IRAULTZA BURGESAK (4DBH)

Hamahiru Koloniak. Iraultza
AMERIKAKO IRAULTZA
KOKAPENA DENBORAN
KOKAPENA ESPAZIOAN
PROTAGONISTAK
ANTAGONISTAK
IRAULTZA SORTZEKO
ZERGATIAK/KAUSAK
IIRAULTZAREN HASIERAKO
EKINTZA
INDEPENDENTZIA
GERRAREN GERTAERA
NAGUSIAK
GERRAREN ONDORIOAK
PROZESUAREN ERAGINA
MUNDUAN

Hamahiru Koloniak
INGALATERRA
BERRIA

IPAR AMERIKAKO KOLONIA BRITAINIARRAK
EZAUGARRI EKONOMIKOAK EZAUGARRI POLITIKOAK
IRAULTZAREN URRUNEKO KAUSAK
EZAUGARRI SOZIALAK
Hamahiru Koloniak
Amerikako koloniek lehengai ugari eta merke
saltzen zioten metropoliari.
Metropoliak ez zuen kolonien garapen
ekonomikoan interes handirik
Britainia Handiko kanpo-politika garestia
ordaintzeko kolonoen gaineko presio fiskala
handitu zen, batez ere Zazpi Urteko Gerra
kolonialaren ostean (Frantzia eta BH-1756-1763)
Metropoliak monopolioen bidez kudeatzen zuen
ekonomia koloniala
Salgaiak itsatsontzi britainiarretan
besterik ezin ziren garraiatu
Amerikar identitatea garatuz joan zen
belaunaldiz-belaunaldi. Gehiengo protestantea
Ameriketako koloniek ez zuten ordezkaritzarik
parlamentu britainiarrean, bazterturik sentitzen
ziren, “2.mailako herritarrak “
Ilustrazioaren hedapena eta
gobernu injustuen kontra aritzeko
argudioak (John Locke)
Autonomia maila handia
kolonietan (distantziak beharturik)

1770. TEA ACTS
IRAULTZAREN HURBILEKO KAUSAK
1773. BOSTONGO TEAREN MATXINADA
TEA PARTY
EJERTZITO BRITAINIARRAREN
ERANTZUN BORTITZA: autoritatea, indarra
PORTUAREN
BLOKEOA
MASSACHUSSETTSeko ESKUBIDEEN
DEUSEUZTAPENA
1765. STAMP ACTS
Hamahiru Koloniak
1774. KOLONOEN BILTZARRA FILADELFIANGATAZKAREN HEDAPENA
Ekialdeko Indietako Konpainiak tea inportatzeko
eta saltzeko monopolioa lortu zuen.
KOLONOEN HASERRALDIA ETA ERANTZUNA
Britainiar Parlamentuan horien gaineko zergak
onartzearen kontrako jarrera eta boikot komertziala

Hamahiru Koloniak
1773. BOSTONGO TEAREN MATXINADA
TEA PARTY

1774 1.KONGRESUA FILADELFIAN
•Britainiar erantzuna gogor kritikatu zuten.
•Kolonoen jarreraren azalpena egin zen idatziz.
•Kolonoen eskubideak, metropoliatik kanpo
kudeatzeko/gobernatzeko eskubidea
aldarrikatu zuten.
•Lehendabiziko arma-mugimenduak
antolatu zituzten (miliziak)

Britainiarren ejertzito antolatua, prestatua eta hornitua
VS
Nekazari, ehiztari eta merkatariz osaturikoa
•Kolonoen garaipen militarrak: LEXINGTON (1775)
Kasaka gorriak VS kolono amerikarrak

•Ejertzitoaren antolaketari ekin zioten.Buru nagusia: George Washington
•Thomas Jefferson-ek idatzitako Independentziaren Aldarrikapena (1776):
AEBen jaiotza akta.
1775-6 2.ta 3.KONGRESUAK FILADELFIAN

AEBen Independentziaren
Adierazpena
-Gizaki guztiak berdinak dira
-Gizaki guztiek eskubideak dituzte:
-Bizia
-Askatasuna
-Zoriona
-Gobernu injustuen kontra joateko
eskubidea dute
-Eskubide horiek bermatzeko
gobernua antolatzen dute.
JOHN LOCKEren ERAGIN NABARMENA
Thomas Jefferson

