Looa-productenmatrix

W
E
ill’s Kracht
valuatietoolbox
Werken aan arbeidsattitudes en competentieontwikkeling
‘‘ Will’s Kracht als schakel tussen het onderwijs‘‘ Will’s Kracht als schakel tussen het onderwijs‘‘ Will’s Kracht als schakel tussen het onderwijs
en het bedrijfsleven ”en het bedrijfsleven ”en het bedrijfsleven ”
Will’s
“Arbeidsa
“Functieco
“Leiderschaps
LOOA WET cover OK.indd 1
Aandacht voor attitudes
integreren in een leer- of
werkomgeving
Will’s Kracht
Productenmatrix

2
Inhoud
1. Vooraf: attitudes als brug tussen onderwijs en arbeid..................................................................3
2. Leidraad bij de productenmatrix..............................................................................................................................4
a. Will's Kracht als hefboom naar de arbeidsmarkt................................................................ 4
b. Drie kernactiviteiten............................................................................................................................................ 6
c. In de praktijk: drie ambitieniveaus ......................................................................................................7
3. Will’s Kracht productfiches......................................................................................................................................... 10
a. Affiches.............................................................................................................................................................................. 11
b. Website..............................................................................................................................................................................12
c. Inspiratiemap, training en workshop................................................................................................13
d. Groentjes trainen: mentorschap.......................................................................................................... 14
e. Evaluatietoolbox..................................................................................................................................................... 15
f. Werken aan vakoverschrijdende eindtermen.......................................................................... 16
4. Will's Kracht productenmatrix.................................................................................................................................17
a. Productenmatrix affiches............................................................................................................................ 18
b. Productenmatrix inspiratiemap en training...........................................................................22
5. Essentiële aspecten van Will’s Kracht.........................................................................................................26
a. Het belang van de begeleidershouding....................................................................................... 27
b. Attitudes in Will’s Kracht.............................................................................................................................28
c. Praktijk: toepassingsvoorbeelden......................................................................................................34
6. Samenvatting............................................................................................................................................................................... 37
contact:
LOOA vzw
Pieter Commerman, Projectverantwoordelijke
Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt
T +32 11 30 58 38
E info@willskracht.be
W www.willskracht.be

3
1. Vooraf: attitudes als brug tussen
onderwijs en arbeid
Wanneer jonge mensen vandaag de dag de brug oversteken van school naar werk, komen ze in een nieuwe
wereld terecht met eigen gewoontes, gebruiken en regels. Voor vele jongeren vergt deze belangrijke stap in
hun leven ook een grote aanpassing. Vooral een gepaste arbeidshouding of ‘attitude’ aanmeten, is vaak een
grote uitdaging.
Aandacht voor arbeidshouding blijft erg belangrijk, zeker in deze economisch moeilijkere tijden. Bijna
14% van de schoolverlaters heeft na 1 jaar nog geen duurzame betrekking gevonden. Attitudes zoals
aanpassingsvermogen en ﬂexibiliteit worden vandaag in jobadvertenties ‘kerncompetenties’ genoemd en zijn
een onderscheidende factor om het verschil te maken. Uitzendkantoren ontwikkelen zelf attitudetrainingen
voor hun uitzendkrachten en voor sommige sectoren wordt attitudevorming zelfs belangrijker dan
kennisverwerving. Attitude wordt meer en meer een hefboom naar de arbeidsmarkt. Daarom is het
belangrijk dat we als project en als bestuur de handen uit de mouwen blijven steken. Om leerlingen, scholen
en bedrijven geïntegreerd te ondersteunen in hun zoektocht naar duurzame samenwerking om jongeren alle
kansen te geven.
Will’s Kracht biedt inspiratie en methodieken om samen - over alle domeinen heen - jongeren op een duurzame
manier bewust te blijven maken van het belang van arbeidsattitudes voor hun toekomst. Het project tracht
een solide brug te bouwen tussen het onderwijs en de Limburgse bedrijfswereld. Het werkt samen met
onderwijsprofessionals, ouders en leerlingen aan ‘aandacht voor arbeidsattitudes’. Tegelijk ondersteunt
Will’s Kracht op de arbeidsmarkt stagebedrijven en scholen om gedragscompetenties in kaart te brengen,
te evalueren en te coachen. Hiervoor bestaan verschillende instrumenten, gaande van afﬁchecampagnes en
een lesmap met workshops tot een compleet werkpakket voor de ontwikkeling van evaluatiedocumenten.
Deze uitgave bundelt op een krachtige en kernachtige manier de essentie van het project. Het geeft een
overzicht van de instrumenten en verbindt het onderwijs en de arbeidsmarkt vanuit het gezamenlijke doel
om een nieuwe generatie jongeren een duurzame, professionele toekomst te geven.
Veel leesplezier.
Jean-Paul Peuskens
Gedeputeerde voor Onderwijs
VOORAF (HOOFDSTUK 1)

4
2. Leidraad bij de productenmatrix
a. Will's Kracht als hefboom naar de arbeidsmarkt
Will's Kracht ontstond in 2006 naar aanleiding van de niet aﬂatende roep van ondernemers over een ontoe-
reikende attitude van stageleerlingen en (jonge) nieuwe medewerkers. Bedrijven en scholen stelden vast dat
het ontbreken ervan vaak ook betekent dat sommige jongeren, ondanks een kwaliteitsvolle scholing, toch niet
voldoen aan de noodzakelijke voorwaarden om mee te dingen naar een stabiele positie op de arbeidsmarkt.
Beiden beseften dat de begeleiding van jongeren een gedeelde verantwoordelijkheid is, maar ze zochten naar
een methodiek om dit daadwerkelijk te integreren in hun dagelijkse werk- of vormingscontext.
Vanuit deze achtergrond ontstond Will’s Kracht: een samenwerkingsverband tussen de Limburgse onderwijs-
partners, sociale partners en het provinciebestuur. De missie van het project? Concreet materiaal ontwikkelen
voor leerlingen, onderwijsprofessionals en stagementoren om in een school- of stagecontext te werken aan de
aandacht voor arbeidsattitudes.
In eerste instantie hebben we uitgezocht over welke attitudes het precies gaat en wat we nu precies onder ‘atti-
tude’ verstaan. Via focusgroepen en bevragingen kwamen we uit een op 6-tal basislijnen waarbinnen de meeste
‘problemen’ zich situeren. Deze 6 ‘attitudegebieden’ hebben als inhoudelijke basis gediend voor het uitwerken
van Will’s Kracht. Ze zijn opgenomen in hoofdstuk 5 (essentiële aspecten) van deze publicatie.
Parallel onderzochten we wat onderwijs- en HR-professionals nu precies misten om attitudes onder de
aandacht te brengen. Uit dit laatste onderzoek kwamen 2 vragen voort: de vraag naar een concreet inzetbare
methodiek om geïntegreerd de ‘aandacht voor attitudes’ vast te houden en de nood aan evaluatie- en
rapporteringsinstrumenten.
Vanuit een draagvlak met experts en vertegenwoordigers uit de doelgroepen hebben we vervolgens de krijtlij-
nen van het project gedeﬁnieerd.
• Will's Kracht richt zich op 3 doelgroepen:
onderwijsprofessionals in contact met leerlingen, stagementoren op de werkvloer, school- en
bedrijfsmanagement.
• Will's Kracht werkt aan 6 attitudes:
Engagement, Stiptheid en Orde, Willen Leren, Doorzetten, Flexibiliteit en Communicatie(vaardigheid).
• Will's Kracht vertrekt vanuit 3 basisactiviteiten:
sensibiliseren, vormen en evalueren.
• Will’s Kracht werkt steeds vraaggericht en integreert de acties
zoveel mogelijk in het schoolbeleid.
• Will's Kracht werkt volgens mediatieprincipes:
d.w.z. dat de begeleider zich opstelt als coach en zoveel mogelijk een context creëert waarbinnen ‘de
leerling’ attitudes als een natuurlijk gegeven beschouwt, als hefboom naar de succesvolle uitvoering
van een opdracht.
LEIDRAAD (HOOFDSTUK 2)

5
• Will's Kracht ontwikkelt gebruiksklaar materiaal
dat zowel in het onderwijs als in het bedrijfsleven gebruikt kan worden.
In de loop van het project (september 2006 - augustus 2014) vulden we dit algemene kader in met een 10-tal
concrete initiatieven. Attitudevorming is echter nergens hetzelfde en telkens anders. De Will's Kracht puzzel
past dan ook op erg verschillende manieren in elkaar. Nu het einde van het project in zicht is, willen we u met
deze uitgave een leidraad bieden doorheen alle ontwikkelde initiatieven. Tegelijk willen we vooral inspiratie
bieden om de verschillende methodieken in elkaar en in uw beleid te laten passen. Vandaar ook de titel ‘produc-
tenmatrix’ om de klemtoon te leggen op de onderlinge verbondenheid tussen en de combinatiemogelijkheden
van de ontwikkelde producten.
Hoe is deze leidraad opgebouwd?
In de eerste hoofdstukken omschrijven we eerst enkele beginselen van het project. Vervolgens omschrij-
ven we alle beschikbare producten in een duidelijke productﬁche. Hierin wordt ook de verbondenheid
met de andere Will’s Kracht-producten en de vakoverschrijdende eindtermen geduid.
In een volgend hoofdstuk doen we de ‘productenmatrix’ uit de doeken. Deze ‘matrix’ gaat dieper in op
de praktische implementatie en combinatie van het projectmateriaal op het niveau van de gebruiker.
Het laatste hoofdstuk zoomt in op enkele essentiële aspecten van Will’s Kracht. We belichten het belang
van de begeleidershouding, lichten toe waarom en welke attitudes we hebben opgenomen in het project
en werken 2 praktische implementatievoorbeelden uit.
Op de binnenkant van de achterﬂap vindt u een bondige samenvatting van het project. Zo vindt u in één
oogopslag alle essentiële aspecten van het project terug.

