Learning Strand 5: Understanding the Self and Society

1. Ang Kasunduang
Pangkapayapaan sa Mindanao
LEARNING STRAND 4
Michael Cachero Gelacio / Teacher III – District I ALS Coordinator

3. Mindanao:
Lupa ng Pangako at Pakikibaka
ARALIN 1

4. Ang Mindanao ay palagiang nangunguna sa
balita sa mga diyaryo kamakailan lamang.
Alam mo ba kung bakit?
Sa maraming tao, maging Filipino man ito o banyaga, ang Mindanao
ay tinaguriang lupang pangako dahil sa kagandahan at masaganang
biyaya ng kalikasang taglay nito. Subalit sa matagal nang panahon
hanggang sa ngayon, maraming tao ang naniniwala na ang Mindanao
ay mapanganib na lugar.

5. Ang Pilipinas ay binubuo
ng 7,641 isla na nahahati
sa tatlong malalaking
pulo: Luzon, Visayas, at
Mindanao.
Ang Mindanao ay may
kabuuang sakop na
lupain na 95,000
kilometro kuwadrado, at
pangalawang
pinakamalaking isla ng
Pilipinas at itinuturing na
lupa ng pangako ng
maraming Filipino.

6. Ang mga probinsiyang bumubuo
sa Mindanao
1. Zamboanga del Norte 11. Agusan del Sur 21. Maguindanao
2. Zamboanga del Sur 12. Bukidnon 22. Sultan Kudarat
3. Basilan 13. Surigao del Sur
4. Sulu 14. Davao
5. Tawi-Tawi 15. Davao del Sur
6. Camiguin 16. Davao del Norte
7. Surigao del Norte 17. South Cotabato
8. Misamis Occidental 18. North Cotabato
9. Misamis Oriental 19. Lanao del Norte
10. Agusan del Norte 20. Lanao del Sur

7. Tinatawag itong "kambal na
talon" sapagkat ang daloy nito ay
hinihiwalay ng malaking bato
mula sa tuktok nito. Ang 320 -
talampakan (98 metro) taas ng
talonay ang pangunahing
pinagkukunan ng elektrisidad na
pagkalahatang gamit naman ng
mga industriya sa lungsod. Ito ay
pinapadaloy naman ng Plantang
Hidroelektriko ng Agus VI.

8. Mula sa salitang ( Maranao:
na Ranao o Ranaw) ito ay isang
malaking lawa sa Pilipinas, na
matatagpuan sa Lanao del Sur.
Ito ang pinakamalaking lawa sa
Mindanaw, pangalawa sa
pinakamalaking lawa sa
Pilipinas at kabilang sa
labinlimang sinaunang lawa sa
buong mundo.

9. o T'nalak ay isang uri ng telang
gawa sa abaka. Ito ay
ekslusiboong nililikha ng mga
etnikong T'boli sa Timog
Kotabato, Mindanao, sa Pilipinas.
Ang T'nalak ay hindi lamang
isang ordinaryong tela para sa
mga T'boli. Ito ay sumisimbolo ng
kanilang mainit na pagtanggap sa
sinumang panauhin ng isang
pamilyang T'boli. Ito rin ay
nagsisilbing simbolo ng katayuan
ng isang T'boli sa lipunan.

10. itinuturing na pinakamalaking
ibon sa buong mundo ngunit
pumapangalawa ang bigat nito
sa Harpy Eagle ng matatagpuan
sa Timog Amerika.
Nakilala rin itong "monkey-
eating-eagle" dahil sa pagkain ng
unggoy.
Binigyan pangalang siyentipiko
na Pithecophaga jefferyi.
Nagmula ito sa salitang Griyego
na pithekos na ibig-sabihin ay
unggoy at phagien, tagakain.
Isinunod naman sa pangalan ng
ama ni Whitehead ang jefferyi.