Estatu Batuen independentzia-adierazpenaren hitzaurrea (1776)
Egia berez nabaritzat ditugu hauek: gizakiak jaiotzez berdinak direla;
Sortzaileak berez-berezko eskubideak ematen dizkiela –esaterako,
bizia, askatasuna eta zoriontsu izaten saiatzeko eskubidea–;
eskubide horiek bermatzeko, gizakiek gobernuak eratzen dituztela eta
gobernuen botere zilegia gobernatuen onarpenetik datorrela; gobernu
batek, edonolakoa izanda ere, helburu horiek aintzat hartzen ez baditu,
herriak gobernua aldatzeko edo abolitzeko eskubidea duela, edo
beste bat eratzekoa, aipaturiko printzipioetan oinarritua. Gobernu
horren botereak antolatu ahal izango ditu herriak, herriaren
segurtasuna eta zoriona bermatzeko egokien usten duen eran […]
Kolonia hauek sekulako pazientzia izan dute luzaroan, baina egun
sekulako beharra dute beren gobernu-sistema zaharra aldatzeko.

1. Que todos los hombres son por naturaleza igualmente libres e independientes, y tienen ciertos derechos inherentes, de los
cuales, cuando entran en un estado de sociedad, no pueden ser privados o postergados; en esencia, el gozo de la vida y la
libertad, junto a los medios de adquirir y poseer propiedades, y la búsqueda y obtención de la felicidad y la seguridad.
2. Que todo poder reside en el pueblo, y, en consecuencia, deriva de él; que los magistrados son sus administradores v sirvientes,
en todo momento responsables ante el pueblo.
3. Que el gobierno es, o debiera ser, instituido para el bien común, la protección y seguridad del pueblo, nación o comunidad;
de todos los modos y formas de gobierno, el mejor es el capaz de producir el máximo grado de felicidad y seguridad, y es el más
eficazmente protegido contra el peligro de la mala administración; y que cuando cualquier gobierno sea considerado inadecuado,
o contrario a estos propósitos, una mayoría de la comunidad tiene el derecho indudable, inalienable e irrevocable de
reformarlo, alterarlo o abolirlo, de la manera que más satisfaga el bien común.
4. Que ningún hombre, o grupo de hombres, tienen derecho a emolumentos exclusivos o privilegiados de la comunidad, sino en
consideración a servicios públicos, los cuales, al no ser hereditarios, se contraponen a que los cargos de magistrado, legislador o
juez, lo sean.
5. Que los poderes legislativo y ejecutivo del estado deben ser separados y distintos del judicial; que a los miembros de los dos
primeros les sea evitado el ejercicio de la opresión a base de hacerles sentir las cargas del pueblo v de hacerles participar en ellas;
para ello debieran, en períodos fijados, ser reducidos a un estado civil, devueltos a ese cuerpo del que originalmente fueron
sacados; y que las vacantes se cubran por medio de elecciones frecuentes, fijas y periódicas, en las cuales, todos, o cualquier parte
de los exmiembros, sean de vuelta elegibles, o inelegibles, según dicten las leyes.
8. Que en todo juicio capital o criminal, un hombre tiene derecho a exigir la causa y naturaleza de la acusación, a ser
confrontado con los acusadores y testigos, a solicitar pruebas a su favor, y a un juicio rápido por un jurado imparcial de su
vecindad, sin cuyo consentimiento unánime, no puede ser declarado culpable; ni tampoco se le puede obligar a presentar pruebas
contra sí mismo; que ningún hombre sea privado de su libertad, salvo por la ley de la tierra o el juicio de sus pares.
12. Que la libertad de prensa es uno de los grandes baluartes de la llibertad, y que jamás puede restringirla un gobierno
despótico.
…..
•1776. Virginiako Giza-Eskubideen Aldarrikapena

•Garaipen amerikarrak gerran oso garrantzitsuak izan ziren:
•BOSTON
• SARATOGA (1778)

•Benjamin Franklinek lortu zu Espainia, Frantzia eta Holandaren
laguntza 1778an. Guztiak ziren britainiarren arerio nagusiak arlo
kolonialean.
•Yorktownen garaipen militar amerikarrak (1781) izugarrizko kolpea
izan zen britainiarrentzat.
•1783. Versaillesko Bakean gerrari
•amaiera eman zitzaion eta Britainia
Handiak bere kolonia ohien
Independentzia errekonozitu zuen.

