Download luận án tiến sĩ ngành quản lí kinh tế với đề tài: Chính sách phát triển nông nghiệp tại địa phương (NC áp dụng với Bắc Ninh, cho các bạn có thể tham khảo

1. Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹oBé gi¸o dôc vµ ®µo t¹oBé gi¸o dôc vµ ®µo t¹oBé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©nTr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©nTr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©nTr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
Bïi vÜnh kiªn
chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp t¹i ®Þa ph−¬ng
(nghiªn cøu ¸p dông víi tØnh b¾c ninh)
Hµ néi, n¨m 2009

2. Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹oBé gi¸o dôc vµ ®µo t¹oBé gi¸o dôc vµ ®µo t¹oBé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©nTr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©nTr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©nTr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
Bïi vÜnh kiªn
chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp t¹i ®Þa ph−¬ng
(nghiªn cøu ¸n dông víi tØnh b¾c ninh)
Chuyªn ngµnh:Chuyªn ngµnh:Chuyªn ngµnh:Chuyªn ngµnh: QU¶N Lý KINH TÕQU¶N Lý KINH TÕQU¶N Lý KINH TÕQU¶N Lý KINH TÕ
M· sè:M· sè:M· sè:M· sè: 62.34.01.0162.34.01.0162.34.01.0162.34.01.01
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: 1. PGS. TS. §oµn ThÞ Thu Hµ
2. PGS. TS. Lª Xu©n B¸
Hµ néi, n¨m 2009

3. i
L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u c a
riêng tôi. Các s li u, k t lu n nêu trong Lu n án là trung
th c, có ngu n g c rõ ràng. Nh ng k t lu n khoa h c c a
Lu n án chưa t ng ñư c ai công b .
Tác gi Lu n án
BÙI VĨNH KIÊN

4. ii
M C L C
TRANG PH BÌA
L I CAM ðOAN ....................................................................................................... i
M C L C.................................................................................................................. ii
DANH M C CÁC T VI T T T ............................................................................v
DANH M C CÁC B NG S LI U ....................................................................... vi
DANH M C CÁC BI U ð , ð TH .................................................................. vii
DANH M C CÁC HÌNH V .................................................................................. vii
DANH M C CÁC PH L C................................................................................ viii
L I M ð U.............................................................................................................1
CHƯƠNG 1 CƠ S LÝ LU N VÀ TH C TI N V CHÍNH SÁCH PHÁT
TRI N CÔNG NGHI P T I ð A PHƯƠNG ..........................................................6
1.1 CÔNG NGHI P T I ð A PHƯƠNG..............................................................................6
1.1.1 Khái ni m công nghi p t i ñ a phương....................................................6
1.1.2 Vai trò c a công nghi p t i ñ a phương...................................................9
1.1.3 Các y u t nh hư ng ñ n s phát tri n công nghi p t i ñ a phương ...14
1.2 CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N CÔNG NGHI P T I ð A PHƯƠNG........................19
1.2.1 Khái ni m và ch c năng c a chính sách phát tri n công nghi p t i ñ a
phương ...................................................................................................19
1.2.2 Phân lo i h th ng chính sách phát tri n công nghi p t i ñ a phương ..28
1.2.3 Ho ch ñ nh và t ch c th c hi n chính sách phát tri n công nghi p t i
ñ a phương .............................................................................................34
1.2.4 ðánh giá chính sách phát tri n công nghi p t i ñ a phương..................38
1.3 KINH NGHI M QU C T VÀ TRONG NƯ C V CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N
CÔNG NGHI P T I ð A PHƯƠNG..................................................................................45
1.3.1. Kinh nghi m c a Châu Âu v chính sách phát tri n công nghi p t i ñ a
phương ...................................................................................................46
1.3.2. Kinh nghi m c a m t s nư c Châu Á và vùng lãnh th v chính sách
phát tri n công nghi p t i ñ a phương ...................................................48
1.3.3. Chính sách phát tri n công nghi p t i m t s ñ a phương Vi t Nam.53
1.3.4. Nh ng bài h c kinh nghi m cho B c Ninh ...........................................55
K t lu n chương 1.............................................................................................56

5. iii
CHƯƠNG 2 TH C TR NG CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N CÔNG NGHI P
T NH B C NINH GIAI ðO N 1997 – 2007..........................................................58
2.1.TÌNH HÌNH PHÁT TRI N CÔNG NGHI P T NH B C NINH TH I GIAN
QUA .........................................................................................................................................58
2.1.1. ði u ki n t nhiên, kinh t , xã h i c a t nh B c Ninh tác ñ ng ñ n quá
trình công nghi p hoá, hi n ñ i hoá.......................................................58
2.1.2. Khái quát tình hình phát tri n công nghi p t nh B c Ninh 1997 -
2007.......................................................................................................62
2.2. TH C TR NG CÁC CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N CÔNG NGHI P T NH B C
NINH GIAI ðO N 1997-2007..............................................................................................68
2.2.1. Các giai ño n hình thành và t ch c th c hi n chính sách phát tri n công
nghi p t nh B c Ninh.............................................................................68
2.2.2. Th c tr ng chính sách phát tri n công nghi p giai ño n 1997- 2007....73
2.3.ðÁNH GIÁ CHUNG V CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N CÔNG NGHI P T NH
B C NINH GIAI ðO N 1997-2007....................................................................................99
2.3.1. ðánh giá chính sách theo cách ti p c n 3 giác ñ .................................99
2.3.2. ðánh giá chính sách theo 6 tiêu chí cơ b n .........................................100
2.3.3. ðánh giá quá trình ho ch ñ nh chính sách phát tri n công nghi p......106
2.3.4. ðánh giá t ch c th c hi n chính sách................................................107
2.3.5. ðánh giá chung v chính sách phát tri n công nghi p t nh B c Ninh
giai ño n 1997-2007..........................................................................113
K t lu n chương 2...........................................................................................120
CHƯƠNG 3 ð NH HƯ NG VÀ GI I PHÁP HOÀN THI N CÁC CHÍNH SÁCH
CH Y U NH M ð Y M NH PHÁT TRI N CÔNG NGHI P T NH B C
NINH.......................................................................................................................122
3.1. B I C NH TRONG NƯ C VÀ QU C T TÁC ð NG ð N CHÍNH SÁCH
PHÁT TRI N CÔNG NGHI P T NH B C NINH..........................................................122
3.1.1. B i c nh qu c t và nh ng tác ñ ng ch y u......................................122
3.1.2. Nh ng tác ñ ng trong nư c.................................................................126
3.1.3. Nh ng thu n l i và khó khăn tác ñ ng ñ n ho ch ñ nh chính sách phát
tri n công nghi p t nh B c Ninh..........................................................127
3.2. M C TIÊU, ð NH HƯ NG PHÁT TRI N CÔNG NGHI P VÀ QUAN ðI M
HOÀN THI N CHÍNH SÁCH PHÁT TRI N CÔNG NGHI P T NH B C NINH...130

