SlideShare a Scribd company logo
1 of 20
Praktische samenwerking
 recontextualisering
 revitalisering
 in context van dialoog
wetenschap-theologie
 in context van big history
 ! geen integratie
 wel: dialoog
 Inleiding
 hoofdstuk 1: Wat er in ons huis gebeurt
 hoofdstuk 2: Het evangelie van de schepping
 hoofdstuk 3: De menselijke oorzaak van de ecologische crisis
 hoofdstuk 4: Een integrale ecologie
 hoofdstuk 5: Enkele oriëntatie- en aandachtspunten
 hoofdstuk 6: Ecologische opvoeding en spiritualiteit
 belang dialoog wetenschap-religie
 schepping uit liefde
 liefde God = basis waardigheid mens
 menselijk bestaan: 3 fundamentele relaties
 met God
 met de naaste
 met de aarde
 ontwikkeling verhouding God-mens-aarde
 geen heersen als ‘overheersen’
 ‘bewerken’
 ‘zorg dragen’
 ‘beheren’
 God blijft mensen trouw
 Blijven mensen God trouw?
 Mysterie van het universum
 mens als subject
 doel evolutie
 volheid van God
 hele schepping toont God
 God aanwezig in hele schepping
 niet in volheid
 universele gemeenschap & gemeenschappelijke bestemming goederen
 ‘kinship model’ ipv ‘dominion’ of ‘stewardship’-model
 Jezus’ zienswijze
 natuur = model Rijk Gods
 kosmische Christus – eschatologisch perspectief
 Welke mogelijkheden
suggereert traditie?
 Tegendraadse traditie!
n° 202: “Het besef van een gemeenschappelijke oorsprong, van een wederzijdse
afhankelijkheid en van een gedeelde toekomst met allen is onontbeerlijk. Dit
fundamenteel bewustzijn moet het ontstaan van nieuwe overtuigingen, gedragingen
en levensvormen mogelijk maken. Zo komt een grote culturele, spirituele en
educatieve uitdaging aan het licht die uitgaat van een lang herstel”
 onderlinge afhankelijkheid:
 mens-mens
 mens-aarde
 mens-God
HOOFDSTUK 6:
ECOLOGISCHE
OPVOEDING EN
SPIRITUALITEIT Focussen op een andere levensstijl
 individueel
 kiezen voor het goede
 aanvaarden grenzen
 gerichtheid op zichzelf verlaten (n°208)
 gedragsverandering
 invloed op machtshebbers
 milieuopvoeding
 wetenschappelijke informatie
 bewustwording
 kritiek op mythen moderne
tijd
 instrumentele rede
 ecologisch evenwicht
 innerlijk
 uiterlijk
 eigenlijk: relationeel
evenwicht
 ecologisch burgerschap
HOOFDSTUK 6:
ECOLOGISCHE
OPVOEDING EN
SPIRITUALITEIT Focussen op een andere levensstijl
 gemeenschappelijk
 netwerken van gemeenschappen
 ecologische bekering
 dankbaarheid & belangeloosheid
 bewustzijn verbondenheid
 verantwoordelijkheid opnemen
 soberheid

More Related Content

Similar to Schepping les 5

Presentatie Jan Bommerez Energiedag 2011
Presentatie Jan Bommerez Energiedag 2011Presentatie Jan Bommerez Energiedag 2011
Presentatie Jan Bommerez Energiedag 2011Rijnbeek
 
Jan Bommerez MKB Energiedag 2011
Jan Bommerez MKB Energiedag 2011Jan Bommerez MKB Energiedag 2011
Jan Bommerez MKB Energiedag 2011Jan Bommerez
 
Het belang van-de-evangelisatie-voor-de-toekomst-van-de-mensheid
Het belang van-de-evangelisatie-voor-de-toekomst-van-de-mensheidHet belang van-de-evangelisatie-voor-de-toekomst-van-de-mensheid
Het belang van-de-evangelisatie-voor-de-toekomst-van-de-mensheidArlete Laenzlinger
 
