2. LAYUNIN (MELCS)
1. naipaliliwanag ang pagkakaiba at pagkakatulad ng mitolohiya ng
Africa at Persia (F10PN-IIIa-76);
2. nasusuri ang mga kaisipang nakapaloob sa mitolohiya batay sa
suliranin ng akda, kilos at gawi ng tauhan, desisyon ng tauhan
(F10PB-IIIa-80);
3. napangangatuwiranan ang sariling reaksiyon tungkol sa akdang
binasa sa pamamagitan ng spoken word poetry (F10PS-IIIa-78); at
3. SUBUKIN
Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang bawat
pahayag o katanungan. Piliin at isulat ang letra ng
tamang sagot sa hiwalay na papel.
4. 1. Ito ay tumutukoy sa pamamahala ng kalalakihan sa bansang Kenya.
A. Aristocratic C. Matrilinear
B. Egalitarian D. Patrilinear
2. Siya ay malakas, mataas tulad ng higante, at nagmamay-ari ng karangalan bilang
pinakamahusay na makata sa kanilang lugar.
A. Ahmad C. Sarah
B. Liongo D. TobY
3. Ito ay akdang pampanitikang tumutukoy sa kuwento o salaysay hinggil sa
pinagmulan ng sansinukuban, kalipunan ng iba’t ibang paniniwala sa mga diyos at
diyosa, kuwento ng tao at ng mga mahiwagang nilikha.
A. alamat C. mito/mitolohiya
B. epiko D. parabula
5. 4. Piliin ang pangyayaring nagpapakita ng katangian ng mitolohiya bilang akdang
pampanitikan.
A. Nang magutom ang bata ay nagsimula itong umiyak nang umiyak.
B. Nagtatrabaho siya sa palayan mula sa pagsikat ng araw hanggang sa paglubog
nito.
C. Ang nagbabantay sa kanila ay nakasakay sa likod ng kabayo at itinuturo ang mga
alipin mabagal magtrabaho.
D. Si Sarah at ang kaniyang anak ay lumilipad sa bakuran, sa mga kahoy, sa mga
nagtataasang puno nang hindi sila nakikita maging ng tagapagbantay.
5. Nang sumunod na mga araw ay may nakitang patay na nakahandusay sa mainit na
palayan, isang batang lalaking alipin. Nakita siya ng tagapagbantay at nilatigo siya;
bumagsak ang bata. Anong kalagayang panlipunan sa Africa ang masasalamin sa mga
pahayag na ito?
A. Malulupit ang tagapagbantay sa mga palayan.
B. Maraming mayamang may-ari ng lupa sa bansa.
C. Nagaganap sa lipunan ng Africa ang pang-aalipin.
D. Marahas silang magparusa sa mga may kasalanan.
7. BALIKAN
Panuto: Bilang patunay na naunawaan mo ang nakaraang aralin, bigyan mo ng
maikling sagot at paliwanag ang tanong sa loob ng puso na siyang
pinakamahalagang aral mula sa maikling kuwento. Gawin ito sa hiwalay na papel
Anong mahalagang bagay ang
mayroon ka na handa mong
isakripisyo para sa kaligayahan
ng taong mahal mo? Ipaliwanag
ang iyong sagot.
8. Tuklasin
Paglinang ng Talasalitaan
Panuto: Punan ng letra ang bawat kahon sa crossword puzzle upang mabuo
ang kasingkahulugan ng salitang may salungguhit sa bawat pangungusap.
Gawing gabay ang ibinigay na mga letra pahaba at pahalang. Gawin ito sa
hiwalay na papel.
9. PAHALANG
1. Bigla siyang nakahulagpos sa tanikala
nang hindi nakikita ng bantay.
2. Nang siya’y madakip, ikinulong siya sa
bilangguan at mahigpit na
pinabantayan.
3. Nagsanay siyang mabuti sa paghawak
ng busog at palaso at kinalaunan ay
nanalo siya sa paligsahan sa pagpana.
PABABA
1. Nang lumaon, si Liongo ay nagkaanak
ng isang lalaking nagtraydor at pumatay
sa kaniya.
2. Ito pala’y pakana ng hari upang siya ay
madakip at muli na naman siyang
nakatakas.