6
b. Drie kernactiviteiten
‘Om iets te kunnen veranderen, moet je er eerst zelf van bewust zijn.’ Deze uitspraak ligt aan de basis van de
drie kernactiviteiten van Will’s Kracht, namelijk sensibiliseren, vormen en evalueren. Deze volgorde is natuurlijk
niet toevallig en steunt op een model waarin leren een bewustwordingsproces is. De volledige leercirkel vind je
onder andere terug op de site van Jan Jacobs1
. Het leerproces worden 4 fasen verdeeld: onbewust onbekwaam,
bewust onbekwaam, bewust bekwaam en onbewust bekwaam.
Kort gezegd komt het hierop neer: Als je de behoefte niet voelt om iets te leren, ben je er je niet van bewust dat
je bepaalde competenties of attitudes niet beheerst. Gaandeweg word je er je pas van bewust dat je iets niet
kan of hebt. Het kan een erg frustrerende fase zijn waarin je ook voor jezelf beslist of je iets wilt of niet. Een
volgende fase in de leercirkel is dat je ‘er iets aan doet’. Je leert bij, verwerft een competentie,… Maar je bent
er nog erg bewust mee bezig. De leercirkel is rond als je niet meer moet nadenken bij wat je leerde. Je past het
onbewust toe in andere, nieuwe situaties.
De kernactiviteiten van Will’s Kracht werken vooral in de eerste 3 fases van dit model.
1. In de ‘onbewuste fase’ ga je vooral sensibiliseren. Als onderwijsprofessional wil je immers je leerlingen /
nieuwe medewerkers zich van iets bewust laten worden. Bijvoorbeeld hun eerste indruk. Hiertoe wijs je hen
erop en/of gebruik je een methodiek die dit bewerkstelligt.
2. Het vormende aspect van Will’s Kracht toont zich vervolgens in het tweede stuk van de leercirkel. Je gaat
allerlei methodieken gebruiken om je doelpubliek een bepaalde competentie en/of attitude te laten verwer-
ven. Om in het voorbeeld te blijven: je gaat bijvoorbeeld sollicitatietraining geven.
3. De derde kernactiviteit is zeker van toepassing
in de derde – ‘bewust bekwaam’ fase van de leer-
cirkel, maar loopt eigenlijk ook doorheen de vorige
2 fases. Als het goed is, evalueer je jezelf – en word
je geëvalueerd - doorheen het hele leerproces.
Kan ik het al? Hoe kom ik over? Praat ik zonder
stopwoorden? Gaf ik net een goede hand?
1 http://coachjan.be/leren-een-bewustwordingsproces/
GROEIMODEL
onbewust
onbekwaam
bewust
bekwaam
onbewust
bekwaam
bewust
onbekwaam

7
De ontwikkelde methodieken van het project zijn stuk voor stuk toepasbaar in de fases van de leercirkel. Elk
product heeft weliswaar een ‘hoofdactiviteit’ (zo ga je de affiches waarschijnlijk gebruiken om te sensibilise-
ren), maar is telkens ook bruikbaar in de andere. Zo kan je met je affiches evengoed ‘vormen’ door er een (klas)
gesprek over te doen en kan je leerlingen (of werknemers) zichzelf laten evalueren aan de hand van de uitspra-
ken op de affiches. In de hoofdstukje over leeromgevingen (zie pagina 17) vind je nog een verdere omschrijving
van de kernactiviteiten en hun link met leeromgevingen.

8
c. Praktijk: drie ambitieniveaus
De implementatie van attitudevorming kan op verschillende niveaus gebeuren, afhankelijk van de context.
Dat maakt het werken aan attitudes net zo verschillend en uitdagend. Vanuit de ervaringen van deelnemende
scholen willen we als leidraad een 3-tal ambitieniveaus aanbieden. Het zijn geen kaders of strikte lijnen, maar
eerder een aantal beproefde manieren om succesvol te werken aan de aandacht voor attitudes op projectvlak.
NIVEAU 1: ACTIVITEITEN
Het eerste niveau is een introductieniveau. Het bestaat uit het occasionele gebruik van de activiteiten van Will's
Kracht. In de meeste gevallen zijn er slechts enkele leerkrachten die het projectmateriaal kennen. In de meeste
gevallen worden er enkel losse activiteiten voorzien zonder onderlinge link.
Bijvoorbeeld:
• In sommige praktijklokalen hangen affiches uit.
• De leerkracht PAV werkt soms met inspiratieactiviteiten van Will's Kracht.
• De kennis van het project en de mogelijkheden blijft besloten bij individuele leerkrachten.
• De directie is niet ‘officieel’ op de hoogte van het project.
• Will's Kracht wordt niet specifiek gebruikt om te werken aan arbeidsattitudes.
Dit is een ideaal startniveau voor het project om te ‘proeven’ van het materiaal en de impact ervan te zien op de
leerlingen. Het risico is wel dat de kennis van het project besloten blijft bij enkele leerkrachten die het materiaal
‘tof’ vinden. Er wordt immers geen verbinding gemaakt tussen verschillende activiteiten, met de stageplaatsen
of met de overkoepelende link: aandacht creëren voor (arbeids)attitudes.
NIVEAU 2: CLUSTEREN
Eenmaal onderwijsprofessionals meer met het project en de activiteiten werken, ontstaat de behoefte om
de activiteiten te clusteren vanzelf. Zowel op het vlak van koppeling van verschillende activiteiten en produc-
ten onder 1 leerkracht als de samenwerking van verschillende leerkrachten onder 1 overkoepelend plan. In dit
stadium nemen de vakgroepen een coördinerende rol op om een plan op te stellen met een tijdlijn waarin de
verschillende attitudes en competenties worden belicht. Een tweede stap in dit niveau is de uitbreiding naar de
stageondernemingen. Door de uitbreiding van de Will's Kracht activiteiten naar de stageplaats krijgen klasac-
tiviteiten ineens een erg concrete invulling. Dit kan bijvoorbeeld met heel eenvoudige zaken zoals de versprei-
ding van affiches op de stageplaats.

9
Een derde stap in dit niveau is de toevoeging van evaluatie, want ‘aandacht voor attitudes en competenties’
roept vroeg of laat de vraag op of er effectief iets verandert. Meestal gebeurt dit door de introductie of het
in de kijker stellen van een vorm van gedragsindicatorenrapportering (attitude- of competentierapportering).
Mogelijk voorbeelden op dit niveau:
• Verschillende leerkrachten die ieder een deel van de activiteiten organiseren.
• Opnemen van ‘attitudelessen’ in het jaarplan van één of meerdere leerkrachten.
• Een coördinerende taak voorzien voor de vakgroep of graadverantwoordelijke.
• Attitudes een prominente plaats geven in de stagevakken via stageverantwoordelijken.
• Groeien naar een attituderapport met een doordachte evaluatiemethodiek.
• Betrekken van stageplaatsen in het attitudeverhaal.
• De producten van Will's Kracht op een gecoördineerde manier gebruiken.
NIVEAU 3: INTEGREREN
Een derde en laatste niveau combineert de 2 voorgaande ambitieniveaus en voegt daar het luik ‘integratie’
aan toe. We doelen hiermee op de structurele inbedding én uitdraging van het belang van attitudes. In eerste
instantie natuurlijk op leerlingniveau, maar ook naar leerkrachten (leerkrachtvaardigheden), ouders (belang
van attitudes) en HR-professionals (mentorschap). Vanzelfsprekend is het schoolmanagement op dit niveau de
coördinerende partner. De acties rond attitudes (niet noodzakelijk enkel die van Will’s Kracht) worden school-
breed uitgewerkt en ingebed in het pedagogisch project van de school. Will’s Kracht wordt dan niet meer als
project gebruikt, maar ondersteunt het competentie- en attitudebeleid van de school.
Bijvoorbeeld
• Een geïntegreerd attituderapport, gelinkt aan vakoverschrijdende eindtermen en leerlijnen doorheen
de verschillende graden.
• Een doorgedreven samenwerking tussen de leerkrachten, stageverantwoordelijken en stagebedrijven
rond attitudes, competenties en verwachtingen op de (stage)werkplek.
Deze verschillende niveaus nastreven en bereiken is een levend proces. Er is geen timing of schema dat bin-
nen een bepaalde tijd doelen oplegt of een bepaalde status geeft aan een niveau. Het stimuleren van aandacht
voor attitudes is een continu proces, waarin veel activiteiten tegelijk op verschillende niveaus werken. De enige
voorwaarde om te groeien, is dat er na verloop van tijd een zekere vorm van coördinatie en planning ontstaat,
zodat leerkrachten gericht kunnen werken.

WILL’S KRACHT PRODUCTFICHES (HOOFDSTUK 3)
3. Will’s Kracht productfiches
Voordat we elk product van Will's Kracht apart bespreken, geven we u eerst het volledige plaatje mee. Zo kunt
u straks de individuele activiteiten beter in een algemeen kader passen. In onderstaand schema hebben we
alles samengevat.
- De 3 basisactiviteiten (sensibiliseren, vormen, evalueren) met daaraan gekoppeld het projectmateriaal
- De 3 doelgroepen: leerlingen, onderwijsprofessionals en HR-professionals
- De koppeling van alle acties aan de vakoverschrijdende eindtermen
- De stervorm van het schema staat symbool voor de integratie van de verschillende activiteiten in een
gebald en praktisch aanbod.
10

a. Communicatiecampagne met affiches (Sensibilisatie)
Doel
De Will’s Kracht affiches zijn de communicatiedragers van het project. De
40 ontworpen affiches benaderen stuk voor stuk één van de 6 attitudes van
Will's Kracht met een ludieke insteek. Hiermee willen we een ‘blijven hangen’-
effect bereiken en tegelijk werken aan taalvaardigheid door het onderliggende
taalspel. De baseline van de affiche geeft een korte tip mee. Op de website
www.willskracht.be worden ‘hot topics’ geplaatst die dieper ingaan op de
betreffende attitude of situaties waarin deze houding belangrijk is. De affiches
willen de lezer aanspreken om het eigen gedrag af te toetsen aan afspraken en
standaarden.
Doelgroepen
- Leerlingen
- Leerkrachten en stagebegeleiders
- Stagementoren
- Schooldirecties
- HR-professionals
Gebruik
De affiches kunnen op verschillende locaties in de school of het bedrijf opgehangen worden zodat ze goed
in het oog springen. Toplocaties zijn natuurlijk klassen of praktijklokalen, maar ook het (digitale) uithang-
bord of de leraarskamer zijn interessante opties.
Leerkrachten kunnen de affiches gebruiken als basis van een klasgesprek, in themalessen of als aan-
dachtstrekker. De slogans kunnen ook als inspiratie dienen voor eigen lesvoorbereidingen of als rode draad
doorheen de attitudecommunicatie.
Verder zijn ze bruikbaar in geïntegreerde proeven en tijdens stagevoorbereidingen, waarbij de slogans in
verschillende vakken betrokken worden om vakoverschrijdend te werken.
Stagebedrijven kunnen het voorbeeld van de leerkracht volgen en de affiches ook op de werkplek
uithangen, eventueel toegespitst op specifieke sectorattitudes. Zo maken zij effectief de brug tussen het
onderwijs en de arbeidsmarkt.
De affiches blijven als methodiek steeds ondersteunend. Het is immers de bedoeling om er concreet mee
aan de slag te gaan in het contact met de leerlingen. Ze enkel uithangen en eens lachen met de woord-
spelingen volstaat dus niet.
VOET
De affiches kunnen onder meer ingeschakeld worden om de volgende vakoverschrijdende eindtermen te realiseren:
Gemeenschappelijke stammen
communicatief vermogen (1), creativiteit (3), exploreren (8), flexibiliteit (9), initiatief nemen (10), kritisch
denken (11-12-13), respectvol gedrag (18), verantwoordelijkheid (20), zelfbeeld (21), zorgvuldigheid (25)
Contexten
voornamelijk in context 2 (mentale gezondheid), maar ook in context 3 (socio-relationele ontwikkeling)
Leren Leren (3de graad)
kritische informatieverwerving (3), vak- en situatie-overschrijdende informatieverwerking (4), evaluatie van
eigen probleemoplossing (7), feedback op het leerproces (10)
11