6. iv
3.2.1. M c tiêu và ñ nh hư ng phát tri n công nghi p t nh B c Ninh ..........130
3.2.2. Quan ñi m hoàn thi n chính sách phát tri n công nghi p t nh B c Ninh
.............................................................................................................135
3.3. HOÀN THI N CÁC CHÍNH SÁCH CH Y U PHÁT TRI N CÔNG NGHI P
T NH B C NINH.................................................................................................................141
3.3.1. Chính sách ñ u tư phát tri n công nghi p ...........................................141
3.3.2. Chính sách h tr ti p c n ñ t ñai........................................................149
3.3.3. Chính sách thương m i, th trư ng......................................................150
3.3.4. Chính sách khoa h c, công ngh .........................................................153
3.3.5. Chính sách c i thi n môi trư ng kinh doanh.......................................154
3.3.6. Chính sách phát tri n ngu n nhân l c .................................................155
3.3.7. Chính sách phát tri n công nghi p b n v ng.......................................158
3.4. CÁC GI I PHÁP CH Y U.......................................................................................159
3.4.1. Gi i pháp tăng cư ng ch c năng, vai trò qu n lý Nhà nư c ...............159
3.4.2. Gi i pháp ñ i m i hoàn thi n quy trình ho ch ñ nh, t ch c th c hi n và
phân tích chính sách.............................................................................161
3.5. M T S ð XU T VÀ KI N NGH ........................................................................166
3.5.1. V i Trung ương và Chính ph .............................................................166
3.5.2. V i ñ a phương....................................................................................168
K t lu n chương 3...........................................................................................169
K T LU N.............................................................................................................170
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH KHOA H C ðà CÔNG B C A TÁC GI
CÓ LIÊN QUAN ð N N I DUNG C A LU N ÁN ..........................................172
DANH M C TÀI LI U THAM KH O................................................................173
PH L C................................................................................................................178

7. v
DANH M C CÁC T VI T T T
1. C M T TI NG VI T
CNH Công nghi p hoá
HðH Hi n ñ i hoá
HðND H i ñ ng nhân dân
KCN Khu công nghi p
KCNC Khu công ngh cao
KCX Khu ch xu t
UBND U ban nhân dân
SXKD S n xu t kinh doanh
DNNN Doanh nghi p nhà nư c
ðTNN ð u tư nư c ngoài
2. C M T TI NG ANH
ASEAN Association of South East Asian Nations (Hi p h i các nư c ðông
Nam Á)
BO Building-Operation (Xây d ng-Kinh doanh)
BOT Building-Operation-Transfer (Xây d ng-Kinh doanh-Chuy n giao)
BT Building-Transfer (Xây d ng-Chuy n giao)
CZ Commercial Zone (Khu Thương m i)
EPZ Export Proccessing Zone (Khu ch xu t)
FDI Foreign Direct Investment (ð u tư tr c ti p nư c ngoài)
GDP Gross Domestic Product (T ng s n ph m qu c n i)
ICD Inland Clearance Deport (C ng c n)
IEAT Industrial Estates Authority of Thailand (Ban qu n lý các KCN
Thái Lan)
TIEA Industrial Estates Association (Hi p h i KCN Thái Lan)
UNIDO United Nation Industrial Development Organization
(T ch c phát tri n công nghi p c a Liên Hi p Qu c)
USD The United-States Dollar (ðô la M )
VAT Value Added Tax (Thu giá tr gia tăng)
WEPZA World Export Processing Zones Association (Hi p h i KCX Th gi i)
NICs New Industrial Countries (Các nư c công nghi p m i)

8. vi
DANH M C CÁC B NG S LI U
B ng 2.1. Cơ c u s d ng ñ t t nh B c Ninh năm 2005...........................................59
B ng 2.2. T c ñ tăng giá tr gia tăng, giá tr s n xu t công nghi p B c Ninh giai
ño n 1997 - 2008.......................................................................................................62
B ng 2.3. Di n tích ñ t và v n ñ u tư các khu công nghi p giai ño n 1997 - 2007........74
B ng 2.4. S làng ngh và lao ñ ng trong nh ng làng ngh t nh B c Ninh Ngu n:
S Công Thương t nh B c Ninh................................................................................78
B ng 2.5. T ng h p ho t ñ ng trong các làng ngh , năm 2005 ...............................79
B ng 2.6. Năng su t lao ñ ng bình quân c a ngành công nghi p trong khu v c tư
nhân m t s t nh năm 2002 (giá tr s n xu t/lao ñ ng tính theo giá 1994) ...........79
B ng 2.7. So sánh v các s n ph m làng ngh năm 2001 (tính theo giá 1994)........80
B ng 2.8. T c ñ tăng trư ng bình quân c a các s n ph m ch l c c a B c Ninh
(Theo giá 1994) Ngu n: [11] ....................................................................................83
B ng 2.9. Các nhóm s n ph m có t c ñ tăng trư ng cao hơn m c bình quân c a
ngành công nghi p giai ño n 2003 - 2007 (Theo giá 1994). ....................................84
B ng 2.10. Cơ c u ñ t s n xu t công nghi p t nh B c Ninh ñ n năm 2010.............86
B ng 2.11. Dân s và dân s trong ñ tu i lao ñ ng t 2003 ñ n 2007 ...................95
B ng 2.12. T ng s lao ñ ng làm vi c trong các ngành và lao ñ ng c a ngành công
nghi p Ngu n: [11]. .................................................................................................95
B ng 2.13. T c ñ tăng năng su t lao ñ ng bình quân so v i các t nh lân c n ........96
B ng 2.14. B ng t ng h p m c chi cho h tr phát tri n công nghi p ..................103

