ _çѨӺ©
ã‘ÊHõ~ü‰õΩ `«=∞ ~år<å=∂Å∞ JO^Œ*ËÜ«∞_»O XHõ qâı+¨O.
˜_çÑ≤ J^茺‰õ∆Ω_»∞ K«O„^ŒÉÏ|∞ Ô~O_»∞ Hõà◊§ ^ŒfiO^èŒfi ã≤^•ÌO`åxfl
`≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å∞ p`«¯iOKå~°∞. áÈ~Ú# Ѩ~°∞=Ù
HÍáê_»∞HÀ=_®xH˜ `≥ÅOQÍ} ˜_çÑ≤ „Ѩux^èŒ∞ʼnõΩ XHõ =∞Oz
J=HÍâ◊O ÅaèOzOk. ÃÑ·QÍ `«=∞ J^茺‰õ∆Ω_»∞ J#∞=∞u
W=fi_»O =Å#<Õ ~år<å=∂Å∞ KÕâß=∞x J^Õ^À Q˘Ñ¨ÊѨx
KÕã≤#@∞¡ QÆOcè~°OQÍ K≥ѨC‰õΩO@∞<åfl~°∞. K«O„^ŒÉÏ|∞
~å[H©Ü«∞ „ѨÜ≥∂[<åxfl PtOz D ~år<å=∂Å∞
KÕ~ÚOKå_»∞ HÍx x*Ï~ÚfQÍ `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ì U~åÊ@∞#∞
HÍOH˜∆Oz HÍ^Œx JO^Œ~°∞ J#∞=∂xã¨∞Î<åfl~°∞. HÍÅO
QÆ_»∞ã¨∞Î#fl H˘kÌ J#∞=∂<åÅ∞ x["Õ∞##fl ã¨xfl"ÕâßÅ∞
HõxÊã¨∞Î<åfl~Ú. XHõ˜ L=∞‡_ç L^Œº=∂xH˜ JOwHõiOK«Hõ
áÈ=_»O, Ô~O_»∂ NH͉õΩà◊OÖ’ Z„~°O<åÜ«Ú_»∞, q[Ü«∞"å_»Ö’
^Õq<Õx, J#O`«Ñ¨Ù~°OÖ’ Ѩܫ∂ºÑ¨ÙÅ ˆHâ◊=ÙÅ∞ x`«ºO ã¨"≥∞ÿHõº
x<å^•eã¨∂Î<Õ PO^Àà◊# HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ „áÈ`«ûÇ≤Ïã¨∞Î<åfl~°∞.
K«O„^ŒÉÏ|∞ W~°∞ „áêO`åÅ "åiH˜ HÍ~°º„Hõ=∞O WKåÛ_®?
JÖÏ H͉õΩO>Ë Z^À XHõ HÍ~°º„Hõ=∂xfl P¿Ñ K«~°ºÅ∞
fã¨∞HÀ"åe Hõ^•! JÖÏ KÕÜ«∞_»O ÖË^Œ∞ Hõ#∞Hõ `≥ÅOQÍ}ÏÖ’
~år<å=∂Å∞ KÕã≤# ˜_çÑ≤ âßã¨# ã¨Éèí∞ºÅ∞ `«fi~°Ö’<Õ „Ѩ[Å
#∞O_ç ^Œ∂~°O HÍHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. P xO^Œ „Ѩ[Å #∞O_ç
~åHõ=ÚO^Õ K«O„^ŒÉÏ|∞#∞ ZkiOK«=Åã≤ LOk, ÖˉõΩO_Õ
„Ѩ*Ï„QÆǨ xH˜ QÆ∞iHÍHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞.
`≥ÅOQÍ}Ö’x Jxfl ~å[H©Ü«∞ ѨH∆ÍÅ "å~°∞ ~år<å=∂Å∞
KÕã≤ ˆHO„^ŒOÃÑ· XuÎ_ç ÃÑOK«∞`«∞<åfl, Uq∞ Ѩ@ì#@∞¡QÍ ã≤Ñ≤ZO,
Ö’H±ã¨`åÎ, ZOSZO Z"≥∞‡Ö˺Å∞ L<åfl~°∞. =ÚYº=∞O„u
H˜~°}ü‰õΩ=∂~ü Ô~_ç¤`À Éè˘ J~Ú# ZOSZO Jkè<Õ`« Jã¨∞^Œ∞nÌ<£
X"≥·ã≤ `≥ÅOQÍ} =ºuˆ~Hõ "≥·Yi qxÑ≤OK«_»O QÆ=∞<å~°›O.
ÃÑ·QÍ `å=Ú ~åÜ«∞Å `≥ÅOQÍ} HÀ~°∞`«Ω<åfl=∞x `≥eáê~°∞.
˜P~üZãπ `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ì U~åÊ@∞ L^Œº=∞ "Õ_ç K«ÖÏ¡~°‰õΩO_®
K«∂ã¨∞HÀ=_»O ÃÑ·<Õ ^•x ~å[H©Ü«∞ =∞#∞QÆ_» P^è•~°Ñ¨_ç LOk.
HÍQÍ P "Õ_ç `«=∞‰õΩ #+¨ìO KÕÜ«∞‰õΩO_® K«∂ã¨∞HÀ=_»O
HÍO„ÔQãπ, `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsìÅ ÅHõ∆ ºOQÍ LOk. WHõ a*ˇÑ≤
HÍO„ÔQãπ "≥·Ñ¶¨ÖϺxfl „Ѩ[Ö’¡ q=iã¨∂Î `å#∞ ZxflHõÖ’¡
ÅaÌá⁄O^ŒQÆÅ##fl Pâ◊Ö’ LOk. 1999Ö’ `≥ÅOQÍ}
U~åÊ@∞ q+¨Ü«∂xfl HÍO„ÔQãπ (˜P~üã≤ã≤) "≥Ú^Œ@ `≥zÛOk.
P `«~åfi`«<Õ ˜P~üZãπ ~°OQÆO g∞kH˜ =zÛOk. D ~å[H©Ü«∞
K«^Œ~°OQÆOÖ’ ã¨q∞^ŒÖ∫`«∞Ok =∂„`«O ™ê=∂#º „Ѩ[Å∞,
L^ÀºQÆ∞Å∞, q^•º~°∞÷Å∞. JO^Œ∞=Å# J„Ѩ=∞`«ÎOQÍ
LO_»=eûOk „Ѩ[ÖË.
~år<å=∂Å `«~åfi`« U L^Œº=∞ Ñ≤Å∞Ѩ٠Z=izÛ<å
=ÚO^Œã¨∞Î JÔ~ã¨∞ìÅ∞, 144 ÃãHõ∆<£, 30 Ü«∂H±ì qkèã¨∂Î J„ѨHõ˜`«
Z=∞Ô~˚hûx „ѨÉèí∞`«fiO J=∞Å∞ KÕ™ÈÎOk. Wk NHõ$+¨‚ Hõq∞©Ö’
8= KåѨì~ü J=∞Å∞QÍ<Õ QÆ∞iÎOKåe. L™ê‡xÜ«∂ q^•º~°∞÷Å∞
™ê=¸Ç≤ÏHõ P=∞~°} nHõ∆‰õΩ ѨÓ#∞‰õΩO>Ë ^•xfl =Úà◊§ HõOK≥`À,
ÉÏiˆH_»¡`À |OkèOz q^•º~°∞÷Å#∞ JÔ~ã¨∞ì KÕÜ«∞_»O,
z„`«Ç≤ÏOã¨Å‰õΩ QÆ∞i KÕÜ«∞_»O, x~°ã¨# „Ѩ^Œ~°≈#ʼnõΩ J#∞=∞u
x~åHõiOK«_»O, q^•º~°∞÷ÅÃÑ· ÖÏsîKåi˚, ÉèÏ+¨Ê"åÜ«Ú=Ù
„ѨÜ≥∂yOK«_»O, ~°|ƒ~ü |∞Öˇ¡@∞¡ HÍÅÛ_»O „ѨÉèí∞`åfixH˜

9. 9 E<£, 2011
JÅ"å@∞QÍ =∂iOk. „Ѩ*Ï PHÍOHõ∆ÃÑ· P@qHõOQÍ
=º=ǨÏiOK«_»O J„Ѩ*Ï™êfiq∞HõO. =∂#= ǨωõΩ¯Å Hõg∞+¨<£,
áÈbã¨∞ q∞e@s |ÅQÍÅ#∞ Ü«¸x=iû© #∞O_ç q~°q∞OK«∞
HÀ"åÅ#fl P^Õâßxfl áÈbã¨∞ Hõg∞+¨#~ü Z.ÔH.MÏ<£ ÖˇHõ¯KÕÜ«∞_»O
ÖË^ŒO>Ë „ѨÉèí∞`«fiO x~°ƒùO^èŒO Uq^èŒOQÍ LO^À J~°÷=∞=Ù`«∞Ok.
ã¨OѶ‘∞ÉèÏ=O „ѨHõ˜OK«_®xH˜ "≥o§# QÆ^ŒÌ~ü#∞ „Ѩ*Ï
„Ѩux^èŒ∞Å#∞ áÈbã¨∞Å∞ JÔ~ã¨∞ì KÕÜ«∞_»O â’K«hÜ«∞O.
"≥·ZãπP~ü HÍO„ÔQãπ áêsì J^茺‰õ∆Ω_»∞ [QÆ<£ W©=Å [iy#
`«# áêsì Ñ‘¡#s ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ `≥ÅOQÍ}ÃÑ· ™ê#∞‰õÄÅ
x~°‚Ü«∞O „ѨHõ˜™êÎ_»x H˘O_» ã¨∞ˆ~Y H˘O_»O`« Pâ◊ ÃÑ@∞ì‰õΩOk.
HÍh [QÆ<£ `«#H˜ `≥ÅOQÍ} WKÕÛ â◊H˜ÎQÍh, J_»∞¤‰õΩ<Õ â◊H˜ÎQÍx
ÖË^Œx Ñ‘¡#i ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ „ѨHõ˜OKå_»∞. `≥ÅOQÍ}ÃÑ·
~å[H©Ü«∞ "≥·Yix „ѨHõ˜OK«_®xH˜, |ÖÏxH˜ ã¨O|O^èŒO
Uq∞˜? WÖÏ „ѨHõ˜OK«_»=∞O>Ë `≥ÅOQÍ}‰õΩ =ºuˆ~Hõ=∞x
ã¨Ê+¨ì=∞=Ù`«∞Ok.
ˆHO„^ŒO ~år<å=∂Å q+¨Ü«∞O, `≥ÅOQÍ} q+¨Ü«∞O
`ÕÅÛ‰õΩO_® Hõ„~° q~°∞QÆ^Œ∞ áê=Ú Kå=^Œ∞ J#fl K«O^ŒOQÍ
`≥ÅOQÍ} W=fi=∞#~°∞, `≥ÅOQÍ} W=fi~°∞. ã¨O„ѨkOѨÙÅ
¿Ñ~°∞`À, Hõq∞©Å ¿Ñ~°∞`À, WѨC_»∞ =∞~˘Hõ ™êi JdŠѨHõ∆O
ã¨=∂"Õâ◊O U~åÊ@∞ KÕ™êÎ#O@∞Ok. UHÍaè„áêÜ«∞ ™ê^èŒ#
HÍ"åÅO@∞Ok. QÆ`« S^Œ∞#fl~° ^ŒâßÉÏÌÅ∞QÍ ^ÀÑ≤_çH˜,
J==∂<åʼnõΩ QÆ∞~°=Ù`«∞#fl `≥ÅOQÍ}, ^ÀÑ≤_ç KÕã¨∂Î JkèHÍ~°O
K≥ÖÏ~Úã¨∂Î „ѨÜ≥∂[#O á⁄O^Œ∞`«∞#fl ã‘=∂O„^èŒ∞Å =∞^茺
UHÍaè„áêÜ«∞O ™ê^茺"Õ∞<å ? JO>Ë, aè#fl „ѨÜ≥∂[<åÅ =∞^茺
UHÍaè„áêÜ«∞O ™êkèOK«_»O J™ê^茺O. ã‘=∂O„^èŒ „Ѩux^èŒ∞Å∞
J*Ï^£#∞ Hõeã≤#ѨÙ_»∞ =¸_»∞ „áêO`åÅ #∞O_ç „Ñ¨*Ï
„Ѩux^èŒ∞Å#∞ PǨ fixOz ã¨O„ѨkOѨÙÅ∞ [~°∞ѨÙ`å=∞<åfl_»∞.
Wk HÍÅÜ«∂Ѩ# KÕã≤ JOu=∞OQÍ `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å#∞ ^ŒQÍ
Kտ㠄Ѩ„H˜Ü«∞ =∂„`«"Õ∞. W^ŒO`« K«∂ã¨∞ÎO>Ë ˆHO„^•xH˜ `«fi~°Ö’
`≥ÅOQÍ} JOâßxfl `ÕÖÏÛÅx ÖË^Œx QÀK«iã¨∞ÎOk.
~år<å=∂Å∞ KÕã≤# HÍO„ÔQãπ „Ѩ*Ï „Ѩux^èŒ∞Å∞ ˆHO„^Œ
=∞O„u „Ѩ}Éò=ÚYs˚x Hõeã≤#ѨC_»∞ J`«#∞ ''^Õâ◊OÖ’ U^≥·<å
XHõ „áêO`«O ~å„+¨ìOQÍ U~°Ê_®ÅO>Ë ^•xH˜ ~å„ëêìÅ
ѨÙ#ifiÉèí[# Hõq∞© ã≤á¶ê~°∞ûÅ<åfl LO_®e, ÖË^• ã¨O|Okè`«
âßã¨# ã¨Éèí f~å‡}O J<åfl LO_®e—— Jx ÃãÅqKåÛ_»∞.
