งานนำเสนอองค์ความรู้จากการค้นคว้าที่เกี่ยวข้องกับโรคความผิดปกติทางระบบประสาทมนุษย์ของนักเรียนม.6ห้อง125โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาปีการศึกษา2560 ครูผู้สอน นายวิชัย ลิขิตพรรักษ์ ตำแหน่งครู คศ.1 เอกวิชาชีววิทยา กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา ประวัติการศึกษา : พ.ศ. 2549 วิทยาศาสตรบัณฑิต (เกรียตินิยมอันดับ 2) สาขาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล พ.ศ. 2551 ศึกษาศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาศึกษาศาสตร์ เอกเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษา มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช พ.ศ. 2552 ประกาศนียบัตรบัณฑิตวิชาชีพครู คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนดุสิต พ.ศ. 2555 สาธารณสุขศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาวิทยาศาสตร์สุขภาพ เอกสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช พ.ศ. 2558 ศึกษาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการประเมินและการวิจัยทางการศึกษา เอกวิจัยทางการศึกษา คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง

1. โรคที่เกี่ยวกับระบบประสาท
โรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ (Meningitis)
งานนาเสนอนี้เป็นส่วนหนึ่งของรายวิชา
ชีววิทยา 5 (รหัสวิชา ว 30245)
โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา

2. นำเสนอครูผู้สอน
นำยวิชัย ลิขิตพรรักษ์
ครู คศ.1 สำขำชีววิทยำ กลุ่มสำระกำรเรียนรู้วิทยำศำสตร์

3. สมำชิกกลุ่มนำเสนอ
(เรียงจำกขวำไปซ้ำย)
1. นำงสำวจิรัชยำ ลอยพิพันธ์ เลขที่ 2
2. นำงสำวธัญณัฐ ลำชโรจน์ เลขที่ 6
3. นำยเกียรติภูมิ โรจน์วนำกำร เลขที่ 27
4. นำยธนทัต รัชตะวรรณ เลขที่ 34
นักเรียนชั้นมัธยมศึกษำปีที่ 6 ห้อง 125

4. I. ประวัติควำมเป็นมำ และอุบัติกำรณ์ของโรค (History and Incidence)
II. สำเหตุสำคัญของโรค (Causes)
III. ลักษณะอำกำรสำคัญของโรค (Symptoms)
IV. แนวทำงในกำรป้องกันโรค (Managements)
V. บทสรุป (Conclusion)
VI. บรรณำนุกรม (Bibliography)
ลำดับหัวข้อกำรนำเสนอ

5. History and Incidence
ความเป็นมา และ อุบัติการณ์
ความเป็นมาของโรค
• Hippocrates อำจรู้จักโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบแล้ว
• อำกำรระคำยเคืองเยื่อหุ้มสมองเป็นที่รู้จักของ Avicenna
• ค.ศ. 1768 Sir Robert White ได้เขียนคำอธิบำยถึงเยื่อหุ้มสมองอักเสบ
จำกวัณโรคซึ่งตอนนั้นเรียกกันว่ำ "กำรบวมน้ำของสมอง" ไว้ในรำยงำน
ชันสูตร

6. History
• กำรระบำดทั่วของเยื่อหุ้มสมองอักเสบนั้นเพิ่งจะมีปรำกฏขึ้นในยุคหลังๆ
โดยบันทึกกำรระบำดครั้งแรกนั้นเกิดขึ้นในเจนีวำเมื่อ ค.ศ. 1805
• หลังจำกนั้นไม่นำนจึงมีกำรระบำดอีกหลำยครั้งในยุโรปและสหรัฐอเมริกำ
และมีรำยงำนกำรระบำดทั่วในแอฟริกำครั้งแรกเมื่อ ค.ศ. 1840
• รำยงำนกำรค้นพบว่ำมีเยื่อหุ้มสมองอักเสบที่เกิดจำกกำรติดเชื้อแบคทีเรีย
นั้นทำโดยนักวิทยำแบคทีเรีย Anton Weichselbaum ซึ่งได้อธิบำยถึง
“Meningococcus" ไว้ใน ค.ศ. 1887 ผู้ป่วยเยื่อหุ้มสมองอักเสบมีอัตรำ
ตำยมำกกว่ำ 90%