b. Website www.willskracht.be (Sensibilisatie)
Doel
De Will’s Kracht website is het digitale
informatieplatform van het project.
U vindt er:
- informatie over het project
- projectmateriaal gerangschikt volgens doelgroep
en product
- achtergrondinformatie en persartikels bij afﬁches
en campagnes
- links naar relevante websites en partners
Doelgroepen
- Leerkrachten en stagebegeleiders
- Stagementoren
- Schooldirecties
- HR-professionals
- Ouders
- Leerlingen
Gebruik
De website van Will's Kracht tracht op een eenvoudige en bruikbare manier de projectinformatie ter
beschikking te stellen. Er is een informatief gedeelte met achtergrondschets over het project en de
producten, een praktisch gedeelte met daarin het productmateriaal en een ‘hot topic’, dat periodiek een
andere attitude of -toepassing belicht.
In eerste instantie is de website gericht op het informatieaanbod naar professionals. De website kan
echter ook ingeschakeld worden in het leerproces van leerlingen. Dit in het kader van groepswerk of
opzoekingsopdrachten op internet.
VOET (bij gebruik voor leerlingen)
Door de leerlingen informatie te laten opzoeken in de ‘Hot Topics’ van de website van Will’s Kracht, werkt u
aan:
exploreren (8), initiatief nemen (10), kritisch denken (13), mediawijsheid (14), verantwoordelijkheid (20)
Contexten
context 3 (socio-relationele ontwikkeling)
kritische informatieverwerving (3), vak- en situatie-overschrijdende informatieverwerking (4), informatie
samenvatten (5)
12

Attitudes
1.Commu
nicatie
2. Engagement
5.Willenle
ren
4.Stiptheid
3.Flexibiliteit
c. Inspiratiemap, training en workshop (Vorming leerkrachten)
Doel
Studies en ervaringen wijzen uit dat de ‘juiste houding’ niet alleen een kwestie
is van opvoeding thuis en het karakter van de leerling, maar deels ook in
schoolverband aangeleerd kan worden.
Leerkrachten en scholen spelen dus een belangrijke rol om deze waarden en
normen over te brengen.
Will’s Kracht ontwikkelde samen met leerkrachten uit het technisch en
beroepsonderwijs een vormingsaanbod voor geëngageerde (onderwijs)
professionals die ‘op een andere manier’ kennis willen opdoen om met jongeren/
nieuwe werknemers te werken rond arbeidsattitudes en competenties. In
deze inspiratiemap reiken we frisse ideeën aan rond attitudetraining en
competentiemanagement.
Doelgroepen
- Alle geëngageerde onderwijsprofessionals (studiemeesters, leerkrachten,
coördinatoren, directie, vakgroepverantwoordelijken, …) die ‘op een andere manier’ kennis willen opdoen
om met jongeren te werken rond arbeidsattitudes
- De workshop richt zich inhoudelijk tot de 3de graad van het secundair onderwijs, maar staat ook open
voor de 2de graad
Gebruik
De Will’s Kracht inspiratiemap verzamelt werkmateriaal voor de leerkracht-trainer en omvat achtergrond-
informatie over de 6 attitudes (engagement, stiptheid en orde, ﬂexibiliteit, doorzetting, willen leren,
communicatie). Het navigatiemenu op de cd-rom leidt u doorheen de inhoud.
Een voorbeeld van de inspiratiemap vind je op de website.
VOET
Het inspiratiemateriaal van Will’s Kracht biedt de mogelijkheid om te werken aan:
communicatief vermogen (1), creativiteit (3), exploreren (8), ﬂexibiliteit (9), initiatief nemen (10), kritisch den-
ken (12), respectvol gedrag (18), samenwerken (19), verantwoordelijkheid (20), zelfbeeld (21), zorgvuldigheid
(25)
Contexten
context 2 (mentale gezondheid), context 3 (socio-relationele ontwikkeling)
kritische informatieverwerving (3), vak- en situatie-overschrijdende informatie-verwerking (4), evaluatie van
eigen probleemoplossing (7), feedback op het leerproces (10)
13

www.willskracht.be
Will’s Kracht is een initiatief van
L O O A Limburgs Overleg
Onderwijs - Arbeidvzw
Je kan beter
een blauwtje
lopen dan
een groentje
blijven!
Daarom: word niet rood omwille van een beginnersfout!
Alleen wie niets doet, kan niets verkeerd doen.
19726_LOOA_affiches_A2.indd 23 13/08/13 13:20
d. Groentjes trainen (mentorschap) voorzien in 2014
Doel
Stagementoren in het bedrijf tips en handvaten meegeven voor de begeleiding
van jongeren.
Deze workshop geeft een overzicht van een aantal coachingtechnieken gericht
op de begeleiding van jongeren.
Doelgroepen
- Stagebegeleiders
- Stagementoren
- HR-management
Gebruik
De workshop ‘Groentjes trainen zonder een blauwtje te lopen’ biedt de
deelnemers een aantal instrumenten en coachingtechnieken aan die zij
kunnen gebruiken op de werkvloer. Er wordt zowel ingegaan op persoonlijke eigenschappen (kernkwaliteiten,
conﬂictstijlen, …) als interacties (instructies geven, omgaan met feedback, actief luisteren). Deze workshop
loopt in samenwerking met het project Uni-form en projecten van werkgeversorganisaties.
Voor info zie onze website www.willskracht.be
VOET
Deze workshop is gericht op bedrijfsprofessionals die met stageleerlingen of (jonge) nieuwe medewerkers in
contact komen. Door de opgedane inzichten concreet toe te passen, dragen de stagementoren onrechtstreeks
bij aan de vaardigheden van leerlingen en dus aan de realisatie van vakoverschrijdende eindtermen:
communicatief vermogen (1), creativiteit (3), empathie (5), exploreren (8), ﬂexibiliteit (9),
initiatief nemen (10), respectvol gedrag (18), verantwoordelijkheid (20), zelfbeeld (21),
zorgvuldigheid (25)
Contexten
context 2 (mentale gezondheid), context 3 (socio-relationele
ontwikkeling)
vak- en situatie-overschrijdende informatieverwerking (4),
feedback op het leerproces (10)
14

W
E
ill’s Kracht
valuatietoolbox
Werken aan arbeidsattitudes en competentieontwikkeling
‘‘ Will’s Kracht als schakel tussen het onderwijs‘‘ Will’s Kracht als schakel tussen het onderwijs‘‘ Will’s Kracht als schakel tussen het onderwijs
en het bedrijfsleven ”en het bedrijfsleven ”en het bedrijfsleven ”
Will’s Kracht
“Arbeidsattitudes”
“Functiecompetenties”
“Leiderschapsvaardigheden”
LOOA WET cover OK.indd 1 18-05-2010 13:22:07
e. Evaluatietoolbox (Evaluatie)
Doel
De Will's Kracht evaluatietoolbox is een visuele tool om bij stageleerlingen
en nieuwe medewerkers attitudes, functiecompetenties en leidinggevende
vaardigheden te evalueren, te begeleiden en te coachen.
Het gebruik van deze toolbox kan personeelsverantwoordelijken op alle niveaus
helpen om een meer duurzame relatie te ontwikkelen met hun huidige en
toekomstige medewerkers. Tegelijk kan de toolbox ook een inleiding betekenen
voor scholen die hun leerlingen op een professionele en actuele manier willen
begeleiden naar de arbeidsmarkt.
Doelgroepen
- Stageleerlingen, stagebegeleiders en mentoren in bedrijven
- (Nieuwe) medewerkers en leidinggevenden
- HR-management
- Schooldirecties
Gebruik
Jonge (nieuwe) medewerkers moeten vaak een cultuuromslag ondergaan als zij vanop de schoolbanken
terechtkomen in een werkomgeving met specifieke gebruiken, methoden en regels. Dit gaat niet zelden
samen met aanpassingsmoeilijkheden op zowel technisch als gedragsvlak. Bovendien bedienen scholen
en (stage)ondernemingen zich soms van een verschillend taalgebruik wanneer het gaat over attitudes of
competenties. De evaluatietoolbox biedt een concreet en bruikbaar model om stageleerlingen, school-
verlaters en (jonge) medewerkers op te volgen. Hierin streven we naar een eenvormig(er) taalgebruik om
wederzijds begrip te bevorderen en samen gerichte acties te ondernemen.
Omdat arbeidsattitudes evengoed toepasbaar (kunnen) zijn voor alle medewerkers in het bedrijf als
‘richtnorm’ of insteek in het competentiemanagement werd het basismodel uitgebreid met een functioneel
model voor (nieuwe) werknemers. Daarbij wordt er aandacht besteed aan mogelijke functiecompetenties en
er is een module die de specifieke vaardigheden van directe leidinggevenden in beeld brengt en verfijnt.
Als een bedrijf groeit, ontstaat na verloop van tijd doorgaans ook de behoefte aan een systeem om deze
groei (en deze van de medewerkers) te kanaliseren in de richting waarin het bedrijf en de bedrijfsleiding wil
evolueren. Daarom voorziet deze toolbox ook een aantal instrumenten en coaching methodieken uit het
HR-gebeuren (o.a. werken met functiekaarten, evaluatiegesprekken, praktische tips over een coachende
leiderschapsstijl en de
invoering van een evaluatiesysteem).
Voordelen
- Uitgeschreven attitudes en competenties die sterk aanleunen bij de meest voorkomende
kerncompetenties in de opstap naar de arbeidsmarkt
- Ambitieniveaus, afhankelijk van uw noden en behoeften
- Op de website www.willskracht.be kan u de toolbox downloaden, samen met hulpmiddelen om het
instrument te integreren.
- Volledig moduleerbaar en integreerbaar in het evaluatiebeleid
- Visueel uitgewerkt zodat de partijen een beeld krijgen waar ze staan ten opzichte van de verwachtingen
15