9. vii
DANH M C CÁC BI U ð , ð TH
Bi u ñ 2.1. Cơ c u kinh t t nh B c Ninh năm 1997 – 2007 ..................................61
Bi u ñ 2.2. Cơ c u giá tr s n xu t công nghi p theo thành ph n kinh t (%, theo
giá th c t ).................................................................................................................63
Bi u ñ 2.3. Giá tr s n xu t công nghi p trên ñ a bàn (Theo giá 1994) và ch s
phát tri n GTSXCN...................................................................................................66
Bi u ñ 2.4. Quy mô v n ñ u tư và su t v n ñ u tư bình quân................................75
Bi u ñ 2.5. S lư ng d án ñ u tư qua các năm .....................................................76
ð th 3.1. D tính nhu c u v n cho phát tri n các giai ño n ( t ñ ng)................144
DANH M C CÁC HÌNH V
Hình 1.1 Mô hình ti p c n chính sách phát tri n công nghi p t i ñ a phương .........26
Hình 1.2 Mô hình nghiên c u chính sách phát tri n công nghi p t i ñ a phương theo
hư ng phát tri n b n v ng ........................................................................................40
Hình 2.1 Các y u t phát tri n công nghi p b n v ng............................................112

10. viii
DANH M C CÁC PH L C
Ph l c 1: T c ñ tăng trư ng GDP theo giá so sánh 1994 phân theo ba khu v c
kinh t t 1997-2008 ...............................................................................................178
Ph l c 2: Thu và l i nhu n ngành công nghi p phân theo khu v c kinh t ........179
Ph l c 3: Cơ s và lao ñ ng ngành công nghi p phân theo khu v c kinh t ........180
Ph l c 4: Tài s n và ngu n v n ngành công nghi p có ñ n 31/12 hàng năm.......181
Ph l c 5: Doanh thu ngành công nghi p phân theo khu v c kinh t .....................182
Ph l c 6: Giá tr s n xu t công nghi p theo giá th c t c a các ñơn v h ch toán
ñ c l p phân theo ngành công nghi p c p 2 ...........................................................183
Ph l c 7: M t s ch tiêu kinh t ch y u t nh B c Ninh ......................................184
Ph l c 8: M t s ch tiêu c a B c Ninh so v i vùng KTTð B c B và c nư c
năm 2005.................................................................................................................185
Ph l c 9: V n ñ u tư xây d ng trên ñ a bàn t nh B c Ninh ..................................186
Ph l c 10: D báo dân s B c Ninh ñ n năm 2020 ..............................................187
Ph l c 11: D báo nh p ñ tăng GDP B c Ninh ñ n năm 2020............................188
Ph l c 12: D báo s d ng lao ñ ng B c Ninh ñ n năm 2020.............................189
Ph l c 13: D báo nhu c u ñ u tư B c Ninh ñ n năm 2020.................................190
Ph l c 14: D báo huy ñ ng ngân sách t GDP B c Ninh ñ n năm 2020 ...........191
Ph l c 15: D báo tăng trư ng GTSX công nghi p và Nông nghi p ...................192
Ph l c 16: T ng h p d án c p GCNðT theo ngành ngh lĩnh v c ñ n 31/12/2008.193
Ph l c 17: Di n tích các KCN, khu ñô th theo quy ho ch ñ n năm 2015 ...........194
Ph l c 18: B ng t ng h p t l l p ñ y trong các KCN t p trung năm 2008.......195

11. 1
L I M ð U
1. Tính c p thi t c a ñ tài nghiên c u
Cùng v i s phát tri n c a n n kinh t th gi i, các mô hình công nghi p hoá
ñư c ra ñ i nh m ñưa các qu c gia ñang phát tri n rút ng n kho ng cách v i các
nư c phát tri n. Trong xu hư ng ñó, chính sách công nghi p ñư c ra ñ i nh m d n
d t các n l c phát tri n ñ t t i m c tiêu c t lõi c a chi n lư c công nghi p hoá
cũng như chi n lư c phát tri n c a m i qu c gia.
Chính sách công nghi p hư ng t i ñ nh hình c u trúc ngành công nghi p
hi u qu trong m i quan h liên ngành, s d ng cơ ch th trư ng ñ phân b ngu n
l c, huy ñ ng các ngu n v n cho phát tri n công nghi p, phát huy l i th so sánh và
nâng cao năng l c c nh tranh qu c gia. ð ng th i chính sách công nghi p cũng ph i
t n d ng ưu th c a các vùng, ñ a phương trong t ch c không gian kinh t cho s n
xu t công nghi p.
Trong xu th h i nh p và toàn c u hoá hi n nay, m i qu c gia ph i không
ng ng ñ i m i, thúc ñ y s phát tri n n n kinh t c a mình nh m theo k p và ch
ñ ng h i nh p v i n n kinh t toàn c u. Nư c ta xu t phát t n n kinh t l c h u,
kém phát tri n, ñ có th theo k p s phát tri n c a n n kinh t th gi i, ñ t ñư c
m c tiêu xây d ng n n kinh t th trư ng theo ñ nh hư ng XHCN ñòi h i ð ng và
Nhà nư c ph i có chi n lư c và chính sách phát tri n kinh t phù h p, th c hi n
t ng bư c CNH-HðH ñ t nư c m t cách v ng ch c.
Chính sách phát tri n công nghi p là m t b ph n h u cơ và quan tr ng c a
h th ng chính sách kinh t . Trong ti n trình CNH-HðH ñ t nư c, chính sách phát
tri n công nghi p nh m m c tiêu phát tri n công nghi p ñ t nư c. Văn ki n các ð i
h i ð ng toàn qu c l n th VI, VII ñã xác ñ nh “Ti n hành quy ho ch các vùng,
trư c h t là các ñ a bàn tr ng ñi m, các Khu ch xu t, Khu kinh t ñ c bi t, Khu
công nghi p t p trung”. Ti p theo, ñ n Ngh quy t ð i h i l n th VIII năm 1996
ñã xác ñ nh rõ: “Hình thành các Khu công nghi p t p trung (bao g m c KCX,
KCNC) t o ñ a bàn thu n l i cho vi c xây d ng các cơ s công nghi p m i. Phát
tri n m nh công nghi p nông thôn và ven ñô th . các thành ph , th xã, nâng c p,
c i t o các cơ s công nghi p hi n có, ñưa các cơ s không có kh năng x lý ô
nhi m ra ngoài thành ph , h n ch vi c xây d ng cơ s công nghi p m i xen l n
khu dân cư”. H i ngh l n 4 c a Ban ch p hành Trung ương khoá VIII ñã xác ñ nh
hư ng phát tri n Khu công nghi p trong th i gian t i là “Phát tri n t ng bư c và
nâng cao hi u qu c a các Khu công nghi p”. Ngh quy t ð i h i ð ng X ñã nh n
m nh ”Nâng cao ch t lư ng, s c c nh tranh, hàm lư ng khoa h c công ngh và t