7. History
• ต่อมำ ค.ศ. 1906 เมื่อมีกำรผลิต Antiserum จำกม้ำ และได้รับกำร
พัฒนำต่อยอดโดยนักวิทยำศำสตร์ชำวอเมริกันชื่อ Simon Flexner จนทำ
ให้อัตรำกำรตำยของโรคจำก Meningococcus ลดลงอย่ำงมำก
• ต่อมำ ค.ศ. 1944 ค้นพบว่ำเพนิซิลลินใช้ได้ผลกับเยื่อหุ้มสมองอักเสบและ
ในคริสต์ศตวรรษที่ 20 เมื่อมีกำรนำวัคซีนต่อเชื้อฮีโมฟิลุสมำใช้ทำให้มี
จำนวนผู้ป่วยเยื่อหุ้มสมองอักเสบที่เกิดจำกเชื้อนี้น้อยลงอย่ำงมำก
• ค.ศ. 2002 มีหลักฐำนพิสูจน์ว่ำกำรให้สเตียรอยด์สำมำรถทำให้พยำกรณ์
โรคของเยื่อหุ้มสมองอักเสบจำกเชื้อแบคทีเรียดีขึ้นได้
History

8. อุบัติการณ์ของโรคในโลก
• ถึงแม้หลำยประเทศจะกำหนดให้เยื่อหุ้มสมองอักเสบเป็นโรคที่ต้อง
รำยงำนแต่อัตรำอุบัติกำรณ์ที่แท้จริงก็ยังไม่เป็นที่ทรำบ (เนื่องจำกโรคไข้
สมองอักเสบเป็นโรคที่มีหลำยสำเหตุมำก ในบำงรำยไม่แสดงอำกำรชัดเจน
จำกภำยนอก) Logan SA, MacMahon E (January 2008). "Viral meningitis”
• ลักษณะกำรระบำดแบบ Endemic disease (เฉพำะที่)
Incidence

9. • สำหรับสำเหตุจำกแบคทีเรียและไวรัส เด็กแรกเกิดคือกลุ่มเสี่ยงที่สุดของโรคนี้
• สำหรับสำเหตุจำกพยำธิ วัยผู้ใหญ่คือกลุ่มเสี่ยงที่สุดของโรคนี้
• งำนวิจัยที่ทำกับประชำกรทั้งหมดแสดงให้เห็นว่ำเยื่อหุ้มสมองอักเสบจำกไวรัส
นั้นพบบ่อยกว่ำอยู่ที่ 45.8 ต่อ 100,000 ประชำกรในหนึ่งปี (Attia J, Hatala R,
Cook DJ, Wong JG (July 1999). "The rational clinical examination. Does this adult
patient have acute meningitis?)
Incidence

10. Deaths from meningitis per million persons in 2012 (World Health Organization Estimated Deaths 2012 )
Incidence

11. • ระบำดมำกบริเวณ meningitis belt คือ แอฟริกำทำงตอนใต้ของ
ทะเลทรำยซำฮำรำโดยเฉพำะ Burkina Faso, Chad, Ethiopia, and
Niger โดยมีสำเหตุจำกกำรติดเชื้อ Meningococcus ; World Health Organization
(1998). Control of epidemic meningococcal disease, practical guidelines, 2nd edition, WHO/EMC/BA/98
Incidence
Incidence rate (meningitis belt)
Overall 100 - 800 per 100,000
Community 1000 per 100,000

12. อุบัติการณ์ของโรคในไทย
• โรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบจำกแบคทีเรีย (Acute bacterial meningitis
(BM)) เป็นโรคร้ำยแรงที่คร่ำชีวิตเด็กอำยุต่ำกว่ำ 5 ปีในไทยจำนวนมำกใน
แต่ละปี โดยอุบัติกำรณ์อยู่ที่ 24.6 /100,000 คน ซึ่งสูงสุดในเอเชีย
ตะวันออกเฉียงใต้ โดยชนิดที่คนไทยรู้จักดี คือ ไข้กำฬหลังแอ่นที่ระบำด
อยู่เป็นพักๆ (Namaitijiang Maimaiti, Incidence of bacterial meningitis in South East
Asia region, BMC Public Health 2012)
Incidence