VOET @ 2010
f. Werken aan vakoverschrijdende eindtermen
Doel
De nieuwe vakoverschrijdende eindtermen staan model voor kennis,
vaardigheden en attitudes die leerlingen over hun volledige schoolloopbaan
geacht worden zich eigen te maken. Om u als leerkracht of stagementor
te ondersteunen, worden alle producten van Will's Kracht gekoppeld aan
vakoverschrijdende eindtermen. De onderstaande tabel geeft een overzicht van
de gemeenschappelijke stam, de relevante contexten en de eindtermen Leren
Leren (voor de 3de graad).
Gemeenschappelijke stam U bent leerkracht
Website Afﬁches Workshop Evaluatie
Communicatief vermogen (1) X X X
Creativiteit (2)
Creativiteit (3) X X
Doorzettingsvermogen (4) X X
Empathie (5) X
Esthetische bekwaamheid (6)
Esthetische bekwaamheid (7)
Exploreren (8) X X X
Flexibiliteit (9) X X
Initiatief (10) X X X
Kritisch denken (11) X X
Kritisch denken (12) X X X
Kritisch denken (13) X X X
Mediawijsheid (14) X
Mediawijsheid (15)
Open en constructieve houding (16) X X
Open en constructieve houding (17) X
Respect (18) X
Samenwerken (19) X
Verantwoordelijkheid (20) X X X X
Zelfbeeld (21) X X X
Zelfbeeld (22)
Zelfredzaamheid (23)
Zelfredzaamheid (24) X
Zorgvuldigheid (25) X X
Zorgzaamheid (26) X
Zorgzaamheid (27)
Contexten mentale gezondheid (2), socio-relationele ontwikkeling (3)
Leren Leren kritische informatieverwerving (3), vak- en situatie-overschrijdende informatieverwerking (4), evaluatie van eigen
probleemoplossing (7), feedback op het leerproces (10), informatie samenvatten (5)
16

17
WILL’S KRACHT PRODUCTENMATRIX (HOOFDSTUK 4)
4. Will's Kracht productenmatrix
Werken aan de aandacht voor arbeidsattitudes gebeurt niet volgens een vast kader of volgens een strikt
uitgetekend pad. Het is een organisch proces dat telkens opnieuw gedeﬁnieerd wordt vanuit de context
die voorhanden is. Er is daarom een grote rol weggelegd voor de begeleider (leerkracht, stagementor of
stagebegeleider) die vanuit de gegeven situatie de link kan maken naar ‘houding’ of ‘attitude’ en dit vervolgens
koppelt aan andere levensdomeinen. Deze ‘contexten’ bieden zich op een erg natuurlijke manier aan en
variëren van voor de hand liggende zaken zoals tijdig toekomen in de les (stiptheid en orde) tot meer complexe
zaken zoals de manier van omgaan met uitdagende activiteiten (doorzetting en willen leren). Telkens kan de
begeleider deze situaties als kansen aangrijpen om ‘attitudes’ naar voor te schuiven. ‘Meer informatie hierover
in het hoofdstuk over begeleidershouding (pagina 26).
Will's Kracht ontwikkelde vormingsmateriaal om de begeleider in dit proces te ondersteunen. Via dit materiaal
kunnen zowel de leerlingen als de begeleider actief experimenteren met attitudes in een lescontext of de link
maken naar de stagerealiteit.
Zoals aangehaald in het hoofdstuk (pagina 8) over ambitieniveaus, kan elk product op zichzelf gebruikt worden.
De echte kracht van het materiaal ligt echter in de veelzijdige combinatiemogelijkheden. De puzzelstukjes
passen immers op verschillende manieren in elkaar. Dat merkten de deelnemende scholen in het project ook
en daarom vroegen ze naar een overkoepelend instrument. Deze vraag groeide al snel uit tot een uitgebreide
matrixachtige tabel waarin bijna elk product concreet werd bekeken vanuit verschillende doelen en doelgroepen.
In het afgelopen jaar werd deze tabel geactualiseerd en omgedoopt tot ‘productenmatrix’. De matrix geeft
allereerst een duidelijk zicht op praktische en inspirerende ideeën om het materiaal van Will's Kracht te
gebruiken in een school- of stagecontext. Vervolgens werden de ideeën per product, doelgroep en doelstelling
gerangschikt en tegenover elkaar gezet. Hieruit ontstond een gecombineerde oplijsting van initiatieven die
rekening hield met de gebruiker van het product en de doelstelling. Eenzelfde product kan immers inspiratie
bieden voor verschillende doelen.
Leeromgevingen
Die doelen hebben we ‘leeromgevingen’ genoemd omdat in elke fase de attitude vanuit een andere context en in
een andere omgeving (en dus met een ander doel) wordt aangereikt. De combinatie van product, leeromgeving
en doelgroep geeft een unieke 3-dimensionale matrix die als een kubus in elkaar past.
In de omschrijving van de leeromgevingen zal u deels de kernactiviteiten van het project herkennen en deels
ook de ambitieniveaus. Dit is niet toevallig. De eerste 2 leeromgevingen beperken zich tot de basisactiviteiten
van het project, namelijk sensibiliseren en vormen. De volgende leeromgeving (intern verbinden) verbindt
de voorgaande met elkaar. Hierin herkent u al het tweede ambitieniveau (clusteren) en een stukje van het
derde (integreren). De laatste leeromgeving (aansluiten) focust vooral op het naar buiten brengen van het
attitudeproject van de school en veronderstelt dat de school zich grotendeels identiﬁceert met het derde
ambitieniveau: integreren.

18
Hoewel het een beetje kunstmatig is, komen in elke leeromgeving specifieke en eigen acties voor. Net zoals bij
de ambitieniveaus lopen veel acties immers over verschillende niveaus en doorheen verschillende leeromge-
vingen. We overlopen de 4 leeromgevingen kort ter verduidelijking.
LEEROMGEVING 1: SENSIBILISEREN
In deze context trachten we vooral de doelgroepen te bewegen om zichzelf in vraag te stellen over attitudes en
gedragingen. We sporen jongeren (of werknemers) aan om uit eigen beweging tot handelen over te gaan door
de aandacht te vestigen op (het belang van) basisattitudes. Om vanuit bestaande initiatieven de link te maken
naar attitudes of competenties.
LEEROMGEVING 2: VORMEN
In deze context trachten we jongeren kennis en vaardigheden aan te leren om ‘attitudes’ bij zichzelf te herken-
nen en te erkennen. Begeleiders gebruiken het projectmateriaal in deze fase vooral als basis voor of in combi-
natie met eigen vormingstrajecten.
LEEROMGEVING 3: INTERN VERBINDEN
In deze fase proberen de begeleiders om de dingen in elkaar te laten vloeien. Alles staat in het teken van
‘interne verbinding’, waarmee we doelen op een optimale afstemming van alle vormings- en sensibilisatieac-
tiviteiten. Dit vertaalt zich bv. in extra aandacht voor attitudes in de dagelijkse schoolcontext, de opname van
het inspiratiemateriaal in de eigen lesinhoud of de groei naar een eigen waarden-, attitude- of competentieset.
LEEROMGEVING 4: AANSLUITEN
De laatste fase in de vormingscontext is de stap buiten de schoolomgeving. Hierbij brengt de school of bege-
leider hetgeen intern wordt gerealiseerd ook effectief naar buiten. Concreet betekent dit dat in het attitude-
vormingsproces ook de stageondernemingen betrokken worden door het gedachtengoed van beide partijen
met elkaar te verbinden. Door attitudes bv. te benaderen vanuit eenzelfde perspectief (eenzelfde taal) of een
ervaringslijn te ontwikkelen vanuit de schoolbanken over de stage naar de werkvloer.
In wat volgt, hebben we 2 productmatrixen opgenomen: voor de affiches en de inspiratiemap met training. Elke
matrix is omwille van de leesbaarheid opgesplitst in 3 submatrixen naargelang van de gebruiker (leerkracht,
stagementor, management). In elke (sub)matrix vindt u vervolgens een aantal ‘leeromgevingen’ en ‘concrete
ideeën’ die een insteek kunnen zijn om het product in een specifieke context te gebruiken. Ten slotte wordt voor
elke actie een koppeling gemaakt naar de vakoverschrijdende eindtermen.
In de matrix wordt enkel met het nummer verwezen naar de vakoverschrijdende eindterm.
De uitgave Voet@2010 kan u vinden op de website van Will’s Kracht (onder projectmateriaal) of via
http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/publicaties/voet/voet2010.htm