Estatu berriaren politika-sistema. 1787. KONSTITUZIOA
1787ko KONSTITUZIO AMERIKARRA
(4 urtero)(2 urtero)
(2 estatuko)
(populazioaren arbera)
ERREPUBLIKA FEDERALA

IRAULTZA AMERIKARRAREN
EKARPENAK
Kolonia baten
independentzia 1.aldiz
Iraultza liberala Frantziako
Iraultzarako eta Amerikako
kolonietarako eredu bihurtu
zen
Historiako
1.Konstituzio idatzia.
Ilustrazioaren eragina
AEBen politika espantsionista
hasi zen
Gizarte antolaketa berrian
burgesiaren protagonismoa
handitu zen

AMERIKAKO IRAULTZA
KOKAPENA DENBORAN
KOKAPENA ESPAZIOAN
PROTAGONISTAK
ANTAGONISTAK
IRAULTZA SORTZEKO
ZERGATIAK/KAUSAK
IIRAULTZAREN HASIERAKO
EKINTZA
INDEPENDENTZIA
GERRAREN GERTAERA
NAGUSIAK
GERRAREN ONDORIOAK
PROZESUAREN ERAGINA
MUNDUAN

IRAULTZA SORTZEKO KAUSAK
• URRUNAK (aspaldikoak)
• HURBILAK (urtean gertatutakoak, eragile zuzen-zuzenak)
Frantziako Iraultza. Kausak

IRAULTZA ULERTZEKO URRUNEKO KAUSAK
ARRAZOI
IDEOLOGIKOAK
ARRAZOI
POLITIKOAK
ARRAZOI SOZIALAK
ARRAZOI
EKONOMIKOAK

Monarkiaren gehiegizko gastuak eta erabateko botere politikoa
URRUNEKO KAUSAK

Burgesiaren bazterketa politikoa
URRUNEKO KAUSAK

Amerikako Iraultzaren eredu garailea
URRUNEKO KAUSAK

Gizarte estamentalak sorturiko injustizia
URRUNEKO KAUSAK

Burgesiaren hazkunde ekonomikoa eta sistema aldatzeko nahia
URRUNEKO KAUSAK

URRUNEKO KAUSAK
Nekazaritza tradizionalak eragindako krisiak eta goseteak

Nekazaritzaren garapen urria eta jaun-erregimenaren gehiegikeria
URRUNEKO KAUSAK

Ipar Amerikako Gerran parte hartzeagatiko gastuen igoera
URRUNEKO KAUSAK

Gastuen eta diru-sarreren arteko desoreka. Haziendaren arazoa
Nobleziak eta Elizak ez zuten zerga zuzenik ordaintzen
URRUNEKO KAUSAK

Ilustrazioaren ideien hedapena
URRUNEKO KAUSAK

Hirugarren estatuaren egoera
Hiru galdera geure buruarentzat:
1.a Zer da estatu xehea? Dena.
2.a Zer izan da orain arte politikan? Ezer ez.
3.a Zer eskatzen du? Zerbait izatea.
Nor ausartuko litzateke esatera estatu xeheak ez duela nazio oso bat eratzeko behar den guztia?
Gizon indartsua eta sendoa da, oraindik besoa kateatuta badu ere. Ordena pribilegiatuak
desagerrarazita ere, nazioa ez litzateke gutxiago izango, baizik eta gehiago. Eta zer da estatu
xehea? Dena, baina kateatuta dago, eta zapalduta. Eta zer izango litzateke ordena pribilegiaturik
gabe? Dena; aske eta oparoa, ordea. Estatu xeherik gabe, ezer ezin da behar bezala egin; besteak
gabe, berriz, den-dena hobeto egingo da. […]
E.-J. SIEYÈS, Zer da hirugarren estatua?, 1789ko urtarrila
URRUNEKO KAUSAK
Antzinako Erregimenari egindako kritikak

1. Burgesiaren gorakada ekonomikoa merkataritzaren garapenari esker
2. Herritarren parte-hartze politiko eza
3. Nekazaritzan oinarrituriko ekonomiaren krisia
4. Pentsalari ilustratuen ideiak: berdintasuna, askatasuna, jabetza,…
5. Absolutismoaren mugarik gabeko erabateko boterea
6. Pribilegioetan onarrituriko gizarte estamentalari egindako kritikak
7. Burgesiaren interes politikoak
8. Estatu absolutistaren gastu erraldoiak (ejertzitoa, errege-erreginaren luxuzko gortea)
9. Zergak ezartzeko sistema desorekatua non nobleziak eta kleroak ez duten ordaintzen
10. Lur-jabetza desproportzionatua, nekazariak ez dira lurjabeak
11. Amerikako Iraultza: eredu iraultzaile liberala
12. Ilustrazioaren eta Liberalismoaren ideien hedapena
13. Gremioek kontrolaturiko 2.sektorearen garapen urria.
14. Jaun-erregimenak sorturiko gehiegikeriak
15. Despotismo ilustratuaren borondate falta benetako aldaketak onartzeko
16. Burgesiaren nekea eta haserrea nobleziaren eta kleroaren oztopoen aurrean
17. Biziraupeneko nekazaritzak noizbehinka eragindako goseteak