11. Isang bundok na nasa Davao sa
Pilipinas. Ito ang pinakamataas
na bundok sa bansa sa taas na
2,954 metro.
Ang geothermal energy ang
pinaggalingan sa bundok na ito.
Wala pang ulat ng pagputok ng
bulkan ng huling panahon.
Noong Mayo 9, 1936, idineklara
ni pangulong Manuel L.
Quezon na Pambansang Liwasan.

12. Ang pangkat na Badjao ay
naninirahan sa Sulu. Nakatira sila
sa mga bangkang-bahay.
Pangingisda ang pangunahin
nilang hanapbuhay. Gumagawa
rin sila ng mga vinta at mga
gamit sa pangingisda tulad ng
lambat at bitag. Ang mga
kababaihan ay naghahabi ng
mga banig na may iba't-ibang uri
ng makukulay na disenyo.
Magaling din silang sumisid ng
perlas.

13. Duryan ay prutas ng
ilang puno na matatagpuan
sa Timog-Silangang Asya. Kilala
ang prutas na ito sa kaniyang
pagiging malaki, matinding
amoy, at may matinik na balat.
Lanzones ay isang uri ng
manamis-namis na prutas na
makikita sa ilang mga probinsiya
sa Mindanao at Visayas.

16. MINDANAO

17. Grupong Kultural sa Mindanao

18. Hindi bababa sa labintatlong grupo ng katutubo mayroon
ang Mindanao na sumasampalataya sa Islam bilang isang
paraan ng pamumuhay.
Ang tatlo sa pinakamalaki at may lakas-politikal ay ang
sumusunod:

19. Ang mga
Maguindanaoan
(mga taong nasa kapatagan) na
naninirahan sa probinsiya ng
Cotabato (binubuo ng
Maguindanao, Sultan Kudarat,
Timog at Hilagang Kotabato).

20. Ang mga Maranaw
(mga taong taga-lawa) na
naninirahan sa dalawang
probinsiya ng Lanao.

21. Ang mga Tausug
(mga taong-dagat) na naninirahan
sa mga isla ng Sulu.
Ang katawagang Tausug ay
nagmula sa mga salitang Tau
Sūg na nangangahulugang "mga
tao ng agos" (Ingles: "people of
the current"), na tumutukoy sa
kanilang lupang tinubuan
sa Kapuluan ng Sulu.

22. Ang sampu pang kultural na minoridad ay ang mga Yakan,
Sama, Badjao, Kalagan, Sangil, Iranun o Ilanuna, Palawani,
Melebugnun, Kalibogan, at Jama Mapun.

23. Ang katagang “Muslim” ay isang pagkilala sa pangkalahatang pananampalataya.
Ang katagang “Moro” ay tumutukoy sa isang grupong heo-politikal (heograpikal at politikal) na
natatangi lamang sa mga taga-Mindanao na “muslims” at hindi “muslims.”
Ang salitang “moro” ay unang ginamit ng mga Espanyol upang tukuyin ang mga tao sa Mindanao
na may pananampalatayang tulad ng mga “Moors” na minsang sumakop sa Espanya. Ang
relihiyon ng mga “Moors” ay Islam, kaya sila’y mga Muslim din.

24. Ang katagang “LUMAD” ay isang Cebuano at Visayang salita na ang ibig sabihin ay katutubo.
May mga 18 grupong katutubo na tinataguriang “lumads.” Ang ilan dito ay ang: Ata, Bagobo, Banwaon,
B’laan, Bukidnon, Dibabawon, Higaonon, Mamanwa, Mandaya, Manuwangan, Manobo, Mansaka,
Subanon, Tagakaolo, Tasaday, T’boli, Teduray, at Ubo.

25. Ang mga kristiyano ay mga Filipinong nagpalit nang pananampalataya noong panahon ng
pananakop ng Kastila mula sa kanilang pananampalatayang PAGKAPAGANO tungo sa
pananampalatayang Kristiyano.
Lumaki ang populasyon ng mga Filipinong Kristiyano sa Mindanao noong pahanon ng
pananakop ng mga Amerikano at ng pamahalaang Komonwelt dahil sa paglipat ng mga taga-
hilagang Luzon at gitnang bahagi ng Visayas patungong katimugang Mindanao.