12. 2
tr ng giá tr tăng thêm, giá tr n i ñ a trong s n ph m công nghi p. Phát tri n công
nghi p và xây d ng g n v i phát tri n d ch v , phát tri n ñô th và b o v môi
trư ng”... “Hoàn ch nh quy ho ch các khu, c m, ñi m công nghi p trong ph m vi
c nư c; hình thành các vùng công nghi p tr ng ñi m; g n vi c phát tri n s n xu t
v i ñ m b o các ñi u ki n sinh ho t cho ngư i lao ñ ng.”
B c Ninh là m t t nh m i ñư c tái l p năm 1997, n m phía b c Th ñô Hà
N i, có nhi u l i th v v trí ñ a lý, ti m năng ñ t ñai và con ngư i. Xu t phát t m t
t nh nông nghi p là chính (chi m g n 50% GDP), vi c phát tri n công nghi p trong
ñó vi c xây d ng các KCN t p trung, phát tri n các c m công nghi p làng ngh , ña
ngh ñư c xác ñ nh là khâu ñ t phá ñ ñ y nhanh t c ñ chuy n d ch cơ c u kinh t
c a t nh t nông nghi p - công nghi p - d ch v sang công nghi p - d ch v - nông
nghi p là ñ nh hư ng ñúng ñ n nh m ph n ñ u ñ n năm 2015 B c Ninh cơ b n tr
thành t nh công nghi p như Ngh quy t ð i h i ð ng b t nh B c Ninh l n th
16(2001-2005), l n th 17(2006-2010) ñ ra. Như v y, t nh B c Ninh ph i có chi n
lư c phát tri n công nghi p và quan tr ng là xây d ng chính sách phát tri n công
nghi p t i ñ a phương phù h p. Tuy nhiên, chính sách phát tri n công nghiêp t i ñ a
phương nhi u t nh trong ñó có B c Ninh còn t n t i nhi u b t c p làm h n ch s
phát tri n công nghi p nói riêng và phát tri n kinh t - xã h i nói chung.
Chính sách phát tri n công nghi p t i ñ a phương c n thi t và r t quan tr ng,
nhưng Vi t Nam v n tương ñ i m i m , chưa ñư c quan tâm ñúng m c m t cách
có h th ng. Do ñó, c n ñư c quan tâm nghiên c u ñ y ñ hơn c v m t lý lu n và
t ng k t th c ti n. Xu t phát t nh ng cơ s lý lu n và th c ti n y tôi ch n ñ tài
“Chính sách phát tri n công nghi p t i ñ a phương, nghiên c u áp d ng v i t nh
B c Ninh” làm Lu n án Ti n s c a mình.
2. Tình hình nghiên c u
Trên th gi i ñã có nhi u nghiên c u c a các nhà kinh t h c v chính sách
công nghi p như Motoshigte Ito trong cu n "Phân tích kinh t v chính sách công
nghi p"; Shinji Fukawa trong "Chính sách công nghi p và chính sách c a Nh t
B n trong th i kỳ tăng trư ng"; Goro Ono v i tác ph m "Chính sách công nghi p
cho công cu c ñ i m i. M t s kinh nghi m c a Nh t B n" (Nhà xu t b n Chính
tr qu c gia 1998). Trong quá trình nghiên c u v s th n kỳ c a ðông Á, nhi u
tác gi ñã nghiên c u v vai trò c a Nhà nư c trong th c hi n các chính sách công
nghi p như: Chang (1981), Noland, Pack (2000, 2002), Pindez (1982), Donges
(1980), Reich (1982).

13. 3
Các nhà khoa h c Vi t Nam cũng ñ c p ñ n các n i dung v chính sách công
nghi p thông qua nghiên c u kinh nghi m c a nư c ngoài như: “Lý thuy t v l i th so
sánh: S v n d ng trong chính sách công nghi p và thương m i c a Nh t B n” (Tr n
Quang Minh, Nhà xu t b n Khoa h c xã h i, Hà N i, 2000); “Kinh t h c phát tri n v
công nghi p hoá và c i cách n n kinh t ” (PGS.TS ð ð c ð nh, Nhà xu t b n Chính
tr Qu c gia, Hà N i 2004). M t s tác gi ti p c n chính sách công nghi p qua nghiên
c u v công nghi p hóa Vi t Nam như: “M t s v n ñ công nghi p hoá, hi n ñ i
hoá Vi t Nam” (GS. TS ð Hoài Nam, Nhà xu t b n Khoa h c xã h i, 2003); “Công
nghi p hoá, hi n ñ i hoá Vi t Nam: Phác th o l trình” (PGS. TS Tr n ðình Thiên,
Nhà xu t b n Chính tr Qu c gia, 2002); “Tăng trư ng và công nghi p hoá, hi n ñ i
hoá Vi t Nam” (TS. Võ Trí Thành, Nhà xu t b n Khoa h c xã h i, 2007),...
Bên c nh ñó, m t s tác gi ñã có nh ng nghiên c u v công nghi p nông thôn
như: TS Nguy n ði n, GS.TS. Nguy n K Tu n, TS. Nguyên Văn Phúc. M t s nghiên
c u v t nh B c Ninh như: Nguy n Th Th o - “Phát huy l i th nh m ñ y m nh phát
tri n kinh t t nh B c Ninh”; Nguy n S - “Quá trình CNH – HðH nông nghi p, nông
thôn t nh B c Ninh t 1986 ñ n nay, th c tr ng, kinh nghi m và gi i pháp”.
Tuy nhiên, chưa có công trình nghiên c u v chính sách phát tri n công nghi p
t i ñ a phương v i cách ti p c n t nghiên c u lý lu n v chính sách công nghi p áp
d ng cho vùng, ñ a phương, hay nói cách khác nghiên c u chính sách phát tri n công
nghi p t i ñ a phương t chính sách công nghi p và lý lu n v phát tri n vùng, lãnh th .
Trong th i gian qua, th c hi n ch trương c a ð ng và Nhà nư c v phát
tri n kinh t -xã h i, t nh B c Ninh ñang xây d ng ñ nh hư ng phát tri n cho mình,
th hi n qua các Văn ki n ð i h i ð ng b t nh, các văn b n v chi n lư c và quy
ho ch t ng th phát tri n kinh t -xã h i c a t nh ñư c xác ñ nh trong t ng th i kỳ.
T nh B c Ninh cũng ñã hình thành m t s chính sách nh m phát tri n các
KCN t p trung, các c m công nghi p v a và nh , c m công nghi p làng ngh ,
khuy n khích chuy n ñ i ñ t tr ng lúa năng su t th p sang nuôi tr ng thu s n,
khuy n khích ñào t o ngh cho nông dân,… Song, ñ có tính h th ng, toàn di n
cho phát tri n công nghi p thì c n có nh ng nghiên c u t ng th m i ñáp ng nhu
c u phát tri n trong giai ño n m i. Cho ñ n nay chưa có công trình nghiên c u nào
ñã ñư c công b trùng tên v i ñ tài c a Lu n án này.
3. M c tiêu và nhi m v nghiên c u
M c tiêu c a Lu n án là trên cơ s nghiên c u lý lu n và phân tích th c
tr ng chính sách phát tri n công nghi p t nh B c Ninh, Lu n án ñ xu t phương
hư ng, gi i pháp hoàn thi n chính sách phát tri n công nghi p t nh B c Ninh nh m
ñ y nhanh phát tri n công nghi p c a t nh theo hư ng CNH-HðH.