11. SURIIN Liongo
Isinalin sa Filipino ni Roderic P. Urgelles
Ngunit kung siya’y
tatamaan ng karayom sa
kaniyang pusod ay mamamatay
siya. Tanging si Liongo at ang
kaniyang inang si Mbwasho ang
nakaaalam nito. Hari siya ng Ozi
at Ungwana sa Tana Delta, at
Shangha sa Faza o isla ng
Pate.
Isinilang si Liongo sa
isa sa pitong bayang nasa
baybaying dagat ng ang
Kenya. Siya
nagmamay-ari karangalan ng
bilang pinakamahusay na
makata sa kanilang lugar.
Malakas at mataas din siya
tulad ng isang higante, na
hindi nasusugatan ng ano
mang mga armas.
12. Nagtagumpay siya sa pananakop ng trono ng Pate na unang napunta sa
kaniyang pinsang si Haring Ahmad (Hemedi) na kinilalang kaunaunahang namuno
sa Islam. Ang pagbabago ay naging mabilis mula sa Matrilinear na pamamahala
ng kababaihan tungo sa Patrilinear na pamamahala ng kalalakihan sa pagsasalin
ng trono. Nais ni Haring Ahmad na mawala si Liongo kaya ikinadena at ikinulong
siya nito. Nakaisip si Liongo ng isang pagpupuri. Habang ang parirala (Refrain)
nito ay inaawit ng mga nasa labas ng bilangguan, bigla siyang nakahulagpos sa
tanikala nang hindi nakikita ng bantay. Nang makita ito ng mga tao, tumigil sila sa
pagawit. Tumakas siya at nanirahan sa Watwa kasama ang mga taong
naninirahan sa kagubatan. Nagsanay siyang mabuti sa paghawak ng busog at
palaso at kinalaunan ay nanalo siya sa paligsahan sa pagpana. Ito pala’y pakana
ng hari upang siya ay madakip at muli na naman siyang nakatakas.
13. Kakaunti lang ang nakaalam
tungkol sa matagumpay na
pagwawagi ni Liongo sa digmaan
laban sa mga Gala (Wagala). Kaya
naibigay ng hari ang kaniyang anak na
dalaga upang ang bayaning si Liongo
ay mapabilang sa kaniyang pamilya.
Nang lumaon, si Liongo ay nagkaanak
ng isang lalaking nagtraydor at
pumatay sa kaniya.
14. Maaaring Lumipad ang Tao
Isinalaysay ni Virginia Hamilton
Isinalin sa Filipino ni Roderic P. Urgelles
Mapanonood ang video clip sa link na ito:
https://www.youtube.com/watch?v=cDLokCmEBCE
Sinasabing iniingatan ng mga taong
nakalilipad ang kanilang kapangyarihan
kahit na inaalis nila ang kanilang pakpak.
Inililihim nila ang kanilang kapangyarihan
sa lupain ng mga alipin. Sila ay
nagbalatkayong mga tao mula sa Africa na
may maiitim na balat. Hindi na nila
maaaring ipaalam sa kanila kung sino ang
nakalilipad at ang hindi.
15. May matandang lalaking
nagngangalang Toby, mataas ang kaniyang
tindig. Samantalang ang batang babae na
dating may pakpak ay si Sarah. Makikitang
may batang nakatali sa kaniyang likod.
Nanginginig siya kung mabigat ang mga
gawain. Sa ganitong pangyayari, sisigawan
siya ng tagapagbantay ng lupain.
Nagtatrabaho siya sa palayan mula
sa pagsikat ng araw hanggang sa paglubog
nito. Tinatawag nilang panginoon ang may-
ari nito. Inihalintulad daw siya sa kumpol ng
putik, uling na kumikinang sa matigas na
batong nakasalansan na hindi matanggal.
16. Ang nagbabantay sa kanila ay nakasakay sa likod ng kabayo at itinuturo ang
mga aliping mabagal magtrabaho. Hinahampas ng latigo ang mga mabagal sa
gawain upang maging mabilis ang kanilang paggawa. Ang matandang naroroon na
si Toby ang tumulong kina Sarah. “Aalis ako nang mabilis,” sabi niya pagdaka.
Si Sarah ay naghuhukay at nag-aayos ng pilapil sa palayan, habang ang bata
ay tulog sa kaniyang likod. Nang magutom ang bata ay nagsimula itong umiyak
nang malakas. Hindi niya ito mapatigil, ibinaba niya ito at hinayaang umiyak nang
umiyak maski ayaw niya itong gawin dahil anak niya ang bata.
“Patahimikin mo iyan,” sabi ng tagapagbantay sabay turo sa bata.