26.  Mindanao ay nababalutan ng kaguluhan dahil sa walang tigil na hidwaan ng pamahalaan at ng
mga grupong Muslim na gustong humiwalay sa bansang Pilipinas.
 Ang mga Muslim sa Mindanao ay may mahabang kasaysayan ng pakikipagtunggali.Ito ay
naitakda pa noong panahon ang pagnanakop ng mga Kastila sa ating bansa na umabot sa 333
taon. Ang mga Muslim ay nakipaglaban nang buong katapangan dahil sa ayaw nilang pasakop sa
mga Kastila.

27. Ang mga muslim at mga lumad ay buong tapang na ipinaglaban ang kanilang mga lupain at
kabuhayan.
 Sa panahon ng pananakop ng mga Kastila, may mga iringan at hindi magandang pagsasamahan
na nangyari sa pagitan ng mga kristiyanong Filipino at mga Filipinong Muslim sa Mindanao.
 Dumating ang mga Amerikano at tinalo nila ang mga Espanyol. Subalit, batay sa kasaysayan,
ang nangyaring labanan sa pagitan ng Amerikano at Espanyol ay palabas o kunwari lamang.
 Binayaran ng Amerika ang Espanya sa halagang dalawampung milyong dolyar (US$ 20M)
bilang kapalit ng pag-aako sa Pilipinas, na sa panahong iyon ay wala pang tiyak na lupaing
kasasakupan.

28.  Ang dalawang bansa ay nagpirmahan ng kasunduan sa Paris na tinaguriang “TREATY OF PARIS”
Sa panahon ng pananakop ng mga Amerikano, maraming batas ang itinalaga na
nagpapahintulot na makapag-aari ng mga lupain ang mga indibidwal at mga korporasyon.
Sinasabi sa batas na ito na kailangang iparehistro ng mga tao o korporasyon ang kanilang mga
lupain.
Dahil sa pagdagsa ng mga tao, ang mga nagsilikas at mga katutubong taga-Mindanao ay
nagsimulang mag-agawan ng lupang maaangkin. Hindi maiiwasan na magkaroon ng alitan at
kaguluhan ang dalawang pangkat/panig.

29. JABIDAH MASSACRE
Ang pagkamulat sa damdaming nasyonalismo ng mga moro ay nagsimula nang mangyari ang
“Jabidah Massacre” noong MARSO 1968.
Humigit-kumulang sa 23 bagong sanib sa sandatahang hukbo ng ating bansa na taga-Sulu at
Tawi-tawi (mga bahagi ng Mindanao na ang karamihan ay Muslim) ang sinasabing nasawi at
pinatay ng kanilang mga pinuno sa isla ng Corregidor.
Ang pagkamatay ng mga sundalong Muslim ang nag-udyok na maghimagsik ang mga Muslim.
Ang panahong 1968 –1971 ay itinuturing na panahon ng pag-aaklas ng mga estudyante at
pagpukaw ng damdaming nasyonalismo ng mga Muslim. Napagtanto ng mga Muslim na sila’y
may sariling kasaysayan at pagkakilanlan tulad ng mga ibang Filipino rin.
Sa panahon ding ito nabuo ang organisasyong Moro National Liberation Front (MNLF), at
nagsimula na ang kanilang pagsisikap na maging hiwalay na bansa.

30. Ang Mahabang Lakbayin Tungo sa
Kapayapaan sa Mindanao
Pinakalayunin ng OIC ay ang adhikain o pilosopiyang Qur’anic ng UMMAH na ang ibig sabihin
ay “isang komunidad ng mga Muslim sa buong sanlibutan.”
Dahil dito pinilit nila ang ating pamahalaan at ang MNLF na sumailalim sa isang mapayapang
pag-uusap o negosasyon noong 1975.
Organization of Islamic Conference (OIC).

