kasaysayan

1. PAMBUNGAD NA PANALANGIN

2. ENERGIZER
A
G
A
D
O
OD
A
N
C
E

3. FOOD FOR THOUGHT

4. AngPanitikanngating
mgaKatutubongPilipino
bagodumatingangmga
dayuhan

6. Angpanitikanaykapatidnababaengkasaysayan.Ang
panitikan,tuladngkasaysayan,aynagtataglayng mga
ulatukolsamganaganapsaisanglahiatmga naisipna
dakila at marangal ng lahing ito. Samantalang ang
kasaysayan ay tukuyan at naglalarawan ng hubad na
katotohanan, ang panitikan ay nagagayakan ng
magagarangdamitngpagpapahayagatnakukulayanng
malikhaingguni-guningmgaakda.W
ikanganiLong,
angpanitikanay“
m
g
anaisulatnatalangpinakamabuting
kaisipanatd
a
m
d
a
m
i
nngtao.”

7. Ayon kay Dr. Jose Villa Panganiban

8. ANG PANITIKAN
ay ang magandang pag-aaral na
pansemantika
panitikan.
ng salitang
Ang salitang
panitikan aniya, ay binubuo ng
pang– na unlapi, ng salitang ugat
at ng –an na hulapi. Nagiging
ang pang- kung inuunlapi sa
salitang nagsisimula sa mga titik
t, d, l, r
, at s, karaniwang ding

9. SARILING PANITIKAN BAGO
DUMATING ANG MGA KASTILA
Angatingmganinunoaymaysarilingpanitikanbagopaman
dumatingsinaMagallanessaPilipinas. Nagtataglayangpanitikang
itongkasaysayanngatinglahi– mgakuwentongbayan,alamat,
epiko,kantahingbayan,karunungang-bayan:salawikan,kasabihan,
bugtong,palaisipan,atibapa.

10. ANG PANITIKANG
PILIPINO:
Ang panitikang Pilipino ay katulad din ng
panitikan ng alinmang bansa sa daigdig na
sumasaklawsapasalitaopasulatnanagpapahayagng
mgadamdamingukol samgagawiat kaugaliang
panlipunan, paraan ng pamumuhay
, kaisipang
pampulitika, at mgakapaniwalaang panrelihiyon,
ang kanilang mga adhikain, ang kanilang mga
pangarap–mulapasa bukangliwaywayngkanilang
mgakabihasnanhanggangsakasalukuyan.

11. DALAWANG URI NG PANITIKAN
Nasusulat
Pagsasaling-bibig

12. PAGSASALING-DILA

13. NASUSULAT

14. a e -3- 0 - U
c : )
b a
A L I B A T A
JM:GA P A T I N I G
3
k a
J K G A K A T I N I G
J :
a. ga ha la
n
a _
a t
a r
a
_
n
g
a
-- = ·
ma
? / l·
y
a
"""""'
.,

15. Pagsunog sa ating matatandang
panitikan sa Pilipinas

16. Nguni’t ang di nasunog ay ang mga
kantahing bayan, mga bugtong, mga
salawikain, at kasabihan, at iba pa,
sapagkat ang mga ito’y nagpasalin-
salin sa bibig ng mga tao.

17. MGA UNANG TAO SA PILIPINAS

18. ANG MGA
ITA Ang mga negtritong kilala sa
tawag na ita, ayta, o agtas ay
siyang mga unang nanirahan sa
ating mga pulo. Sila ay abalang
lagi sa paghahanap ng
iakabubuhay sa tulong ng pana at
buslo. Palipat-lipat sila ng tirahan
kaya’t di sila nagkapanahon sa
sining nang lampas sa mga bulong
at kasabihan.

19. ANG MGA
INDONES Nakarating sa Pilipinas may 8,000 taon
na
malalaking pangangatawan, maitim na
balat, makapal na labi, malaking ilong at
pangahan. May kabihasnan silang higit sa
mga Negrito. -may pamahalaan -
Nagsusuot ng damit -nagluluto ng
pagkain -nagsasaing sa tukil -marunong
magpanginas ng apoy. Mayroon silang
alamat at mga epiko, mga pamahiin at
mga bulong na pangmahiya.