Gariaren prezioaren igoera eta GOSETEAK
HURBILEKO KAUSAK: 1789

Frantziako Ogasun sistemaren porrota
Ogasun ministro ezberdinen aholkua
•Erreforma fiskal sakona
•Pribilegiodunen ordaindeta
Erregearen beldurra neurria aplikatzeko
HURBILEKO KAUSAK: 1789

HASIERA
ASANBLEA
KONSTITUZIOGILEA
ASANBLEA
LEGEGILEA
KONBENTZIOA DIREKTORIOA
Frantziako Iraultza. Hasiera
FRANTZIAKO IRAULTZA. ETAPAK

1. Luis XVI.ak
Estatu Orokorrak
inauguratu zituen
Versallesen (1789-
V-5)
2. Pilota-
Jokalekuko
zina (1789-VI-
20)
3. Luis
XVI.a
gillotinan
exekutatua
(1793-I-21)
4. Robespierre,
Terrore
politikaren
ordezkari
nagusiena,
exekutatua (1794-
7-28)
5. Napoleonek
gidatutako
armada frantsesa
Europan zehar
hedatzen da
(1796-1814)
6. Napoleonek
bere burua
enperadore
izendatzen du
(1804-V-18)

IRAULTZAREN HASIERA: 1789ko matxinadak
1.- Udaberriko matxinada politikoa: IRAULTZA LEGALA
•Luis XVI.ak Estatu Orokorrak deitzen ditu diru gehiago lortzeko (zergak handitu)
•Botoa estamentuka:3.estamentuko ordezkarioek ez dute onartzen.
• Asanblada Nazionalaren eraketa: konstituzioa zen helburua.”konstituziogilea”
2.- Uztaileko herriaren matxinada: HIRIKO IRAULTZA
•Parisko herriak La Bastilla hartzen du.
•Iraultza Frantzian zehar zabaltzen da.“Beldur izugarria”: nobleen erregistroak suntsitu.
NEKAZAL IRAULTZA

Iraultza Frantsesaren gertakizun nagusiak

•1783tik 1788ra bitartean, Luis XVI.aren ogasun-ministroak (Turgot, Necker,
Calonee, Brienne) ekonomia-krisia geldiarazten saiatu ziren, baina denek
aitortu zuten erreforma sakona behar zela, pribilegiatuei zergak ordainarazteko.
•HANDIKIEN ASANBLEA bildu zen eta erregea saiatu zen pribilegiatuak
konbentzitzen baina hauek uko egin zioten zergak ordaintzeari.
•Erregearen irtenbide bakarra: ESTATU OROKORRAK DEITZEA (1614tik elkartu gabe)
•Estatu Orokorren bilera egin aurretik, estamentu bakoitzak KEXA-KOADERNOAK
Idazteari ekin behar izan zion kexak eta proposamenak adierazteko.

Valençay-ko kexa-koadernoa
Valençay-ko (Berry) hiri parrokiako hirugarren estatuko biztanleek apaltasun
handiz eskatzen diote Berorren Maiestateari. […]
Taila, kapitazioa eta bi hogeirenak ezabatu beharko liratekeela. Ezabaturiko
zerga horien ordez, gobernuak eskubide (zerga) bakarra jarriko luke,
probintzia bakoitzak askatasuna izango luke, zerga hori nola kobratu eta banatu
erabakitzeko. Kleroak eta nobleek ere ordaindu beharko lukete, hirugarren
estatuak bezalaxe […]
Estatuaren zorrak ordaintzeko konponbide bakarra hau izango litzateke:
Jainkoaren zerbitzurako erabili ezin diren fraideen eta monjeen ondasun
guztiak eskuratzea (nazionalizatzea)…
•Zer dira kexa-koadernoak?
•Egileen ustez, zer arazo daude Frantziako erresuman?
•Zer konponbide proposatzen dute? Zergatik?
•Zer estamentutakoak dira egileak? Arrazoitu zure iritzia

Estatu Orokorren irekiera 1789ko udaberrian

• BOZKETAREN ARAZOA Hirugarren Estamentuaren proposamena:
boto nominala
EZ haserraldia
•Herritarrek eurek Frantzia ordezkatzen zutela aldarrikatu zuten
•Pilotalekuko zina eta Asanblea Nazionalaren eraketa (1789ko uztaila)
•Konstituzioa egitea helburua nagusia zenez: Asanblea Konstituziogilea
IRAULTZA LEGALA (uztailean)

Bastilla mendean hartzea, Jean-Pierre Houel
HIRIKO IRAULTZA
1789ko uztaila. Parisko espetxe garrantzitsua (Bastilla) erasotua izan zen

NEKAZAL IRAULTZA
• “Le Grand Peur”/”Beldur Izugarria”
• Landa munduan pribilegiatuen ondasunen kontrako
erasoaldiak ugaritu ziren nekazarien amorruak bultzaturik.