14. 4
ð th c hi n m c tiêu t ng quát trên, Lu n án ñ ra m t s nhi m v c
th sau:
- Làm rõ cơ s lý lu n v chính sách phát tri n công nghi p nói chung và
chính sách phát tri n công nghi p t i ñ a phương nói riêng;
- Nghiên c u kinh nghi m và chính sách phát tri n công nghi p c a m t s
qu c gia trên th gi i;
- Phân tích ñánh giá th c tr ng phát tri n công nghi p và chính sách phát
tri n công nghi p c a t nh B c Ninh trong giai ño n 1997-2007;
- Tìm ra nh ng h n ch và nguyên nhân trong chính sách phát tri n công
nghi p c a t nh;
- ð xu t phương hư ng và gi i pháp nh m hoàn thi n chính sách phát tri n
công nghi p c a T nh B c Ninh giai ño n ñ n năm 2020.
4. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u
ð i tư ng nghiên c u:
Lu n án t p trung vào nghiên c u chính sách phát tri n công nghi p t i t nh
B c Ninh dư i giác ñ là công c qu n lý kinh t .
Ph m vi nghiên c u:
ð tài t p trung nghiên c u m t s chính sách phát tri n công nghi p t nh
B c Ninh trong quá trình phát tri n 10 năm và tác ñ ng c a nó t i s phát tri n công
nghi p t i ñ a phương như: Chính sách ñ u tư phát tri n công nghi p; h tr ti p
c n ñ t ñai; thương m i th trư ng; khoa h c công ngh ; c i thi n môi trư ng kinh
doanh; phát tri n ngu n nhân l c; phát tri n công nghi p b n v ng. Các chính sách
này ñã tác ñ ng thúc ñ y phát tri n công nghi p nói chung, các KCN t p trung quy
mô l n và phát tri n các khu công nghi p v a và nh , các khu công nghi p làng
ngh nói riêng trên ñ a bàn t nh.
V th i gian ñ tài t p trung nghiên c u chính sách phát tri n công nghi p
t nh B c Ninh trong giai ño n 1997 (Năm tái l p t nh B c Ninh) ñ n năm 2007 và
ñ ra phương hư ng và gi i pháp hoàn thi n chính sách phát tri n công nghi p c a
t nh cho giai ño n 2008-2020.
5. Phương pháp nghiên c u
ð tài ñư c th c hi n v i phương pháp lu n duy v t bi n ch ng, phương
pháp duy v t l ch s ; các phương pháp c th ñư c s d ng bao g m: phương pháp
t ng h p, phân tích h th ng, th ng kê, so sánh trên cơ s các s li u th c t t ñó
d báo ñ xu t các phương hư ng gi i pháp cho giai ño n ti p theo.
ð tài k t h p s d ng các s li u th ng kê t k t qu c a các công trình
nghiên c u khoa h c ñã ñư c công b , các s li u t các s ban ngành c a t nh B c

15. 5
Ninh, các báo cáo c a U ban nhân dân t nh B c Ninh, báo cáo c a các B và
Chính ph , các văn ki n c a Ban ch p hành Trung ương ð ng và c a t nh ð ng b
và ngu n T ng c c Th ng kê, C c th ng kê B c Ninh.
6. ðóng góp m i c a lu n án
Lu n án ñã có nh ng ñóng góp chính sau ñây:
- H th ng hoá và làm rõ lý lu n cơ b n v chính sách phát tri n công nghi p
t i ñ a phương trong quá trình CNH-HðH. Xây d ng các phương pháp ñánh giá
chính sách theo quan ñi m cân b ng t ng th theo 3 giác ñ và cân b ng b ph n
theo 6 tiêu chí, làm cơ s cho quá trình ho ch ñ nh, th c thi và ñánh giá chính sách
phát tri n công nghi p t i ñ a phương;
- Phân tích th c tr ng chính sách phát tri n công nghi p t nh B c Ninh trong
giai ño n 1997-2007; làm rõ quan h tác ñ ng c a các chính sách phát tri n công
nghi p t i s phát tri n công nghi p quy mô l n hi n ñ i và phát tri n công nghi p
truy n th ng, công nghi p nông thôn;
- Góp ph n ñánh giá vai trò c a chính quy n ñ a phương trong quá trình
ho ch ñ nh, th c thi, ñánh giá các chính sách phát tri n công nghi p c a t nh trong
quá trình phát tri n;
- Xây d ng các quan ñi m, phương hư ng và ñ xu t các gi i pháp nh m
hoàn thi n m t s chính sách ch y u nh m ñ y m nh phát tri n công nghi p phù
h p v i tình hình c th c a t nh B c Ninh trong giai ño n 2008-2020;
- ðưa ra nh ng ki n ngh ñ góp ph n hoàn thi n chính sách c a ð ng và
Nhà nư c nh m phát tri n công nghi p nói chung, công nghi p các ñ a phương
trong quá trình CNH-HðH.
7. K t c u c a lu n án
Ngoài ph n m ñ u; k t lu n; m c l c; ph l c; danh m c tài li u tham kh o;
Lu n án k t c u thành 3 chương:
Chương 1: Cơ s lý lu n và th c ti n v chính sách phát tri n công nghi p
t i ñ a phương
Chương 2: Th c tr ng chính sách phát tri n công nghi p t nh B c Ninh
giai ño n 1997-2007
Chương 3: ð nh hư ng và gi i pháp hoàn thi n các chính sách ch y u
nh m ñ y m nh phát tri n công nghi p t nh B c Ninh.