20. ANG MGA Intsik na
manggugusi
Tinawag na mga “mangugusi” ang mga
intsik na lahing Hakka na nagbuhat sa
Fukien (Tsina) sapagka’t kanilang
inilagay sa gusi ang bangkay ng isang
o nunong namatay at
doon din sa kanilang
magulang
ibinabaon
kalooban. Ang salita nating “gusi” ay
galing sa kanila. Sumapit sila rito mula
noong 300 hanggang 800 A.D.
Nanirahan sila sa pulo ng Batangas at
Babuyanes, sa hilagang tabing-dagat ng
luson, saTayabas, Sorsogon, Silangang

21. ANG MGA
BUMBAY Ay nakarating sa Pilipinas noong
ika-12 dantaon. Ang unang sapit ng
mga Bumbay
Borneo at
ay
sila’y
nanggaling sa
nagdala ng
pananampalatayang Budismo, Epiko
at Mahika. Ang Ikalawang sapit ay
nanggaling sa Java at Borneo din
noong ika-13 na siglo, nagdala sila ng
pananampalatayang Bramanistiko at
panitikang epiko, awiting bayan at
liriko. Marami ding mga salitang

22. ANG MGA arabe at
persyano Dumating ang mga Arabe sa
Pilipinas noong 890 A.D. hanggang
ika- 12 siglo, ngunit ang nagdala ng
pananampalatayang Muslim ay ang
tinatawang na “Hadramaut Sayyid”
mga misyonerong Arabe na
nanggaling sa Malaysia at dumating
sa Pilipinas noong ika 16-siglo.
ang maraming
na
Kasama nila
mangangalakal
Persiyano, sila’y nanirahan
Arabe at
sa

23. ANG MGA
malay
Tatlong pangkat ng mga Malay ang nakarating sa
Pilipinas
1.(kumulang humigit sa 200 taon bago namatay si Kristo
at 100 taon pagkamatay ni Kristo.) Ang mga Malay na
ito’y nagdala ng kanilang pananampalatayang pagano
at mga awiting pangrelihiyon. Sila’y nangagtira sa
kabundukan ng Luzon at sila ang mga ninuno ng mga
Igorot, Bontok atTinguianes.
2. (200 hanggang 1300 taon pagkamatay ni Kristo.) mga
ninuno ng mga Tagalog, Bisaya, Ilokano at mga iba pa.
Sila’y may dalang wika, alpabeto
bayan, kuwentong bayan, mga
(alibata), awiting
alamat at mga
karunungang bayan. Ang mga ito bagama’t mga tubong
Malaysia ay kung saan-saan nanggaling na mga kalapit
bansa gaya ng Borneo, Malacca at Indonesya at
pagdating sa Pilipinas ay kumalat sila sa iba’t ibang

24. GALING SA TATLONG URING ITO ANG MGA
MALAY ANG ATING MGA PANITIKAN BAGO
DUMATING ANG MGA KASTILA

25. ANG MGA
malay
Ang mga alamat ng Kombodya (Indo-
Tsina) ay may mga katangiang
matatagpuan sa matandang tradisyon
at talaalamatan ng Palawan at
Mindoro at sa mga ilang pulo sa Sula.
May mga alamat sa Sulu na
Dampuan, bayaning Siamese
bumabanggit sa bayaning Orang-
noong
uanag panahon. Katulad ng mga
silabaryo sa peninsula ng Indo-Tsina
ang matandang alpabeto ng mga taga-

26. ANG MGA
madyapahit
Ang Imperyo ng Madjapahit na ang
pinaka sentro ay Java sa Indonesya ay
naging napakamakapangyarihan at
maraming mga kalapit bansa ang
nasakop. Kabilang dito ay Indo-Tsina,
Siam, Anam,
Kaya’t ang Pilipinas
Tonkin at
ay
Cambodia,
Pilipinas.
nagkaroon ng impluwensiya ng mga
bansang nabanggit lalo na sa panitikan.
Ang mga kuwentong bayan ng Cebu,
Panay, Negros at Palawan ay katulad ng

27. ANG MGA
intsik
Ang mga Intsik ay nakarating sa
Pilipinas sa pagitan ng ikatlo hanggang
ikawalong siglo.Ang mga Intsik ay
nagdala ng kanilang wika- kaya’t
mahigit sa 600 salitang Intsik ay bahagi
na ng wikang Pilipino.Ang mgasalitang
gusi, susi, mangkok, talyasi, kawali,
kawa, bakya, tingi, Ingkong, Impo,
bayaw, inso, kuya, diko, sangko at mga
iba pa ay nanggaling sa Intsik.Ang ilang
kaugaliang sosyal ay galing din sa