19
a. Productenmatrix affiches
Product: affiches - kernactiviteit: sensibiliseren - gebruiker: Onderwijsprofessionals
Sensibiliseren Vormen Integreren Aansluiten
Onderwijsprofessionals (Leerkrachten, stagebegeleiders)
• Basis van een klas-
gesprek
• In themalessen
• Aandachtstrekker
uithangen in de klas
• Inspiratie eigen
lessen
• Rode draad -
communicatie
• Referentie naar
attitudes
• Uitsmijter
• Gebruiken in GIP en
stagevoorbereiding
• Opnemen in jaarplan /
jaarthema
• Bespreken in vakgroep en
klasteam
• Leerlingen eigen affiche
(project) link naar school
en vakattitudes
• Affiches op stageplek
• Sectorspecifieke
attitudes integreren
• Leerlingen eigen
stage laten linken
• Dezelfde attitudes (en
benaming) in school
en op de werkplek
Leerlingen aansporen
• Ludieke insteek
onthouden
• Aandacht hebben voor
inhoud
• Doordenken bij
formuleringen (taal)
• Koppelingen maken
met eigen gedrag
• Extracurriculair
denken
• Aan zelfreflectie
doen over de
houding
• Eigenbereidheid
identificeren
• Bewustzijn creëren dat
attitudes overal zijn
meerdere invullingen
• Attitudes zien als hefboom
voor persoonlijke groei (in
de praktijk overal terecht)
• Vakoverschrijdend denken
• Inzien dat attitudes
op de werkplek
dezelfde zijn als in
school (maar met
andere invulling,
aanleiding, benaming)
• Eigen ervaringen,
invullingen, motivatie
en drempels
identificeren
VOETen
• Stam: 8, 11, 13, 20, 21
• Leren Leren 3de
graad: 3, 4, 12
• Context: Vnl. 2
(1-2-3) en 3 (1-6, 8-9)
• Stam: 1, 3, 8, 9, 10,
12, 13, 20
• Leren Leren 3de
graad: 3, 4, 7, 10
• Context: Vnl. 1(11), 2
(1-3), 3 (1-6, 8, 9), 6
(5-6)
• Stam: 4, 8, 9, 12, 16, 20,
21, 26
• Leren Leren 3de graad:
3, 4
• Context: Vnl. 3 (1, 2, 3, 4,
9)
• Stam: 4, 8, 9, 12, 16,
20, 21, 26
• Leren Leren 3de
graad: 3, 4
• Context: Vnl. 3
(1, 2, 3, 4, 9)
Onderwijsprofessionals

Product: affiches - kernactiviteit: sensibiliseren - gebruiker: Stagementoren
Mentoren (stagementoren bedrijf)
• Uithangen op de werk-
plek/stageplek
• Aandachtstrekker
• Link met attitudes werk-
plek/bedrijf/sector
• Link met school
• Attitudes toepassen
in de praktijk
• Gebruiken in
vorming/onthaal
• Link tussen school
en stageplek
• Affiches als basis voor
project bij eigen man-
agement, collega’s,
bedrijf
• Attitude en affiche on-
derdeel van stagebundel/
proces
• Aan de hand van affiches
de link duiden met
attitudes in schoolse
situaties en de praktijk
van de werkplek
• Belang inzien van at-
titudes in de werkom-
geving
• Link leggen naar dez-
elfde attitude in school-
en werkomgeving
• (Eigen) attitudes in
vraag stellen
• Aandacht hebben
voor attitudes
• Attitudes
overbrengen van
school naar stage
• Leerlingen: gewicht en
betekenis van attitudes
onderkennen als kritisch
onderdeel van bedrijf-
sprocessen en -cultuur
• Collega’s: attitudes
meenemen,
sensibiliseren,
benadrukken, verwerven
• Leerlingen: inzien dat
attitudes overal kritisch
zijn, ook al worden
ze anders ingevuld,
motiveren om attitudes
te verweren
• Collega’s:
onrechtstreeks mee
betrekken (sensibiliseren,
vragen doen stellen)
VOETen
• Stam: 8, 9, 11, 12, 13, 18,
20, 21
4, 10
• Context: vnl. 2
(1-2-3) en 3 (1-6, 8-9)
• Stam: 1, 3, 8, 9, 10,
11, 12, 13, 20, 21, 25
• Leren Leren 3de
graad: 4, 7, 10
• Context: vnl. 2
(1-2-3) en 3 (1-6, 8-9)
• Stam: 3, 8, 9, 10, 20
3, 4, 7, 10
• Context: vnl. 3 (1, 2, 3,
4, 5)
• Stam: 3, 8, 9, 10, 20
• Leren Leren 3de
graad:3, 4, 7, 10
• Context: vnl. 2 en 6 (5-6)
20

Product: afﬁches - kernactiviteit: sensibiliseren - gebruiker: Directie en Management
Management (directie en HR)
• Opnemen in school-
communicatie
• Ophangen in
schoolbeeld/
leraarskamer
• Aanspreken op
opleidingsproject
• Inschakelen voor
competentie-
ontwikkeling in bedrijf
• Communicatie over
attitudes
• Werken aan
leerkrachtvaardigheden
• Ophangen in
leraarskamer
• Als materiaal in
onthaalbeleid
• Ludieke insteek à
bereidheid
• SD: Opnemen in per-
soneelsvergaderingen,
interne communicatie,
schoolmedia
• HR: opleidings- en
onthaalprojecten
• Afﬁches in
opleidingslokalen en
werkplekken waar
leerlingen en stagiairs
komen
Leerlingen/Werknemers aansporen
• Voorbeeldfunctie
opnemen
• Bewustzijn vergroten
• Prikkelen -> goesting
krijgen in werk
• Ludieke insteek in
vorming, andere manier
(dezelfde attitude anders
ingevuld)
• Attitudes top of mind
brengen via ludieke
insteek
• Verantwoordelijkheid
opnemen
• Eigen gedrag aftoetsen
• Leerlingen en
schoolverlaters
sensibiliseren dat
attitudes niet enkel
een schoolzaak zijn
21

b. Productenmatrix inspiratiemap en training
Product: inspiratiemap - kernactiviteit: vormen - gebruiker: Onderwijsprofessionals
Toelichting
De Will's Kracht inspiratiemap ‘onderwijsprofessionals’ met lesmateriaal vormt, samen met de Will's Kracht
training, de insteek voor de Will's Kracht workshops. Deze workshops zijn de lessen die onderwijsprofessionals
overbrengen aan leerlingen. De VOETen hebben enkel betrekking op de workshops, aangezien de leerlingen bij
deze activiteit rechtstreeks betrokken worden.
Onderwijs-professionals (Leerkrachten, stagebegeleiders)
Map + training:
• Inspiratie en
achtergrond
• Stilstaan bij eigen
voorbeelden
• Bewust worden van
processe
• Ervaring delen met
collega’s en
leerlingen
Workshop
leerlingen:
• Confronteren
• Ludieke werk vorm->
+ prikkelsInformeren
• Motiveren
• Bewuster maken van
gedrag
Map:
• Basis voor lesvoorbe-
reiding
• Voorbeeld trainer (di-
dactiek)
• Inspirerende
werkvormen
• Achtergrond en oefe-
ningen
Workshop
leerlingen:
• Inhoud workshop
• Koppelen aan eigen
gedrag en attitude
• Voorbeeld trainer
• Praktijkervaring leerlin-
gen - zelf doen
• Ludieke werkvorm -
‘anders’
Map:
• Basisvorming
(zie training)
• Vakoverschrijdend
• Mediatieprincipes
• Aandacht lk-vaardig-
heden
• Link naar school-
waarden
Workshop leerlingen:
• Attitudes in
schoolcontext duiden
• Leerlingen-eigen
projecten rol attitude
• Workshops spreiden
over verschillende
leerkrachten
• VOET-project
Map:
• Basisvorming leerkrach-
ten en stagementoren
• Aansluiten bij
inhoud werkplek-leren
• Gelijke lijn in
attitudes
schoolstage
• Contact stagementoren
over inhoud
Workshop
leerlingen:
• Schoolattitudes koppelen
aan stage
• Bedrijfsgetuigenissen
• Bedrijfsattitudes kop-
pelen aan school
• Koppeling oefeningen->
stage
• Ludieke insteek ont-
houden
• Nadenken over
inhoud (eigen
context)
• Stilstaan bij gedrag
en attitude
• Link leggen tussen
oefeningen en werk
• Attitudes
herkennen
• Nadenken over inhoud
• Eigen gedrag
aftoetsen
• Realistisch beeld krijgen
van
arbeidsmarkt
• Inhoud veriﬁëren binnen
en buiten school
• Workshopinhoud toe-
passen
• Link tussen attitudes
school en bedrijf
• Attitudes in dagelijkse
situaties
• Attitudes zijn overal
aanwezig
• Verschillende
attitudes in
verschillende situaties
• Belang van
attitudes op de werk-
vloer
• Link tussen
attitudes en
competenties
• Verantwoordelijkheid
opnemen
22
Onderwijsprofessionals

VOETen
• Stam: 1, 3, 10, 20, 21
• Leren Leren 3de
graad: 10
• Context: 3
• Stam: 1, 3, 4, 5, 8, 9, 10,
12, 19, 20, 21, 25
3, 4, 7, 10
• Context: 2, 3, 6
• Stam: 5, 8, 9, 19, 20, 21,
24
4, 10
• Context: 2, 3
• Stam: 5, 8, 9, 18, 20
4, 10
• Context: 3
23

Product: inspiratiemap - kernactiviteit: vormen - gebruiker: stagementoren
Mentoren (stagementoren bedrijf)
Map + workshop
(voor zichzelf):
• Bv. uit map gebruiken
• Inspiratie bij eigen
functioneren
• Opnemen in
communicatie
Coachen op
werkplek (naar
leerlingen):
• Bv. uit map toepassen
op werkplek
• Voorbeeldfunctie
uitspelen
• Verwijzen naar cases
en leads
Map + workshop
(voor zichzelf):
• Zelf workshop maken
• Als achtergrond
• Thema’s gebruiken
Coachen op
werkplek (naar
leerlingen):
• Workshop aan
stagiairs geven
• Technieken en at-
titudes toepassen op
werkplek
Map + workshop
(voor zichzelf):
• Map als achtergrond door-
heen stagetraject
• Attitudes en inhoud linken
aan eigen bedrijf
• Opnemen in onthaalbeleid
stagiairs
Coachen op werkplek
(naar leerlingen):
• Trainings- en reﬂectie-
momenten integreren in
stagetraject via map
• Prominente aandacht
voor attitudes met link
naar andere producten
Map + workshop
(voor zichzelf):
• Link tussen schoolatti-
tudes en werkplek
• Afspraken met stagebe-
geleider / school
• Integreren in
werkplekleren
Coachen op
werkplek (naar
leerlingen):
• Linken naar Will's
Kracht in school en
workshops
• Wederzijds aansluiten
van inhoudelijke
attitudethema’s
• Link leggen
naar attitudes in
schoolcontext
gedrag
• Eigen gedrag aftoetsen
en aanpassen
• Attitudes zien in
bedrijfscontext
• Eigen attitudes aan-
scherpen
• Attitudes
herkennen
• Omgaan met diverse
invullingen van
attitude
• Reﬂecteren over eigen
houding in diverse
contexten
• Link tussen
activiteiten in school en
werkplek en belang van
attitudes hierin
• Eigen verantwoordelijk-
heid en eigen rol zien in
samenhang
VOETen
• Stam: 8, 10, 12, 18, 20
• Leren Leren 3de
graad: 10
• Context: 2, 3
• Stam: 1, 3, 5, 8, 9, 10,
19, 20
• Leren Leren 3de
graad: 3, 4, 7, 10
• Context: 3
• Stam: 8, 12, 20, 21 (4, 9,
10, 18, 19, 25)
3, 4, 10
• Context: 3
• Stam: 8, 9, 12, 13, 20
4
• Context: 3
24

