Berrezarkuntzako langile mugimendu bizkaitarraren bilakaera aztertzeko artikulua eta horren iruzkina zuzentzeko urratsak

1. LA LUCHA DE CLASES ASTEKARIAN
AGERTURIKO ARTIKULUA (1896-V-23)
Egilea: MENTXU GANDARIAS IPIÑA

2. LA LUCHA DE CLASES ASTEKARIKO ARTIKULUA (1896-05-23)
Bizkaiko Langileei:
(...) Bizkaiko meatzeetako langileak maiatzaren 1ean bildu ziren Gallartako frontoian eta
manifestazio zaratatsuak egin zituzten meatze eskualde hartako erregetxoek derrigorrezkotzat jotzen
zituzten kuartel eta dendak mantentzearen aurka. Gainera, botere publikoei edo haien ordezkariei
haiek berehala eta erabat desagerrarazteko eskatuko zien batzordea eratu zuten. (...)
Meatzeetako langileak greban altxatu ziren 1890ean, lanaldia murriztea eta derrigorrezko barrakoi
eta dendak kentzea aldarrikatuz. (…)
Gaur egun, onerako edo txarrerako, 1890ean ezarritako lanaldiarekin jarraitzen da, baina
derrigorrezko barrakoi eta dendei dagokienez, lehenengo grebaren aurreko egoeratik oso hurbil
daude meatze zona guztian.
Bizkaian, legeak gutxietsiz eta mendeko izaera liberala murriztuz, nahitaezko baldintza da lanean
onartua izateko, etxe ez higienikoetan bizitzea eta janariak, onak edo txarrak (ia beti txarrak eta
eskandaluzko prezioetan), denda jakin batzuetan erostea.
Hori, gure iritziz, horrenbeste aldiz eskatzen den lan askatasunari egiten zaion eraso larria, osasun
eta higiene legeei egiten zaien iraina eta, batez ere, inongo gobernu kultuk onartu behar ez lukeen
gizakiaren aurkako zapalkuntza da.
Baina Bizkaiko meatzeetako langileek, esklabotasun berri eta higuingarriaren ikur diren derrigorrezko
kuartel eta dendak desagerrarazteko, grebarako legezko eskubidea aldarrikatuko dute, gobernuak eta
agintariek benetako krimenak egiten dituzten kontzientziarik gabeko zapaltzaileen aseezintasunari
muga jarri behar zaionik uste ez badute ere.
La Lucha de Clases (Bilbo), 1896-05-23.

3. LA LUCHA DE CLASES ASTEKARIKO ARTIKULUA (1896-05-23)
Bizkaiko Langileei:
(...) Bizkaiko meatzeetako langileak maiatzaren 1ean bildu ziren Gallartako frontoian eta
manifestazio zaratatsuak egin zituzten meatze eskualde hartako erregetxoek derrigorrezkotzat jotzen
zituzten kuartel eta dendak mantentzearen aurka. Gainera, botere publikoei edo haien ordezkariei
haiek berehala eta erabat desagerrarazteko eskatuko zien batzordea eratu zuten. (...)
Meatzeetako langileak greban altxatu ziren 1890ean, lanaldia murriztea eta derrigorrezko barrakoi eta
dendak kentzea aldarrikatuz. (…)
Gaur egun, onerako edo txarrerako, 1890ean ezarritako lanaldiarekin jarraitzen da, baina derrigorrezko
barrakoi eta dendei dagokienez, lehenengo grebaren aurreko egoeratik oso hurbil daude meatze zona
guztian.
Bizkaian, legeak gutxietsiz eta mendeko izaera liberala murriztuz, nahitaezko baldintza da lanean
onartua izateko, etxe ez higienikoetan bizitzea eta janariak, onak edo txarrak (ia beti txarrak eta
eskandaluzko prezioetan), denda jakin batzuetan erostea.
Hori, gure iritziz, horrenbeste aldiz eskatzen den lan askatasunari egiten zaion eraso larria, osasun eta
higiene legeei egiten zaien iraina eta, batez ere, inongo gobernu kultuk onartu behar ez lukeen
gizakiaren aurkako zapalkuntza da.
Baina Bizkaiko meatzeetako langileek, esklabotasun berri eta higuingarriaren ikur diren derrigorrezko
kuartel eta dendak desagerrarazteko, grebarako legezko eskubidea aldarrikatuko dute, gobernuak eta
agintariek benetako krimenak egiten dituzten kontzientziarik gabeko zapaltzaileen aseezintasunari
muga jarri behar zaionik uste ez badute ere.
La Lucha de Clases (Bilbo), 1896-05-23.