DHO Workshop Religie en Natuur 2007
DHO Workshop Religie en Natuur 2007DHO Workshop Religie en Natuur 2007
DHO Workshop Religie en Natuur 2007guest45cc3
 
20151110 nme dag-danny-wildemeersch
20151110 nme dag-danny-wildemeersch20151110 nme dag-danny-wildemeersch
20151110 nme dag-danny-wildemeerschNadia Van Dessel
 
Presentatie R. Burggraeve, Studiedag KUL Bisschoppensynode, 12.05.2014
Presentatie R. Burggraeve, Studiedag KUL Bisschoppensynode, 12.05.2014Presentatie R. Burggraeve, Studiedag KUL Bisschoppensynode, 12.05.2014
Presentatie R. Burggraeve, Studiedag KUL Bisschoppensynode, 12.05.2014intlib
 
Duurzaamheid praktijken in het lokaal cultuurbeleid
Duurzaamheid   praktijken in het lokaal cultuurbeleidDuurzaamheid   praktijken in het lokaal cultuurbeleid
Duurzaamheid praktijken in het lokaal cultuurbeleidLOCUS
 
Artikel voor Artificium: Exemplarisch onderwijs en catechese
Artikel voor Artificium: Exemplarisch onderwijs en catecheseArtikel voor Artificium: Exemplarisch onderwijs en catechese
Artikel voor Artificium: Exemplarisch onderwijs en catecheseStichting sAmen Leren Geloven
 
Ci boek deel iii hoofdstukken 1&2
Ci boek deel iii hoofdstukken 1&2Ci boek deel iii hoofdstukken 1&2
Ci boek deel iii hoofdstukken 1&2Johan Roels
 
Zingeving, ethiek en evolutie. HV Midden-Holland, 21 sept 2014
Zingeving, ethiek en evolutie. HV Midden-Holland, 21 sept 2014Zingeving, ethiek en evolutie. HV Midden-Holland, 21 sept 2014
Zingeving, ethiek en evolutie. HV Midden-Holland, 21 sept 2014Adri Martens
 
2012 09-02-het nieuwe leven-scheppingszondag-el
2012 09-02-het nieuwe leven-scheppingszondag-el2012 09-02-het nieuwe leven-scheppingszondag-el
2012 09-02-het nieuwe leven-scheppingszondag-elMaarten Devos
 
Bindboek Bleden tot en met november 2010
Bindboek Bleden tot en met november 2010Bindboek Bleden tot en met november 2010
Bindboek Bleden tot en met november 2010Boekanier Bindboek
 
1 baswa declerck_emma_powerpoint
1 baswa declerck_emma_powerpoint1 baswa declerck_emma_powerpoint
1 baswa declerck_emma_powerpointEmmaDeClerck
 

Similar to Schepping les 5 (20)

Bindboek Bladen 5
Bindboek Bladen 5Bindboek Bladen 5
Bindboek Bladen 5
 
Introductie boek over evolutie
Introductie boek over evolutieIntroductie boek over evolutie
Introductie boek over evolutie
 
Bindboek Bladen 4
Bindboek Bladen 4Bindboek Bladen 4
Bindboek Bladen 4
 
Presentatie Jan Bommerez Energiedag 2011
Presentatie Jan Bommerez Energiedag 2011Presentatie Jan Bommerez Energiedag 2011
Presentatie Jan Bommerez Energiedag 2011
 
Jan Bommerez MKB Energiedag 2011
Jan Bommerez MKB Energiedag 2011Jan Bommerez MKB Energiedag 2011
Jan Bommerez MKB Energiedag 2011
 
Uitburgeren via het leerhuis
Uitburgeren via het leerhuisUitburgeren via het leerhuis
Uitburgeren via het leerhuis
 