25
Product: inspiratiemap - kernactiviteit: vormen - Directie en Management
Toelichting
Directie: de workshop en training verwijzen naar het vormingspakket voor leerkrachten dat bestaat uit de
inspiratiemap en de training. In voorbereidende gesprekken wordt bekeken hoe het vormingspakket kan geïn-
troduceerd worden in de school in kwestie.
Management: we vertrekken vanuit het totale vormingspakket van Will's Kracht om een op maat gemaakte
workshop voor het bedrijf te ontwikkelen.
Management
Directie:
• Training aan-bieden ->
aandacht + pedagogische
studiedag
• Oprichten van team in
school
Management:
• Workshop laten volgen ->
toont dat er aandacht is
• Vertrekken vanuit beteke-
nisvolle
context (eigen
bedrijf) en betrekken bij
projecten
• Insteek in eigen commu-
nicatie
Directie:
• Opnemen in
vormingsaanbod
• Als achtergrond bij
bestaande vorming
Management:
• Inspiratie in eigen
projecten
• Workshop op maat (cf.
profelblauw)
• Opleidingskalender
(Pittsburgh)
Directie:
• Ruimte voorzien in
jaarplanning
• Vorming koppelen aan
evaluatie
• VOETen uit de vorming
• Team met pedagogische
begeleiding
• ‘Train de trainer’-prin-
cipe
Management:
• Projecten met bedrijfs-
brede inzet van
attitudethema’s (ont-
haal, opleiding, …)
Directie:
• Link tussen stage en
school duiden
• Stagebegeleiders -
getuigen
• Netwerkmomenten
• Leerkrachten-stage/
vorming
Management:
• Opleiding rond men-
torship
• Groentjes trainen
• Link met onderwijs
Leerkrachten/werknemers aansporen
Leerkrachten:
• Aandacht voor
attitude
• Zelfreﬂectie
• Belang
Werknemers:
• Beseffen dat
attitudes
belangrijk zijn
• Competentie-
denken integreren
Leerkrachten:
voorbeeldfunctie
• Competenties
aanscherpen
• Bestaand en nieuw
materiaal
gebruiken
Werknemers:
bedrijfs-
speciﬁeke
attitudes
Leerkrachten:
• Attitudes verwerken in
dagelijkse zaken
• Attitudes benaderen
vanuit verschillende
contexten
• Attitudevorming
integreren
Werknemers:
• Attitudes ervaren als
integraal en
geïntegreerd in bedrijfs-
klimaat en arbeids-
activiteiten
Leerkrachten:
• Attitudes vanuit
verschillende
contexten
benaderen
• Actuele contexten
gebruiken in eigen
lessen
Werknemers:
• Inzicht krijgen in leer-
fasen door nieuwe
jonge werknemers
(stagiairs) te
begeleiden

5. Essentiële aspecten van Will’s Kracht
In de vorige hoofdstukken gaven we een overzicht van het projectmateriaal en hoe de verschillende produc-
ten in elkaar grijpen.
In eerste instantie willen we ingaan op het belang van een aangepaste begeleidershouding voor het attitude-
vormingsproces in de schoolcontext.
Een tweede belangrijk luik - en ongetwijfeld heeft u zich deze vraag al gesteld - betreft de attitudes die in Will's
Kracht werden opgenomen.
In een laatste deel kijken we naar een aantal mogelijke toepassingen van het project vanuit speciﬁeke leerom-
gevingen of doelstellingen.
a. Het belang van de begeleidershouding
Werken met degelijk vormingsmateriaal is slechts het begin. Het gaat erom hoe je met dat materiaal omgaat.
We hebben er weliswaar bewust voor gekozen om in Will’s Kracht oefeningen en activiteiten te ontwikkelen
voor de leerlingen zelf. Toch vormen die slechts een middel om talenten en attitudes tot leven te brengen.
Vooral de betrokkenheid van de begeleider is van cruciaal belang om de ‘oefening’ om te toveren in een door-
leefde en diepgaande leerervaring.
Het is immers hij of zij die zorgt voor de interactie tussen de ‘omgeving’ (de opdracht) en de ‘talenten’ van de
leerlingen. Zonder expliciet in te grijpen of te ‘sturen’ is de begeleider toch voortdurend beschikbaar om een
attitude te leren zien in relatie tot een bepaalde situatie en niet als een op zichzelf staand gegeven. Op dat
moment hij de mediator, de bemiddelaar en neemt bewust een rol op in de beleving van de leerlingen.
Mediatie is een natuurlijk proces en omvat opvoeden in de ruimste zin van het woord. Het is wat mensen doen
om een kind volwaardig lid te maken van de cultuur, van de omgeving. Dit gaat verder dan enkel het bijbren-
gen van kennis en vaardigheden. Het draait om normen en waarden die impliciet worden meegegeven in de
opvoeding door de interactie tussen eigen talenten en een steeds wisselende omgeving waarin allerlei waarden
en normen meespelen. Dit natuurlijk proces werd door Carol. C. Lidz (Amerikaans psychologe en hoogleraar)
vertaald in een aantal inzichten of mediatieprincipes. Deze inzichten helpen begeleiders en opvoeders om dit
leerproces op een zo natuurlijk mogelijke manier te begeleiden.
26

27
BASISPRINCIPES VAN MEDIATIE IN WILL'S KRACHT
Vier mediatieprincipes kunnen leerkracht-begeleiders helpen deze houding in de praktijk te brengen.
INTENTIONALITEIT
• De leerlingen kunnen een duidelijk doel voor ogen houden (1),
BETEKENISVOLLE CONTEXT
• De leerlingen ervaren hun bezigheden als zinvol (2),
DOORLEEFD COMPETENTIEGEVOEL
• Wederzijds respect voor elkaars wezen en identiteit (3).
TRANSFERT
• Leerlingen hebben de behoefte om de nieuwe inzichten toe te passen in toekomstige situaties (4)
INTENTIONALITEIT (EN WEDERKERIGHEID) – SAMEN OP ZOEK
Er is een grotere kans om te leren als de begeleidende leerkracht de intentie heeft om samen met de jonge-
ren een activiteit tot een goed einde te brengen.
Als de leerlingen en de leerkracht bij de aanvang van de activiteit weinig gemeenschappelijke kennis hebben
om opdracht tot een goed einde te brengen, is de motivatie groter om hun gemeenschappelijke kennis van de
wereld uit te breiden en daarbij op een natuurlijke manier kennis, vaardigheden, attitudes en taal te gebruiken.
Vertaald in de praktijk:
Attitude is een vaag begrip en kan vanuit verschillende contexten anders worden ingevuld. Je kunt
samen met je leerlingen op zoek gaan naar wat er wordt verstaan onder de term, hoe dat dan wordt
ingevuld en geëvalueerd. Samen op zoek naar de betekenis, en niet vertrekken vanuit een opgelegde of
‘algemeen aanvaarde deﬁnitie’ kan dikwijls een frisse kijk opleveren op het in de praktijk beleven van die
bepaalde attitude. Vraag bv. aan je leerlingen wat zij verstaan onder ‘doorzetten’, check het af met wat
anderen (bv ondernemingen) naar voor schuiven of wat jij als leerkracht denkt. Gebruik het bekomen re-
sultaat als vertrekpunt, maar laat het open voor wijzigingen en aanvullingen vanuit beide kanten. Door
niet alle antwoorden op voorhand te hebben gaan jullie samen op zoek kunnen gaan en ieder vanuit
eigen talenten bijdragen aan het resultaat.
1 Gebaseerd op: VANMONTFORT, M., Horizontaal, Studiekeuze als ontdekking. Handleiding; pg. 34-48; GARANT; 2011

BETEKENISVOLLE CONTEXT: EEN ERVARING ‘UIT HET LEVEN GEGREPEN’
Wanneer leerlingen uit het gelaagde en gevarieerde informatieaanbod net dié informatie kunnen selecte-
ren, die hen het meeste aanspreekt en dat mogen verwerken op een manier die ze zelf als betekenisvol
ervaren, motiveert dit hen om de taak tot een goed einde te brengen en tegelijkertijd met het bijhorende on-
derliggende aanbod aan attitudes te experimenteren.
Op de momenten dat de leerlingen minder in voeling komen met de waarde en betekenis van de informatie,
kan de leerkracht de taak alsnog naar een ‘betekenisvolle’ ervaring ombuigen. Al blijken de betrokkenheid
en het inlevingsvermogen van de leerkracht hier van enorm belang om de context van de activiteit tot leven
te brengen.
Een betekenisvolle context creëren waarin de leerlingen met attitudes kunnen experimenteren, blijkt veelal
de grootste uitdaging in een lescontext. Het aanbod van attitudes ligt meestal niet bovenop in een bepaalde
(les)activiteit. Maar ze dragen wel bij aan positieve of negatieve beleving bij het (succesvol) afronden van een
activiteit.
Om een betekenisvolle context te bewerkstelligen, kan de leerkracht zorgen voor een situatie ‘uit het
leven gegrepen’ van de leerling. Werken vanuit (gedeelde) interesse stimuleert. Hiervoor is het veelal
nodig om activiteiten te situeren in de leefwereld van de student. Bijvoorbeeld wiskundige of sociale
onderwerpen benaderen vanuit een sport- of ontspanningscontext. Daar waar de leerlingen moeilijker
in voeling komen met de context of de waarde van de informatie, kan de leerkracht of zelf de ervaring
betekenisvol maken of samen met leerlingen zoeken naar een interessante ‘setting’.
Betekenisvol betekent ook dat de leerlingen met die informatie aan de slag kunnen die hen het meeste
aanspreekt. In activiteiten of lesonderdelen kan de leerkracht dit stimuleren door bijvoorbeeld te wer-
ken met grote informatiekapstokken eerder dan gedetailleerde en enge informatiepaden.
Wanneer leerlingen zich in een betekenisvolle context herkennen komen attitudes sneller en op een na-
tuurlijkere manier bovendrijven. In veel gevallen kunnen attitudes een beslissende factor betekenen om
een bepaalde activiteit tot een goed einde te brengen. Door te mogen experimenteren met verschillende
oplossingen/houdingen ervaren jongeren de betekenis van een ‘attitude’ als ﬂexibiliteit, ondernemings-
zin, stiptheid,…. Voor de begeleider is dit het moment om leerlingen vanuit een open houding (zonder ze
in een bepaalde richting te sturen) en in de context van de activiteit te begeleiden naar inzichten over
betekenis en gevolgen van attitudes.
28