ASANBLEA KONSTITUZIOGILEAREN HELBURUAK
(1789-1791)
1.ERREGIMEN ZAHARRA DEUSEZTATZEA
2.KONSTITUZIO BAT IDAZTEA
Frantziako Iraultza. Asanblea Konstituziogilea

1. ERREGIMEN ZAHARRA DEUSEZTATZEA
•Pribilegiatuen eskubide feudalak deuseztatu:
•Elizaren eskubide ekonomikoak (hamarrena)
•Sistema feudalaren abolizioa. Jaurerri jurisdikzionalen
desagerpena.
•Giza Eskubideen Deklarazioa, 1789an. Printzipio nagusiak
finkatu: askatasuna, berdintasuna, subiranotasun nazionala
edota jabetza.

Gizakiaren eta Herritarraren Eskubideen Adierazpena (1789)
1. artikulua. Gizakiak berdinak eta eskubide berberez jaiotzen dira, bizitza osoarako.
Gizarteen artean bereizketarik izateko oinarri bakarra guztien onurada.
2. artikulua. Politika-elkarteen helburua gizakiaren eskubide naturalei eta preskribaezinei
eustea da. Eskubide horiek hauek dira: askatasuna, jabetza, segurtasuna eta
zapalkuntzaren aurkako erresistentzia.
3. artikulua. Subiranotasun ororen oinarria Nazioa da, eta inork, gizabanako zein
erakunde izan, ezin du aginterik eduki, Nazioak espresuki ematen ez badio. […]
6. artikulua. Legea nahi orokorraren adierazpena da. Herritar guztiek dute legeak egiten
parte hartzeko eskubidea, zuzenean edo ordezkarien bidez. Legeak berdina izan
behar du denentzat, babesteko zein zigortzeko. Herritar guztiak legearen aurrean
berdinak direnez, denek izan dezakete lanpostu eta kargu publikoetan jarduteko
helburua, nork bere gaitasunen arabera. Bereizteko, bertuteak eta adimena baino ez
dira kontuan hartu behar.
11. artikulua. Pentsamenduak eta iritziak adierazteko askatasuna izatea gizakiaren
eskubide preziatuenetako bat da. Beraz, herritar orok askatasuna du hitz egiteko,
idazteko eta inprimatzeko. Legean xedatutakoaren arabera, askatasun horretaz
abusatuz gero, erantzule izango da.

2. KONSTITUZIO BAT IDAZTEA

MONARKIA
KONSTITUZIONALA
1791eko KONSTITUZIOA

Tulleries jauregiaren erasoa, Jean Duplessi-Bertraux
ASANBLEA LEGEGILEA. 1791-1792
•Hauteskundeak: Asanblea berriaren eraketa. Moderatuen garaipena
•Interes ezberdinak: goi-burgesia, nobleak eta kleroa, herritar xeheak, errege-familia.
•Errege-familia Frantziatik ihes egiten saiatu zen eta preso Parisera eraman zuten.
•Europako potentzia absolutistek (Prusia eta Austriak) Frantziako Iraultzari GERRA deklaratu
Zioten:
• emigraturikoen presioagatik
• iraultza euren herrialdeetara hedatuko zen beldurrez.
•Aliatuak Paristik gertu egon ziren eta herriaren erantzuna errege-familiaren jauregia
erasotzea izan zen.
Frantziako Iraultza. Asanblea Legegilea

FRANTZIAKO IRAULTZAREN ERRADIKALIZAZIOA
(kanpo-mehatxuen ondorioz)
Frantziako Iraultza. Konbentzioa
HASIERA
ASANBLEA
KONSTITUZIOGILEA
ASANBLEA
LEGEGILEA

Protagonistak
Sans-culotte
Marat
Robespierre
ERRADIKALIZAZIOA. KONBENTZIOA
(1792-94)

• Hauteskundeetarako deialdia zabaldu zen .
• Asanblea berrian, Konbentzioan:
– Girondinoak: errepublikar moderatuak (1792-93)
– Jakobinoak : errepublikar erradikalak (1793-94)
• Luis XVI.a epaitua eta traizioa leporaturik, gillotinan exekutatua
izan zen. (1793). ONDORIOAK
1. Atzerriko potentziek Frantziari gerra deklaratu zioten (Espainiak ere bai).
Frantziak armada handia behar zuen.
2. Iraultza erradikalizatu egin zen: kontrairaultzaileen kontrako neurriak:
• Auzitegi Iraultzailea
• Herri Salbazioko Batzordea
3. Matxinada erregezale eta ultrakatolika La Vendeé-n.
FRANTZIAKO IRAULTZAREN ERRADIKALIZAZIOA.
KONBENTZIOA (1792-94)

Luis XVI.a epaitua eta traizioa leporaturik, gillotinan exekutatua izan zen (1793-I-21)

Paris hiriaren koloreak + kolore zuria (monarkiarena)

• 1793ko ekainean, jakobinoek, Robespierrek zuzenduta, boterea
eskuratu zuten estatu-kolpe baten bidez.
• 1793ko Konstituzio berria, demokratikoagoa.
– Subiranotasun nazionala
– Gizonezkoen sufragio unibertsala
• Izuaren diktadura zabaldu zen. Botere betearazlea indartu zen.