31.  Noong ika-23 ng Disyembre 1976, sa
ilalim ng negosasyon ng OIC, ang dating
Pangulong Ferdinand Marcos at ang
lider ng MNLF na si Nur Misuari ay
lumagda ng unang kasunduan ng
kapayapaan sa pagitan ng pamahalaan
at MNLF.
 Ang kasunduan ay tinawag na TRIPOLI
AGREEMENT dahil ito ay nilagdaan sa
Tripoli, Libya.
TRIPOLI AGREEMENT

32.  Sa ilalim ng Tripoli Agreement, ang Palawan at labingtatlo (13) sa dalawampu’t dalawang (22)
probinsiya ng Mindanao at siyam (9) na lungsod sa Mindanao rin ay bibigyan ng otonomiyang
pampolitika mula sa sentrong pamahalaan sa Maynila.
Ang otonomiyang rehiyonal na pamahalaan ay magkakaroon ng sariling sangay ng ehekutibo,
legislatibo, panghustisya at sariling puwersang pangseguridad na hiwalay sa sandatahang hukbo
ng Pilipinas.
Ang mga lugar na kasali sa rehiyong otonomus ay ang sumusunod: Basilan, Tawi-tawi,
Zamboanga del Sur, Zamboanga del Norte, North Cotabato, Maguindanao, Sultan Kudarat,
Lanao del Norte, Lanao del Sur, Davao del Sur, South Cotabato, Sarangani, Sulu, Palawan, at ang
lahat ng mga lungsod na nasasakop ng mga nabanggit na lugar.
TRIPOLI AGREEMENT

33.  Ang pagkalagda ng kasunduan ay hindi maayos na nangyari ayon sa inaasahan. Nagkaroon din
ng hindi pagkasunduan sa mga nakasaad na probisyon.
 Ang akala ng mga MNLF ang otonomiya ng 13 probinsiya ay napagkasunduan na. Sa panig ng
pamahalaan, kailangan munang dumaan ito sa plebisito o pagbobotohan muna ito ng mga
taong naninirahan sa mga lugar na sasakupin. Binoykot ng mga MNLF ang plebisitong ipinatawag
ni Pangulong Marcos.
 Anim na buwan pagkaraan na malagdaan ang kasunduan, sumiklab uli ang kaguluhan sa
Mindanao. Ito’y dahil sa hindi pagtupad ng Kasunduan sa Tripoli.
TRIPOLI AGREEMENT

34.  Ang mapayapang “PEOPLE POWER”
noong ika-22-25 ng Pebrero, 1986 ang
nagwakas sa pamamahala ni Presidente
Marcos dahil sa siya ay napatalsik bilang
presidente ng bansa
PEOPLE POWER I

35.  Nagpalit ng Konstitusyon sa
administrasyon ni Aquino at kasama na
sa bagong Konstitusyon ang pagtatag ng
mga rehiyong otonomiya sa Muslim
Mindanao at sa Cordillera sa hilaga.
 Noong ika-19 ng Nobyembre 1989,
Ipinasa ng Kongreso ang batas na ito.
 Ito ay idinaan sa plebisito na kung
saan, APAT NA PROBINSIYA LAMANG
ang pumayag na mapailalim sa bagong
estrukturang otonomiya.
ORGANIC ACT for the (ARMM)

36.  Patuloy pa rin ang kaguluhan sa Mindanao.
Ito’y nagpapakita lamang na hindi sapat ang
nagawa ng naunang administrasyon para lutasin
ang kaguluhan sa Mindanao.
 Ang mga naunang pamahalaan ay hindi
nagtagumpay na lutasin ang kaguluhan sa
Mindanao dahil ang hindi lamang ang
armadong pag-aalsa ang problema dito.
Ang dahilan ay may kaugnayan sa ekonomiya,
politika at hindi pantay-pantay na pagtingin sa
mga taong may katutubong kultura sa
Mindanao.
Administrasyong RAMOS