29
FUNDAMENTEEL RESPECT VOOR HET WEZEN EN IDENTITEIT
Ruimte en tijd maken voor het wezen van de leerlingen en voor hun identiteit – ook al botst dit soms met
het normen- en waardepatroon dat de leerkracht wordt verondersteld in de klas uit te dragen – kan lei-
den tot een boeiende samenwerking, die is doordrongen van een diep wederzijds respect. Voor de leerlingen
vormt zo’n samenwerking de bron voor zelfvertrouwen en voor een gevoel van competentie die noodzakelijk
zijn om de eigen grenzen te blijven verleggen – ook als het moeilijk is. De leerkracht geeft leerlingen zoveel
mogelijk het gevoel dat hij of zij de wereld kan bekijken vanuit hun standpunt.
In het tweede principe (betekenisvolle context) draait om de setting en de informatie waarmee leer-
lingen aan de slag gaan. Respect voor identiteit betekent respect voor hoe de leerlingen die informatie
verwerken. Soms – veelal – gebeurt dit niet op een manier die de leerkracht / begeleider had voorzien
(rumoer, rommelig klasverloop, geen activiteit,…). Toch is het net van belang dat de begeleider hier de
leerling zichzelf laat zijn binnen een vooraf afgesproken kader.
Respect betekent niet alleen ‘laten zijn’, maar ook een oprechte interesse tonen in het proces en het
eindproduct van de leerling, ook al komt dat niet overeen met de verwachtingen. Het is net dan dat er
kansen ontstaan om in gesprek te komen over attitude.
TRANSFERT – VERPLAATSEN IN NIEUWE TOEKOMSTIGE SITUATIES
Aangezien we leerlingen uiteindelijk de kans willen geven om op een meer bewuste manier stil te staan bij hun
attitudes bij de overgang naar de arbeidsmarkt, heeft de transcendentie of ‘transfert’ in Will’s Kracht veelal
betrekking op ‘bewust-zijn’, op de link tussen gedrag en attitude in de activiteiten, de dagelijkse school-
context en de bedrijfs- of stagerealiteit. Ook hier zorgt het ‘open’ karakter van de opdrachten voor meer
mogelijkheden op het terrein van transfer.
Geen enkele van de activiteiten is compleet zonder de opgedane ervaringen over te zetten naar ‘de
praktijk’. Die praktijk kunnen alle situaties zijn buiten de oefening. De leerkracht kan bijvoorbeeld geob-
serveerde attitudes ‘transfereren’ naar een stagecontext of een dagelijkse situatie binnen de schoolmu-
ren als een bezoek aan de directeur, een extra-muros activiteit, …
Het is net de transfert die de activiteit verheft van ‘spel’ naar realiteit. Leerlingen koppelen de ervaring
aan andere situaties. Bovendien is de omgekeerde weg -van realiteit naar activiteit- een hulpmiddel voor
de begeleider om terug te grijpen naar de concrete ervaring (bv. als in: ‘Weet je nog hoe we je activiteit
x hebt beleefd?’).

b. Attitudes in Will’s Kracht
Een eerste cruciale vraag die we ons stelden bij de start van dit project was wat men nu verstaat onder ‘een
attitude’. Het begrip is immers een vlag die vele ladingen dekt en spijtig genoeg soms ook wel synoniem is voor
‘gewenst gedrag’.
We zijn ons volledig bewust dat er meerdere omschrijvingen mogelijk zijn, maar voor Will’s Kracht hebben we
ons gebaseerd op de definitie van Goedele Vergauwen in haar boek: ‘Attitudes evalueren, een zeiltocht’ 2
Een attitude is een doordachte en stabiele combinatie van instelling, houding en gezindheid die zich uit in een
regelmaat in handelen, denken, willen en voelen ten opzichte van een bepaald onderwerp. ‘Een attitude’ is dus
breder dan ‘gewenst’ gedrag. Het is de stabiele (het gebeurt niet één keer) en overdachte (geen plotse) uiting
– weliswaar in gedrag – van een persoon tegenover een bepaald onderwerp.
Een tweede daaruit voorvloeidende uitdaging was te omschrijven welke attitudes nu precies doorwegen als
jongeren de overstap maken naar de werkvloer.
We stelden vast dat het om een heel breed scala ging, maar dat – doorheen de gebruikte terminologie – een
zestal duidelijke lijnen lopen. We ontdekten trouwens dat niet enkel de terminologie, maar ook de inhoudelijke
invulling nog al eens wil verschillen. Daarom hebben we bewust geopteerd om ‘maar’ zes algemene (arbeids-)
attitudes die in Will’s Kracht op te nemen.
We hebben elk van deze attitudes vervolgens breed omschreven zodat er zoveel mogelijk ruimte blijft voor
specifieke school- of bedrijfseigen invullingen.
Vanuit een school of bedrijfscontext is het waarschijnlijk dat u andere
– specifiekere – omschrijvingen hanteert. Op zich maakt dit het
materiaal van Will’s Kracht niet overbodig, want de meeste
algemeen voorkomende attitudeverzuchtingen kunnen door hun
gedragsindicatoren ondergebracht worden onder een van zes
onderstaande begrippen.
2 Vergauwen G, Desserano G,”Attitudes evalueren, een zeiltocht”; Garant, 2005.
30

31
ENGAGEMENT
“Bijdragen tot de persoonlijke motivatie en zingeving van de persoon ten opzichte van een bepaalde activiteit,
stelling of situatie.”
Als het engagement niet goed zit, wordt het moeilijk om überhaupt iets te doen. Uit engagement vloeit motiva-
tie voort. Geëngageerd zijn of ‘iets willen’ is een hefboom voor de verwerving van andere attitudes.
Voorbeeld:
Benny voelt zich vandaag niet goed in zijn vel. Eigenlijk zou hij nooit kiezen voor dit thema in het groepswerk
Wiskunde. Maar meneer Vanhoek had zelf de groepjes ingedeeld. Pffff, met Jan en Gerrit valt toch niks aan te
vangen. En de opdracht was ook al zo moeilijk.
Benny’s engagement om het groepswerk tot een goed einde te brengen is van bij de start laag. Hij ziet voor
zichzelf de zin niet in van het groepswerk en nog veel minder met het groepje waarin hij (tegen zijn zin) werd
ingedeeld. Het zal hem moeilijk vallen om de opdracht naar behoren te vervullen. Niet alleen omdat hij niet
gemotiveerd is, maar ook omdat het hem heel moeilijk zal vallen om één van de andere attitudes te verwerven.
STIPTHEID EN ORDE
“Afspraken nakomen in de brede zin van het woord.”
Stiptheid en orde is een attitude die goed te concretiseren is in indicatoren en daarmee de meest objectieve
is om op te volgen. Naast engagement is stiptheid een belangrijke attitude omdat ze zorgt voor stabiliteit en
goede communicatie.
Voorbeeld:
‘Op de afgesproken tijd komen’ en ‘taken tijdig inleveren’ zijn zowat de meest gekende indicatoren van stipt-
heid. Maar toegepast op een productieomgeving kunnen ook ‘het naleven van veiligheidsvoorschriften’ of ‘een
ordelijke werkplek’ goede invullingen zijn.
Stiptheid zorgt voor stabiliteit in onderlinge relaties omdat het niet-naleven van afspraken niet enkel het eigen
functioneren ondergraaft, maar ook invloed heeft op het werkritme van anderen. Op termijn zet zich dit vast in
de onderlinge relaties en bijgevolg in het engagement.

WILLEN LEREN
“Ik wil en durf mijn grenzen verleggen en sta open voor feedback.”
Iedereen heeft talenten, maar om ze te vinden en te ontwikkelen, moet de leerling uit zijn comfortzone (luie
zetel) stappen en zichzelf openstellen voor nieuwe ervaringen (en mislukkingen). Je kan immers niet leren
zwemmen door een boek te lezen.
Voorbeeld:
Stel dat Benny uit het eerste voorbeeld wel in het groepje van zijn keuze zat. Ondanks de moeilijke opdracht
zal Benny’s engagement er wél zijn. Hij stelt vragen, is geïnteresseerd in wat anderen of de leerkracht zeggen
en vult aan vanuit zichzelf. Hij zal zichzelf openstellen voor nieuwe ervaringen. Bovendien is het voor Benny
gemakkelijker om feedback te aanvaarden. Hij kan deze gemakkelijker in relatie brengen tot wat hij deed (de
opdracht) in plaats van wie hij is als persoon.
DOORZETTING
“Ik verlies mijn doel niet uit het oog, ook al doen er zich (soms) moeilijkheden voor die inherent zijn aan de taak.”
Iedereen komt ongetwijfeld al eens voor uitdagingen en moeilijke opdrachten te staan waarbij extra inzet nodig
is om er te geraken. ‘Engagement’ en ‘willen leren’ kunnen dan hefbomen zijn om niet zomaar de pijp aan Maar-
ten te geven en toch door te doen (engagement) of toch nog eens anders te proberen (willen leren). Niet alle
dingen gaan trouwens zoals gedacht. Luisteren, er iets mee doen en opnieuw beginnen, bewijzen dat iemand
niet zomaar uit het veld te slaan is.
Voorbeeld:
Benny, Maarten en Karolien zitten al een tijdje vast in hun groepswerk. Ze hebben kaartjes gekregen met daar-
op heel wat schijnbaar nutteloze informatie die hen zou moeten leiden naar de oplossing van een vraagstuk.
Maarten en Karolien hebben er niet veel zin meer in en beginnen over koetjes en kalfjes te babbelen. Benny is
ook een beetje gefrustreerd, maar hij is zo gebeten door de opdracht dat hij zijn 2 groepsleden overtuigt om de
kaartjes op een andere manier te schikken. Later merkt hij dat de oplossing enkel kon gevonden worden door
echt samen te werken en naar elkaar te luisteren. Hij is trots dat hij het niet heeft opgegeven.
32