16. 6
CHƯƠNG 1 CƠ S LÝ LU N VÀ TH C TI N V CHÍNH SÁCH
PHÁT TRI N CÔNG NGHI P T I ð A PHƯƠNG
1.1 CÔNG NGHI P T I ð A PHƯƠNG
1.1.1 Khái ni m công nghi p t i ñ a phương
Có nhi u quan ñi m khác nhau v khái ni m công nghi p t i ñ a phương. Có
quan ñi m cho r ng khái ni m công nghi p t i ñ a phương là m t khái ni m ñư c
dùng ñ ch m t b ph n c a ngành công nghi p ñư c ti n hành ñ a phương, hay
chính xác hơn là các ho t ñ ng s n xu t mang tính ch t công nghi p di n ra ñ a
phương. M t s tác gi khác ñã s d ng thu t ng công nghi p t i ñ a phương ñ
bao hàm toàn b nh ng ho t ñ ng phi nông nghi p di n ra trong ph m vi lãnh th
c a m i ñ a phương, t c là bao g m c xây d ng và các ho t ñ ng d ch v khác. Nó
bao g m các ngành ngh ti u, th công nghi p, th công c truy n, các ngành ngh
công nghi p m i, các t ch c ho t ñ ng d ch v nông thôn v i các quy mô khác
nhau. Nói ñ n công nghi p t i ñ a phương là nói ñ n phát tri n ngành ngh công
nghi p, các t ch c ho t ñ ng kinh t ngoài nông nghi p ñ a phương.
Vi c t n t i nh ng ý ki n khác nhau v khái ni m công nghi p t i ñ a
phương ch y u xu t phát t th c tr ng các doanh nghi p công nghi p ñ a phương
còn nh bé và có s chia c t trong qu n lý gi a Trung ương và ñ a phương; quy mô
và chính sách phát tri n công nghi p t i ñ a phương chưa ñư c xác ñ nh rõ ràng,
h p lý. các ñ a phương có t tr ng nông nghi p l n trong cơ c u kinh t thì công
nghi p t i ñ a phương l i càng nhi u v , nhi u d ng, quy mô còn manh mún và
chưa n ñ nh, trình ñ công ngh th p kém. M c ñ chuyên môn hoá và phát tri n
công nghi p và d ch v nông thôn còn th p, có khi nhi u ngành ngh công nghi p
và d ch v ñan xen v i nhau, khó tách bi t. Nhưng ñi u ñó d d n t i cách hi u
ñ ng nh t khái ni m công nghi p t i ñ a phương v i công nghi p nông thôn.
Trư c nh ng quan ñi m khác nhau như trên, c n ti p c n khái ni m công
nghi p t i ñ a phương theo nh ng góc ñ khác nhau.
Th nh t, ti p c n theo ñ a bàn phát tri n kinh t t i ñ a phương, công nghi p
t i ñ a phương ñư c xem như khu v c công nghi p ñư c b trí theo ñ a bàn qu n lý.
Cách ti p c n này thư ng ñư c chính quy n ñ a phương s d ng cho vi c l p k
ho ch phát tri n kinh t - xã h i trong vùng lãnh th c a h . T quan ñi m này công
nghi p t i ñ a phương có th ñư c coi như m t b ph n c a kinh t ñ a phương,
phát tri n theo m t t l h p lý khi so v i các ngành kinh t khác c a ñ a phương.