Het belang van-de-evangelisatie-voor-de-toekomst-van-de-mensheid
Het belang van-de-evangelisatie-voor-de-toekomst-van-de-mensheidHet belang van-de-evangelisatie-voor-de-toekomst-van-de-mensheid
Het belang van-de-evangelisatie-voor-de-toekomst-van-de-mensheid
 
Apostila holandes
Apostila holandesApostila holandes
Apostila holandes
 
PP workshop Sherpa 2 nov 2016 versie 1 nov
PP workshop Sherpa 2 nov 2016 versie 1 novPP workshop Sherpa 2 nov 2016 versie 1 nov
PP workshop Sherpa 2 nov 2016 versie 1 nov
 
DHO Workshop Religie en Natuur 2007
DHO Workshop Religie en Natuur 2007DHO Workshop Religie en Natuur 2007
DHO Workshop Religie en Natuur 2007
 
20151110 nme dag-danny-wildemeersch
20151110 nme dag-danny-wildemeersch20151110 nme dag-danny-wildemeersch
20151110 nme dag-danny-wildemeersch
 
Presentatie R. Burggraeve, Studiedag KUL Bisschoppensynode, 12.05.2014
Presentatie R. Burggraeve, Studiedag KUL Bisschoppensynode, 12.05.2014Presentatie R. Burggraeve, Studiedag KUL Bisschoppensynode, 12.05.2014
Presentatie R. Burggraeve, Studiedag KUL Bisschoppensynode, 12.05.2014
 
Duurzaamheid praktijken in het lokaal cultuurbeleid
Duurzaamheid   praktijken in het lokaal cultuurbeleidDuurzaamheid   praktijken in het lokaal cultuurbeleid
Duurzaamheid praktijken in het lokaal cultuurbeleid
 
Artikel voor Artificium: Exemplarisch onderwijs en catechese
Artikel voor Artificium: Exemplarisch onderwijs en catecheseArtikel voor Artificium: Exemplarisch onderwijs en catechese
Artikel voor Artificium: Exemplarisch onderwijs en catechese
 
Ci boek deel iii hoofdstukken 1&2
Ci boek deel iii hoofdstukken 1&2Ci boek deel iii hoofdstukken 1&2
Ci boek deel iii hoofdstukken 1&2
 
Zingeving, ethiek en evolutie. HV Midden-Holland, 21 sept 2014
Zingeving, ethiek en evolutie. HV Midden-Holland, 21 sept 2014Zingeving, ethiek en evolutie. HV Midden-Holland, 21 sept 2014
Zingeving, ethiek en evolutie. HV Midden-Holland, 21 sept 2014
 
2012 09-02-het nieuwe leven-scheppingszondag-el
2012 09-02-het nieuwe leven-scheppingszondag-el2012 09-02-het nieuwe leven-scheppingszondag-el
2012 09-02-het nieuwe leven-scheppingszondag-el
 
Bindboek bladen6
Bindboek bladen6Bindboek bladen6
Bindboek bladen6
 
Bindboek Bleden tot en met november 2010
Bindboek Bleden tot en met november 2010Bindboek Bleden tot en met november 2010
Bindboek Bleden tot en met november 2010
 
1 baswa declerck_emma_powerpoint
1 baswa declerck_emma_powerpoint1 baswa declerck_emma_powerpoint
1 baswa declerck_emma_powerpoint
 

More from Tom Uytterhoeven

Schepping les 3 HIGW Leuven 2017
Schepping les 3 HIGW Leuven 2017Schepping les 3 HIGW Leuven 2017
Schepping les 3 HIGW Leuven 2017Tom Uytterhoeven
 
Les 1 en 2 cursus Scheppingsleer HIGW Leuven 2017
Les 1 en 2 cursus Scheppingsleer HIGW Leuven 2017Les 1 en 2 cursus Scheppingsleer HIGW Leuven 2017
Les 1 en 2 cursus Scheppingsleer HIGW Leuven 2017Tom Uytterhoeven
 