• Izuaren diktadura zabaldu zen.
Zergatik?
Iraultza mehatxaturik dago
Nola defendatu?
– Ejertzito garaileak batailak lortu zituen Europan.
– Konstituzioaren aplikapena bertan behera utzi zuten.
– Susmagarrien kontrako legeak onartu zituzten.
– Robespierre premia biziko gaien gehienezko prezioak mugatzen saiatu
zen ekonomia-krisia geldiazten matxinadak ekiditeko eta herritarren
babesa mantentzeko baina krisia gero eta sakonagoa zen. Sans-culotteen
aldeko jarrera aldenduz joan zen.
• Robespierrek babesa galdu zuen.
– Thermidorreko estatu-kolpe moderatua (uztailean)
– Epaiketa eta exekuzioa.
• Nazioarteko presio belikoa
• Barneko mugimendu kontrairaultzailea

Jakobinoak arazteko marmita (1793)

Susmagarriei buruzko dekretua
1. artikulua. Dekretu hau argitaratu eta berehala, Errepublikaren lurraldeetan oraindik aske
dauden susmagarri guztiak atxilotu behar dira.
2. artikulua. Hauek dira susmagarri:
• 1.- Beren ekintza, harreman, helburu edo idatzietan tiraniaren edo federalismoaren alde
eta askatasunaren kontra ageri direnak; […]
• 5.- Orain arte noble zirenak (senarrak, emazteak, aitak, amak, semeak eta alabak barne)
eta emigratuen administratzaileak, baldin eta iraultzarekiko atxikimendua etengabe
adierazi ez badute;
• 6.- 1789ko uztailaren 1etik 1792komartxoaren 30era (hau da, dekretuaren argitaratze-
data) bitartean emigratu dutenak, baita Frantziara dekretuak zehaztutako epean edo
lehenago itzuli badira ere […]
1793ko irailak 17
Izuaren diktadura
KONBENTZIOA

Egutegi iraultzailea: erlijioaren eragina ezabatzeko ahalegina, egutegi laikoa
KONBENTZIOA

• Errepublika moderatua aurreko etapa erradikalari erantzuteko.
• Burgesiaren kontrol politikoa.
• Konstituzio berria (1795)
• Botere banaketan eta subiranotasun nazionalean oinarrituriko
sistema moderatu eta liberala ezarri zen.
– Botere legegilea: Bi ganbarako sistema moderatua (500eko Kontseilua
eta Senatua). Sufragio zentsitarioa ezarri zen.
– Botere betearazlea: Bost kidez osaturiko Direktorioa (legegintza taldeak
aukeraturikoak).
– Botere judiziala: Epaileak
DIREKTORIOA (erantzun moderatua)
(1795-1799)
Frantziako Iraultza. Direktorioa

• Gobernuaren ahultasuna nabarmena izan zen:
• Arerio politikoek aprobetxatu zuten matxinatzeko :
– Monarkikoek aukera ikusi zuten euren indarra erakusteko eta
Borboitarren berrezarkuntzaren aldeko matxinada burutu zuten. Porrota.
– Errepublikar erradikalek ere errebuelta prestatu zuten. Buruzagi nagusia,
Babeuf gillotinatua izan zen.
• Prezioen inflazioa geldiezina zirudien. Gariaren prezioa
kezkatzekoa zen. Espekulazioa.
• Funtzionarioen bizimodu erlaxatua zen oso kritikatua etengabe.
• Bitartean, Napoleon Bonapartek garaipen militar garrantzitsuak
eskuratzen zituen Europan. Bere protagonismoa bizitza
frantsesan gero eta handiagoa zen.
DIREKTORIOA (erantzun moderatua)
(1795-1799)
Frantziako Iraultza. Direktorioa