28. ANG MGA malacca
Sinakop ng kahariang Malacca,
na mula sa Borneo, ang mga pulo
sa timog natin hanggang Luson sa
palibot ng mga dagatna tulad ng
Lanaw, Bumbon, (Taal) at Bai
(Laguna). Nagpalagap ng
Mahometanismo ang pinuno ng
kahariang ito. Karaniwan nang
bigkasin ng mga taga-Batanggas

29. ANG
MATATANDANG
PANITIKAN NG
MGA PILIPINO

30. Kuwentong-bayan

31. Mayamanangatingmganinunosamgakuwentongbaying
binubuongmgakuwentosabuhay. Angkuwentongpinagmulanng
mgalahi,kauna-unahanglalakiatbabaesadaigdig,angkuwento
tungkolsabuwanatsaarawatibapaaynagpasalin-salinsabibigng
mgatao. Hindipinagsasawaanangmgakuwentong-bayingpamana
saatinngatingmganinuno.

32. 1.AngPinagmulanngLahi(Bisaya)
2.SiMalakasatsiMaganda(T
agalog)
3.NagingSultansiPilandok(Maranaw)
4.AngBatikngBuwan(Bisya)

33. Epiko

34. Kungnaisnatingmabakasangkasaysayanmaykaugnayansa kalinangan
ng ating lahi at nais nating matagpuang muli ang ating mga sarili ay
napapanahonnaupangpagbalikanangatingmgaepiko. Maymgailangsiglo
bagodumatingangmgaKstilasaPilipinasaymaymaraminangkalipunanng
panulatangmgaPilipino.A
yonkayPadre Chirino,isangmanananaysayna
Heswita,anglahatngtag-islangPilipinas aymahiligsapagbabasaatpagsulat
magingbabaeolalaki.

35. M
g
a
Epikongm
g
aIpugaw:
a. Ang“Hudhud”
b. Ang“Alim”
A
n
g“D
ar
aga
n
”ngm
g
aMuslim:
a. Ang“Darangan”
b.“IlladatOdyssey”
k.Ang“Bantugan”
d.Ang“Daramoke-a-Babay”
e.Ang“IndarapatraatSulayman”
g.Ang“Bidasari”

36. M
g
aEpikongBisaya:
a. Ang“Maragtas”
b. Ang“Haraya”
k.Ang“Lagda”
d. Ang“Hinilawod”
e.Ang“HarisaBukid”A
n
g
Epikongm
g
aT
agalog:
a. Ang“Kumintang”
b. Ang“MandukitatDikyaw”

37. A
n
gEpikongm
g
aBikol:
a.Ang“Ibalon”
A
n
gEpikongm
g
aIloko:
a.Ang“BiagniLam-ang”
A
n
gibapangEpikongPilipino:
a. Ang“Dagoy”at“Sudsud”(T
agbanwa)
b. Ang“ParangSabir”(Sulu)
k.Ang“Kabunian”(Bagobo)
d. Ang“Kabunyian”atang“Bedian”(Ibaloy)
e.Ang“Ulagingan”at“Selch”(Manobo)

38. Alamat

39. Angating kalinanganat kabihasnanaymalinawnanasasalaminsa
mga alamat. Karamihan sa mga alamat ay hindi nasusulat at kung
nasusulat ma’y nito na lamang mgahuling panahon. Angmgaito’y
nagpasalin-salinlamangsabibigngmgamagulangatmgaanak,ng mga
nunoatmgaapo.Angisangalamat,sabawatpagkakasalinsabawa’tbibig
napagdaananaynagkakaroonngkauntingpagbabagosubalitkaraniwang
nagdaragdagngkariktanatkagandahansasalaysay subalitnaroondin
angdiwaatkasaysayanngalamat.

40. Ang kapaligirang nag-aangkin ng alamat ay maliwanag na
nababakassahiblangmgapangyayarihindilamangsangalan ng
mgapookatmgatauhankundisamgatagponanapapaloob sa
alamat.Dahildiya’yparangnagkaroonngtatakangbawa’t alamat
bagaynaipinakikilalangpinagmulanopinanggalingan.Anguring
itongmatandangpanitikanayoamanang pangkalinanganghindi
maililibingngpanahonkalianman.