4. LA LUCHA DE CLASES ASTEKARIKO ARTIKULUA (1896-05-23)
Bizkaiko Langileei:
(...) Bizkaiko meatzeetako langileak maiatzaren 1ean bildu ziren Gallartako frontoian eta
manifestazio zaratatsuak egin zituzten meatze eskualde hartako erregetxoek derrigorrezkotzat jotzen
zituzten kuartel eta dendak mantentzearen aurka. Gainera, botere publikoei edo haien ordezkariei
haiek berehala eta erabat desagerrarazteko eskatuko zien batzordea eratu zuten. (...)
Meatzeetako langileak greban altxatu ziren 1890ean, lanaldia murriztea eta derrigorrezko barrakoi
eta dendak kentzea aldarrikatuz. (…)
Gaur egun, onerako edo txarrerako, 1890ean ezarritako lanaldiarekin jarraitzen da, baina
derrigorrezko barrakoi eta dendei dagokienez, lehenengo grebaren aurreko egoeratik oso hurbil
daude meatze zona guztian.
1896ko Maiatzaren 1ean Bizkaiko
meagintzako langileek egindako
aldarrikapenak
Aurrekaria gogoratu: 1890eko Greba Handia
Denboran lorturikoaren
balorazioa
Bizkaian, legeak gutxietsiz eta mendeko izaera liberala murriztuz, nahitaezko baldintza da lanean
onartua izateko, etxe ez higienikoetan bizitzea eta janariak, onak edo txarrak (ia beti txarrak eta
eskandaluzko prezioetan), denda jakin batzuetan erostea.
Hori, gure iritziz, horrenbeste aldiz eskatzen den lan askatasunari egiten zaion eraso larria, osasun
eta higiene legeei egiten zaien iraina eta, batez ere, inongo gobernu kultuk onartu behar ez lukeen
gizakiaren aurkako zapalkuntza da.
Baina Bizkaiko meatzeetako langileek, esklabotasun berri eta higuingarriaren ikur diren derrigorrezko
kuartel eta dendak desagerrarazteko, grebarako legezko eskubidea aldarrikatuko dute, gobernuak
eta agintariek benetako krimenak egiten dituzten kontzientziarik gabeko zapaltzaileen
aseezintasunari muga jarri behar zaionik uste ez badute ere.
La Lucha de Clases (Bilbo), 1896-05-23.
Printzipio liberalak zapalduta. Gobernu
burgesek ez dute ezer egiten
Grebarako eskubidearen aldeko aldarrikapena

5. ENKARTERRIAK

8. 2.TESTUAREN IZAERA
TESTU MOTA
JATORRIAREN
ARABERA
FORMAREN
ARABERA
EDUKIAREN
ARABERA
Aztergai dugun testuaren edukia
•Lehen mailako informazioa,
testu historikoa
•Testu narratiboa da, “Lucha de
Clases” aldizkari sozialistan
argitaraturiko kazetaritza-testua
da, artikulu bat.
Aztergai dugun testuaren edukia
sozio-ekonomikoa da, Berrezar-
kuntzako Bizkaiko meatzeetako
langileen bizi- eta lan-baldintzen
inguruko informazioa jorratzen
baitu.

9. La Lucha de Clases aldizkari sozialistan argitaratu zen, beraz,
sozialistak dira testuaren egilea edo egileak. Egile bakarreko
testua dela esango genuke.
Sozialismoa oso bizkor zabaldu zen Euskal Herrian zehar,
honetan zalantzarik gabe, asko lagundu zuen La Lucha de
TESTUAREN EGILEA
Clases-kazeta agertzeak. La Lucha de Clases aldizkaria 1894an
Tomás Meabek sortu zuen, abertzaletasunetik alde egin
ondoren, astekariaren izenak agerian jartzen ditu bertan
garaturiko ideiak eta joera. Marxismoa sistema kapitalistaren
kontraesanak aztertzen saiatu zen; marxistentzat klaseen
borroka zen historiako gizarte-aldaketaren eragilea. Ekoizpen-
modu kapitalista honen ezaugarria burgesen ( ekoizpen-bideen
jabeak ) eta proletarioen arteko klase-borroka zen.

10. TESTUAREN HELBURUAK
•Testu publikoa da eta Bizkaiko langile sozialistei dago
zuzenduta hasiera batean, beranduago nazio osora
zabaldu ziren Bizkaiko meategietako langileen
aldarrikapenak beste aldizkari sozialisten bitartez.
•Testuaren helburua XIX.mende bukaerako Bizkaiko
meatzeetako langileen egoera salatzea/langileen
borroketan lorturikoa baloratzea eta euren aldarrikapen
sozio-ekonomikoak lortzeko mobilizazioaren (grebaren)
beharra azpimarratzea.