Hinawakan niya sa balikat si Sarah hanggang sa mapaluhod ito. Hinampas
niya ang bata ng latigo. Samantala, si Sarah ay bumagsak naman sa lupa.
17. Hindi makatayo nang tuwid si Sarah.
Napakahina niya, nasusunog na ng araw ang kaniyang
mukha. Ang bata ay umiyak nang umiyak. “Kaawaan
mo kami, kaawaan mo kami.” Malungkot si Sarah dahil
sa nangyari, naghihimutok siya at napaupo na lamang
sa pilapil.
“Tumayo ka, ikaw, maitim na bata,” hiyaw ng
tagapagbantay, itinuro si Sarah at muli na namang
hinampas ng latigo sa hita at ang sako niyang damit ay
naging basahan. Ang dugo sa kaniyang sugat ay
humalo sa putik, ‘di siya makatayo.
“Ngayon na, bago pa mahuli ang lahat.” “Sige
anak, ngayon na ang panahon,” sagot ni Toby “Humayo
ka, kung alam mo kung paano ka makaaalis.”
18. “Kum… yali, Kumbuba tambe,” at ang mga salita na
may kapangyarihan ang kanilang mabilis na nasambit nang
pabulong at pabuntonghininga. Tumaas ang isang paa ni
Sarah sa hangin. Noong una ay ’di maayos ang kaniyang
paglipad na hawak-hawak nang mahigpit ang kaniyang anak.
Naramdaman niya ang mahika, ang misteryo ng salita ng
Africa, sinabi niya na malaya na siya tulad ng isang ibon, na
animo’y balahibong umiilanlang sa hangin. Ang bantay ay
nagronda habang humihiyaw, sumisigaw. Samantalang si
Sarah at ang kaniyang anak ay lumilipad sa bakuran, sa mga
kahoy, sa mga nagtataasang puno na hindi sila nakikita
maging ng tagapagbantay. Lumilipad siyang tulad ng isang
agila hanggang sa unti-unti na silang makita ng mga taong
nasa ibaba. Walang sinoman ang makapagsalita tungkol dito,
hindi makapaniwala, subalit nakita nila ito.
19. Nang sumunod na mga araw ay may nakitang patay na nakahandusay sa
mainit na palayan, isang batang lalaking alipin. Nakita siya ng tagapagbantay at
nilatigo siya, bumagsak ang bata. Pinuntahan siya ni Toby at sinabi nito ang salita
ng lumang Africa na minsan lang niyang narinig kaya hindi niya agad maintindihan.
Nakalimutan ng bata ang narinig niya. Nagtungo si Toby at muling naibulong sa
bata, nakuha niya ang tamang salita. Nagpagulong-gulong siya sa hangin.
Pansamantala siyang nakalipad at siya ay idinuyan sa mainit na simoy ng hangin at
muli siyang nakalipad.
Iba-iba pa ang bumagsak dahil sa init, naroon lagi si Toby. Umiiyak siya sa
nakikita niyang bumabagsak at nandiyan siya upang iabot ang kaniyang kamay
“kumkumka yali, kum… tambe!” Pabulong niyang sabi at muli na naman silang
nakalipad at pumailanlang sa hangin. Ang isang lumilipad ay maitim at may
makislap na tungkod habang sila ay nasa taas ng ulo ng tagapagbantay. Dumako
sila sa pilapil, sa palayan, sa bakuran, at sa batis na dinadaluyan ng tubig.
20. “Bihagin ang matanda,” sabi ng tagapagbantay.
“Narinig ko siyang sinabi ang mahiwagang salita, bihagin siya.” Samantala,
may isang tumatawag. Nakuha na ng tagapagbantay ang kaniyang latigo upang itali
si Toby. Kinuha niya ang kaniyang baril upang patayin ang negrong si Toby.
Natawa lang si Toby, lumingon siya at ang sabi “heeee, heee! Hindi ninyo
kilala kung sino ako. Hindi rin ninyo alam kung sino pa ang ibang tulad naming nasa
palayan.” At muli niyang naibulong ang mahiwagang salita bilang pangako sa
angkan ng mga itim, sinabi niya ito sa lahat ng mga kalahi nilang nasa palayan sa
ilalim ng malupit na latigo. “Buba… Yali... Buba... tambe…”
21. May napakalakas na sigawan at hiyawan, ang baluktot na likod ay naunat,
matatanda at batang mga alipin ay nakalipad na magkakahawakkamay. Nagsasalita
habang nakabilog na animo singsing. Umaawit pero hindi sila magkakahalo. Hindi pala
sila umaawit; sila ay lumilipad sa hangin, langkay-langkay na animo mga ibong
tumatakip sa asul na kalangitan, maiitim na anino. Hindi na mahalaga kung sila ay
nakalilipad nang napakataas. Tanaw nila ang plantasyon, ang taniman, paalis sa lupain
ng mga alipin. Lumilipad sila patungo sa kanilang kalayaan.