41. A
n
g
AlamatsaP
a
m
p
a
n
g
a
:
a.BakitMaliwanagangArawkaysasaBuwan
A
n
g
AlamatsaBikol:
a.AlamatngBulkangMayon
A
n
g
AlamatsaBisaya:
a.AlamatngBundokKanlaon

42. MgaLumangTula

43. Mababakas sa mga unang kantahing-bayan ang
atingkalinanganatkabihasnan.Samgadamdamin at
diwangnakapaloobsamgaitoaymaaaninagnatin ang
mgagawiatkaugalianngatingmganinuno. Mayiba’t
ibanguritayongkantahingbayan.

44. A
n
gm
g
aUnangKantahingB
a
y
a
n
:
a. Ang“Oyayi” o“Paghele”
b.“SaKabukiran”
k.Ang“Soliranin”
d. Ang“T
alindaw”
e.Ang“Maluway”
g.Ang“Kumintang”o“T
agumpay”
h. Ang“Kundiman”
g.Ang“Dalit”

45. KarunungangBayan

46. Kasamasakabang-yamanngkarunungan
bayanngatingmatatandabagodumating
ang mga Kastila ay ang alawikain,
bugtong, palaisipan, at
sawikain,
kasabihan.

47. 1.A
n
gm
g
aSalawikainoSawikain:A
yonkayLopeK.Santosangsalawikainayisa
samgakarunungangnapag-aralanngtaohindisamgakasulatanat aklatna
limbagkundisamgaaklatngkaranasangnababasasabibigng matatanda.Ito
angsalitang nakaugalianna at lalongangkopnanamang ipamagatsamga
kasabihangman-manahanghiyasngwika,simula’tbatasng mgakaugalian,at
patnubayngkabutihangasal,napasalin-salinsabibigng madla.Karaniwang
patalinghagaangsalawikainat satalinghagakungiisipingmabutiayaymayibig
sabihinokahulugangnakatago.Ang salawikainaykaraniwangnasusulatnang
maysukatattugmakayamasarap
pakinggan.
Angmgaitoaybukalnamapagkukunanngmagagandangaral sabuhay.

48. Halimbawa:
1.Pag ang tubig ay magalaw ang ilog ay
mababaw.
2.ang magtanim ng hangin bagyo ang
aanihin.
3.Mahirap nang mauna ang damo kaysa
palay.
4.Ano’t magpapayong ka pa kung ang
ula’y nakaraan na?

49. 2. A
n
g B
ugtong: A
ng b
ugtong, pa
hula
a
n, o p
atu
tu
r
a
n ay
isangpangungusapotanongnamaydobleonakatagongkahulugannanilulutas
bilangisangpalaisipan(tinatawagdingpalaisipanangbugtong).[1]Ma
ydalawanguri
angbugtong:mgatalinghagaoenigma,bagamantinatawagdingenigmaang
bugtong,mgasuliraningipinapahayagsaisangmetaporaoma-alegoryangwikana
nangangailanganngkatalinuhanatmaingatnapagninilay- nilayparasakalutasan,
atmgapalaisipan(okonumdrum),mgatanongna umaasasadulotngpatudyong
gamitsatanongosasagot. SapanitikangPilipino,nilalarawannitoangpag-uugali,
kaisipan,pang-araw-araw nabuhayatkatutubongpaligidng mgaPilipino.Bilang
isangmaiklingtula, madalasitongnagigingisangpalaisipansatuwingnaglalaroang
mgabata.
.

50. 1.Saarawaybubong,sagabiaydahon:banig
2.Maiklinglandasin,dimauboslakarin:Anino
3.Kungkalianmopinatay,sakapahumabaangbuhay:kandila
4.Isangbutilngpalay,sakotangbuongbuhay:Ilaw
5.Nakayukoangreyna,dinalaglagangkorona:bayabas
6.IsangPrinsesanakauposatasa:kasoy
7.Hetosikaka,buka-bukaka:gunting
8.Dalawangbatongitim,malayoangnararating:mata
9.Isaangpasukan,tatloanglabasan:kamiseta
10.Buto’tbalatlumilipad:saranggola

51. 2.A
n
gPalaisipan:Angpalaisipanayisangsuliraninouri ngbugtong
(enigma)na sinusubok angkatalinuhan ng lumulutas nito. Sa
karaniwang palaisipan, inaasahan na lutasin ang palaisipan sa
pamamagitanngpagsama-samangmgapiraso saisanglohikalna
paraanparamabuoangsolusyon. Kadalasangnililikhaangmga
palaisipanbilangisanguri nglibangan,ngunitmaaaririnnamang
magmulaitosaseryosongmatematikalatlohistikalnasuliranin—
samgaganitongkaso,angkanilangmatagumpaynapagkalutasay
isangmahalagangambagsapagsaliksiksamatematika