11. •Testua XIX. mendearen bukaeran, Espainiako Aro Garaikideko
Berrezarkuntza garaian, lehenengo etaparen bukaeran, hau da, Maria
Kristinaren erregeordetzaren azken urteetan (1885–1902),
Industrializazioaz batera, Langile Mugimendua garatzeko garaian,
Espainia eta Kubaren arteko bigarren guda (1895-98) hasita zegoenean,
1896ean kokatzen da.
•Kokapen geografikoari dagokionez, Bizkaiko Gallarta eta horrekin batera
TESTUAREN KOKAPENA
•Kokapen geografikoari dagokionez, Bizkaiko Gallarta eta horrekin batera
meatze-gune nagusiak dira protagonistak. Horiexek izan ziren Bizkaiko
industrializaioaren jatorria eta abiapuntua.
Bizkaiko meatzaldea, probintziaren mendebaldean, Enkarterrietan zegoen
kokatuta, ondorengo udalek osatzen zuten: Abanto-Zierbana, Ortuella,
Trapagaran, Muskiz, Galdames, Sopuerta, Güeñes eta Barakaldo.
Gallartako herrian, aire zabaleko burdin-ustiapen handiena zegoen eta,
lege metaliko altuko minerala eta prezio merkekoa erauzten zen.

12. OINARRIZKO IDEIEN
SAILKAPENA
3.TESTUAREN AZTERKETA
SAILKAPENA

13. 3.TESTUAREN AZTERKETA
Ideia horiek modu logikoan eta hierarkikoan aurkeztuko ditugu
OINARRIZKO IDEIEN SAILKAPENA: GOGORATU!!!
Azpimarraketez baliatuko gara ideia nagusiak bereizteko
Ideia horiek modu logikoan eta hierarkikoan aurkeztuko ditugu
Ezin dira testuan agerturiko esaldiak hitzez hitz kopiatu
Informazio zehatza, egokia, ondo idatzia,…..izango da
Ezin dugu testuan ez dagoen informazioa eman

14. LA LUCHA DE CLASES ASTEKARIKO ARTIKULUA (1896-05-23)
Bizkaiko Langileei:
(...) Bizkaiko meatzeetako langileak maiatzaren 1ean bildu ziren Gallartako frontoian eta
manifestazio zaratatsuak egin zituzten meatze eskualde hartako erregetxoek derrigorrezkotzat jotzen
zituzten kuartel eta dendak mantentzearen aurka. Gainera, botere publikoei edo haien ordezkariei
haiek berehala eta erabat desagerrarazteko eskatuko zien batzordea eratu zuten. (...)
Meatzeetako langileak greban altxatu ziren 1890ean, lanaldia murriztea eta derrigorrezko barrakoi
eta dendak kentzea aldarrikatuz. (…)
Gaur egun, onerako edo txarrerako, 1890ean ezarritako lanaldiarekin jarraitzen da, baina
derrigorrezko barrakoi eta dendei dagokienez, lehenengo grebaren aurreko egoeratik oso hurbil
daude meatze zona guztian.
1896ko Maiatzaren 1ean Bizkaiko
meagintzako langileek egindako
aldarrikapenak
Aurrekaria gogoratu: 1890eko Greba Handia
Denboran lorturikoaren
balorazioa
Bizkaian, legeak gutxietsiz eta mendeko izaera liberala murriztuz, nahitaezko baldintza da lanean
onartua izateko, etxe ez higienikoetan bizitzea eta janariak, onak edo txarrak (ia beti txarrak eta
eskandaluzko prezioetan), denda jakin batzuetan erostea.
Hori, gure iritziz, horrenbeste aldiz eskatzen den lan askatasunari egiten zaion eraso larria, osasun
eta higiene legeei egiten zaien iraina eta, batez ere, inongo gobernu kultuk onartu behar ez lukeen
gizakiaren aurkako zapalkuntza da.
Baina Bizkaiko meatzeetako langileek, esklabotasun berri eta higuingarriaren ikur diren derrigorrezko
kuartel eta dendak desagerrarazteko, grebarako legezko eskubidea aldarrikatuko dute, gobernuak
eta agintariek benetako krimenak egiten dituzten kontzientziarik gabeko zapaltzaileen
aseezintasunari muga jarri behar zaionik uste ez badute ere.
La Lucha de Clases (Bilbo), 1896-05-23.
Printzipio liberalak zapalduta. Gobernu
burgesek ez dute ezer egiten
Grebarako eskubidearen aldeko aldarrikapena