FRANTZIAKO
IRAULTZA
ETAPAK
HASIERA
(1789)
Estatu Orokorrak
biltzeko deialdia
Bozketa era
tradizionala
aldatzeko ezetza
Asanblea
Nazionalaren
eraketa
Bastillaren
kontrako erasoa
Iraultzaren
hedapena landan
ASANBLEA
KONSTITUZIOGILEA
(1789-91)
Antzinako
Erregimenaren
deuseztapena
Herritarren
Eskubideen
Adierazpena
Jaun-
erregimenaren
kontrako neuriak
1791eko
Konstituzioa
ASANBLEA
LEGEGILEA
(1791-92)
Politika
moderatuaren
garaipena
Nobleen emigrazioa eta
iraultzaren kontrako
konspirazioa
Varennesen, Luis
XVI.aren ihesaldiak
porrot egin zuen
Kanpoko potentzien
presio militarra: GERRA
Iraultzaileen amorrazioa:
Tuileriesen kontrako
erasoa
KONBENTZIOA
(1792-1794)
ETAPA
GIRONDINOA
Luis XVI.aren
epaiketa eta
exekuzioa
Erregezaleen
ekintzak: La
Vendée
Potentzia gehiago
gerran
Frantziaren
kontra
Iraultzaren
erradikalizazioa
Sans-culotteen
estatu-kolpea
ETAPA JAKOBINOA
1793ko
konstituzioa
Robespierreren
diktadura
Izualdia
Moderatuen
estatu-kolpea
DIREKTORIOA
(1795-1799)
Erreakzio
moderatu
burgesa
1795eko
konstituzioa
5 kideko botere
betearazle ahula
Etengabeko
matxinadak
Inflazioa
Politikarien
desprestigioa
Napoleonen
estatu-kolpea

HASIERA
ASANBLEA
KONSTITUZIOGILEA
ASANBLEA
LEGEGILEA
NAPOLEONEN KONTROLA. ETAPAK
KONTSULATUA INPERIOA

• Napoleonek estatu-kolpea eman zuen batailetan lorturiko
ospeak lagunduta (1799).
• Gobernua hiru kontsulen esku geratu zen (Sieyès, Ducos,
Bonaparte). Napoleon lehenengo kontsula zen. KONTSULATUA
• Napoleonen protagonismo politiko argia
• 1802an, biziarteko kontsul izendatzea lortu zuen, beste biak
agintetik bazterturik gelditu ziren.
• Erreforma ugari:
– Kode Zibila
– Administrazioaren zentralizazioa
– Hezkuntza sistemaren berrikuntza eta eredu publikoaren bultzada.
– Finantza kudeaketa eta zerga berrikuntza
– -Frantziako Banketxearen sorkuntza
– Ordena publikoa ezarri
– Erlijio katolikoaren errekonozimendua eta Konkordatuaren sinadura
Napoleonen interes politikoak
Frantziako Iraultza. Kontsulatua

Napoleonen koroatzea, Jacques-Louis David
1804. Napoleonek Errepublika Inperio bihurtu zuen.
POLITIKA ESPANTSIONISTA
Frantziako Iraultza. Inperioa

NAPOLEON BONAPARTE: jeneraletik enperadorera

Napoleonen inperioaren mapa
•Zeintzuk izan ziren Frantziaren arerio nagusiak? Eta aliatuak?

Napoleonen inperioaren mapa
•Nondik zabaltzen zen Napoleonen inperioa?
Egungo Europa

ETA ESPANIAN, ZER?

Borboitarrak Espainian XVIII.mendean
1788
Karlos IV.a

• Iraultzaren aurrean zalantzan oinarrituriko politika.
• Famili Itunak
• Errege frantsaren egoera
• Hurbiltasun geografikoa
• Ilustrazioaren hedapena
• Zuhurtziaz jokatzeko beharra.
• Karlos IV.a = nortasun gutxiko erregea.
• Mugaz alde bietako Borboitarren arteko harremanak.
• XVIII.mendeko Frantziaren eta Espainiaren arteko
politika adiskidetsua.
• Espainiako krisi ekonomikoa.
• 1793ra arte, Luis XVI.a exekutatua izan arte, ez zen
Espainia Franziaren kontrako gerran sartu.

HASIERA
ASANBLEA
KONSTITUZIOGILEA
ASANBLEA
LEGEGILEA
•Borboitarren arteko itunak
•Espainiaren eta Frantziaren arteko
adiskidetasun politika XVIII.mendean
•Luis XVI.a exekutatu zuten Frantzian eta Espainiak
Frantziari gerra deklaratu zion (1793).
• San Ildefonsoko Itunak gerrari bukaera eman
zion (1795).
•Espainia Frantziaren aliatu bihurtu zen, Britainia
Handia arerio komuna zen eta.
FRANTZIAKO IRAULTZA. ETAPAK ETA ESPAINIAKO JARRERA
•Diplomazioa indartu zen
•Neutraltasuna

• 1805. TRAFALGAR BATAILAren porrotan
umiliazio frantses-espainiarra ikaragarri
handia izan zen. Garaipen britainiarra.
• Frantziako KONBENTZIAREN KONTRAKO
GERRA (1793-95)
• BASILEAKO BAKEA (1795)
• SAN ILDEFONSOko Itunaren bidez (1796),
Frantziarekiko hurbilketa erabaki zuen
Espainiak. ZERGATIK?
Arerio komuna zuten: Britainia Handia.