52. a.Sapaglakadngisangmangangasosakagubatanaynakakitasiya
ngisangpunongbayabasnahitiknahitiksabunga. Nais
niyangkumuhangbunganitongunitangpunoaybinabantayan
ngmatapangnaatmabangisnamatsing.
T
anong:Paanonakakuhangbayabasangmangangasonahindi
siyasinaktanngmgamatsing?
Sagot:Pinagalitniyaangmatsingatdahilsawalangmaibalibagsa
kanya.Ito’ynagsipitas ngmgabayabasatsiyanginihagissa
kanya.Salusiyangsalosabawa’tbayabasatangmgaito’ynaging
kanyanglahat.

53. 2.A
n
gm
g
aPanunudyo:Patulaangpagkakabuongmga
panudyo. Itoaymgabigkasinmagingangmgabataat
matatanda. Naritoangmgahalimbawangmgapanudyoo
pamangalan:
b.Bata,batuta
nagsuotsalungga
hinabolngpalaka
a. Pedro Penduko
Matakaw ng tuyo
Nangayawmaligo
kinuskosnggugo.

54. a.Batabatuta
panukaginaw?
b.T
awangtawa
Ibigmag-asawa.
d.Isa,dalawa,tatlo
angtataymong
k.Maydumisaulo
ikakasalsalinggo
kalbo.
e.Tiriritngibon
tiriritngmaya
kayalingonnglingon

55. 2.A
n
gT
u
g
m
a
n
gW
a
l
a
n
gDiwa:Ito’ymgapatulangmaytugmangunit
walangdiwaatangnagbibigayhalagaritoayangnakatutuwangtunogna
napaglalaruanngdilaongkapilyuhanatpaglalarosasalita.
1.Hala,ulan,pantaykawayan
Halatakbo,bayo,pantaykabayo!
2.Kililing,kililing,kililing
namataysiT
andangGusting
saanililibing
sapunongsaging
3.Ako’ynakahigasakamangmalambot,
akoaykinagatngisapongsurot
akoaynabiglaattuloynautot
kaawa-awangsurot,namataysaangot.

56. 2
.
A
n
gm
g
aKasabihan:Angmgakasabihanaynaiibasa
salawikainsadahilangito’yhindigumagamitngmga
talinhaga. Payakangkahulugan. Angkilos,ugali,atgawing
isangtaoaymasasalaminsamgakasabi9han. Naisalinsa
atinngatingmganinunoangmgakasabihangsumusunod:
1.Utosnasapusa,utospasadaga
2.Malakasangloob,mahinaangtuhod.
3.Tulakngbibig,kabigngdibdib.
4.Kasamasagayak,dikasamasalakad
5.Ubus-ubosbiyaya,bukasnakatunganga.

57. 2.A
n
gm
g
aUnangT
ula:kabilangsamgaunangtulaangmga
nabanggit nang salawikain, bugtong, at kasabihan. Maymga
palaisipandingnasusulatnapatula.Angmgakantahing bayan
aypawingpatula.T
ayongmgaPilipinoayipinaghelesa tulang
mganinuno.Maaaninagnatinsamgahalimbawanamayamansa
damdaminpilosopiyaatharayaangmgaito.Ang mgaunang
tulangnabanggitaydatingsawikangArabeo Malaysubali’t
napasalinsaiba’tibangwikangmgapulo sa pag-uulit-sabing
mgaMatatandasakanilangmgaInaanak.

58. 2.A
n
gm
g
aUnangDula:NangdunamtingangmgaKstilasa
Pilipinas,inabutannanilangangmgaPilipinoaymaysariling
dula. Ito’t itinatanghal sa liwasang bayan o sa malawak na
looban. Sa isang damuhan sa tahanan ng maharlika, kung
minsa’y sa tabing ilog o dagat ay sa katutubong temple o
dalanginan.Angkaraniwangpinapaksanilangdulaayukol sa
pag-ibig,sapakikidigma,saalamat,ukolsamgaanito,o Diyos
nial,parangalsamgaala-alangmgayumaoatsa pagbubunyisa
mandirigmangnagtagumpaysalabanan.

59. M
g
a
UringMatatandangDula:
1.Ang“W
ayangOrang”(Bisaya)
2.Ang“Embayoka” at“Sayatan”
(Muslim)
3.Angmga“Bulong”

60. VIDEO PANITIKAN

61. WAKAS