33
FLEXIBILITEIT
“(Geëngageerd) inspelen op onverwachte situaties die zich van buitenaf aandienen.”
Niet alles loopt van een leien dakje. Ook al doet iemand zijn best, toch lopen er soms ongewild dingen mis. Een
bus of trein die te laat is, productielijnen die stilvallen of wijzigende deadlines. Het is dan aan die persoon om
te beslissen hoe ermee om te gaan. Waar geef je deze nieuwe wending(en) een plaats in een toch al overvol
agenda?
Voorbeeld:
Benny werkt in de praktijkles aan een werkstuk dat die dag klaar moet zijn. Terwijl hij de zaagmachine bedient,
valt plots de stroom uit. Benny blijft niet bij de pakken zitten en neemt een handzaag om het werkstuk af te
maken.
COMMUNICATIE
“Zich bewust zijn van de boodschap die je verbaal en non-verbaal, gewild en ongewild uitdraagt door een bepaald
gedrag te stellen.”
Communicatie is een smeermiddel in menselijke relaties. Het zorgt voor een positief klimaat waarin alle rader-
tjes meedraaien en op hun plaats zitten. Is de communicatie niet aangepast, dan valt de olie weg en loopt de
samenwerking stroef.
Voorbeeld:
Benny gaat zich aanmelden voor een stageplaats. Hij is 10 minuutjes te laat omdat de bus stilstond voor
wegenwerken en komt met een rood aangelopen gezicht aan bij de receptie. Hij mag direct binnen bij mevrouw
Vercruysse, maar vergeet daardoor zijn kauwgom uit zijn mond te doen. Tijdens het gesprek vallen er heel wat
stiltes. Op de koop toe sms’en zijn vrienden de hele tijd om te horen hoe het gaat. Achteraf hoort hij van de
leerkracht dat hij niet zo’n goede indruk achterliet. Hij vraagt zich af waarom.

DE WILL'S KRACHT ATTITUDERUGZAK
Deze 6 attitudes bestrijken een heel domein aan gedragingen. Zeker voor leerlingen is het soms moeilijk bij
te houden wat nu waar hoort (als dat al belangrijk is). Daarom hebben we de omschrijving van alle attitudes
samengebundeld in een ‘attituderugzak’. Maar waar een ‘rugzak’ meestal staat voor het verleden en bijhorende
problemen die leerlingen meetorsen, hebben we de omschrijvingen in een kernachtige, positieve vorm gegoten
die ook kan dienen als insteek voor zelfevaluatie.
“Ik draag actief bij tot zingeving en persoonlijke motivatie.”
“Ik kom afspraken na.”
“Ik wil en durf mijn grenzen verleggen.”
“Ik verlies mijn doel niet uit het oog.”
“Ik speel (geëngageerd) in op onverwachte situaties.”
“Ik ben mij bewust van de boodschap die ik geef.”
34

35
c. Praktijk: toepassingsvoorbeelden
Hoewel Will's Kracht integratie beoogt, is het erg uitdagend om met alle producten tegelijk aan de slag te gaan.
Uit de ervaring van scholen komt naar voor dat het meestal interessanter is om 1 actie goed uit te werken
vooraleer andere acties op te starten. Welke dat dan best is, hangt af van de context, de mogelijkheden van
de school en de initiële doelstelling. De Will's Kracht productenmatrix kan hierbij helpen. De matrix bevat een
overzicht van alle producten van het project en koppelt deze aan doelstellingen en leeromgevingen. Het geeft
een algemeen beeld van hoe het speciﬁeke product gebruikt kan worden en hoe het past bij ander materiaal.
In sommige gevallen zal Will's Kracht een opportuniteit bieden om beleidsideeën over attitudes van het (school-
of bedrijfs-)management te expliciteren of te concretiseren. In andere gevallen kan het materiaal in het project
leerkrachten en bedrijfsmedewerkers inspireren om ‘attitudes’ op een andere manier onder de aandacht te
brengen.
Ter inspiratie hebben we hieronder enkele toepassingsvoorbeelden uitgewerkt. Los van welk traject u kiest,
hebben we enkele ervaringen opgetekend van scholen die met Will's Kracht aan de slag gingen:
- Vertrek vanuit de eigen schoolcontext, het eigen aanvoelen en vanuit eigen les-, leer-, of organisatie
doelen. Selecteer hierop Will's Kracht materiaal. Probeer er ook voor te zorgen om de eigen doelen
‘smart’ te maken.
- Kleinschalige projecten werken beter om te starten. Soms is het beter en gemakkelijker om een
project eerst te ‘testen’ in één of enkele klassen alvorens het schoolbreed in te voeren.
- Het jaarplan is een goed instrument om ‘de aandacht voor attitudes’ te verankeren. In het jaarplan
kunnen momenten worden ingepland waarop gezamenlijk aan attitudes wordt gewerkt. Door deze
momenten op voorhand vast te leggen, wordt de vrijblijvendheid ingeperkt.
- Enthousiaste leerkrachten zijn een motor voor anderen.
- Attitude is geen vaardigheid die iemand kan bijbrengen alsof het kennis was. De motor is nog
steeds de intrinsieke motivatie van de leerling. Vertrek daarom als leerkracht steeds vanuit een
natuurlijke begeleidershouding en vanuit de eigen voorbeeldfunctie.

WILL'S KRACHT ALS SENSIBILISERINGSPROJECT
Doel? De aandacht van leerlingen vestigen op het belang van (een) arbeidsattitude.
- Vooraf kunnen leerkrachten vanuit een coördinatieteam een aantal belangrijke attitudes bepalen. Vanuit
het project kan er dan specifiek materiaal worden voorzien. Op basis van een (jaar)plan kunnen vervolgens
verschillende acties in elkaar verweven worden. Hierbij is het belangrijk om alle doelgroepen te betrekken.
Hang niet zomaar een affiche op, maar doe er ook iets mee. Dit kan concreet ingevuld worden door vanuit
bepaalde vakken (eventueel vanuit het leerplan) de attitudes concreet vorm te geven zodat de vakleerkracht
tijdens de lessen kan doorverwijzen.
- De leerkrachten die zich engageren om met het materiaal te werken in het jaarthema kunnen eventueel
een ondersteunende training krijgen van Will's Kracht, alsook het nodige materiaal. In samenwerking met
het kernteam bepalen zij de periodes en lessen waarin extra aandacht aan attitudes wordt gegeven. Indien
gewenst kan Will's Kracht een extra workshop voor de leerlingen verzorgen.
- Om het geheel te vervolledigen, kan de school eventueel een link leggen naar haar (attitude-)evaluatie-
instrument.
WILL'S KRACHT ALS INSTEEK VOOR EEN EVALUATIE-INSTRUMENT
Doel? Een evaluatie-instrument ontwikkelen voor attitudes.
- Will’s Kracht ontwikkelde de evaluatietoolbox. Deze toolbox kan als basis dienen voor de ontwikkeling van een
schoolspecifiek evaluatie-instrument. Hiervoor vormt de school een team dat op basis van het pedagogisch
project, de schoolcultuur en de leerplannen een competentie- of attitudeset samenstelt. Hiervoor kunnende
attitudes, indicatoren, evaluatiecirkels en omschrijvingen van de Will's Kracht Evaluatietoolbox als inspiratie
dienen.
- De leerkrachten zetten het vormings- en inspiratiemateriaal van Will's Kracht in om specifiek met leerlingen
te werken aan de verwerving van bepaalde attitudes of indicatoren. Ze communiceren met het team en de
leerlingen over de wijze waarop ze evalueren en rapporteren.
- De leerlingen ondervinden actief wat de attitudes betekenen in verschillende leeromgevingen (klas, praktijk,
stage). Ze hebben dankzij de betrokkenheid van de leerkracht een zicht op het wat, wanneer en hoe van hun
evaluatie. Door hen actief te betrekken, gaan leerlingen meer waardering (kunnen) opbrengen voor de evalu-
atiemethodiek. Will's Kracht ondersteunt de school en de begeleider met praktisch materiaal en ervaringen
uit andere scholen.
T
36

37
6. Samenvatting
DOELGROEPEN
Onderwijsprofessionals: leerkrachten en stagebegeleiders in contact met leerlingen
Stagementoren: begeleiders op de werkvloer
Schooldirecties en bedrijfsmanagement: school- en bedrijfsmanagers die instaan voor implementatie
en beleid
DOELSTELLINGEN
Onderwijsprofessionals: ondersteunen en begeleiden bij het attitudevormingsproces
Stagementoren: ondersteunen bij onthaal, coaching en evaluatie van stagiairs en nieuwe medewerkers
Schooldirecties en bedrijfsmanagement: ondersteunen bij ontwikkeling, implementatie van (kennis en
vaardigheden van) het attitudevormingsproces in de schoolcontext
en op de werkvloer
MEDIATIEPRINCIPES: WERKEN VANUIT
Intentionaliteit (en wederkerigheid): samen op zoek naar oplossingen
Betekenisvolle context: werken vanuit een betekenisvolle invulling ‘uit het leven gegrepen’
Respect voor identiteit: een fundamenteel respect voor het wezen en de identiteit van de leerlingen
en hun werkwijze
Transcendentie: het verplaatsen van zichzelf en het eigen gedrag naar nieuwe, toekomstige situaties
ATTITUDES
Engagement: “Ik draag actief bij tot zingeving en persoonlijke motivatie.”
Stiptheid en orde: “Ik kom afspraken na.”
Willen Leren: “Ik wil en durf mijn grenzen verleggen.”
Doorzetten: “Ik verlies mijn doel niet uit het oog.”
Flexibiliteit: “Ik speel (geëngageerd) in op onverwachte situaties.”
Communicatie: “Ik ben me bewust van de boodschap die ik geef.”
Alle informatie op www.wilskracht.be

Will’s Kracht is een initiatief van
Contact:
LOOA vzw – Pieter Commerman
Projectverantwoordelijke
Universiteitslaan 1
3500 Hasselt
T +32 11 30 58 38
E info@willskracht.be
W www.willskracht.be
© LOOA vzw: Will’s Kracht - 2006 - 2014

Looa-productenmatrix

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (6)

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

Similar to Looa-productenmatrix

Similar to Looa-productenmatrix (20)

Looa-productenmatrix