Wetenschap en theologie in gesprek over de Wederkomst
Wetenschap en theologie in gesprek over de WederkomstWetenschap en theologie in gesprek over de Wederkomst
Wetenschap en theologie in gesprek over de WederkomstTom Uytterhoeven
 
Recontextualiseringslideshare
RecontextualiseringslideshareRecontextualiseringslideshare
RecontextualiseringslideshareTom Uytterhoeven
 
Inleiding Godsdienstonderwijs Ballo
Inleiding Godsdienstonderwijs BalloInleiding Godsdienstonderwijs Ballo
Inleiding Godsdienstonderwijs BalloTom Uytterhoeven
 

More from Tom Uytterhoeven (9)

Voorbeeld examen
Voorbeeld examenVoorbeeld examen
Voorbeeld examen
 
Schepping les 3 deel 1
Schepping les 3 deel 1Schepping les 3 deel 1
Schepping les 3 deel 1
 
Schepping les 3 HIGW Leuven 2017
Schepping les 3 HIGW Leuven 2017Schepping les 3 HIGW Leuven 2017
Schepping les 3 HIGW Leuven 2017
 
Les 1 en 2 cursus Scheppingsleer HIGW Leuven 2017
Les 1 en 2 cursus Scheppingsleer HIGW Leuven 2017Les 1 en 2 cursus Scheppingsleer HIGW Leuven 2017
Les 1 en 2 cursus Scheppingsleer HIGW Leuven 2017
 
Wetenschap en theologie in gesprek over de Wederkomst
Wetenschap en theologie in gesprek over de WederkomstWetenschap en theologie in gesprek over de Wederkomst
Wetenschap en theologie in gesprek over de Wederkomst
 
Presentation Tartu
Presentation TartuPresentation Tartu
Presentation Tartu
 
Recontextualiseringslideshare
RecontextualiseringslideshareRecontextualiseringslideshare
Recontextualiseringslideshare
 
Inleiding Godsdienstonderwijs Ballo
Inleiding Godsdienstonderwijs BalloInleiding Godsdienstonderwijs Ballo
Inleiding Godsdienstonderwijs Ballo
 
The Power Of Differences
The Power Of DifferencesThe Power Of Differences
The Power Of Differences
 

Schepping les 5

  • 2.  recontextualisering  revitalisering  in context van dialoog wetenschap-theologie  in context van big history  ! geen integratie  wel: dialoog
  • 3.  Inleiding  hoofdstuk 1: Wat er in ons huis gebeurt  hoofdstuk 2: Het evangelie van de schepping  hoofdstuk 3: De menselijke oorzaak van de ecologische crisis  hoofdstuk 4: Een integrale ecologie  hoofdstuk 5: Enkele oriëntatie- en aandachtspunten  hoofdstuk 6: Ecologische opvoeding en spiritualiteit
  • 4.  belang dialoog wetenschap-religie
  • 5.  schepping uit liefde  liefde God = basis waardigheid mens
  • 6.  menselijk bestaan: 3 fundamentele relaties  met God  met de naaste  met de aarde
  • 7.  ontwikkeling verhouding God-mens-aarde  geen heersen als ‘overheersen’  ‘bewerken’  ‘zorg dragen’  ‘beheren’  God blijft mensen trouw  Blijven mensen God trouw?
  • 8.  Mysterie van het universum  mens als subject  doel evolutie  volheid van God
  • 9.  hele schepping toont God  God aanwezig in hele schepping  niet in volheid  universele gemeenschap & gemeenschappelijke bestemming goederen  ‘kinship model’ ipv ‘dominion’ of ‘stewardship’-model  Jezus’ zienswijze  natuur = model Rijk Gods  kosmische Christus – eschatologisch perspectief
  • 10.
  • 11.
  • 12.
  • 13.
  • 14.  Welke mogelijkheden suggereert traditie?  Tegendraadse traditie!
  • 15. n° 202: “Het besef van een gemeenschappelijke oorsprong, van een wederzijdse afhankelijkheid en van een gedeelde toekomst met allen is onontbeerlijk. Dit fundamenteel bewustzijn moet het ontstaan van nieuwe overtuigingen, gedragingen en levensvormen mogelijk maken. Zo komt een grote culturele, spirituele en educatieve uitdaging aan het licht die uitgaat van een lang herstel”
  • 16.  onderlinge afhankelijkheid:  mens-mens  mens-aarde  mens-God
  • 17. HOOFDSTUK 6: ECOLOGISCHE OPVOEDING EN SPIRITUALITEIT Focussen op een andere levensstijl  individueel  kiezen voor het goede  aanvaarden grenzen  gerichtheid op zichzelf verlaten (n°208)  gedragsverandering  invloed op machtshebbers
  • 18.  milieuopvoeding  wetenschappelijke informatie  bewustwording  kritiek op mythen moderne tijd  instrumentele rede  ecologisch evenwicht  innerlijk  uiterlijk  eigenlijk: relationeel evenwicht  ecologisch burgerschap
  • 19. HOOFDSTUK 6: ECOLOGISCHE OPVOEDING EN SPIRITUALITEIT Focussen op een andere levensstijl  gemeenschappelijk  netwerken van gemeenschappen
  • 20.  ecologische bekering  dankbaarheid & belangeloosheid  bewustzijn verbondenheid  verantwoordelijkheid opnemen  soberheid