2009 _çâ◊O|~ü 9# z^ŒO|~°O ''ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO `«~°∞ѨÙ#
<Õ#∞ D „ѨHõ@# KÕã¨∞Î<åfl#∞. `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ì U~åÊ@∞
„Ѩ„H˜Ü«∞ „áê~°OÉèí=∞=Ù`«∞Ok—— Jx „ѨHõ˜Oz#ѨC_»∞ D
JOâ◊O ã¨∞xfl`«"≥∞ÿOk, ã¨OH˜¡+¨ì"≥∞ÿOk Jx `≥Å∞=^• ? 2004
ZxflHõÅ „Ѩ}ÏoHõÖ’ KÕiÛ#ѨÙ_»∞QÍh, ~å„+¨ìѨu „Ѩã¨OQÆOÖ’
qxÑ≤Oz#ѨÙ_»∞QÍh, 2010 _çâ◊O|~ü 10# áê~°¡"≥∞Oò
LÉèíÜ«∞ ã¨ÉèíÖ’¡ z^ŒO|~°O „ѨHõ˜Oz#ѨÙ_»∞QÍx ™È~ÚH˜
~åÖË^•? JO>Ë Z=~°∞ #=Ú‡`å~°∞? W"åfiÅ `≥ÅOQÍ}
ã¨=∞㨺 ã¨∞xfl`«"≥∞ÿ#k. ã¨OH˜¡+¨ì"≥∞ÿOk. W=hfl `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ<Õ
=∂@Å∞ `«Ñ¨Ê =∞ˆ~q∞HÍ^Œ∞. 1953Ö’ =∞„^•ã¨∞ #∞O_ç
PO„^èŒ q_çáÈ~Ú#ѨÙ_»∞ =∞„^•ã¨∞ JÃãOc¡ f~å‡}O ÖË^Œ∞Hõ^•,
=∞i PO„^èŒ ~å¢+¨ìO ZÏ¡ U~°Ê_çOk ?
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O, HÍO„ÔQãπ áêsìÅ∞ `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ì U~åÊ@∞
Ѩ@¡ J#∞ã¨iã¨∞Î#fl ^ŒfiO^èŒfi "≥·Y~°∞ÖË <Õ˜ QÆO^Œ~°QÀà◊ Ѩiã≤÷uH˜
HÍ~°}O. WѨʘ =~°‰õΩ `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ì ™ê^èŒ# L^Œº=∞OÖ’
"Õ~Ú =∞OkH˜ ÃÑ·QÍ „áê}ÏÅ∞ JiÊOK«_»O „ѨѨOK«OÖ’ ZHõ¯_®
[~°QÆÖË^Œ∞. QÆ`« Ü«∂_®k#fl~°Ö’ 600 =∞Ok q^•º~°∞÷Å∞
P`å‡~°Ê} KÕã¨∞‰õΩ<åfl D Ô~O_»∞ áêsìÅ∞ =∂#gÜ«∞ HÀ}OÖ’
PÖ’zOK«_»O ÖË^Œ∞. JkèHÍ~°"Õ∞ Ѩ~°=∂=kèQÍ ~ÀAHÀf~°∞
„_®=∂Å∞ P_»∞`«∞<åfl~Ú. `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O <Õ_»∞ L#fl`«
ã≤÷uH˜ KÕ~°∞‰õΩOk. L^Œº=∞O XuÎ_ç`À<Õ W+¨ìOÖËHõáÈ~Ú<å
~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞ `≥ÅOQÍ}H˜ ™ê#∞‰õÄÅOQÍ =∂Ï¡_»∞
`«∞<åfl~Ú. `≥ÅOQÍ}Ö’ gi ˆH_»~ü L^Œº=∞OÖ’ ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO
HÍ"åeû =™ÈÎOk. ˆH_»~ü#∞ HÍáê_»∞HÀ=_®xˆH D ^˘OQÍ@
ÖÏ_»∞`«∞<åfl~Ú. x*Ï~Úf LO>Ë D áêsìÅ∞ `≥ÅOQÍ}
™ê^èŒ#‰õΩ L^Œº=∞O KÕѨÏìe.
`≥ÅOQÍ} ~å¢+¨ì U~åÊ@∞ „Ѩ[Å L=∞‡_ç PHÍOHõ∆.
J~Ú#ѨʘH˜ L^Œº=∞OÖ’ <Õ˜H˜ <åÜ«∞Hõ`«fi ZQÆ∞=
=∞^茺`«~°QÆu =~°æO KÕ`«∞Ö’¡<Õ LOk. Wk ѨÙ<åk =~°æ „Ѩ*Ï
<åÜ«∞Hõ`«fiO KÕ`«∞Ö’¡H˜ "≥o§`Õ<Õ L^Œº=∞O q∞e>ˇOòQÍ,
xÅHõ_»QÍ ™êQÆ∞`«∞Ok. ÖˉõΩO>Ë L^Œº=∞O áêÅá⁄OQÆ∞ÖÏ
=zÛ K«ÖÏ¡~°∞`«∞Ok. `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ìO U~°Ê_Õ =~°‰õΩ *ˇO_®Å∞,
Z*ˇO_®Å∞ „ѨHõ¯# Ãјì SHõºOQÍ L^Œºq∞OKåe. D
L^Œº=∞OÖ’ „Ѩ[ÅO^Œix (Ô~·`«∞efl, ‰õÄbefl) ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO
KÕÜ«∂e. ˆHO„^Œ, ~å„+¨ì „ѨÉèí∞`åfiefl x~°=kèHõOQÍ ã¨÷OaèOKÕ@∞¡
=∞# L^Œº=∞ Hõ~°Î=ºO, =∂~°æO, HÍ~åºK«~°} LO_®e. ˆHO„^Œ
„ѨÉèí∞`«fiO "≥∞_»Å∞ =Oz `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ìO ™êkèOK«∞HÀ"åe.
JO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ 2009 _çâ◊O|~ü 9 „ѨHõ@# J#O`«~°O
áêsìÅHõf`«OQÍ ã‘=∂O„^èŒ<Õ`«Å∞ L^Œºq∞Oz _çâ◊O|~ü 23
„ѨHõ@# =KÕÛÖÏ KÕâß~À, J^Õq^èŒOQÍ `≥ÅOQÍ} <Õ`«Å∞
áêsìÅHõf`«OQÍ ã¨"≥∞ÿHõºOQÍ L^Œºq∞OK«=eû# Kåi„`«Hõ
ã¨O^Œ~°ƒùO WѨC_Õ~°Ê_çOk.
T

10. 10#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
„ѨѨOpHõ~°}–PO„^èŒ=Åã¨"å^ŒO–`≥ÅOQÍ}L^Œº=∞O
–U~°∞H˘O_» #~°ã≤OǨï_»∞
Ü«Ú^ŒúOÖ’ P~Ú#, L^Œº=∂ÅÖ’ P~Ú# "≥Ú^Œ@QÍ J~°÷O
HÍ"åeûOk, `≥Å∞ã¨∞HÀ"åeûOk =∞#=Ú Z=i`À Ü«Ú^ŒúO
KÕÜ«∞É’`«∞<åfl=Ú. P â◊„`«∞=Ù |Å=Ú, |ÅÇ‘Ï#`«Å∞ Uq∞˜.
J`«x ‰õÄ@q∞H˜ |Ç≤Ï~°æ`«OQÍ, JO`«~°æ`«OQÍ Z=Ô~=~°∞
ã¨Ç¨ÏHõiã¨∞Î<åfl~°∞. J`«x J=Ú‡Åá⁄kÖ’ L#fl
PÜ«Ú^è•ÖËq∞˜.J`«xH˜ J#∞‰õÄÅOQÍ L#fl JOâßÖËq∞˜
JO^Œ∞Ö’ =ÚYºOQÍ Kåi„`«HõOQÍ, K«@ì Ѩ~°"≥∞ÿ#
JOâßÖËq∞˜. g@xflO˜x ‰õ∆Ω}‚OQÍ Ñ¨ijeOKåeû
LO@∞Ok, XHõ ™ê÷~Ú Hõey# HÍ~°ºHõ~°ÎʼnõΩ D ~å[H©Ü«∞
J=QÍǨÏ#, K≥ÿ`«#ºO LO_çf~åe.ZO^Œ∞HõO>Ë `≥ÅOQÍ}
L^Œº=∞O Ѩ_çÖËã¨∞Î#fl Hõ_»e `«~°OQÆO. „ѨѨOK«OÖ’ U „áêO`«O
„Ѩ[Å∞ XHõ ^Õâ◊OÖ’ LO@∂ J^Õ ^Õâ◊OÖ’ XHõ „Ѩ`ÕºHõ ~å„+¨ìO
HÀã¨O, JO^Œ∞<å H˘O`« HÍÅO `å#∞ J#∞ÉèíqOz# ~å„+¨ìO
HÀã¨O WO`« ã¨∞n~°…HÍÅO áÈ~å_»ÖË^Œ∞. JO^Œ∞# „ѨѨOpHõ~°}
WO`« "ÕQÆ=O`«O J~Ú# `«~°∞"å`« =zÛ# L^Œº=∂ÖË KåÖÏ
J~°∞^Œ∞. „Ѩã¨∞Î`«O „ѨѨOK«OÖ’ =ã¨∞Î#fl L^Œº=∂Å#∞
qâı¡+¨Oz#ѨÙ_»∞ 1.„ѨѨOpHõ~°}‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ =ã¨∞Î#fl
L^Œº=∂Å∞ 2.„ѨѨOpHõ~°} „ѨÉèÏ=O =Å¡ ^ÕâßÅ Pi÷Hõ
=º=ã¨÷Å∞ Ѩ`«#"≥∞ÿ JHõ¯_ç ~å[H©Ü«∞ =º=ã¨÷ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
=ã¨∞Î#fl L^Œº=∂Å∞ 3. „ѨѨOpHõ~°}Ë ã¨fiÜ«∞OQÍ `«# =∂Ô~¯@¡
qã¨Î~°}‰õΩ, PkѨ`åºxH˜ ã¨$+≤ªã¨∞Î#fl L^Œº=∂Å∞. `≥ÅOQÍ}
L^Œº=∞O WO^Œ∞Ö’ ^Õx H˜O^Œ‰õΩ =ã¨∞ÎOk Jx =∞#O `«~°z
`«~°z K«∂¿ã „Hõ=∞OÖ’ =∞#‰õΩ =∞~˘Hõ¯ qz„`«"≥∞ÿ# PÖ’K«#
‰õÄ_» `«_»∞`«∞Ok. Jã¨Å∞ =∞#=Ú ã¨Ô~·# ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ
`≥ÅOQÍ} HÀã¨O áÈ~å_»∞`«∞<åfl=∂, x[OQÍ „ѨѨOpHõ~°}
=∞iÜ«Ú J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^ŒO =∂#= ã¨=∂*Ïxfl WO`«
J`«ÖωõΩ`«ÅO KÕã¨∞Î#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∞#O „ѨѨOpHõ~°}‰õΩ,
J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_®eûOk
áÈ~Ú, „Ѩ[Å#∞ P kâ◊QÍ K≥ÿ`«#º Ѩ~°KåeûOk áÈ~Ú
L^Œº=∂Å∞ x~å‡}O KÕÜ«∂eûOk áÈ~Ú =∞#O ^•i`«Ñ≤Ê
D L^Œº=∞OÖ’H˜ =KåÛ=∂ J<Õ XHõ ÉèíÜ«∞OHõ~° PÖ’K«#
‰õÄ_» =zÛ UHõOQÍ =∞#O K«K«∞Û|_çáÈÜÕ∞ „Ѩ=∂^ŒO ‰õÄ_®
L#flk. JO^Œ∞ˆH ÃÑ· =¸_ç~˜Ö’ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O
^ÕxH˜O^Œ‰õΩ =ã¨∞ÎO^À `Õe`Õ =∞# =∂~°æO ã¨i J~Ú#^•
HÍ^• `ÕÅ∞`«∞Ok.â◊„`«∞=Ù |Å=Ú, |ÅÇ‘Ï#`«Å∞ ‰õÄ_® =∞#‰õΩ
J~°÷=∞=Ù`å~Ú. ÃÑ· =¸_ç~˜Ö’ =Ú=∂‡˜H˜ `≥ÅOQÍ}
L^Œº=∞O „ѨѨOpHõ~°}‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ #_»∞ã¨∞Î#fl L^Œº=∞"Õ∞.
„áêOfÜ«∞ L^Œº=∂Å∞ ZHõ¯_» =zÛ# Jq „ѨѨOpHõ~°}‰õΩ
=ºuˆ~Hõ"Õ∞. =∞~˘Hõ¯ JOâ◊OÃÑ·# ‰õÄ_® `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞
HÍ~°ºHõ~°ÎʼnõΩ XHõ ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# J=QÍǨÏ# LO_ç
f~åe.J^ÕO@O>Ë 1952 Ö’<Õ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O
„áê~°OÉèí"≥∞ÿOk(P<å_»∞ ^•xx ÔQ·~ü =Úb¯ QÀ ÉϺH±
=¸"£"≥∞Oò Jx Ñ≤eKå~°∞. 1948 ÃãÃÑìO|~ü 17 J#O`«~°O
„Ѩ`ÕºHõ ^Õâ◊OQÍ L<åfl ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ ^Õâßxfl P„Hõq∞OK«∞‰õΩ#fl
J#O`«~°O WHõ¯_» KÒ^Œs #_çÑ≤# q∞Å@s áêÅ#
HÍÅOÖ’#∞, 1950 #∞O_ç1952 [#~°Öò ZxflHõÅ =~°‰õΩ
H˘#™êy# "≥Ö’¡_ç áêÅ# HÍÅOÖ’#∞ <å<£ =Úb¯Å#∞
JO^Œ∞Ö’ =ÚYºOQÍ PO„^èŒ"åà◊§#∞ JkèHõOQÍ „ѨÉèí∞`«fi
L^ÀºQÍÅÖ’ xOѨ_®xfl =ºuˆ~H˜ã¨∂Î =zÛ# L^Œº=∞"Õ∞ ÔQ·~ü
=Úb¯ QÀ ÉϺH± =¸"£"≥∞Oò) =∞iÜ«Ú 1969Ö’ `≥ÅOQÍ}
L^Œº=∞O KåÖÏ |ÅOQÍ #_çzOk. HÍx z=i xq∞+¨OÖ’
qѶ¨Å"≥∞ÿOk. =∞m§ 1996 #∞O_ç „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk. JѨÙÊ_»∞
#_çz# L^Œº=∂xH˜ WѨʘ L^Œº=∂xH˜ „Ѩ^è•# `Õ_® Uq∞˜
J<Õ JOâ◊O. „áêѨOzHõOQÍ HÍ=K«∞Û ÖËHõ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’#∞
HÍ=K«∞Û =zÛ# „Ѩ^è•# =∂~°∞ÊÅ∞ Uq∞˜, P JOâßÅ∞ =∞#
L^Œº=∞O g∞^Œ Z@∞=O˜ „ѨÉèÏ=O K«∂ѨÙ`«∞<åfl~Ú J<Õk
‰õÄ_® `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞ HÍ~°ºHõ~°ÎʼnõΩ `≥eÜ«∂e.