13. • ในปี 2552 สำนักระบำดวิทยำได้รับรำยงำนผู้ป่วยเยื่อหุ้มสมองรวม 2,112
รำย เสียชีวิต 22 รำย จำแนกเป็นเยื่อหุ้มสมองอักเสบจำกหนอนพยำธิ
172 รำย และเยื่อหุ้มสมองที่ไม่ได้ระบุสำเหตุ 1,949 รำย เสียชีวิต 22 รำย
สำนักระบำดวิทยำ
Incidence

14. Incidence

15. Causes
สาเหตุการเกิดโรค
เกิดกำรติดเชื้อจนบวมออกของเยื่อหุ้มสมองและไขสันหลัง
(meninges) สังเกตได้จำกจะมองเห็นรอยหยักในสมองไม่ชัด
ส่งผลให้ CSF ติดเชื้อลำมไปส่วนต่ำงๆของสมอง

16. Causes
สาเหตุการเกิดโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบแบ่งได้หลายสาเหตุ ดังนี้
• ติดเชื้อแบคทีเรีย จำกกำรรับประทำนอำหำรบำงชนิด หรือกำรถ่ำยทอด
จำกแม่สู่ลูก แพร่กระจำยผ่ำนกำรไอจำม ตัวอย่ำงเชื้อเช่น
Pneumococcus, Meningococus, Hib
• ติดเชื้อไวรัส จำกพำหะ (เช่นยุงหรือแมลงอื่น ๆ) แพร่กระจำยผ่ำนกำร
สัมผัสเป็นเวลำนำน ตัวอย่ำงเชื้อเช่น เชื้อเอนเทอโรไวรัสที่ไม่ใช่โปลิโอ
(non-polio enteroviruses), Herpes

17. Causes
• ติดเชื้อรา จำกกำรใช้ยำบำงชนิดที่มีผลกดภูมิคุ้มกันร่ำงกำย (ที่เห็นได้ชัด
คือสำรพวกสเตียรอยด์) ตัวอย่ำงเชื้อเช่น Cryptococcus, Blastomyces
• ติดเชื้อปรสิต จำกกำรรับประทำนอำหำรดิบ มักเรียกอำกำรติดเชื้อนี้ว่ำ
eosinophilic meningitis (EM) เนื่องจำกตรวจพบ eosinophil ใน CSF
ตัวอย่ำงเชื้อเช่น Angiostrongylus cantonensis (พยำธิหอยโข่ง),
Gnathostoma spinigerum (พยำธิตัวจี๊ด)

18. Causes
• ติดเชื้ออะมีบา จำกกำรที่มี น้ำที่มีเชื้อเข้ำสู่ร่ำงกำยผ่ำนทำงจมูก ตัวอย่ำง
เชื้อเช่น Naegleria fowleri แต่กรณีนี้พบได้น้อยมำก
• อาการแทรกซ้อน จำกกำรแพร่กระจำยของมะเร็ง ยำบำงชนิด (จำพวกยำ
ปฏิชีวนะ ยำแก้อักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์) โรคของเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน หรือ
ภำวะอักเสบอื่น ๆ

19. Symptoms
อาการของโรค
ผู้ป่วยจะมีอำกำรกระสับกระส่ำย สับสน ซึม หมดสติ
อำจกลัวแสง เห็นภำพซ้อน กลืนลำบำก แขนขำเป็นอัมพำต หรือชักติดต่อกัน
มีไข้ (แบคทีเรีย: ไข้สูงตลอดเวลำ หรือไข้เป็นพักๆ
พยำธิ: อำจมีไข้ต่ำๆ หรือไม่มีไข้)
ปวดศีรษะรุนแรง กินยำแก้ปวดไม่ทุเลำ อำเจียนมำก
คอแข็ง (คอแอ่นไปข้ำงหลัง และก้มไม่ลง)
กระหม่อมหน้ำโป่งตึง (ในเด็กอำยุต่ำกว่ำสองปี)
บำงรำยเสียชีวิต

20. Symptoms
ที่มำ: iheed, The Signs and Symptoms of Meningitis

21. Managements
การรักษาและการป้องกันโรค
การรักษา ขึ้นอยู่กับชนิดของกำรติดเชื้อ
• แบคทีเรียแบบเฉียบพลัน : จำเป็นต้องได้รับกำรรักษำทันที โดยรับยำ
ปฏิชีวนะเข้ำเส้นเลือดดำ
• ไวรัส : สำมำรถบรรเทำลงได้เองภำยใน 2 สัปดำห์ และไม่ทำให้เกิดผล
กระทบใด ๆ ต่อร่ำงกำย ผู้ป่วยอำจรักษำด้วยตนเองโดยกำรนอนพักผ่อน ดื่ม
น้ำให้มำก และรับประทำนยำลดไข้และบรรเทำอำกำรปวด แพทย์อำจสั่งยำ
Corticosteroids เพื่อลดกำรบวมในสมอง ยำต้ำนชัก (Anticonvulsant)
เพื่อคุมอำกำรชักของผู้ป่วย หรือยำต้ำนไวรัสหำกติดเชื้อจำกไวรัส Herpes