Kasabay nilang lumilipad si Toby at sila ay iniingatan nito. Hindi siya umiiyak,
hindi siya tumatawa, siya ay tagagabay. Nakita niya sa taniman ang mga katutubong
alipin na naghihintay kung sila ay makalilipad na tulad nila.
“Isama ninyo kami sa paglipad,” kanilang wika, pero sila’y natatakot sumigaw.
Hindi na nila nahintay na sila ay maturuang lumipad. Naghintay ng pagkakataon
na makatakbo, “paalam” ang sabi ng matandang tumatawag na si Toby, “Kausapin mo
sila, ulilang kaluluwa!” At siya ay lumipad at naglaho.
22. Sinabi ng tagapagbantay sa kanilang
panginoon ang kanilang nasaksihan. “Ito ay isang
kasinungalingan, gawa lamang ng liwanag.” Subalit
ang tagapagbantay ay hindi nagsalita sapagkat alam
niya ang totoo. Ang mga aliping hindi nakalipad ay
nagpatuloy sa pagkukuwento sa kanilang mga anak.
Ang pangyayaring ito ay hindi nila malilimutan.
Naalala nila noong sila ay malaya at nakaupo sa
paligid ng kanilang lupang tinubuan.
At sinabi nila ito sa mga bata, ang tungkol sa
mga taong hindi nakalilipad hanggang ngayon.
-Mula sa Elements of Literature nina Holt et. Al. 2008. Texas,
USA
23. ANO ANG
MITO/MITOLOHIYA?
Ang mito/mitolohiya ay kuwento o
salaysay hinggil sa pinagmulan ng
sansinukuban, kalipunan ng iba’t ibang
paniniwala sa mga diyos at diyosa, kuwento
ng tao at ng mga mahiwagang nilikha. Ito ay
isang natatanging kuwentong kadalasang
tumatalakay sa kultura, sa mga diyos o
bathala, at ang kanilang mga karanasan sa
pakikisalamuha sa mga tao. Sa
pamamagitan ng mitolohiya ay nabibigyan ng
kalinawan ang mga kababalaghang
pangyayari at ang mga nakatatakot na
puwersa sa daigdig tulad ng pagbabago ng
panahon, apoy, kidlat, pagkagutom,
pagbaha, at kamatayan.
24. MGA ELEMENTO NG MITOLOHIYA:
1. Tauhan-mga diyos at diyosa na may taglay na kakaibang kapangyarihan.
2. Tagpuan-may kaugnayan sa kulturang kinabibilangan at sinauna ang panahon.
3. Banghay-maaaring tumalakay sa sumusunod:
a. maraming kapana-panabik na aksiyon at tunggalian
b. maaaring tumalakay sa pagkakalikha ng mundo at mga natural na pangyayari
c. nakatuon sa mga suliranin at kung paano ito malulutas
d. ipinakikita ang ugnayan ng tao at ng mga diyos at diyosa
e. tumatalakay sa pagkakalikha ng mundo, pagbabago ng panahon, at interaksiyong
nagaganap sa araw, buwan, at daigdig
25. MGA ELEMENTO NG MITOLOHIYA:
4. Tema-maaaring nakatuon sa sumusunod:
a. pagpapaliwanag sa natural na pangyayari
b. pinagmulan ng buhay sa daigdig
c. pag-uugali ng tao
d. mga paniniwalang panrelihiyon
e. katangian at kahinaan ng tauhan
f. mga aral sa buhay
-Mula sa Elements of Literature, (Anderson et al. 1993) at Enjoying Literature, (Ferrera et al. 1991)
26. ANO ANG
SPOKEN
WORD
POETRY?
• Isa sa mga kulturang popular na umiiral
ngayon sa mga kabataan ay ang spoken word
poetry. Ang spoken word poetry ay ang
pagsasaad ng kuwento sa pamamagitan ng
tula. Ito ay isang anyo ng tula kung saan ang
may-akda ay naglalahad ng tula sa mga tao
sa pamamagitan ng pagsasalaysay.