Editor's Notes

  1. - paus pleit voor holistische benadering van de werkelijkheid, vandaar nodig aandacht te geven aan wat vanuit religieuze tradities kan worden gezegd.
  2. schepping uit liefde: n° 65 – “De Schepper kan tot ieder van ons zeggen: “Voordat Ik u in de moederschoot vormde, koos Ik u uit” (Jr 1,5). We werden onvangen in het hart van God, en daarom “is elk van ons de vrucht van Gods gedachte. Ieder van ons is gewild, eenieder is geliefd, eenieder is nodig.” (uit homilie Ben. XVI) liefde God = basis waardigheid mens; waardigheid mens niet afhankelijk van vermogens mens, bv. bewustzijn encycliek verwijst hier naar toespraak/lezing in context vieren met mensen met een handicap impliciete kritiek op bepaalde vormen van theologie/filosofie die relatie God/mens te zeer vanuit vermogens mens bekijken bv. deep incarnation, stelling dat mensen op unieke wijze op Gods oproep kunnen ingaan vanwege hun intellectuele vermogens: wat met mensen met ASS? bv. eigen onderzoek: veel belang aan vermogen tot kritische reflectie – maar wat met kinderen met mentale beperkingen; hoe bieden we hen goed godsdienstonderwijs aan?
  3. Breuk in deze relaties, buiten én in onszelf = zonde (n° 66) cf. verkeerd begrepen “meesterschap” over de aarde (dominion, stewardship, kinship model) vgl. Jezus: “Bemin God en bemin uw naaste als uzelf. Een ander gebod, groter dan deze twee, is er niet" – m.a.w. 3 relaties horen samen, liefde God = fundament verbreken relaties: zonde - vgl. verhaal Kaïn en Abel in n° 70 dit betekent: zorg voor natuur = verbonden met gerechtigheid zie ook: profeten, Babylonische gevangenschap n° 74: “Als hij (God) het universum kon scheppen (telst: schapen?) uit het niets, kan hij ook tussenkomen in deze wereld en elke vorm van het kwaad overwinnen. Bijgevolg is onrecht niet onoverwinnelijk.”
  4. gebruik werkwoorden: suggereert “een relatie van wederzijdse verantwoordelijkheid tussen de mens en de natuur” – kinshipmodel, mens verbonden door ‘familiebanden’ met natuur – in elk geval geen absoluut eigenaarschap (n° 67) wijst op Bijbelse normen voor omgaan met natuur, die “tiranniek antropocentrisme” onmogelijk maken – niet de mens is centraal, maar de schepping als geheel – zie ook eigen waarde elk schepsel – ‘zijn’ staat boven ‘nuttig zijn’ intellectuele vermogens mens zijn opgave (n° 69): wijsheid zoeken, dezelfde wijsheid als waarmee God de aarde heeft geschapen God blijft mensen trouw: Noach – blijven mensen God trouw? Geen spiritualiteit zonder geloof in Schepper -> beste dam tegen antropcentrisme
  5. n° 81: erkenning evolutie, maar: “In zich heeft ieder van ons een persoonlijke identiteit die hem toelaat om met anderen en met God zelf in dialoog te treden. Het vermogen om te denken, te argumenteren, creatief te zijn, te interpreteren, kunstwerken te scheppen, en nog andere ongekende mogelijkheden, verwijst naar iets unieks dat het fysische en biologische overstijgt.” inzet: mens mag niet tot object gereduceerd worden. Vraag is of wetenschap dit per se doet. Vraag