37.  Noong ika-2 ng Setyembre 1996,
pagkalipas ng apat na taon na
masinsinang pakikipag-suap, nilagdaan
ni Pangulong Ramos at ni Nur Misuari
ang tinatawag na “Final Peace
Agreement in Mindanao.”
 Pagkatapos malagdaan ang
kasunduan, sinabi ni Ramos na “ang
kasunduang ito ang kasagutan sa ating
inaasam-asam na kapayapaan at
kaunlaran para sa lahat, lalong-lalo na
ang mahihirap at naaaping mga
mamamayan natin sa katimugang
bahagi ng ating bansa.”
FINAL PEACE AGREEMENT

38.  Para mapagbigyan ang kahilingan ng mga moro para
lutasin ang kanilang pangangailang pangkaunlaran,
kakulangan sa pang-ekonomiya, at politikal na
oportunidad, ang pagsasakatuparan ng Pinakahuling
Kasunduang Pangkapayapaan ay nahahati sa dalawang
bahagi.
 Ang unang yugto ay binubuo ng tatlong-taong
paglilipat ng binubuong kumpiyensa at kasama rito ang
paghalal kay Nur Misuari bilang gobernador ng ARMM.
FINAL PEACE AGREEMENT

39.  Paglikha ng “Special Zone of Peace and
Development” (SZOPAD) na binubuo ng 14 sa 24
na probinsiya at siyam na lungsod ng Mindanao.
 Ang labing-apat (14) na probinsiya ay ang
sumusunod: Basilan, Sulu, Tawitawi, Zamboanga
del Sur, Zamboanga del Norte, North Coatabato,
Maguindanao, Sultan Kudarat, Lanao del Norte,
Lanao del Sur, Davao del Sur, South Cotabato,
Sarangani at Palawan.
 Ang siyam (9) na lungsod ay: Cotabato, Dapitan,
Dipolog, General Santos, Iligan, Marawi,
Pagadian, Zamboanga at Puerto Princesa.
FINAL PEACE AGREEMENT
Unang Bahagi: Pagkakaroon ng Tiwala

40.  Inaasahang sa pagbibigay ng kaunlaran sa mga lugar na ito, sasang-ayon ang mga tao na
mapasanib sa tinaguriang New Regional Autonomous Government (NRAG).
Pagkatapos ng panahong transisyon, isang plebisito ang gaganapin at ang mga lugar lamang na
sasang-ayon sa otonomiya ang masasama sa NRAG.
1. Paglikha ng “Southern Philippines Council for Peace and Development (SPCPD).
 Ang maging papel ng SPCPD ay para pamahalaan ang kapayapaan at pangkaunlarang mga
adhikain sa mga lugar na sakop ng SZOPAD
2. Paglikha ng “Consultative Assembly” (CA)
Ang CA ay magsisilbing paraan para marinig ang lahat ng mga karaingan o reklamo. Ang mga
opinyon at mga mungkahi para pagandahin ang takbo ng SPCDP ay maaari ring mailahad sa CA.
Makagagawa rin ang CA ng mga patakaran at regulasyon para sa epektibo at maayos na
pagbibigay ng serbisyo ng SPCPD.
FINAL PEACE AGREEMENT

41.  Nilikha ang NRAG noong Setyembre 1999 sa pangalawang bahagi ng pagsasakatuparan ng
kasunduan.
 Magkakaroon ang NRAG ng sariling sistemang pang-administrasyon, ganoon din ang
pagkakaroon ng representantibo sa pamahalaang nasyonal. Magkakaroon rin ito ng sariling
puwersa panseguridad, sistemang pang-edukasyon na magtuturo ng Islam, paraan sa
pagpapataas ng koleksiyon sa buwis, at mga hukumang Shariah. Ang mga lugar na sasakupin ng
NRAG ay malalaman sa plebisito.
FINAL PEACE AGREEMENT
Pangalawang Bahagi: Ang Pagbibigay ng
Otonomiya