• Ang spoken word poetry ay hindi basta-
bastang pagsasalita sa harap ng mga
manonood. Ginagamitan ito ng word play, tono
ng boses na nakaakma sa paksa at minsan ay
may background music. Ito ay tula kung saan
ikaw ang bida, ikaw ang mga nakaranas at
may mga “hugot” kung saan mo isusumbat
ang lahat-lahat ng mga nagawa mo o kaya ay
nararamdaman mo para sa isang tao at kung
ano-ano pa
27. PAGYAMANIN
Pagkakatulad at Pagkakaiba
Panuto: Paghambingin ang dalawang mitolohiyang tinalakay sa
pamamagitan ng pagpupuno ng mahahalagang elemento ng bawat
isa sa bawat kolum. Pagkatapos, ipaliwanag sa isang makabuluhang
pangungusap ang pagkakaiba at pagkakatulad ng mga ito. Gayahin
ang pormat at gawin ito sa hiwalay na papel.
28. Elemento ng
Mitolohiya
Liongo
(Mitolohiyang binasa)
Maaaring Lumipad ang Tao
(Mitolohiyang pinanood)
A. Tauhan
B. Tagpuan
C. Tema
D. Banghay
Paliwanag tungkol sa pagkakatulad at pagkakaiba ng dalawang mitolohiya.
__________________________________________________________________
29. ISAISIP
• Panuto: Dugtungan ng angkop na kaisipan ang mga patlang upang
mabuo ang diwa ng mga pangungusap batay sa iyong natutuhan sa
araling ating tinalakay. Isulat ang sagot sa hiwalay na papel.
30. 1. Natutuhan ko mula sa araling tinalakay na ang mitolohiya ay isang akdang
pampanitikan na _________________________________ at nasusuri ang
pagkakaiba at pagkakatulad nito batay sa mga elementong tulad ng
_______________________________________________.
2. Nagkaroon din ako ng kaalaman sa pagbibigay ng sariling reaksiyon tungkol
sa isang isyu o akdang binasa gamit ang spoken word poetry na naging popular
sa mga kabataan dahil ___________________________
3. Sa pagsasaling-wika, mahalagang isaalang-alang ang mga gabay o
pamantayan tulad ng _______________________
31. TAYAHIN
Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang bawat
pahayag at tanong. Piliin ang letra ng tamang sagot
at isulat ito sa hiwalay na papel.
32. 1. Ang nagbabantay sa kanila ay nakasakay sa likod ng kabayo at itinuturo ang mga
aliping mabagal magtrabaho. Hinahampas ng latigo ang mga mabagal sa gawain
upang maging mabilis ang kanilang paggawa. Anong damdamin ang nangibabaw sa
iyo sa mga pahayag na ito?
A. pagkaawa
B. pagkagalit
C. pagkainis
D. pagkatuwa
2. Mula sa Matrilinear ay mabilis na nagbago ang pamamahala at pagsasalin ng trono
patungo sa Patrilinear. Dahil dito, ang trono ng Pate sa Kenya ay pinamahalaan ng
______________.
A. kababaihan
B. kalalakihan
C. dugong maharlika
D. matatanda sa lipunan
33. 3. Ito ang katangian ni Liongo na nagpapatunay na siya ay tauhan sa isang
akdang mitolohiya.
A. sikat na makata
B. mahusay pumana
C. matipuno ang katawan
D. mataas tulad ng higante
4.Sa binasang mitolohiya, paano nakatakas si Liongo sa kulungan?
A. Pinatawad na siya ni Haring Ahmad.
B. Nalinlang niya ang bantay sa bilangguan.
C. Tinulungan siya ng mga tao sa labas ng kulungan.
D. Nakawala siya sa tanikala nang hindi nakikita ng bantay
habang inaawit ang isang pagpupuri.
34. 5. Piliin ang pahayag na hindi naglalarawan sa mitolohiya bilang akdang
pampanitikan.
A. Tumatalakay sa kultura at sa mga diyos o bathala.
B. Kuwento ng mga tao at ng mga mahiwagang nilikha.
C. Nagsasaad ng saloobin o pananaw ng may-akda tungkol sa mga bagay-
bagay.
D. Tradisyunal na salaysay na isinilang mula sa sinapupunan ng kultura ng
tradisyong oral.