is of alles uit dit lijstje onverklaarbaar is voor wetenschap. Principieel risico: God of the Gaps. Tegelijk: Kan wetenschap het particuliere, de individuele persoonlijkheid, bv. van een kunstenaar, een moeder, … volledig verklaren? En is uit materie niet inderdaad iets nieuws ontstaan, waarvan God zag dat het goed was? En: gaat het hier niet om verwittiging dat alleen bril wetenschap opzetten niet hele plaatje laat zien, dat ook andere perspectieven nodig zijn, dan om feitelijke discussie of er nu wel/niet zoiets als de ziel bestaat? aansluitend: andere levende wezens ook niet reduceren tot object – object is steeds in positie zwakste – vandaar: sterk beeld dat mensen geboren zijn uit de rots! doel evolutie volheid God: niet: volheid mens – opnieuw: geen antropocentrisme! terugkeer schepping – in vrijheid – naar God: n° 83
  6. teruggrijpen naar Middeleeuwse begrip: natuur = boek van God relationaliteit leven = voornaamste beeld “onuitputtelijke rijkdom God” God roept ons doorheen schepping op om met Hem in relatie te treden vandaar: geen probleem dat cognitieve wetenschappen wijzen op belang verwondering in ontstaan religieuze overtuigingen! n° 84: erkenning natuurlijke omgeving waarin we opgroeien als bepalend voor identiteit – ook als die omgeving een stad is: “Wie opgroeide in de bergen, of wie als kind gehurkt water uit de rivier dronk, of wie speelde op het plein van zijn wijk, voelt zich geroepen om zijn eigen identiteit terug te vinden als hij naar deze plaatsen terugkeert.” bedenking: wat betekent dit voor ons? welke opdracht zit hieronder besloten: scheppen van leefbare ruimte!
  7. Religie deel deep history mensheid niche construction: levende wezens beïnvloeden hun omgeving, net als omgekeerd: voortdurende feed-back relatie voor mens: via cultuur – natuur beïnvloedt dus ook cultuur! (bv. ondergang cultuur Paaseiland tgv uitputting ecologisch systeem) cultural niche construction: niet alleen plaats vinden in ecologisch systeem, maar die plaats ook mee vorm geven. geschiedenis ‘groeit’ Religie deel natuur – deel evolutionaire geschiedenis mens – theologisch: deel van voortdurende dialoog God-mens natuurlijke wijsheid? openbaren toekomstmogelijkheden?
  8. niche construction – mogelijkheden voor de toekomst openen
  9. niche construction: suggesties tot handelen
  10. Bijbelse verhalen openbaren mogelijkheden voor de toekomst vanuit wijsheid van het verleden interpretatie altijd nodig, letterlijke lezing gaat in tegen dialogale karakter openbaring, relationele karakter schepping
  11. Cf. encycliek: spreekt over “motieven die uit de spiritualiteit voortvloeien” (n° 216) beeld: Harmonia Rosales, Creation of God – wil ingaan tegen gebruik witte man als normatief model – vgl. met eerdere opmerkingen over God & gender!
  12. - nodig voor aanpakken culturele crisis: fundamenteel bewustzijn onderlinge afhankelijkheid