15. “La Lucha de Clases” Bizkaiko aldizkari sozialistan argitaraturiko
artikulu honetan dauden ideia nagusiak hauexek dira:
• 1896ko Maitzaren Lehena ospatzeko Bizkaiko meatzeetako
langileek Gallartan kontzentrazioa egin zuten. Horien
eskakizun nagusiak bideratzeko (lanean onartua izateko
meategietako jabeen barrakoietan bizitzeko eta euren dendetan
erosteko beharren desagerpena) batzorde bat eratu zuten.
OINARRIZKO IDEIEN SAILKAPENA
erosteko beharren desagerpena) batzorde bat eratu zuten.
• 1890ean, Bizkaiko meatzeetako eta industrietako langileek
egindako greban aldarrikapenak oso antzekoak ziren. Egileak
balorazio negatiboa egiten du: ez da hobekuntza handirik egon
6 urte horietan.

16. • XIX.mendean, politika liberala finkatu zen Espainian baina
liberalismoaren printzipio nagusiak ukatzen ziren Bizkaian,
askatasuna galarazten zitzaielako meategietako langileei.
• Agintari politikoek ez zuten enpresarien jarduera kontrolatzeko
ezer egiten, beraz, Bizkaiko meategietako langileek euren
OINARRIZKO IDEIEN SAILKAPENA
ezer egiten, beraz, Bizkaiko meategietako langileek euren
aldarrikapenak lortzeko grebarako eskubidea defendatzen
zuten.

17. TESTUINGURUA POLITIKOA
•SARRERA: garaia, urtea, Maria Kristinaren erregeordetza.
•CÁNOVASEN SISTEMAREN OINARRIAK:
•1876ko Konstituzio kontserbadorearen ezaugarriak
•Txandakatze-sistema eta hori lortzeko iruzurra eta jauntxokeria
•Administrazio oso zentralizatua
•Bake militar eta soziala
•TXANDAKATZE-SISTEMATIK AT GERATURIKO OPOSIZIOA:•TXANDAKATZE-SISTEMATIK AT GERATURIKO OPOSIZIOA:
•Errepublikarrak
•Anarkistak
•Sozialistak
•Nazionalistak. Sabino Aranaren agerpena eta EAJren sorkuntza
(1895)
• URREZKO ETAPAREN KRISI POLITIKO NAGUSIAK
•El Pardo Ituna
•Kubako Gerra (1895-98)

18. TESTUINGURUA
•Klase-gizartea ezarri zen sistema liberalarekin batera.
•Gizartean berdintasun juridikoa, norbanakoaren askatasuna
eta jabetzaren eskubidea nagusitu ziren, pribilegioak baztertuz.
Konstituzio liberalaren garrantzia eskubideak/ betebeharrak
zehazteko.
•Gizartea jabetzaren/ondasunaren arabera antolatuta zegoen:
SOZIALA
•Gizartea jabetzaren/ondasunaren arabera antolatuta zegoen:
•a)-Gizarte-klase boteretsuena. Boto kontserbadorea
• b)-Erdi-mailako klaseak. Boto errepublikarra
•c)-Behe-mailako klaseak. Boto ezkertiarra. Hirietako eta
nekazal mundukoak.
•Bizkaiko industrializazioa, etorkinen kopuru handia, hirien
hazkundea, gizarte tradizionalaren galera, proletalgoaren
garrantzia Nerbioi ibaiaren ezkerraldean, UGT eta PSOEren
hedapena udalerri industrializatuetan.

19. •Bi eredu estatu barruan: EKONOMIA DUALA.
•Nekazaritza tradizionalaren iraupena. Madozen desamortizazioaren
ondoriozko nekazarien egoera larria.
•INDUSTRIALIZAZIO BERANTIARRA, motela. Zergatiak:
•Ezegonkortasun politikoa.
•Nekazaritza tradizionalaren iraupena.
•Barne eskaera txikia.
•Lehengaien arazoa, lehiakortasun eza.
•Garraiobideen gabeziak,….
•Prozesu industriala bultzatzeko aurreko etapetako neurri nagusiak:
•1855eko Burdinbide Legea
EKONOMIKOA
•1855eko Burdinbide Legea
•1869ko Arantzel Legea
•1871eko Meatze Legea
•Kapitala erakartzeko elementu positiboak Berrezarkuntzan:
•Egonkortasun politikoa. Cánovasen sistema
•Kubako hondamenaren osteko kapitalen itzulera
• PROTEKZIONISMOA prozesu berantiarra babesteko
•Bizkaiko burdin ez-fosforikoen meategien aberastasuna eta beste
aldeko faktoreak. Bessemer bihurgailua. Probintziaren
industrializazioaren bilakaera. KONTZERTU EKONOMIKOAK