1952Ö’ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ 1956 =~°‰õΩ KåÖÏ |ÅOQÍ
#_çz# `≥ÅOQÍ} L^Œº=∂xH˜ =∞iÜ«Ú 1969Ö’ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ
1972 =~°‰õΩ KåÖÏ |ÅOQÍ #_çz# L^Œº=∂xH˜, 1996
Ö’ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ <Õ˜ =~°‰õΩ H˘#™êQÆ∞`«∞#fl `≥ÅOQÍ}
L^Œº=∂#H˜ XHõ „Ѩ^è•# `Õ_® LOk. P<å_»∞ J#QÍ ÃÑ·
"≥Ú^Œ˜ Ô~O_»∞ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ „ѨѨOpHõ~°} ÖË^Œ∞. „ѨѨOpHõ~°}
Ü≥ÚHõ¯ Ju =ÚYº JOQÆ"≥∞ÿ#@∞=O˜ |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å∞
‰õÄ_® WO`« |ÅOQÍ ÖË=Ù, WO`«QÍ "Õà◊¥§#∞H˘x qã¨ÎiOK«#∂
ÖË^Œ∞. JxflO˜HõO>Ë =ÚYºOQÍ D „ѨѨOpHõ~°}#∞ ÃÑOz
áÈ+≤ã¨∞Î#fl@∞=O˜ J"≥∞iHÍ ™ê„=∂*º"å^ŒO ‰õÄ_® ÖË^Œ∞.
QÀ¡|Öˇÿ*Ë+¨<£, e|~°Öˇÿ*Ë+¨<£ =∞iÜ«Ú ¢ÃÑ·"Õ>ˇÿ*Ë+¨<£Å „ѨÉèÏ=O
‰õÄ_® 1952–1972 =~°‰õΩ #_çz# `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞OÃÑ·
ÖË^Œ∞. JO^Œ∞ˆH P<å_»∞ =ÚYºOQÍ 1968–1972Å =∞^茺
HÍÅOÖ’ #_çz# `≥ÅOQÍ} L^Œº=∂xfl PO„^èŒ=Åã¨"å^Œ∞Å∞
~å[H©Ü«∂kèHÍ~°O`À ã¨O„Hõq∞Oz# `«∞áêH˜x "å_»∞H˘x J}z
"Õâß~°∞. HÍx P `«~åfi`« 1990Å J#O`«~°O QÀ¡|Öˇÿ*Ë+¨<£,
e|~°Öˇÿ*Ë+¨<£ =∞iÜ«Ú ¢ÃÑ·"Õ>ˇÿ*Ë+¨<£Å∞ ÉÏQÍ ÃÑiyáÈ=_»O,
J^Õ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ ~°ëêº QÍ¡ãπ<ÀãπÎ =∞iÜ«Ú ÃÑi„™êì~ÚHõ
q^è•<åÅ#∞ ZOK«∞HÀ=_»O =Å¡ JѨʘ =~°‰õΩ #_»∞ã¨∞Î#fl
#_»∞ã¨∞Î#fl HÍÅO

11. 11 E<£, 2011
„ѨK«Ûù#fl Ü«Ú^ŒúO HÍ™êÎ PyáÈ~Ú J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^ŒO
„áê~°OÉèí"≥∞ÿOk. ã¨iQÍæ W^Õ ã¨O^Œ~°ƒùO <å˜H˜ <åQÍ~°∞˚#™êQÆ~ü
=∞iÜ«Ú „jâ‹ÿÅO „áê*ˇH±ìÅ∞ ѨÓiÎ HÍ=_»O PO„^èŒ „áêO`«OÖ’
JkèHõOQÍ Éèí∂=ÚÅ∞ ™êQÆ∞Ö’H˜ ~å=_»O, ѨO@Å∞ JkèHõOQÍ
ѨO_»@O, J^Œ#Ѩ٠P^•Ü«∞O ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’ KÀ@∞
KÕã¨∞HÀ=_»O`À =∞Oz q^Œº#∞ JO^Œ∞HÀ=_»O, PO„^èŒ∞Å∞
J"≥∞iH͉õΩ "≥Å¡_»O, L#fl`À^ÀºQÍÅÖ’H˜ „Ѩ"ÕtOK«_»O
[iyOk. J^Õ ã¨O^Œ~°ƒOÖ’ "å~°∞ J^Œ#Ѩ٠L`«Ê`«∞ÎÅ#∞
ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞QÍ Ãјì W<£Ñ¶¨~ü"Õ∞+¨<£ >ˇHÍflÅl, ã≤x=∂ ~°OQÆO,
g∞_çÜ«∂ ÖÏO˜ W`«~° J<ÕHõ "åºáê~° ~°OQÍÅÖ’H˜
qã¨ÎiOK«_»O [iyOk. JO`ÕH͉õΩO_® „Hõ"Õ∞} „ѨѨOpHõ~°}Ö’
ÉèÏQÆOQÍ P<å_»∞ qã¨Îiã¨∞Î#fl |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å L`«Ê`«∞ÎʼnõΩ
K≥Ok# HõOÃÑhÅ Ü≥ÚHõ¯ ã¨Éò–P~°æ<≥ÿ*Ë+¨<£ ™ê÷Ñ≤OK«_»O
^ŒQÆæ~°#∞O_ç "≥Ú^ŒÅ∞H˘x `å"Õ∞(PO„^èŒ∞Å∞) ã¨fi`«O„`«OQÍ
|Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å#∞ ™ê÷Ñ≤OKÕ ™ê÷~ÚH˜ Z^ŒQÆ_»O [iyOk.
D 22 ã¨O=`«û~åÅ HÍÅOÖ’ 100 Ö’|_ç# |Ǩïà◊*Ïu
ã¨Oã¨÷Å∞ "åi KÕ`«∞Ö’¡H˜ ~åQÍ H˘xfl "ÕÅ |Ǩïà◊*Ïuã¨Oã¨÷Å
Ü≥ÚHõ¯ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ K≥Ok# ã¨Éò P~°æ<≥ÿ*Ë+¨<£û "åi QÆ∞Ñ≤Ê’¡H˜
=KåÛ~Ú. „Ѩã¨∞Î`«O L#fl ã≤÷uÖ’ U |Ǩïà◊*Ïuã¨Oã¨÷‰õΩ
K≥Ok# XHõ¯ ã¨Éò P~°æ<≥ÿ*Ë+¨<£ QÍx `≥ÅOQÍ} "åi KÕuÖ’
ÖË=O>Ë Pâ◊Û~°ºO HõÅ∞QÆ=∂#^Œ∞. J^Õ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ qã¨ÎiOz#
W#Êù~ü"Õ∞+¨<£ >ˇHÍflÅrx "åˆ~ ã¨fiO`«O KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. `«^•fi~å
qã¨ÎiOz# W`«~°„`å áêi„âßq∞Hõ ~°OQÍÅ∞ =∞iÜ«Ú W`«~°
~°OQÍÅ =Å¡ "ÕÅ HÀ@∞¡ ã¨OáêkOKÕ „Hõ=∞=ÚÖ’<Õ JO^Œ∞Ö’
H˘O`«=∞Ok ~å[H©Ü«∞ J=`å~°"≥∞uÎ K«@ì ã¨ÉèíÖ’¡H˜ =KåÛ~°∞.
P `«^Œ#O`«~° HÍÅOÖ’ UHõOQÍ "åˆ~ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x
~å[H©Ü«∞ áêsìʼnõΩ ^Õâ◊OÖ’x W`«~° áêi„âßq∞Hõ "Õ`«ÎÅ`À
áê@∞QÍ KÀ^èŒHõ â◊‰õΩÎÅ∞QÍ =∂iáÈÜ«∂~°∞. JO`« â◊H˜Î=O`«∞Å∞
HÍ=_»O=Å¡<Õ "å~°∞ 2009 _çã≤O|~ü 9 „ѨHõ@##∞
PѨQÆeQÍ~°~°x L^Œº=∞OÖ’ =∞#O WO`« ^Œ∂~°O „Ѩܫ∂}O
KÕ™êHõ HÍx J~°÷O HÍx q+¨Ü«∞O. nxx |˜ì =∞#‰õΩ
J~°÷=∞ÜÕ∞º^ÕO^ŒO>Ë J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^ŒO, ^•x "≥#∞Hõ
L#fl |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å∞ Jxfl ‰õÄ_® PO„^èŒ=Åã¨"å^ŒO
"≥#∞Hõ L<åflÜ«∞x HÍ|˜ì PO„^èŒ=Åã¨"å^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
áÈ~å_»_»=∞O>Ë „ѨѨOpHõ~°}‰õΩ, =ÚYºOQÍ J"≥∞iHÍ
™ê„=∂[º"å^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_»@=∞x `≥ÅOQÍ}
L^Œº=∞HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ XHõ ~å[H©Ü«∞ J=QÍǨÏ# K≥ÿ`«<åºxfl Hõey
LO_®eû LO@∞Ok. P ÃÑ@∞ì|_»∞Å`À<Õ "å~°∞ „jHõ$+¨‚ Hõq∞©
ã¨Éèí∞ºÅ#∞ ‰õÄ_® H˘#QÆey<å~°x ‰õÄ_® =∞#O J=QÆ`«O
KÕã¨∞HÀ"åeûLO@∞Ok.
„jHõ$+¨‚ Hõq∞© ÃÑ·# KåÖÏ =∞Ok `≥ÅOQÍ} "å^Œ∞ʼnõΩ
KåÖÏ Pâ◊Å∞O_Õq. Jk `≥ÅOQÍ} L^Œº=∂xfl QÆ∞iÎã¨∞ÎO^Œx,
`≥ÅOQÍ} „Ѩ`ÕºHõ ~å¢+¨ì PHÍOHõ∆‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ ^•x x"ÕkHõ
LO@∞O^Œx J#∞‰õΩ<åfl~°∞. HÍx Wk KåÖÏ `«Ñ¨ÙÊ_»∞
J=QÍǨÏ# =∞iÜ«Ú L^Œº=∂ÅÖ’ Wk `«Ñ¨ÙÊ_»∞ K≥ÿ`«#ºO
‰õÄ_®. ZO^Œ∞HõO>Ë „ѨѨOpHõ~°} J=∞ÅÜÕ∞º ^ÕâßÅÖ’
HÍ=K«∞Û ÖËHõ „áêO`åÅÖ’ HÍ=K«∞Û JO^Œ∞# =ÚYºOQÍ
„ѨѨOpHõ~°}#‰õΩ „ѨÜ≥∂QÆâßÅQÍ ÉèÏqOKÕ PO„^茄Ѩ^Õâò ÖÏO˜
~å„ëêìÅÖ’ HÀ~°∞ìÅ∞ HÍx K«ÏìÅ∞ QÍx, Hõq∞©Å x"ÕkHõÅ∞
QÍx `«Ñ¨Ê‰õΩO_® |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å Hõ#∞ã¨#flÅÖ’<Õ
LOÏ~Ú. |Ǩïâ◊ „Ѷ‘*’<£ JOâ◊OÃÑ· =zÛ# f~°∞Ê#∞ KåÖÏ
=∞Ok `≥ÅOQÍ} "å^Œ∞Å∞ ^•xx =∞~˘HõOQÍ qâı¡+¨} KÕ™ê~°∞.
Jk ‰õÄ_® WO^Œ∞Ö’ ÉÏQÆ"Õ∞. PO„^èŒ =Åã¨"å^ŒO`À #Ü«∂
=Åã¨"å^ŒO WO`« |ÅOQÍ ÃÑ#"Õã¨∞‰õΩáÈ~Ú# PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’
Jk TÇ≤ÏOK«_®xH˜ ‰õÄ_® J=HÍâ◊O ÖË^Œ∞. D 10
ã¨O=`«û~åÅ ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì, ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì f~°∞ÊÅ#∞ =∞#O Ѩije¿ãÎ
D q+¨Ü«∞O =∞#‰õΩ KåÖÏ ã¨Ê+¨ìOQÍ J~°÷=∞=Ù`«∞Ok. „jHõ$+¨‚
Hõq∞˜ =ºHõÎO KÕã≤# ÉèíÜ«∂O^Àà◊#Å#∞ QÆ`«OÖ’ J#QÍ
„ѨѨOK«ÉϺOH± D ~å„ëêìxH˜ „áê~°OÉèíOÖ’ JѨÙÊ WKÕÛ
„Hõ=∞OÖ’ =ºHõÎO KÕã≤# JOâßÅ#∞ Ѩije¿ãÎ ã¨iQÍæ áÈeHõ‰õΩ
ã¨iáÈ`å~Ú. HÍ|˜ì g@xflO˜x ѨijeOz#ѨÙ_»∞ PO„^èŒ
=Å㨠"å^ŒO ^•xx(„jHõ$+¨‚ Hõq∞©x H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤O^Œx,
#Ü«∂ =Åã¨"å^ŒO ^•xx „ѨÉèÏq`«O KÕã≤Ok Jx J~°÷O
KÕã¨∞HÀ"åeû LO@∞Ok. „jHõ$+¨‚ Hõq∞© ã¨Éèí∞ºÅKÕ ~°Ç¨Ï㨺OQÍ
ã¨=∞iÊOK«|_ç# x"ÕkHõ JO^Œ∞Ö’ ÉèÏQÆ"Õ∞. `≥ÅOQÍ}
L^Œº=∂xfl J}z"ÕÜ«∞_®xH˜ „jHõ$+¨‚ Hõq∞© K≥Ñ≤Ê#^ŒO`å
„ѨѨOK«ÉϺOH± #=¸<å J}z"Õ`Õ, J=QÍǨÏ<Õ. KåÖÏ
Pâ◊Û~°ºHõ~°"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞"Õ∞q∞@O>Ë „ѨѨOK«ÉϺOH±‰õΩ
ã¨O|OkOz# JOâßÅ#∞ =∞#O J^茺ܫ∞#O KÕ¿ãÎ z#fl
~å„ëêìÅ ÉèÏ=#‰õΩ Jk =ºuˆ~HõO HÍ^Œ∞, HÍx Jk PO„^èŒ
=Åã¨"å^ŒO`À ÉÏQÍ ÃÑ#"Õã¨∞‰õΩ áÈ~ÚOk HÍ|>Ëì
`≥ÅOQÍ}#∞ =ºuˆ~H˜ã¨∞Î#flk.