17. 7
Th hai, ti p c n theo ngành, công nghi p t i ñ a phương ñư c coi là m t b
ph n c a ngành công nghi p ñư c b trí, phân b t i ñ a phương có m i liên k t
ch t ch v i các doanh nghi p khác trong ngành này và phát tri n trong t ng th
phát tri n ngành công nghi p c a c nư c.
Th ba, ti p c n góc ñ phát tri n kinh t - xã h i, công nghi p t i ñ a
phương ñư c hình thành t m t th c t là m c tăng dân s cao, ñ i s ng th p,
ru ng ñ t canh tác h n h p, th t nghi p và bán th t nghi p nhi u trong khu v c
nông thôn. Công nghi p t i ñ a phương ñư c coi như m t phương ti n t o ra vi c
làm và thu nh p cho nh ng ngư i dân và là phương th c thu hút có hi u qu l c
lư ng lao ñ ng dư th a ñang gia tăng nông thôn. Theo như cách ti p c n này công
nghi p t i ñ a phương bao g m toàn b nh ng ho t ñ ng s n xu t công nghi p và
nh ng d ch v liên quan nông thôn. ðây là phương ti n phát tri n kinh t - xã h i
và gi i quy t nh ng v n ñ trong khu v c nông thôn nói chung và c ng c công
nghi p nông thôn nói riêng. Như v y, khái ni m công nghi p t i ñ a phương s
ñư c ti p c n trong b i c nh mà ho t ñ ng phát tri n công nghi p ñư c tri n khai
t i m i ñ a phương ñư c coi như là phương ti n t o ra vi c làm và thu nh p cho
ngư i dân, thu hút lao ñ ng dư th a c a ñ a phương ñ c bi t là khu v c nông
thôn. Quá trình phát tri n công nghi p m i ñ a phương cũng bao g m các ho t
ñ ng h tr tiêu th s n ph m và t o thu n l i trong quá trình s n xu t. Nh ng
ngành công nghi p ñã hình thành và phát tri n cũng như ñư c b trí t i ñ a phương
d a trên nh ng l i th v ñ c ñi m t nhiên, kinh t - xã h i, ngu n l c và nh ng
l i th khác, s d ng có hi u qu ngu n nguyên li u ho c lao ñ ng t i ñ a phương.
Th tư, ti p c n t góc ñ t ch c không gian kinh t - xã h i theo lý thuy t
phát tri n vùng ñ a phương. Các lý thuy t phát tri n vùng ñã ch ra các nguyên lý t
ch c không gian kinh t - xã h i sao cho có hi u qu nh t tác ñ ng ñ n s phát tri n
c a vùng nh m tăng cư ng hi u ng và liên k t các quá trình phát tri n trong m t
tr t t kinh t xã h i hư ng t i phát tri n b n v ng. Cơ c u kinh t vùng, ñ a
phương là bi u hi n v m t v t ch t c th c a phân công lao ñ ng xã h i theo lãnh
th . Cơ c u công nghi p theo lãnh th h p lý là k t qu tr c ti p c a t ch c không
gian kinh t - xã h i. Khi ti n hành t ch c không gian c n tính toán l a ch n
phương án t t nh t xác ñ nh các ñ i tư ng vào lãnh th m t cách t i ưu.
Chính vì v y, vi c t ch c không gian kinh t – xã h i t i vùng ñ a phương
không ch b trí h p lý các ñ i tư ng mà còn sàng l c các ñ i tư ng gi l i trong
lãnh th ñ phù h p v i s c ch a c a vùng ñ a phương. T ñó thúc ñ y s phát
tri n cao hơn c a cơ c u vùng ñ a phương. ðó chính là k t qu l a ch n và hình

18. 8
thành các ngành kinh t , các thành ph n, t ch c kinh t phù h p v i ñ c ñi m t
nhiên, kinh t , xã h i, phong t c, t p quán c a vùng ñ a phương. Cơ c u kinh t
vùng ñ a phương h p lý ph i ñ m b o hai nhóm m c tiêu cơ b n: m c tiêu phát
tri n c a b n thân vùng ñ a phương; m c tiêu c a n n kinh t qu c dân th c hi n
theo ch c năng vùng ñ a phương trong chi n lư c phát tri n c a qu c gia.
Lý thuy t phát tri n vùng luôn nh n m nh ñ n vai trò c a vùng ñ ng l c, c c
phát tri n hay các khu v c theo hình th c phát tri n tr ng ñi m lãnh th . Do ñó, t
ch c không gian kinh t – xã h i vùng ñ a phương c n ch a ñ ng nh ng khu v c
này ñ phát huy hi u qu l i th so sánh, nâng cao năng l c c nh tranh vùng ñ a
phương. Các hình th c cơ b n là: vùng ñ ng l c hay vùng kinh t tr ng ñi m (thu c
vùng l n qu c gia); chùm và chu i ñô th ; hành lang kinh t ; ñ c khu kinh t ; khu
công nghi p; khu vư n ươm công nghi p. Như v y, t i vùng ñ a phương, các doanh
nghi p, cơ s s n xu t công nghi p có th ñư c phân b theo các ñ c ñi m t ch c
không gian kinh t , t o thành các vùng, c c, khu v c có y u t ñ ng l c phát tri n,
ñ ng th i có th t n t i dư i d ng các cơ s s n xu t quy mô nh và v a.
Công nghi p v a và l n ñư c ñ t t i ñ a phương như là k t qu c a chính
sách phi t p trung công nghi p c a Chính ph ñ làm gi m m t ñ công nghi p c a
các ñô th . Nh ng khu công nghi p như th thư ng ñư c b trí t i khu giáp ranh c a
các thành ph l n, v a có tác d ng gi m t i cho khu v c ñô th và cung c p thêm
vi c làm trong khu v c. ð i v i khu v c nông thôn vi c phát tri n công nghi p
thông qua nh ng doanh nghi p công nghi p quy mô nh , v i cơ s s n xu t có trình
ñ công ngh thích h p, s d ng v n ñ u tư phù h p v i ngư i dân nông thôn.
Phát tri n công nghi p t i ñ a phương là tìm cách phát huy các m t m nh,
tìm ki m và t o ra nh ng th m nh m i, t o ra các giá tr gia tăng cho các ho t ñ ng
s n xu t, kinh doanh, thương m i,… liên quan ñ n các ho t ñ ng c a lĩnh v c công
nghi p t i ñ a phương; s thay ñ i các y u t và thái ñ c a các tác nhân trong t ng
th i ñi m nh t ñ nh.
Phát tri n công nghi p t i ñ a phương ñư c hi u ñó là vi c ñ ra cho lãnh th
vùng ñ a phương chi n lư c phát tri n công nghi p ñư c b o ñ m th c thi b i chính
sách phát tri n d a trên l i th ; chi n lư c này s thư ng xuyên ñư c ñánh giá và xác
ñ nh, ñi u ch nh theo s xu t hi n c a các tình hu ng, các y u t và tác nhân m i,
hay theo s phát tri n c a môi trư ng kinh t , chính tr , xã h i có liên quan.
Phát tri n công nghi p t i ñ a phương không ch liên quan ñ n vi c h i nh p
v i th trư ng bên ngoài mà còn liên quan t i s xoá b nh ng l h ng t i ñ a
phương ñó, nghĩa là khuy n khích các doanh nghi p tìm ki m nh ng nhà cung c p và