20. •Burdin ez-fosforikoaren eskaeraren gorakada
XIX.mendearen erdialdetik. Bessemer. Bizkaiko aire
zabaleko meategiak.
•Kualifikatu gabeko lana eta ordezkatzeko erreztasuna.
Etorkinen garrantzia.
•Langile-kontzientzia sortzeko zailtasunak.
AURREKARIAK
•Langile-kontzientzia sortzeko zailtasunak.
•UGTren nagusitasuna Bizkaian. Facundo Perezagua.
•1890eko Greba Handiaren ezaugarriak. Ondorioak.

21. •Bizkaiko langile mugimenduaren bilakaera
Alfontso XIII.aren garaian.
•Perezaguaren ordezkapena: Indalecio Prieto eta
jarrera aldaketa PSOEn.
•ELA sindikatu abertzaleren jaiotza
•CNT sindikatu anarkistaren presentzia
•Sindikatu katolikoak (“Rerum Novarum”en
ONDORIOAK
•Sindikatu katolikoak (“Rerum Novarum”en
eragina)
•Berrezarkuntzaren sistemak aurrera jarraitzeko konpondu behar
zituen arazo larrien artean beheko klaseen erreibindikaziaok
zeuden. Lorturiko berrikuntzak: emakumeen eta haurren lana
(1900); lan-istripuak (1900); igandeko atsedena eta Gizarte
Erreformen Institutuaren sorrera (1904); greba-eskubidea (1909);
Laneko Ikuskapenaren Araudia (1906), laneko istripuen gaia arautzeko
eta Aurreikuspen Institutua Nazionala sortu zuen Legea (1908),…

22. Meatzeetako langileen lan-baldintzak eta langile mugimenduaren lehenego urra-
tsak Espainiako industrializazioan eta zehatzago, Bizkaiko proletargoen eskaerak
ezagutzeko eta aztertzeko testu honen baliogarritasuna eta garrantzia azpimarra
dezakegu. Halere, ez da hori ezagutzeko ezinbesteko dokumentua informazio
iturri ugari baitago.
Lehenengo parrafoen informazioaren sinesgarraitasuna eta objetibotasuna ezin
da zalantzan jarri. Kazetaritza testua den aldetik, informazio zehatza eta argia,
ematen du egileak. Badaki, gainera, irakurlearen maila akademikoa nahiko apala
DOKUMENTUAREN BALORAZIOA
ematen du egileak. Badaki, gainera, irakurlearen maila akademikoa nahiko apala
dela, beraz, ez du deskribapena hornitzen. Analizatzen den langileen egoera
errealitatetik nahiko hurbil zegoela baiezta dezakegu.
Azken bi parrafoetan, ordea, sozialisten irakurketa “gure iritziz” agertzen da.
Egileak langileen eskubideen zapalkuntza kritikatzen du, oso era gogorrean
gober-nu eta agintarien jarrera salatzen du (“kontzientzarik gabeko zapaltzaileen
asee-zintasuna”) eta langileen tresna nagusiaren erabilpena, greba, defendatzen
du. (garai hartan debekatuta). Hemen subjektibotasuna nabarmena da. Langileen
aldeko ikuspegia islatzen du, Perezaguak defendaturiko ugazabeen aurreko jarrera
erradikala.

23. DOKUMENTUAREN BALORAZIOA
Hasierako meatzeetako langileen erreibindikazioek helburu sozio-ekonomikoak
zituzten, ez ziren erregimen politikoaren aurkako ekintzak. Baina gobernu liberalen
erantzun falta zela-eta, proletalgoaren erantzunak gogortu ziren eta salto
kualitatiboa eman zuten aldarrikapen sozialekin batera protesta politikoa ere
agertzean. Lanaldien murrizketak eta hauteskunde garbietarako deialdiaren
beharra nahasten ziren, orduan, euren manifestazioetan. Gobernu liberalen
diskurtsoa zalantzan ipini zuten eta goi-burgesiaren gehiegizko botereari amaieradiskurtsoa zalantzan ipini zuten eta goi-burgesiaren gehiegizko botereari amaiera
emateko politikan parte hartu behar zeladefendatu zuten.