„ѨѨOpHõ~°}‰õΩ =ÚYºOQÍ ^•xfl „Ѩ"≥∂ò KÕ¿ã |Ǩïà◊
*Ïu ã¨Oã¨÷ʼnõΩ `«∂~°∞Ê Pã≤Ü«∂ ^ÕâßʼnõΩ Jk qã¨ÎiOKÕ
„Hõ=∞=ÚÖ’ W|ƒOkHõ~°OQÍ =∂i#q WHõ¯_ç ~å[H©Ü«∞áêsìÅ∞
=∞iÜ«Ú "å˜Ö’ ѨxKÕ¿ã ~å[H©Ü«∞<åÜ«∞‰õΩÅ∞. „Ѩu z#fl
Ѩx KÕÜ«∞_®xH˜ ‰õÄ_® XHõ ˆ~@∞ =∂Ï¡_»∞H˘<Õ Hõ‰õΩ¯iÎ
Jqhux „áê~°OÉèíOÖ’ Jq ^•x "åºáê~° ™ê„=∂[ºO
"Õà◊¥§#∞HÀ=_®xH˜ ã¨=∞i÷Oz# U^À XHõ ^Œâ◊Ö’ nxfl
Z^Œ∞~À¯"åÅ<Õ =ӺǨÏO ‰õÄ_® „ѨѨOK«ÉϺOH±‰õΩ LOk.
Ü«¸~°Ñπ `«~°Ç¨Ï ~å[H©Ü«∞<åÜ«∞‰õΩÅ∞,K«ÏìÅ∞ LO_®Åx ^•x
HÀiHõ. ^•x qã¨Î~°} „áê~°OÉèíOÖ’ PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ P<å_»∞
JkèHÍ~°OÖ’ L#fl áêsì ˜._ç.Ñ≤., P<å˜ =ÚYº=∞O„u
Ü«∞<£.˜.~å=∂~å=Ù. PO„^èŒ =Åã¨"å^•xH˜ ÉÏQÍ T`«O

12. 12#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
WzÛOk W`«_Õ. J~Ú# „ѨѨOpHõ~°} ™ê„=∂[ºqã¨Î~°}‰õΩ
J`«_»∞ U=∂„`«O ã¨iáÈ_»x ÉèÏqOKÕ P<å_»∞ K«O„^ŒÉÏ|∞#∞
JkèHÍ~°OÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ =zÛOk. nx HÀã¨O „ѨѨOK«ÉϺOH±
"ÕÅ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ Y~°∞Û KÕã≤Ok. =ÚO^Œ∞QÍ<Õ
K«O„^ŒÉÏ|∞#∞ Pi÷Hõ=∞O„uQÍ ~°OQÆOÖ’H˜ kOÑ≤, `«# #=¸<å
J=∞Å∞‰õΩ ã¨O|OkOz# áê~îåÅ∞ É’kOz `«<Õ XHõ J#∞‰õÄÅ
ã¨O^Œ~åƒùxfl g∞_çÜ«∂ ^•fi~å ã¨$+≤ìOz QÆ^≥Ì<≥H˜¯OzOk.
J„ѨuǨÏ`«OQÍ 9 ã¨O=`«û~åÅ∞ J`«x`À `«#‰õΩ HÍ"åeû#
Ѩ#∞ÅxflO˜x KÕ~ÚOK«∞‰õΩOk. PÜ«∞# áêsìH˜ K≥Ok# Hͺ_»~ü
Ü≥ÚHõ¯ |Å=Ú |ÅÇ‘Ï#`«Å∞ JxflO˜ÃÑ· =ÚO^Õ L#fl
J=QÍǨÏ#`À P Hͺ_»~ü‰õΩ <Õ~°∞QÍ ÖÏÉèíO KÕ‰õĈ~ q^èŒOQÍ
Ѩ^äŒHÍÅ#∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑÏì~°∞. W`«x áêÅ# HÍÅOÖ’<Õ UHõOQÍ
„ѨѨOK«ÉϺOH± q[<£ 2020x „Ѩ"Õâ◊Ãјì J=∞Å∞
KÕ~ÚOzOk. P<å_»∞ „ѨѨOK«ÉϺOH±‰õΩ K≥Ok# |Ǩïà◊*Ïu
ã¨Oã¨÷Å qã¨Î~°}‰õΩ =ÚYºOQÍ `≥ÅOQÍ}Ö’ „ѨѨOK«ÉϺOH±
q^è•<åÅ J=∞Å∞‰õΩ =∞iÜ«Ú PO„^èŒ=Åã¨"å^Œ qã¨Î~°}‰õΩ
„Ѩ^è•# J_»¤OH˜ #HõûÖˇÿ@∞¡. W`«x áêÅ# HÍÅOÖ’<Õ P<å˜
ёѨÙÖòû"å~ü „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ì L^Œº=∞ Z*ˇO_®#∞
=ÚO^Œ∞‰õΩ `≥zÛOk. JO^Œ∞ˆH "åi x~°∂‡Å# Z*ˇO_®QÍ
K«O„^ŒÉÏ|∞ ѨxKÕ™ê_»∞. H˘O`«=~°‰õΩ q[Ü«∞O ™êkèOKå_»∞.
"åi J}z"Õ`« â◊HõÖÏÅ #∞O_Õ `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ì ã¨q∞u
Pq~°ƒùqOzOk. J^Õ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ K«O„^ŒÉÏ|∞‰õΩ =ÚYº"≥∞ÿ#
=∞iH˘O`«=∞Ok ˜._ç.Ñ≤., <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ "ÕÅ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å
_»|∞ƒÅ<Õ HÍHõ |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å∞ "åiH˜ q^ÕâßÅÖ’
Pã¨∞ÎÅ#∞ Ãã·`«O =Ú@ì*ˇáêÊ~Ú. UHõOQÍ 2004 ZxflHõʼnõΩ
_»|∞ƒÅ∞ Ãã·`«O K«O„^ŒÉÏ|∞‰õΩ |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å∞
WKåÛÜ«∞O>Ë<Õ =∞#O J~°÷O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û "åi^ŒÌi |O^ŒO
ZO`«QÍ ÃÑ#"Õã¨∞‰õΩ áÈ~ÚO^À. |Ǩïâ◊ P<å_»∞ ˜._ç.Ñ≤.x
=∞m§ JkèHÍ~°OÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ~å"åÅx J#∞HÀ=_®xH˜ Ô~O_»∞
HÍ~°}ÏÅ∞ LO_ç LOÏ~Ú. 1.HÍO„ˆQãπ áêsìÖ’ LO_Õ |Ǩïà◊
<åÜ«∞Hõ`«fiO. 2. `≥ÅOQÍ} x<å^•xfl P"≥∂kOK«_»O. J~Ú`Õ
K«O„^ŒÉÏ|∞‰õΩ `≥eÜ«∞x ~°Ç¨Ï㨺O XHõ˜ LOk. J^ÕO@O>Ë
„ѨѨOK«ÉϺOH± „ѨuѨHõ∆ áêsìÅ`À ‰õÄ_® ã¨O|O^è•Å∞
ÃÑ@∞ìHÀ=_»"Õ∞ HÍHõ "å˜H˜ ‰õÄ_® XHõ HÍ~åºK«~°} Wã¨∞ÎOk.
JO^Œ∞Ö’ ÉÏQÆOQÍ<Õ JkèHÍ~° áêsìH˜ #HõûÖˇÿ@¡ J}z"Õ`«
HÍ~åºK«~°}, „Ѩu ѨH∆ÍxH˜ #HõûÖˇÿ@¡`À K«~°ÛÅ HÍ~åºK«~°}.
J^Œ#OQÍ „ѨuѨHõ∆O `≥ÅOQÍ} x<å^ŒO ‰õÄ_® `«ÅÔH`«∞ΉõΩOk.
ã≤.Ñ≤.S., ã≤.Ñ≤.ZO.,Å`À á⁄`«∞Î#∞ ‰õÄ_® ~å[âıY~üÔ~_ç¤`À
[`«Ñ¨izOk „ѨѨOK«ÉϺOˆH. „ѨѨOK«ÉϺOH± K«O„^ŒÉÏ|∞
F_çáÈ`å_»x TÇ≤ÏOK«ÖË^Œ∞. ~å[âıY~üÔ~_ç¤ JkèHÍ~° ѨQÍæÅ∞
KÕ|˜ì# `«~åfi`« KåÖÏ "ÕQÆOQÍ „ѨѨOK«ÉϺOH± áê~îåÅ#∞
<Õ~°∞ÛHÀ=_»"Õ∞ HÍHõ J=∞Å∞Ѩ~°∞K«_»O „áê~°OaèOKå_»∞.
„ѨѨOK«ÉϺOH± XHõ ã¨g∞Hõ∆Ö’ K«O„^ŒÉÏ|∞ HõO>Ë ~å[âıY~ü
Ô~_ç¤ "Õ~Ú ˆ~@∞¡ #Ü«∞O Jx ã¨g∞H˜∆OK«∞‰õΩO^ŒO>Ë<Õ =∞#O
J~°÷O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û J`«_»∞ „ѨѨOK«ÉϺOH±‰õΩ ZO`«
J#∞‰õÄÅOQÍ =º=ǨÏiOKå_À. WÖÏ J#∞HÀ=_®xH˜ J`«xfl
=Åã¨"å^ŒO =∞iO`« áêѨÙÅÔ~·*ò KÕÜ«∞_®xH˜ H˘xfl HÍ~°}ÏÅ∞
L<åfl~Ú. 1.J`«#∞ „ÔH·ã¨Î=Ù_»∞ HÍ=_»O.(=Åã¨"å^•xH˜ =∞`«
HÀ}O ‰õÄ_® LO@∞Ok. „ѨѨOpHõ~°}#∞ ÉÏQÍ
qã¨ÎiOK«_»OÖ’ ÉÏQÍ ã¨Ç¨ÏHõiã¨∞Î#fl =∞`«O „ÔH·ã¨Î= =∞`«"Õ∞.
<Õ<≥ÿ`Õ „ÔH·ã¨Î= =∞`åxfl ™ê„=∂[º"å^Œ =∞`«OQÍ ÉèÏq™êÎ#∞)
2.K«~°ÛÅ ¿Ñ~°∞`À #HõûÖˇÿ@¡#∞ JO`«O KÕÜ«∞_»O.(JѨÊyOz#
Ѩx HõO>Ë J^Œ#OQÍ Ñ¨xKÕ™ê_»∞. JO^Œ∞ˆH #HõûÖˇÿ@¡
q+¨Ü«∞OÖ’ K«O„^ŒÉÏ|∞ #~°HÍã¨∞~°∞_≥ÿ`Õ, ~å[âıY~üÔ~_ç¤
|HÍã¨∞~°∞_»∞) 3. `≥ÅOQÍ}ωõΩ "≥ÚO_çKÕ~Ú K«∂Ѩ_»O.
4."≥Ú`«ÎO ~å„+¨ì HÍO„ˆQãπ áêsìÖ’<Õ u~°∞QÆ∞ÖËx "≥∂<˘á⁄e
b_»~ü HÍ=_»O. 5. „ѨѨOK« ÉϺOH± Ѩ^äŒHÍÅ#∞ KåÖÏ "ÕQÆOQÍ
„Ѩ[ÅÖ’H˜ fã¨∞ÔHÅ¡_»O. g@xflO˜x fã¨∞ÔHÖË¡ „Hõ=∞OÖ’ Jxfl
~°OQÍÅÖ’ PO„^èŒ =Åã¨"å^Œ „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ HÍáê_®_»∞.