  13. individueel: door keuzes te maken als consument dwingen van politieke en economische machthebbers om andere keuzes te maken. n° 206: “Het staat vast dat als de gewoonten van mensen de winst van ondernemingen aantast, deze zich gedwongen voelen om op een andere wijze te produceren.”
  14. kritiek op mythen moderne tijd: milieuopvoeding wordt zo in kader levensbeschouwelijke dialoog geplaatst – nodig: kritische zin, kennis traditie, open geest, … voortdurende vraag vanuit Bijbelse verhalen: Is dit de wereld waarvan God zag dat het goed was? bedoeling = verspreiden van een nieuw denkmodel (n° 215), ingaan tegen consumptiemodel vele plaatsen van opvoeding: school, gezin, catechese, seminaries, … ecologisch burgerschap: interessante term, omdat hiermee duidelijk het levensbeschouwelijke in debat over burgerschap wordt gebracht + burgerschap breder wordt gezien dan alleen in termen van integratie in bestaande samenleving - sluit ook aan bij dualiteit onderwijs: enerzijds socialisatie, dus behouden bestaande samenleving – anderzijds subversief karakter: samenleving bevragen en veranderen
  15. gemeenschappelijk: indivduen kunnen door maatschappelijke systemen hun vrijheid verliezen (n° 219) – daarom nood aan vereniging van mensen – zie ook de rol die Kerk kan spelen (n° 214) in bewust maken mensen
  16. dankbaarheid: wereld is een gave, door God in liefde geschonken belangeloosheid: in stilte gebaren van ‘edelmoedigheid’ stellen – bv. individuele daad van recycleren: afval sorteren als spirituele daad…!? bewustzijn verbondenheid: mensen vormen “met de andere wezens van het heelal (!dus niet alleen de aarde, cf. theologische reflecties op mogelijkheid buitenaards leven en impact hiervan op scheppingsgeloof!) een schitterende universele gemeenschap” dieper dan: ecologische relaties – cf. beeld ‘geboren worden uit de Vader/de rots’: kinship, familieverbondenheid met natuur, alle geschapen uit Liefde mens geschapen naar Gods beeld: opgave mens, cf. Hefner: mens worden, niet mens zijn ook: gave creatieve vermogen (Sölle) encycliek, n° 220: “Hij beschouwt zijn eigen superioriteit niet als een reden voor persoonlijke roem of onverantwoordelijke overheersing, maar als een andere capaciteit die hem op haar beurt een zware verantwoordelijkheid oplegt die voortvloeit uit zijn geloof.” = uitleg bij ‘verantwoordelijkheid opnemen’ soberheid: voorbeeld van dankgebed aan tafel: herinnert aan afhankelijkheid van God, verbondenheid met leven/Liefde dat/die ons draagt, roept op tot soberheid (niet verspillen wat anderen je schenken), enz… - vgl. met eenvoudige duiding communie – zie ook stuk over samcramenten, bv. n° 225, gebruik materialen (olie, water, vuur,…) – benadrukt belang van én waardering voor het lichamelijke lees n° 229 als samenvatting van wat op het spel staat – leg samen met n° 236-237 over eucharistie: daad van kosmische liefde, “verenigt hemel en aarde, omarmt en doordring heel de schepping” – niet alleen omdat brood verwijst naar de aarde, maar ook (vooral) omdat brood Christus, dus de Schepper, aanwezig stelt – wij komen elke zondag terug naar Hem die ons uit Liefde geschapen heeft; wij komen tot rust bij Hem