22. Managements
การป้องกัน
• ไม่ใช้ของใช้ส่วนตัวร่วมกัน และควรล้ำงมือบ่อย ๆ
• พักผ่อนให้เพียงพอ รับประทำนอำหำรที่มีประโยชน์ ออกกำลังกำยอย่ำง
สม่ำเสมอ
• หำกมีกำรสัมผัสใกล้ชิดกับผู้ป่วยเยื่อหุ้มสมองอักเสบจำกเชื้อแบคทีเรียซึ่งเป็น
กำรติดเชื้อชนิดที่ร้ำยแรง แพทย์จะแนะนำให้รับประทำนยำปฏิชีวนะเพื่อ
ป้องกันกำรเกิดโรค

23. Managements
การป้องกัน
• นอกจำกนี้ อีกหนึ่งวิธีที่สำมำรถป้องกันเยื่อหุ้มสมองอักเสบได้คือกำรฉีดวัคซีน
ซึ่งวัคซีนที่มีประสิทธิภำพในกำรป้องกันเยื่อหุ้มสมองอักเสบ ได้แก่
– วัคซีนป้องกันโรคติดเชื้อฮิบ (Haemophilus Influenzae Type B)
– วัคซีน IPD (Pneumococcal Vaccine)
– วัคซีนป้องกันโรคหัด โรคคำงทูม และโรคหัดเยอรมัน (MMR)
– วัคซีนป้องกันโรคไข้กำฬหลังแอ่น (Meningitis ACWY Vaccine)

24. Conclusion
บทสรุป
• กำรระบำดถูกบันทึกครั้งแรกเมื่อปี ค.ศ.1805
• อัตรำอุบัติกำรณ์ที่แท้จริงของโรคนี้ยังคงไม่ทรำบแน่ชัด
• เกิดได้จำกหลำยสำเหตุ แต่สำเหตุที่รุนแรงที่สุดมำจำกแบคทีเรีย
Meningococcus
• มีอำกำรร่วมกันหลัก ๆ คือมีไข้ ปวดศีรษะ อำเจียน คอแข็ง
• กำรรักษำขึ้นอยู่กับชนิดที่ติดเชื้อ
• ป้องกันโดยไม่ใช้ของส่วนตัวร่วมกัน พักผ่อนให้เพียงพอ ออกกำลังกำย
ล้ำงมือบ่อยๆ หรือฉีดวัคซีน

25. • ศิริพร ภัทรฐิติกุล พ.บ, อุบัติการณ์การเกิดโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบของ
ผู้ป่วยเด็กในโรงพยาบาลพระปกเกล้าปี 2543-2553. วำรสำรศูนย์
กำรศึกษำแพทยศำสตร์คลินิก โรงพยำบำลพระปกเกล้ำ ปีที่ 29 ฉบับที่ 1
ม.ค. - มี.ค. 2555
• สำนักระบำดวิทยำ, รายงานเฝ้าระวังทางระบาดวิทยาประจาปี 2552
Bibliography
บรรณานุกรม

26. • https://th.wikipedia.org/เยื่อหุ้มสมองอักเสบ
• https://en.wikipedia.org/wiki/Meningitis
• https://www.cdc.gov/meningitis/
• http://www.webmd.com/children/understanding-meningitis-
basics#1
• http://www.nhs.uk/conditions/Meningitis/Pages/Introduction.aspx
• https://www.doctor.or.th/article/detail/1915
• https://www.pobpad.com/เยื่อหุ้มสมองอักเสบ
Bibliography

27. • World Health Organization (1998). Control of epidemic
meningococcal disease, practical guidelines, 2nd edition,
WHO/EMC/BA/98
• (Namaitijiang Maimaiti, Incidence of bacterial meningitis in
South East Asia region, BMC Public Health 2012)
Bibliography