WHõ¯_Õ =∞#O =∞~˘Hõ¯ q+¨Ü«∂xfl QÆ∞~°∞Î `≥K«∞ÛH˘"åeû
LO@∞Ok. JOÉË_»¯~ü PO„^èŒ~å„ëêìxfl, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ ~å„ëêìxfl
HõeÑ≤ H˘`«Î ~å„ëêìxfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Å<Õ K«~°Û [~°∞QÆ∞
`«∞#flѨÙÊ_»∞ PÜ«∞# ^•xx =ºuˆ~H˜ã¨∂Î XHõ"Õà◊QÆ#∞Hõ J^Õ
[iy`Õ D =¸_»∞ „áêO`åʼnõΩ K≥Ok# Ô~_ç¤ ‰õΩÖÏxH˜ K≥Ok#
"åà◊√§ QͺOQÆÑπ J~Ú`Õ ^Œo`«, |Ǩï[# ‰õΩÖÏʼnõΩ K≥Ok#
"å~°∞ JkèHÍ~°OÖ’H˜ =KÕÛ J=HÍâ◊O ã¨g∞Ѩ Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’
‰õÄ_® LO_»^Œ∞ Jx K≥Ñ≤Ê# q+¨Ü«∞O. P =∞Ǩ #∞ÉèÏ=Ù_»∞
TÇ≤ÏOz#q^èŒOQÍ<Õ "å~°∞ UHõ=∞Ü«∂º~°∞ HÍ|>Ëì ^•^•Ñ¨Ù
40ã¨O=`«û~åʼnõΩ ÃÑ·|_ç PO„^茄Ѩ^Õâò#∞ XHõ¯ Ô~_ç¤ ‰õΩÅO
"åàı§ ѨiáêeOK«_»O [iyOk.2009 ZxflHõÅÖ’ JOÉË_»¯~ü
K≥Ñ≤Ê# ‰õΩÅ ã¨∂„`«O ‰õÄ_® |ÅOQÍ Ñ¨xKÕã≤Ok HÍ|>Ëì,
`≥ÅOQÍ} x<å^•xfl JO`«OKÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ KÕÜ«∂eû# ‰õΩ„@Å∞
J`«_»∞ Zxfl KÕã≤# `≥ÅOQÍ} „áêO`« Ô~_»∞¡ J`«x <åÜ«∞Hõ`åfixfl
P"≥∂kOK«_»O [iyOk. HÍ|˜ì ~å[âıY~ü Ô~_ç¤H˜ ‰õΩÅ |ÅO
‰õÄ_® Hõeã≤ ~å=_»O XHõ J^Œ#Ѩ٠JOâ◊O.
2004 #∞O_ç 2009 =~°‰õΩ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O g∞^Œ
PO„^èŒ=Åã¨"å^ŒO JO_»`À L‰õΩ¯ áê^ŒO "≥∂áê_»∞. nx HÀã¨O
"ÕÅ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ ~å[âıY~ü Ô~_ç¤ Y~°∞Û KÕ™ê_»∞. nxx
`≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å∞ „QÆÇ≤ÏOK«HõÖËHõáÈÜ«∂~°∞. 10=∞Ok
ZO.ZÖò.U.,Å HÀ#∞QÀÅ∞ HÍ=K«∞Û, `≥ÅOQÍ} HÍO„ˆQãπ
<åÜ«∞‰õΩÅ#∞, áêsìx ѨÓiÎQÍ `«# HõO„’ÖòÖ’ ÃÑ@∞ìHÀ=_»O
HÍ=K«∞Û. `≥ÅOQÍ} "Õ∞^è•=ÙÅ∞ ‰õÄ_® nxx ã¨iÜ≥ÿ∞# q^èŒOQÍ
qâı¡+≤Oz `≥ÅOQÍ} „Ѩ[ʼnõΩ J~°÷O KÕ~ÚOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞.
JO`ÕH͉õΩO_® 2009 ZxflHõÖ’¡ ~å[âıY~üÔ~_ç¤ F_çáÈÜ≥∞

13. 13 E<£, 2011
„Ѩ=∂^ŒO LO^Œx PO„^èŒ =Åã¨"å^ŒO, ^•xH˜ JO_»QÍ xÅ|_»¤
|Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å∞, „ѨѨOK«ÉϺOH± =ÚO^Õ Ñ¨ã≤QÆÏì~Ú.
PO„^茄Ѩ^Õâò ~å[H©Ü«∞ z„`« Ѩ@OÃÑ·# "å˜H˜ =ÚO^Õ L#fl
XHõ J=QÍǨÏ#`À "≥Ú`«ÎO 2 âß`«O F@∞¡ `≥ÅOQÍ}
„áêO`«OÖ’ ÔQÅ∞ѨÙ, F@=ÚÅ#∞ x~°‚~Úã¨∞Î<åfl~Ú HÍ|˜ì P
Ô~O_»∞ âß`«O F@¡#∞ `≥ÅOQÍ} „áêO`«OÖ’ pÅÛ_»O HÀã¨O
H˘`«Î áêsìÅ#∞ ã¨$+≤ìOK«_»O `«Ñ¨Ê =∞~À =∂~°æ ÖË^Œx
ÉèÏqOKå~°∞. JѨʘˆH #_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ} L^Œº=∂xfl
ѨijeOz# `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ìO U~°Ê_Õ
J=HÍâ◊O LO^Œx ÉèÏqOz Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ P „áêO`åxH˜ `«=∞
áêsì ѨH∆Í# <åÜ«∞Hõ`åfixfl `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞_»O HÀã¨O ^Õ"ÕO^Œ~ü
Q“_£#∞ ~°OQÆOÖ’H˜ kOÑ≤Ok. U~°Ê|_»É’ÜÕ∞ `≥ÅOQÍ}
~å„ëêìxH˜ <åÜ«∞Hõ`åfixfl Ô~_ô KÕã¨∞‰õΩ#fl `˘e áêsì ˜._ç.Ñ‘.ÜÕ∞.
JO^Œ∞ˆH P<å_»∞ PO„^èŒ =Å㨠"å^Œ g∞_çÜ«∂ ^Õ"ÕO^Œ~ü Q“_£‰õΩ
JO`« „áê^è•#º`«#∞ WzÛOk. J`«x ^•fi~å `«#‰õΩ HÍ=eû#
„ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ <≥~°"Õ~°∞ÛHÀ=_»O HÀã¨O PO„^èŒ=Åã¨"å^ŒO,
~å[âıY~ü Ô~_ç¤ Hõ#∞ã¨#flÅÖ’ ^Õ"ÕO^Œ~ü Q“_£#∞ |Ü«∞@‰õΩ
ÖÏy XHõ H˘`«Î áêsì(#= `≥ÅOQÍ} „Ѩ*Ï áêsì)x ÃјìOKå~Ú.
HÍx `≥ÅOQÍ} "Õ∞^è•=ÙÅ∞ nxH˜ QÆO_ô ÃÑ>ˇì „Ѩ=∂^•xfl
QÆ∞iÎOz# PO„^èŒ=Åã¨"å^ŒO J^Õ ~å[âıY~ü Ô~_ç¤ Hõ#∞ã¨#flÅÖ’
z~°Orqx ~°OQÆOÖ’H˜ kOáê~Ú. z~°Orqx
PO„^èŒ=Åã¨"å^ŒO =∞iÜ«Ú „ѨѨOK«ÉϺOH± Ô~O_»∞ ‰õÄ_®
ã¨=∞i÷OKå~Ú. HÍ~°}O z~°Orq JѨʘˆH |Ǩïà◊*Ïu
ã¨Oã¨÷ʼnõΩ „ÉÏO_£ JOÉÏã≤_»~üQÍ Ñ¨xKÕã¨∞Î<åfl_»∞. J`«#∞ áêsì
ÃÑ@ì_®xHõO>Ë =ÚO^Œ∞QÍ fã≤# ã≤x=∂Å∞ K«∂ã≤# =∞#‰õΩ
D q+¨Ü«∞O J~°÷=∞=Ù`«∞Ok.J#QÍ J@∞ „ѨѨOK«ÉϺOH±
„ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ (Ju =ÚYº"≥∞ÿ#^≥ÿ# Jqhu) <≥~°"Õ~°ÛQÆÅ_»x,
W@∞ PO„^èŒ =Åã¨"å^ŒO‰õΩ JO_»QÍ xÅ=QÆÅ_»x PO„^èŒ
=Åã¨"å^ŒO JOK«<å "Õã≤Ok. JO^Œ∞ˆH J`«xKÕ „Ѩ*Ï~å[ºO
áêsìx ÃјìOKå~°∞. `≥ÅOQÍ}Ö’ J`«_»∞ |ÅѨ_»_®xH˜
'™ê=∂lHõ `≥ÅOQÍ}— J<Õ XHõ H˘`«Î _ç=∂O_»∞#∞ J`«x
^•fi~å P áêsì x<å^ŒOQÍ PO„^èŒ =Åã¨"å^ŒO =ÚO^Œ∞‰õΩ
`≥zÛ, `≥ÅOQÍ}Ö’ JѨʘˆH |ÅѨ_»¤ `≥ÅOQÍ} "å^•xfl,
P "å^ŒO QÆ∞iOz =∂Ï¡_»∞`«∞#fl ˜.P~ü.Zãπ., #∞ |ÅÇ‘Ï#
Ѩ~°K«_®xH˜ Jk Z`«∞ÎQÆ_» "Õã≤Ok. P â◊H˜Î `≥ÅOQÍ} "å^•xfl
^≥|ƒfÜ«∞_®xH˜ ã¨iáÈ^Œx ÉèÏqOz PO„^èŒ=Åã¨"å^ŒO
Hõ#∞ã¨#flÅÖ’ JѨʘˆH #_»∞ã¨∞Î#fl ^Õ"ÕO^Œ~ü Q“_£ áêsìx
=∞iÜ«Ú z~°Orq áêsìx Ô~O_ç~°˜x HõÅѨ_»O [iyOk.
D ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ PO„^èŒ=Åã¨"å^ŒO Ô~O_»∞ q[Ü«∂Å∞
™êkèOzOk. 1.JѨʘˆH ÉÏQÍ |Å"≥∞ÿ# <åÜ«∞‰õΩ_»x
=Ú„^ŒÑ¨_»¤ ^Õ"ÕO^Œ~ü Q“_£ ÖÏO˜ `≥ÅOQÍ} <åÜ«∞‰õΩÅ#∞
|ÅÇ‘Ï#Ѩ~°K«_»O. Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ =∞m§ `≥ÅOQÍ} "å^Œ
_ç=∂O_£`À "å~°∞ `≥~°ÃÑ·H˜ ~å‰õΩO_® KÕÜ«∞_»O. 2.˜.P~ü.Zãπ.,
#∞ Z<£.˜.Ñ≤.Ñ≤.,x HõÅ=‰õΩO_» KÕã≤ ~å[âıY~ü Ô~_ç¤ ÔQÅ∞ѨىõΩ
=∂~åæxfl ã¨∞QÆ=∞O KÕÜ«∞_»O. „Ѩu 25 ã¨O=`«û~åʼnõΩ XHõ™êi
XHõ ~å[H©Ü«∞áêsì ѨÙ_ç`Õ<Õ „Ѩ[Å∞ ã‘fiHõiOKÕ J=HÍâ◊O
LO@∞O^Œ<Õ q+¨Ü«∞O „ѨѨOK«ÉϺOH± ‰õΩ ^•x U*ˇOò J~Ú#
PO„^èŒ=Åã¨"å^•xH˜ `≥Å∞ã¨∞. J~Ú# P áêsìÅ#∞ Jq
„áê~°OaèOKåÜ«∞O>Ë<Õ =∞#O J~°÷O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û PO„^èŒ=Åã¨
"å^ŒO, #Ü«∂ =Åã¨"å^ŒO U „ѨÜ≥∂[#O PtOz D Ѩxx
KÕ™êÜ≥∂. ˜._ç.Ñ≤., J#O`«~°O `≥ÅOQÍ}Ö’ ˜.P~ü.Zãπ
=zÛOk. HÍx PO„^èŒÖ’ D 25 ã¨O=`«û~åÅ HÍÅOÖ’ JHõ¯_»
H˘`«Î ~å[H©Ü«∞ áêsì ~åHõáÈ=_»O =Å¡ JHõ¯_» H˘xfl ã‘@∞¡
z~°Orq ÔQÅ=QÆeQÍ_»∞. `≥ÅOQÍ} "å^•xfl ã¨=∞i÷OK«HõáÈ`≥
=∞iH˘xfl ã‘@∞¡ PO„^è•Ö’ Z‰õΩ¯=QÍ =KÕÛq HÍ=K«∞Û. z~°Orq
áêsìx PO„^èŒ =Åã¨"å^ŒO Hõ#∞ã¨#flÅÖ’ <≥ÅH˘ÖÏÊ_»∞ HÍ|>Ëì
P `«~åfi`« ^•xH˜ JO_»QÍ xÅ=_»OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ, `≥ÅOQÍ}
"å^•xfl =ºuˆ~HõOK«_»OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ ^•xx HÍO„ÔQãπÖ’
qb#O KÕÜ«∞_»O [iyOk. Wk ~å[âıY~ü Ô~_ç¤, z~°OrqH˜
PO„^èŒ=Å㨠"å^ŒO ‰õΩkiÛ# XѨÊO^ŒOÖ’ ÉèÏQÆ"Õ∞. Wk
`≥ÅOQÍ} L^Œº=∞ J}z"Õ`« HÀã¨O [iyO^Õ.