19. 9
khách hàng ngay t i ñ a phương c a mình. Khuy n khích s tương tác gi a các doanh
nghi p ñ a phương s t o ra cơ h i kinh doanh, phát tri n công ngh cũng như quy
mô ñ u tư c a các doanh nghi p t o ñi u ki n thúc ñ y phát tri n kinh t ñ a phương.
T các cách ti p c n y có th rút ra khái ni m công nghi p t i ñ a phương
ñư c ñ c p trong Lu n án này bao g m: Các ngành công nghi p, các cơ s s n xu t,
kinh doanh, d ch v công nghi p trên ñ a bàn m t t nh, vùng, theo ranh gi i ñ a lý
xác ñ nh. Theo khái ni m này công nghi p t i ñ a phương ñã bao g m không phân
bi t các lo i hình s h u, lo i hình qu n lý, quy mô thu c ñ a bàn c a m t ñ a
phương xác ñ nh. Công nghi p t i ñ a phương là b ph n c a công nghi p qu c gia,
g n v i không gian kinh t -xã h i c a ñ a phương theo ranh gi i xác ñ nh.
1.1.2 Vai trò c a công nghi p t i ñ a phương
Phát tri n công nghi p t i ñ a phương là nh ng n i dung quan tr ng, là
h p ph n c a công nghi p c a m i qu c gia. Cho dù có nhi u cách ti p c n và
nh n ñ nh khác nhau v phát tri n công nghi p t i ñ a phương nhưng h u h t các
quan ñi m này ñ u th ng nh t ñ cao vai trò c a phát tri n công nghi p t i ñ a
phương, ñó là:
1.1.2.1 Phát tri n công nghi p t i ñ a phương ñóng góp vào s tăng trư ng c a
vùng ñ a phương nói riêng và n n kinh t qu c dân nói chung
S phát tri n kinh t ñáng ghi nh n c a các nư c ðông Á trong hơn m t th p
k g n ñây mà ñ c bi t là s tăng trư ng kinh t th n kỳ c a Trung Qu c ñã ñư c
ghi nh n như là m t hình m u c a th gi i v ho ch ñ nh và th c thi phát tri n công
nghi p t i ñ a phương. Trung Qu c v i phát tri n công nghi p t i ñ a phương phù
h p dư i mô hình các ñ c khu kinh t trong 10 năm g n ñây luôn duy trì t c ñ tăng
trư ng cao và ñã phát tri n ñ n m c ñư c g i là "Công xư ng c a th gi i". Ngoài
ra, các nư c, vùng lãnh th châu Á khác như Hàn Qu c, ðài Loan có h th ng công
nghi p t i ñ a phương phát tri n cũng ñã ñ t t c ñ tăng trư ng bình quân cao hơn
8%/năm trong vòng hơn th p niên qua. Ngay c các nư c như Malayxia và Thái
Lan có t c ñ tăng trư ng 7-10% trong cu c kh ng kho ng tài chính gây thi t h i
trong các năm 1997-1998 c a châu Á, cũng ñã ph c h i, th c t các nư c này ñã
ñ t ñ n t c ñ tăng trư ng hàng năm kho ng trên 5%.
Phát tri n công nghi p t i ñ a phương góp ph n huy ñ ng v n tích lu , ñ ng
th i tác ñ ng ñ n phát tri n ngành nông nghi p và các ho t ñ ng kinh t phi nông
nghi p khác t i ch , giúp hi n ñ i hoá trong nông nghi p và tăng thu nh p c a
ngư i dân. T i Trung Qu c ñã c i cách toàn di n nông thôn sau năm 1978 v i s

20. 10
phát tri n c a lo i hình “xí nghi p hương tr n” là bi u hi n rõ nét c a phát tri n
công nghi p t i ñ a phương .
Chính sách phát tri n công nghi p nông thôn là m t ph n quan tr ng trong
chính sách phát tri n công nghi p t i ñ a phương hư ng vào s d ng các s n
ph m c a nông nghi p cung c p như nguyên li u ñ u vào và bán s n ph m c a
nó ra th trư ng nông thôn. Công nghi p nông thôn cũng có th t o ra m i liên
k t gi a thành th và nông thôn b ng nh ng m i liên k t v i công nghi p l n
thành th , giúp gi m kho ng cách gi a thành th và nông thôn không ch v thu
nh p và mà còn c k thu t.
Hi u theo nghĩa v năng su t và s d ng lao ñ ng, phát tri n công nghi p
t i ñ a phương ñ nh hư ng gi a s d ng nhi u v n (công ngh hi n ñ i) và công
nghi p nông thôn quy mô nh truy n th ng. Trong nhi u trư ng h p, s d ng k
thu t trung bình, công ngh thích h p, do ñó s d ng nhi u lao ñ ng. Các nư c
ñang phát tri n cũng có chính sách b o v và phát tri n công nghi p nông thôn
truy n th ng nhưng không ph i là quá trình s n xu t b ng nh ng máy móc l c
h u l i th i.
Như v y, phát tri n công nghi p nông thôn phù h p ñã không làm suy gi m
công nghi p các khu công nghi p t p trung, mà b sung và làm m nh thêm cho
công nghi p thành ph , ñ ng th i t o ra nh ng l i th c a chính mình trong quá trình
phát tri n do các y u t :
+ S v n ñ ng mang tính ñ a lý c a các y u t s n xu t không hoàn h o, phát
tri n công nghi p phân tán s ñ y nhanh m c ñ s d ng các ngu n l c s n xu t
s n có c a ñ t nư c thông qua tăng cư ng ngu n l c t i ch .
+ S d ng công ngh thu hút nhi u lao ñ ng làm cho h s v n/lao ñ ng
trong công nghi p nông thôn th p hơn so v i công nghi p cùng quy mô thành th .
ði m này ñư c coi là phù h p v i m c ñ s d ng ngu n l c tương ng và khai
thác các l i th so sánh c a khu v c nông thôn.
+ S n xu t quy mô nh thư ng linh ho t hơn và có kh năng thích ng hơn
v i các hoàn c nh kinh t ñang thay ñ i hơn là s n xu t quy mô l n.
+ Công nghi p nông thôn hư ng vào phát tri n các doanh nghi p quy mô
nh nói chung là cơ s s n sinh ra tài năng và k năng kinh doanh.
M t khác, phát tri n công nghi p hi n ñ i t p trung theo vùng trong t ng ñ a
phương có tác ñ ng lan to v kinh t và xã h i c a vùng, lãnh th t o áp l c lên h
th ng cơ s h t ng k thu t, t o nên hi n tư ng di dân và t p trung lao ñ ng, làm
h t nhân hình thành ñô th công nghi p,.. Tác ñ ng lan to này nó kích thích s phát

21. DOWNLOAD ĐỂ XEM ĐẦY ĐỦ NỘI DUNG
MÃ TÀI LIỆU: 52862
DOWNLOAD: + Link tải: tailieumau.vn
Hoặc : + ZALO: 0932091562