ã¨iQÍæ W^Õ ã¨=∞Ü«∞O <å˜H˜ ÉèÏ~°`«^Õâ◊ Jqhu=∞Ü«∞"≥∞ÿ#
~å[H©Ü«∞ =º=ã¨÷#∞ „ѨH∆Íà◊# KÕ¿ã ¿Ñ~°∞`À „ѨѨOK«ÉϺOH±
Hõ#∞ã¨#flÅÖ’ Ü«¸~°Ñπ `«~°Ç¨Ï ~å[H©Ü«∞ã¨∂„`åÅ#∞ =e¡OKÕ
[Ü«∞„ѨHÍâò <å~åÜ«∞}<£("Õ∞^èÀ=ÚY á¶È*ò#∞ ÃÑ>Ëì W`«#∞
„ѨѨOK« ÉϺOH± Z*ˇOò)#∞ ~°OQÆOÖ’H˜ kOáê~°∞. JѨʘˆH
PÜ«∞#‰õΩ =¸_»∞ „áêO`åÅÖ’ D `«~°Ç¨Ï ã¨∂„`åÅ#∞ =e¡OKÕ
=∞^茺`«~°QÆu =∞^ŒÌ`«∞ H˘O`« "Õ∞~°‰õΩ ÅaèOzOk. J`«x`À
‰õÄ_® F áêsì ÃјìOKå~°∞. P áêsì K≥Ok# `≥ÅOQÍ}
"å~°∞ `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ìO U~°Ê_»¤O`« =∂„`å# „Ѩ*Ï ã¨=∞㨺Å∞
Ѩiëê¯~°O HÍ=x =ÚO^Œ∞QÍ Jqhux JO`«O KÕÜ«∂Å<Õ
x<å^•xfl ZOK«∞HÀ=_»O [iyOk. PO„^èŒ =Åã¨"å^ŒO D
„ѨÜ≥∂[#O ‰õÄ_® =ÚYº"Õ∞ HÍ|˜ì nxH˜ ‰õÄ_® JO_»QÍ
xezOk. D áêsì ‰õÄ_® =∞^茺 `«~°QÆu F@¡#∞ pÅ∞ã¨∞ÎO^Œx
ÉèÏqOKå~°∞. „Ѩ*Ï~å[ºO, Ö’H±ã¨`åÎ áêsìÅ∞ `≥ÅOQÍ}
„áêO`«OÖ’ `≥ÅOQÍ} "å^•xfl ^≥|ƒf™êÎÜ«∞x, PO„^è•Ö’
˜_çÑ≤x ^≥|ƒf™êÎÜ«∞<Õ XHõ Z`«∞ÎQÆ_»`À<Õ 2009Ö’ ZxflHõÅ
QÀ^•Ö’H˜ ky q[Ü«∞=O`«OQÍ ~å[âıY~ü Ô~_ç¤ |Ü«∞@Ѩ_®¤_»∞.
`≥eq `«‰õΩ¯=QÍ `≥ÅOQÍ} <åÜ«∞Hõ`«fiO ˜._ç.Ñ≤.`À á⁄`«∞Î
ÃÑ@∞ìHÀ=_»O ‰õÄ_® PO„^èŒ=Å㨠"å^Œ ‰õΩ„@Ö’ ÉèÏQÆ"Õ∞. nxx
`≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å∞ P"≥∂kOK«~°x PO„^èŒ =Åã¨"å^•xH˜
=ÚO^Õ `≥Å∞ã¨∞. `≥ÅOQÍ} "Õ∞^è•=ÙÅ =∂@Å#∞ ‰õÄ_®
ÃÑ_»K≥q# ÃÑ@ì_»O ‰õÄ_® `≥ÅOQÍ} <åÜ«∞Hõ`«fiO `≥eq `«‰õΩ¯=
Ѩx. ~å[âıY~ü Ô~_ç¤ PÜ«∞#‰õΩ JO_»QÍ xÅ|_»¤ PO„^èŒ=Åã¨

14. 14#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
"å^ŒO D q^èŒOQÍ XHõ ѨHõ_»ƒùOn =ӺǨÏK«„@O `«Ü«∂~°∞
KÕã≤ ZxflHõÅ QÀ^•Ö’H˜ kQÆ_»O [iyOk. Jk q[Ü«∞=O`«O
‰õÄ_® J~ÚºOk. `≥ÅOQÍ} L^Œº=∂xfl ~å[âıY~ü Ô~_ç¤ XHõ
~°HõÎѨ٠K«∞Hõ¯ HÍ~°‰õΩO_® áê`åàÏxH˜ `˘ˆH¯âß_»∞. XHõ "Õà◊
K«O„^ŒÉÏ|∞ ÔQez# 2004 ZxflHõÅ J#O`«~°O ~å[âıY~ü
Ô~_ç¤ Uq^èŒOQÍ "≥∂ã¨O KÕâß_À J^Õ q^èŒOQÍ K«O„^ŒÉÏ|∞
KÕ`« PO„^èŒ =Åã¨"å^ŒO "≥∂ã¨O KÕ~ÚOKÕk. ~å[âıY~ü Ô~_ç¤
=∞~°}O `«~°∞"å`« `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O QÆ`« Ô~O_»∞ ã¨O=`«û~åÅ
HÍÅOÖ’ Z#fl_»∞ ÖË#O`«QÍ „Ѩ[fiie¡Ok. nxH˜ HÍ~°}O
PO„^èŒ =Åã¨"å^•xH˜ nxx J}z"ÕÜ«∞QÆÅ XHõ |Å"≥∞ÿ#
<åÜ«∞‰õΩ_»∞ ÖËHõáÈ=_»O. ~À+¨Ü«∞º#∞ PO„^èŒ=Åã¨"å^•xfl
=ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ"≥Å¡QÆÅ |Å"≥∞ÿ# <åÜ«∞‰õΩ_»∞QÍ Jk
QÆ∞iÎOK«ÖË^Œ∞. K«O„^ŒÉÏ|∞#∞ QÆ∞iÎOz# JѨʘˆH PÜ«∞#
„ѨuѨHõ∆ Ǩϟ^•Ö’H˜ "≥e¡áÈÜ«∂_»∞. D ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’<Õ PO„^èŒ
=Åã¨"å^Œ ã¨Oã¨÷Ö’¡ ã¨fiÅÊ ÉèË^•aè„áêÜ«∂Å∞ =KåÛ~Ú.
~å[âıY~ü Ô~_ç¤ "å~°ã¨∞_»∞QÍ „ѨѨOpHõ~°}#∞, PO„^èŒ=Åã¨
"å^•xfl qã¨ÎiOK«_®xH˜ P ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ Jq W^ŒÌ~°∞ =º‰õΩÎÅ#∞
HÍO„ˆQãπ áêsìÖ’ ѨiQÆ}Ö’H˜ fã¨∞H˘<åfl~Ú. 1. "≥·.Zãπ.
[QÆ<£"≥∂ǨÏ<£ Ô~_ç¤ 2.Z<£.H˜~°}ü‰õΩ=∂~ü Ô~_ç¤. H˜~°}ü‰õΩ=∂~ü
Ô~_ç¤ ¿Ñ~°∞ ZO^Œ∞‰õΩ `≥~°g∞^ŒH˜ =ã¨∞ÎO^À KåÖÏ =∞OkH˜
J~°÷OHÍÖË^Œ∞. DÜ«∞# Q͈~ ~å[âıY~ü Ô~_ç¤ =ÚYº=∞O„u`«fi
HÍÅOÖ’ ''PѨˆ~+¨<£ PHõ~ü¬—— Hõ~°Î, Hõ~°‡, „H˜Ü«∞. HÍO„ÔQãπ áêsì
ÃãO„@Öò Hõq∞©H˜ Ѷ¨O_£#∞ ѨOѨ_»OÖ’ J`«xH˜ ÉÏQÍ
ã¨Ç¨ÏHõiOzOk. ^•^•Ñ¨Ù 70"ÕÅ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å JkèѨu.
W@∞ `≥ÅOQÍ} "å^•xfl `«# áê`« Ѩ^äŒHõO ^•fi~å J}˜KÕ
â◊H˜ÎH˜ ã¨O|OkOz# Ü«∞O„`åOQÆO J`«x =^ŒÌ LO^Œx =∞iÜ«Ú
ˆHO„^Œ áêsìH˜ HÍ=Åã≤# x^èŒ∞Å#∞ ã¨=∞‰õÄ~°ÛQÆÅ J`«ºO`«
#=∞‡Hõã¨∞÷_»∞ Jx ÉèÏqOz J`«xfl ~°OQÆOÖ’H˜ kOKå~°∞.
„áê^äŒq∞HõOQÍ J`«#∞ H˘O`« =~°‰õΩ q[Ü«∞O ™êkOKå_»∞
‰õÄ_®. W©=Å [iy# ZO.ZÖò.ã≤., ZxflHõÅ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’
`«# áê`« Ѩ^äŒHõO ^•fi~å WO`« |ÅOQÍ L^Œº=∞O #_»∞ã¨∞Î#fl
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =ÚQÆ∞æ~°∞ `≥.~å.ã¨.,‰õΩ K≥Ok# Z"≥∞‡Ö˺Å#∞
H˘#∞QÀÅ∞ KÕ™ê_»O>Ë<Õ =∞#O J~°÷O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û PO„^èŒ
=Åã¨"å^ŒO fã¨∞H˘zÛ# =ºH˜Î =∂=¸Å∞ =ºH˜Î HÍ^Œx.
`≥ÅOQÍ} "Õ∞^è•=ÙÅ∞ XHõ~°HõOQÍ J`«xfl JOK«# "ÕÜ«∞_»OÖ’
qѶ¨Å=∞Ü«∂º~°<Õ K≥ѨÊ=K«∞Û. J`«xH˜ U=∂„`«O TÑ≤i
fã¨∞H˘<Õ J=HÍâ◊O WzÛ# `≥ÅOQÍ} "å^•xfl
J}z"ÕÜ«∞QÆÅ_»∞. Ô~O_À"≥·Ñ¨Ù KåÖÏ "ÕQÆOQÍ ˜._ç.Ñ≤Ö’x
`≥ÅOQÍ} "å^Œ∞Å`À PO„^èŒ =Åã¨"å^ŒO K«O„^ŒÉÏ|∞
Hõ#∞ã¨#flÅÖ’<Õ =∞~˘Hõ XѨÊO^ŒO KÕã¨∞H˘x `≥ÅOQÍ}
"å^•xfl ^≥|ƒfÜ«∞_®xH˜ <åQÆO [<å~°÷<£Ô~_ç¤x
„á⁄`«ûÇ≤Ïã¨∞Î#flk. W^Õ PO„^èŒ =Åã¨"å^ŒO Ô~O_À"≥·Ñ¨Ù H˜~°}ü
‰õΩ=∂~ü Ô~_ç¤x [QÆ<£ ÉÏi #∞O_ç HÍáê_»_®xH˜ ã¨$+≤ìOz
ÃÑ@∞ì‰õΩ#fl z~°Orqx H˜~°}ü‰õΩ [`«HõeÑ≤Ok. J~Ú`Õ
Éèíq+¨º`üÖ’ [QÆ<£#∞ ‰õÄ_® PO„^èŒ =Åã¨"å^ŒO =^Œ∞Å∞HÀ^Œ∞.
J=ã¨~°"≥∞ÿ`Õ [QÆ<£ KÕ`« `≥ÅOQÍ} f~å‡}O KÕ~ÚOz W^Õ
PO„^èŒ =Åã¨"å^ŒO U^À XHõ `≥ÅOQÍ} áêsì`À [`«Ñ¨iz
JkèHÍ~°OÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ=zÛ# Pâ◊Û~°º áÈ#=ã¨~°OÖË^Œ∞. D
~ÀA PO„^èŒ =Åã¨"å^•xfl „Ѩ"≥∂ò KÕ¿ã HõOÃÑhÅÖ’ [QÆ<£
XHõ „ѨÉèíÅ â◊H˜Î. "≥·.Zãπ.P~ü., áêsì W©=Å q_»∞^ŒÅ
KÕã≤#=∂ºxÃѶ™Èì#∞ K«∂¿ãÎ „ѨѨOK«ÉϺOH±, PO„^èŒ =Å㨠"å^ŒO
J`«xfl 2014 <å˜H˜ JkèHÍ~°OÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ~å=_®xH˜ "ÕQÆOQÍ
J`«xKÕ J_»∞QÆ∞Å∞ "Õ~Úã¨∞Î<åflÜ«∞x, JO^Œ∞Ö’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ
z~°Orqx J_»∞¤ `˘ÅyOKåÜ«∞x =∞#‰õΩ ã¨Ê+¨ìOQÍ
Hõ#|_»∞`«∞Ok. XHõ"Õà◊ J^Õ [iy`Õ =∞~À™êi `≥ÅOQÍ}
L^Œº=∞O ~å[âıY~üÔ~_ç¤ HÍÅO<å˜ ^ŒQ͈H QÆ∞~°=Ù`«∞Ok.
[QÆ<£#∞ PO„^茄Ѩ^Õâò ~å[H©Ü«∂ÅÖ’ Z˜ì Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’
|ÅѨ_»‰õΩO_® `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O, `≥ÅOQÍ}Ö’x
q^•º=O`«∞Å∞ *Ï„QÆ`«ÎÅ∞ fã¨∞HÀ"åe. nx HÀã¨O J=ã¨~°"≥∞ÿ`Õ
=∞ixfl =∂#∞HÀ@Å∞ ã¨$+≤ìOz# `«Ñ¨ÙÊHÍ^Œ∞. [QÆ<£ LѨ
ZxflHõÅÖ’ ÔQÅ=_»O =Å¡ `≥ÅOQÍ}ωõΩ ÖÏÉèíO HõO>Ë #+¨ìO
Z‰õΩ¯=.
WHõ áÈ`Õ a.*ˇ.Ñ≤., ÃÑ· ‰õÄ_® `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞
HÍ~°ºHõ~°ÎʼnõΩ XHõ ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# J=QÍǨÏ# LO_®eû#
J=ã¨~°=ÚOk.`å=Ú JO^ŒiHõO>Ë =ÚO^Õ HÍH˜<å_» f~å‡#O
KÕ™ê=∞x, 1996Ö’ =¸_»∞ z#fl ~å„ëêìÅ#∞ `å"Õ∞ WKåÛ=∞x,
P<å_»∞ ˜._ç.Ñ≤.`À á⁄`«∞Î ÖˉõΩO>Ë <å_Õ `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ìO
WKÕÛ "åà◊§=∞x K≥|∞`«∂ LOÏ~°∞. Wk ѨzÛ J|^ŒÌO.
a.*ˇ.Ñ≤., H˜ `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ìO W=fi_»O W+¨ìO JѨÙÊ_»∞, WѨÙÊ_»∞
‰õÄ_® ÖË^Œ∞. „Ѩã¨∞Î`«O a.*ˇ.Ñ≤., ~å[H©Ü«∞ J=ã¨~åÅ HÀã¨"Õ∞
nxx =∂Ï¡_»∞`«∞#flk. J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^ŒO`À, PO„^èŒ
=Åã¨"å^ŒO`À ÉÏQÍ ÃÑ#"Õã¨∞‰õΩ áÈ~Ú# áêsìÅÖ’ a.*ˇ.Ñ≤.,
XHõ˜. „ѨѨOK«ÉϺOH±‰õΩ =ÚYºOQÍ J"≥∞iH͉õΩ `≥ÅOQÍ}
~å„+¨ìO q+¨Ü«∞OÖ’H˘xfl ÉèíÜ«∂O^Àà◊#Å∞ L<åfl~Ú. JO^Œ∞Ö’
"≥Ú^Œ˜k =∂i¯û[O ÉÏQÍ qã¨ÎiOK«_»"Õ∞ HÍHõ „ѨѨOK«OÖ’
|Å"≥∞ÿ# qѨ¡"À^Œº=∞O #_çz# „áêO`åÅÖ’ `≥ÅOQÍ} XHõ˜.
JO`ÕH͉õΩO_® W"åfiÅ `≥ÅOQÍ} „áêO`«O #∞O_ç |Ü«∞Å∞
^Õi# <åÜ«∞Hõ`«fi"Õ∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ qѨ¡"À^Œº=∂xfl
qã¨ÎiOK«_»"Õ∞ HÍHõ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOK«_»O, qѨ¡"À^Œº=∞
â◊‰õΩÎÅ =∞^茺 SHõº`«‰õΩ ‰õÄ_® „Ѩܫ∞`«flO KÕÜ«∞_»O ^•xH˜
L#fl „Ѩ^è•# JÉèíºO`«~°O. `≥ÅOQÍ}Ö’ J}z"ÕÜ«∞|_ç#
qѨ¡"À^Œº=∞O `å`å¯eHõ J}z"Õ`«QÍ<Õ Jk ÉèÏqã¨∞Î#flk.
uiy =∞m§ qѨ¡= â◊‰õΩÎÅ∞ |ÅѨ_Õ J=HÍâ◊O ÖË^Œx Jk
ÉèÏqOK«_»OÖË^Œ∞. „Ѩã¨∞Î`«O `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O |ÅOQÍ

15. 15 E<£, 2011
#_»=_®xH˜ HÍ~°}O D â◊‰õΩÎÖË#x Jk |ÅOQÍ
qâ◊fiã≤ã¨∞Î#flk. nxx J}z "ÕÜ«∞QÆÅ ÖËHõ nxx ѨÙ@ì‰õΩO_®
KÕÜ«∞QÆÅ |Å"≥∞ÿ# ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞Hõ`«fiO QÍx ÖËHõ áêsìÅ∞
QÍx `≥ÅOQÍ}Ö’ Z^ŒQÆÖË^Œx =Åã¨"å^ŒO ÉèÏqã¨∞Î#flk. Jk
#Ü«∂ =Åã¨"å^Œ"≥∞ÿ# ÖËHõ Jk PO„^èŒ =Åã¨"å^Œ"≥∞ÿ# ^•xH˜
HÍ=Åã≤Ok ^•x "åºáê~° ™ê„=∂[º Éèí„^Œ`«. a*ˇÑ≤,H˜ ‰õÄ_®
ã¨iQÍæ W^Õ Jaè„áêÜ«∞ =Ú#flk. JO`ÕQÍHõ a*ˇÑ≤H˜ PO„^èŒ
=Åã¨"å^ŒO`À q_»nÜ«∞ ~åx J#∞|O^èŒO L#flk. Ç≤ÏO^Œ∂`«fi
=∞`«O HÍx, ã≤^•úO`«O HÍx `≥ÅOQÍ}‰õΩ J#∞‰õÄÅO Jx
a.*ˇ.Ñ≤., K≥ѨÊ_»O ѨzÛ J|^ŒÌO. Ç≤ÏO^Œ∂`«fi ã≤^•úO`«O
™ê„=∂[º"å^•xH˜ J#∞‰õÄÅO. JO`ÕHÍHõ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’x
=Úã‘¡=ÚʼnõΩ ÖËHõ W™ê¡"£∞ â◊‰õΩÎʼnõΩ K≥Ok# PO^Àà◊# ‰õÄ_®
a.*ˇ.Ñ≤.,H˜ L#flk. ÃÑ· HÍ~°}ÏʼnõΩ `À_»∞ ˜._ç.Ñ≤., á⁄`«∞Î
‰õÄ_® XHõ z#fl HÍ~°}O. HÍ|>Ëì P<å_»∞ `≥ÅOQÍ} ~å„ëêìxfl
a.*ˇ.Ñ≤., W=fiÖË^Œ∞. D ~ÀA a.*ˇ.Ñ≤., nxx ã¨=∞i÷OK«_®xH˜
HÍ~°}O `≥ÅOQÍ}ÏÖ’ U^À XHõ ~°HõOQÍ |ÅѨ_®Å<Õ "åOKè«
=∞iÜ«Ú `«# Z<£._ç.U., ‰õÄ@q∞Ö’ ˜.P~ü.Zãπ.,#∞
Uq^èŒOQÍ<≥ÿ# KÕ~°∞ÛH˘x `«#∞ Uq^èŒOQÍ<≥ÿ<å JkèHÍ~°OÖ’H˜
~å"åÅ<Õ PÖ’K«# ‰õÄ_® L#flk.
KåÖÏ ^Œ∞~°^Œ$+¨ìHõ~°"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞"Õ∞O@O>Ë LÉèíÜ«∞
Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÅ∞ „áê~°OÉèíOÖ’ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∂xfl
=ºuˆ~H˜OK«_»O. `«~åfi`« ã≤.Ñ≤.S., `«# Jaè„áêÜ«∂xfl
=∂~°∞ÛH˘x L^Œº=∞OÖ’ =∞"Õ∞HõO HÍ=_»O ã¨O`À+≤OK«^ŒQÆæ
q+¨Ü«∞O. `≥ÅOQÍ} K«i„`«#∞ Ѩsje¿ãÎ P<å˜ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
~å„+¨ìOÖ’ 1952Ö’ [iy# [#~°Öò ZxflHõÅÖ’ "≥∞*Ïi©Ö’
ã¨fiÅÊ `≥_®`À<Õ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ „ѨÉèí∞`åfixfl U~°Ê~°K«
ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. P<å_»∞ PO„^èŒ~å„ëêìxfl =∞iÜ«Ú `≥ÅOQÍ}
~å„ëêìxfl HõÅѨ_®xH˜ XHÍ<˘Hõ „Ѩ^è•# HÍ~°}O ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
~å„+¨ìO Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ Hõ=¸ºxã¨∞ì ~å„+¨ìOQÍ U~°Ê_»∞`«∞O^Œ<Õk.
HÍx K«i„`«#∞ Ѩije¿ãÎ Hõ=¸ºxã¨∞ìÖË "≥Ú^Œ@QÍ qâßOÖÏO„^èŒ
_ç=∂O_£ fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞. nxx |˜ì =∞#‰õΩ J~°÷=∞ÜÕ∞º
^ÕO^ŒO>Ë <å˜ #∞O_Õ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÃÑ·# PO„^èŒ∞Å
PkèѨ`«ºO LO^Œ<Õk. `≥ÅOQÍ}Ö’x =#~°∞ÅÃÑ·# "≥Ú^Œ@QÍ
Hõ<Õflã≤Ok ‰õÄ_® "åˆ~. P áêsìÅ∞ =∞iÜ«Ú "å˜H˜ K≥Ok#
ã¨Éò P~°æ<≥ÿ*Ë+¨<£û PO„^èŒ =Åã¨"å^•xfl |Ö’¿Ñ`«O KÕÜ«∞_»OÖ’
H©ÅHõ áê„`« áÈ+≤OKå~Ú. `≥ÅOQÍ}ÃÑ·# [iy# Jxfl
q^èŒfiO™êÅÖ’ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ áê„`« L#flk. PO„^èŒ
=Åã¨"å^•xfl J*ËÜ«∞OQÍ xeÑ≤# W^ŒÌ~°∞ =ÚYº=∞O„`«∞Öˇÿ#
K«O„^ŒÉÏ|∞, ~å[âıY~ü Ô~_ç¤Å#∞ ÔQeÑ≤OK«_»OÖ’#∞, JkèHÍ~°O
Ö’H˜ `≥zÛ `≥ÅOQÍ} "å^•xfl J}K«_»OÖ’#∞ ÉÏQÍ ã¨áÈ~üì
KÕã≤Ok gˆ~. ÉèÏ~°`« ^Õâ◊OÖ’x Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÅ∞
„ѨѨOpHõ~°}‰õΩ ÃÑ^ŒÌQÍ =ºuˆ~Hõ"Õ∞q∞ HÍ^Œ∞. XHõ "Õà◊
Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ P<å_»∞ qâßÖÏO„^èŒ x<å^•xfl fã¨∞‰õΩ
~åHõáÈ`Õ, PO„^茄Ѩ^Õâò U~åÊ@∞#∞ =ºuˆ~H˜Oz LO>Ë
ɡOQÍÖòÖ’ ÖÏQÍ<Õ `≥ÅOQÍ}ÏÖ’ ‰õÄ_® Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞
JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛ J„ѨuǨÏ`«OQÍ D<å˜ =~°‰õΩ
JkèHÍ~°OÖ’ LO_Õ"å~°∞. P<å˜ Ñ‘Ñ¨ÙÖòû"å~ü D<å˜
=∂"À~Úã¨∞ì áêsì `≥ÅOQÍ} „Ѩ`ÕºHõ ~å„+¨ì =∞e ^Œâ◊
L^Œº=∂xH˜ „áê}O áÈÜ«∞_»OÖ’ H©ÅHõ áê„`« áÈ+≤OzOk.P
áêsì =∞iÜ«Ú ^•x J#∞|O^èŒ ã¨Oã¨÷Å∞ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∂xH˜
XHõ Kåi„`«Hõ Ãã·^•úOuHõ ѨÙ<åk U~°Ê~°K«_»OÖ’ „H˜Ü«∂jÅ
áê„`«#∞ áÈ+≤OKå~Ú. "≥Ú^Œ@ K«O„^ŒÉÏ|∞ P `«~åfi`«
~å[âıY~ü Ô~_ç¤ P áêsìÃÑ· qK«ÛÅq_ç Ç≤ÏOã¨#∞ H˘#™êyOz
^•x x~å‡}Ïxfl ѨÓiÎQÍ ^≥|ƒfâß~°∞. D ѨxH˜ J@∞
™ê„=∂[º"å^ŒO =∞iÜ«Ú W@∞ PO„^èŒ =Åã¨"å^ŒO gi^ŒÌiH˜
ѨÓiÎQÍ ã¨Ç¨ÏHõiOKå~Ú. Jk q_»∞^ŒÅ KÕã≤# '=~°OQÆÖò
_çHõ¡ˆ~+¨<£— `≥ÅOQÍ} L^Œº=∂xH˜ PÜ«Ú=٠Ѩ@∞ìQÍ K≥ѨÊ=K«∞Û.
P áêsì J}z"Õ`« ѨÙ<å^Œ∞ÅÃÑ·#<Õ `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ì ã¨q∞u
ѨÙ@ì_»O ™ê„=∂[º"å^Œ =∞iÜ«Ú PO„^èŒ =Åã¨"å^Œ Z`«∞ÎQÆ_»Ö’
ÉèÏQÆ"Õ∞ HÍ=K«∞Û. =∂"À~Úã¨∞ì áêsìx „Ѩ[Å#∞ #∞O_ç ^Œ∂~°O
KÕÜ«∂Å<Õ "å˜ ã¨OHõÅÊO `å`å¯eHõOQÍ<≥ÿ`Õ q[Ü«∞=O`«O
J~ÚOk. ^•xx n~°…HÍeHõO KÕÜ«∂Åx, J@∞=O˜ XHõ
#=∞‡HõO U~°Ê_»¤ `«~åfi`«<Õ `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ìO W"åfiÅx Jq
ÉèÏqã¨∞Î<åfl~Ú. [#â◊H˜Î, ^Œo`« |Ǩï[# „âßq∞Hõ â◊H˜Î áêsìÅ∞
‰õÄ_® `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞OÖ’ H©ÅHõ áê„`« áÈ+≤ã¨∞Î<åfl~Ú.
JÖψQ g~°#fl [#â◊H˜Î #∞O_ç q_çáÈ~Ú XHõ „Ѩ`ÕºHõ „QÆ∂ѨÙQÍ
U~°Ê_»¤ `«~åfi`« `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O =∞iÜ«Ú „Ѩ`ÕºHõ ~å„+¨ì
P=â◊ºHõ`« K«~°Û#∞ `å#∞ ™ê÷Ñ≤Oz# ã¨Oã¨÷Å ^•fi~å "ÕQÆ=O`«O
KÕ™ê_»∞. „áê~°OÉèíOÖ’ #∂º_≥"≥∂„Hõã‘ J<Õ qѨ¡= áêsì
`≥ÅOQÍ} „Ѩ`ÕºHõ ~å„+¨ì U~åÊ@∞#∞ =ºuˆ~H˜ã¨∂Î XHõ
_®‰õΩº"≥∞O@∞#∞ q_»∞^ŒÅ KÕã≤Ok ‰õÄ_®. áÈÅ=~°O,
ѨÙezO`«Å x~å‡}ÏʼnõΩ ‰õÄ_® =∞^ŒÌ`«∞xzÛOk. ^•^•Ñ¨Ù
D áêsì ‰õÄ_® PO„^èŒ "åÅ¡ <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ L#flk. HÍx P
`«~åfi`« HÍÅ„Hõ=∞=ÚÖ’ `«# Jaè„áêÜ«∂xfl =∂~°∞ÛH˘x D
~ÀA `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞OÖ’ XHõ H©ÅHõ áê„`« áÈ+¨ã¨∞Î#flk.
ÃÑ· q+¨Ü«∂Åxfl ѨsjeOz#ѨÙ_»∞ #Ü«∂=Åã¨"å^ŒO Ü≥ÚHõ¯
JO_»^ŒO_»Å`À PO„^èŒ=Åã¨"å^ŒO `≥ÅOQÍ} "å^ŒO`À
~å[H©Ü«∞ E^ŒO P_»∞`«∞Ok JxÑ≤ã¨∞ÎOk. D E^ŒOÖ’
`≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O "Õ∞HõÑ≤Å¡ H͉õÄ_»^Œ∞. XHõ"Õà◊ J^Õ [iy`Õ
WHõ `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ì U~åÊ@∞#∞ ã¨g∞Ѩ Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’
=∞izáÈ=Åã≤O^Õ.
(q∞QÆ`å K«~åÛ =KÕÛ ã¨OzHõÖ’)

16. 16#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
ZѨC_»∂Z=∞Ô~˚hû<Õ
–áÈ@∞ <å~åÜ«∞}
1975 E<£ 25 ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ Z=∞Ô~˚hû qkèOz# ~ÀA.
<å_»∞ WOk~°... <Õ_»∞ ™ÈxÜ«∂ XHõ>Ë HÍO„ÔQã¨∞ áêÅ#. HÍHõáÈ`Õ
<Õ_»∞ HõÅQÆ∂~° QÆOѨ֒ HÍO„ÔQã¨∞‰õΩ J`«ºkèHõ ™ê÷<åÅ∞. =∞^茺֒
[#`å, =zÛ<å áê`« HÍO„ÔQãπ<Õ J#∞ã¨iOzOk. <å˜ #∞Oz
<Õ˜ =~°‰õΩ ÉèÏ~°`«^Õâ◊ „Ѩ[Å∞ #Å¡K«ÏìÅ h_» H˜O^Œ x=ã≤OKåeû
=™ÈÎOk. =∂‰õΩ ¿ãfiKåÛù, ã¨=∂#`«fiO, ™œ„ÉèÏ`«$`«fiO HÍ"åÅO>Ë
D #Å¡K«ÏìÅ∞ #Å¡„`åK«∞ÖÏ¡QÍ Ñ¨_»QÆqÑ≤Ê `«# qëêxfl
„Ѩ[ÅÃÑ·# „ѨÜ≥∂yOz ~°∂ѨÙ=∂áêÅx K«∂ã¨∞Î<åfl~Ú.
WOk~åQÍOnè `«# á¶êã≤ã¨∞ì ^èÀ~°}∞Å`À „Ѩ[ÅÃÑ·# f„="≥∞ÿ#
|ńѨÜ≥∂QÍxH˜ ѨÓ#∞‰õΩ#flk. HÍO„ÔQãπ q∞#Ǩ , HÍO„ÔQ¿ã`«~°
ѨH∆ÍÅxflO˜h |Å=O`«Ñ¨Ù JÔ~ã¨∞ìÅ∞ KÕã≤Ok. *ˇ·à◊§hfl „Ѩ[Å`À
H˜@H˜@ÖÏ_Õq. "åH± ™êfi`«O„`åºxfl, ÉèÏ= „ѨHõ@<å ¿ãfiK«Ûù#∞
ѨÓiÎQÍ Ç¨ÏiOz"Õã≤ |Å=O`«OQÍ <À~°∞¡ =¸¿ã „Ѩܫ∞`«flO
KÕã≤Ok. =ÚYºOQÍ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ "≥∞*Ïi© ÉèÏQÆOQÍ L#fl
¿Ñ^ŒÅ ѨH∆Í# LO_ç áÈ~å_»∞`«∞#fl qѨ¡=HÍ~°∞Å#∞ ^˘OQÆ Z^Œ∞~°∞
HÍÅ∞ÊÖ’¡ K«OÑ≤"Õã≤Ok. J<Õ=∞Okx z„`«Ç≤ÏOã¨Å‰õΩ QÆ∞iKÕã≤Ok.
qѨ¡= q^•ºi÷ [OáêÅ K«O„^ŒâıY~ü „Ѩ™ê^£, áÈ@¡ ~å=∞#~°ûÜ«∞º,
hÅO ~å=∞K«O„^ŒÜ«∞º, ã¨∂~°Ñ¨<Õx [<å~°ú<£ ÖÏO˜ "Õ∞^è•=ÙÅ#∞
HÍeÛ"Õã≤Ok. Éèí∂=∞Ü«∞º, H˜ëêìQ“_£Åx Lifã≤Ok, ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
^˘OQÆ „Ѩ*Ï™êfi=∂ºxfl K«∂Ñ≤Ok. „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO =Úã¨∞QÆ∞
`«yeOK«∞H˘x L#fl ÉèÏ~°`« |∂~°∞˚"å „Ñ¨Éèí∞`åfiÅ∞ „Ѩ[Å
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ áÈ~åÏÅ#∞ f„=OQÍ J}z"Õã¨∂Î Éèí∂™êfi=∞º
=~åæÅ ÉÁ[˚Å∞ ÃÑOKÕ K«~°ºÅ∞ KÕã¨∞Î<åfl~Ú. „QÍ=∂Åhfl áÈbãπ
q∞Å@sÅ`À xO_çáÈ`«∞#flq. ™ÈO¿Ñ@ ^äŒ~°‡Öò Ѩ=~ü „áê*ˇ‰õΩì‰õΩ
=ºuˆ~HõOQÍ yi[# ã¨OѶ¨∂Å∞ áÈ~å_ç`Õ J„ѨHõ˜`« Z=∞Ô~˚hû
qkèOzOk. z=~°‰õΩ =ÚQÆ∞æ~°∞ ™ê^è•~°} áœ~°∞Å#∞ |e
fã¨∞‰õΩOk. Xi™êûÖ’ áșȯ HõOÃÑhH˜ =ºuˆ~HõOQÍ „Ѩ[Å∞
`«=∞^≥·# Ѩ^Œú`«∞Ö’¡ x~°ã¨# `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl~°∞. „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ U"≥·<å
"å˜ ÅHõ∆}O J}z"ÕÜ«∞@"Õ∞. W"åfià◊ ^Õâ◊OÖ’ U =¸Å
K«∂ã≤<å „Ñ¨[Å∞ x~åâ◊`À „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO g∞^Œ #=∞‡HõO HÀÖ’Ê~Ú
q=ÚH˜Î „áêO`åÅ U~åÊ@∞ kâ◊QÍ áÈ~å@O "≥Ú^ŒÅ∞
ÃÑ_»∞`«∞<åfl~°∞.
qѨ¡"À^Œº=∞O |ÅOQÍ L#fl „áêO`åÅÖ’ HõÖ’¡e`«
„áêO`åÅ∞QÍ =Ú„^ŒÅ∞"Õã≤ „Ѩ[Å#∞ HõÅ=~°ÃÑ@ì_»O "≥Ú^ŒÅ∞
<Õ_»∞ ^ŒO_»HÍ~°}ºOÖ’ Pk"åã‘ QÆ∂_ÕÅ∞ `«QÆ∞ÅÃÑ>Ëì =~°‰õΩ
~å*ϺOQÆO, „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO, HÍy`åňH Ѩiq∞`«"≥∞ÿ L<åfl~Ú.
PѨˆ~+¨<£ „w<£Ç¨ÏOò ¿Ñ~°∞`À ѨK«Ûx J_»=ÙÖ’¡H˜ "Õ^•O`«
z^ŒO|~°O áêQÍ "ÕÜ«∂Å#∞‰õΩO@∞O_»∞. WHõ¯_» z^ŒO|~°O
`«~°`«~åÅ∞QÍ J_»qx #=Ú‡H˘x rqã¨∞Î#fl Pk"åã‘ „Ѩ[Å#∞
=∞iO`« JO^èŒHÍ~°OÖ’H˜ <≥˜ì"տ㠄Ѩܫ∞`«flO. WO„^Œ"≥e¡ "≥Ú^ŒÅ∞
<Õ˜ ^ŒO_»HÍ~°}ºO =~°‰õΩ Pk"åã‘ „Ѩ[ÅÃÑ·# „Ѩ`ÕºH˜Oz f„=
x~°ƒO^èŒHÍO_» J=∞Å=Ù`ÀOk. [Öò ǨÏ=∂~å, [OQÆÖò ǨÏ=∂~å,
[g∞<£ ǨÏ=∂~å JO@∂ ^Õâ◊ ~å[^è•x _èçb¡ =~°‰õΩ x#kOz<å
|∂@HõѨ٠™êfi`«O„`«º áêÅ#Ö’ Ug∞ J=∞Å∞HÍ=>Ë¡^Œ∞. Ï_®,
áÈÏ, Z™ê‡ K«ÏìÅ#∞ „ѨÜ≥∂yOz# HÍO„ÔQãπ <Õ_»∞ ‰õÄ_®
"å˜ h_»Å<Õ áê˜ã¨∞Î#flk.
„Ѩ[Å 40 ã¨O=`«û~åÅ „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ _ç=∂O_£ J~Ú#
„Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ} ~å¢+¨ì q+¨Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® Z=∞Ô~˚hûx
J=ÅOaè™ÈÎOk. WHõ¯_» J„ѨHõ˜`« J<ÕHõO>Ë „ѨHõ˜`« J#@"Õ∞
ã¨=∞O[ã¨O JxÑ≤ã¨∞ÎOk. ZO^Œ∞HõO>Ë WHõ¯_» ''`≥ÅOQÍ}—— J<Õ
4 ÅHõ∆~åÅ∞ x¿+^èŒO. 369 =∞Ok q^•º~°∞÷Å P`«‡|e^•#O
1969Ö’ J~Ú`Õ<ÕO JÖψQ =∂~ÀA g~°#fl, ɡe¡Åe`«,
Hõ#HÍKåi, ã¨∞^Œ~°≈<£Å ǨÏ`«ºÅ∞ Jhfl ‰õÄ_® áê~°¡"≥∞O@s áêsìÖ
<åÜ«∞Hõ`åfi# [iy#"Õ. „Ѩ*Ï QÍÜ«∞‰õΩ_»∞ QÆ∞=∞‡_ç
q~î°Öò~å=Ù(QÆ^ŒÌ~ü)ÃÑ·# ǨÏ`åº „Ѩܫ∞`«flO Jhfl ‰õÄ_® áêÅHõ=~åæÅ
x~°¡Hõ∆ ºÑ¨Ù h_»Ö’ [iy# x~°ƒO^è•ÖË. L^ÀºQÆ xÜ«∂=∞HÍÅÖ’
q=Hõ∆Å∞, [Å=#~°∞ŠѨOѨHõOÖ’ Jã¨=∂#`«Å∞ Ѩi+¨¯iOK«
=∞O>Ë x~°ƒO^èŒO J=∞Å∞KÕã¨∞Î<åfl~°∞. <å_»∞ WOk~åQÍOnè
K≥<åflÔ~_ç¤ K≥qÖ’ ѨÓÅ∞ ÃјìOk. <Õ_»∞ ™ÈxÜ«∂QÍOnè `≥ÅOQÍ}
„áêO`« „Ѩ*τѨux^èŒ∞Å K≥qÖ’ ѨÓÅ∞ ÃÑ_»∞`ÀOk. =∞~À™êi
600 =∞Ok `≥ÅOQÍ} g~°∞Å =∞~°}ÏxH˜ HÍ~°‰õΩÅÜ«∂º~°∞.
`≥ÅOQÍ} ã¨ÉèíÅ∞, ã¨=∂"ÕâßÅ∞, „Ѩ^Œ~°≈#Å∞ x¿+^èŒO. XHõ
q^èŒOQÍ WHõ¯_» Z=∞Ô~˚hû<Õ H˘#™êQÆ∞`ÀOk.
HÍj‡sÅ∞ `«=∞‰õΩ ã¨fiÜ«∞O „ѨuѨuÎ HÍ"åÅO>Ë ÉèÏ~°`«
„ѨÉèí∞`«fiO ™êÜ«Ú^èŒ =¸HõÅ#∞ kOÑ≤ Ug∞ Z~°∞QÆx z#flÑ≤Å¡Å#∞
HÍeÛK«OÑ≤ ÉèíÜ«∂#Hõ "å`å=~°}O ã¨$+≤ìã¨∞ÎOk. „Ѩ[Å Q˘O`«∞Ö’
<åÅ∞ÔH· „Ѩ[ŠǨωõΩ¯Å H˘~°‰õΩ x#kOz# a<åÜ«∞H±¿ã<£,
J~°∞O^èŒu~åÜü∞, ã¨∞nè~ü^è•=ÖËÅÃÑ·# ~å[„^ÀǨÏO, ^Õâ◊„^ÀǨÏO
H˜O^ŒˆHã¨∞Å∞ Ãјì =∂#=ǨωõΩ¯Å‰õΩ =∞~°}wuHõÅ∞ áê_»∞`«∞#flq.
„Ѩ*Ï™êfi=∞ºO ¿Ñ~°∞ K≥Ñ≤Ê „Ѩ*τѨux^èŒ∞Å∞QÍ Z#∞flHÀ|_ç
„Ѩ[Å rq`åÅÃÑ· "Õ@∞ "Õã≤ ™ê„=∂[º"å^Œ∞ʼnõΩ ^Õâ◊ ã¨OѨ^Œ#∞
q^Õj â◊‰õΩÎʼnõΩ JѨÊK≥ѨC`«∂ „Ѩ[ÅÃÑ·# x~°ƒO^è•Å#∞
J=∞Å∞KÕ¿ã áêsìʼnõΩ ÃãÅ=Ù K≥áêÊeû# J=ã¨~°O ã¨g∞Ñ≤OzOk.
pHõ˜ ~ÀAʼnõΩ xÅÜ«∞"≥∞ÿ# Z=∞Ô~˚hûʼnõΩ ã¨fiã≤Î K≥áêÊe.
ã¨=∞ã¨=∂[ ™ê÷Ѩ# HÀã¨O áÈ~å_Õ |Å"≥∞ÿ# qѨ¡= áêsìx xi‡Oz
[#O JO`å [=∞HÍ"åe.
#_»∞ã¨∞Î#fl HÍÅO
T