TRAFALGAR BATAILA (1805)

• Napoleonek kanpo-politika aldatu zuen (ezintasuna itsas flota
britainarraren indarragatik)
• BLOKEO KONTINENTALA: Britainia Handia isolatzea ekonomikoki

•Trasfalgarreko porrotaren ostean, itsas konkista baztertu zen.
•Britainia Handiari ezarritako blokeo ekonomikoa Portugalek ez zuen onartu.
•Napoleonek Portugal inbaditzea erabaki zuen.
•FONTAINEBLEAU-ko Ituna (1807) sinatu zuen Espainiarekin lurraldea zeharkatzeko.
• Karlos IV.a zen Espainiako erregea eta Godoy bulegoko idazkari nagusia.
•1808an, frantsesek Espainia inbaditu zuten inolako oztoporik gabe.
•Espainiarrak Godoy eta erregearekin haserre, matxinatu ziren Aranjuezen.
•Egoeraren aurrean beldurtuta, Karlos IV.ak bere semearen alde abdikatu zuen.
Maiatzaren 3ko fusilamenduak Madrilen

•Egoera lasaitzean, Karlos IV.a damutu egin zen eta bere koroa berreskuratzen
saiatu zen. Errege berriak, Fernando VII.ak, ezetza argia adierazi zion.
•Napoleonek monarkia espainiarraren ahultasuna ikusirik, bere ejertzitoa jada
Espainia kontrolpean zuenez, aita eta semea Baionara joanarazi zituen eta han
bahituta eta mehatxuen bidez, Espainiako koroa eskuratu zuen
BAIONAKO ABDIKAZIOETAN (1808).
•Napoleonek, bere anaia Espainiako errege bihurtu zuen, José I.a.

BAIONAKO ABDIKAZIOAK (1808)

•Erret familiaren bahiketa dela-eta, Madrilen 1808ko maiatzaren 2an,
herritarrak ejertzito frantsesaren kontra altxatu ziren.
•Errepresio frantsesa bortitza izan zen eta ondorioz, altxamendua
geografikoki zabaldu zen eta Independentzia Gerra (1808-1814)
bihurtu zen. Gerra luzea, desgaste handikoa, konplikatua frantsesentzat.
Maiatzaren 3ko fusilamenduak Madrilen (Goya)
Gerrillari
espainiarra.
Soldadu
frantsesa.

•Espainiarren erreakzio arinak frantsesak ustekabean harrapatu zituen
ere, gerraren 2.etapan Napoleonek zuzendu zuen ejertzitoa eta ia
lurralde osoa kontrolatu zuen.
• 1810eko OTSAILEKO DEKRETUAren bidez, Ebroren iparraldean
zeuden lurraldeak Espainiatik banandu ziren. Era horretan, euskal
lurralde guztiak Frantziaren barnean geratuko ziren, zuzenean
Napoleonen zuzendaritzapean.

Baionako abdikazioen ondorioz, hutsune handia zabaldu zen agintean eta
Espainiako lurraldea hautsi egin zen.
a)-Frantsesek kontrolaturiko eremua.
b)-Frantziako armadak hartuta ez zituen eskualdeetako egoera
kontrolatzeko, herritarrik ospetsuenek (klero, ejerzito edo
nobleziakoek) aginte erakunde berriak ezarri zituzten: PROBINTZI
BATZARRAK/JUNTAK. Batzarretako partaideek era askotako ideologiak
zituzten, aristokratek eta elizgizonek, militarrek eta legegizonek osatu
zituzten.
Laster somatu zen probintzi banaketa gainditu eta gobernu nazional
bakarra ezartzeko premia. Hartara, Probintzi Batzarretako ordezkariek,
(1808ko irailean) GORENEKO BATZAR ZENTRALA osatu zuten,
Floridablancako konde buru zela. Batzarrak bere egin zuen
subiranotasuna eta goreneko gobernu erakunde bihurtu zen.
1810ean, garaipen frantsesen ondorioz, Batzar Gorenak dimititu zuen
eta ERREGEORDETZA TALDEAk hartu zuen aginte betearazlea.
BILAKAERA POLITIKOA ESPAINIARREK KONTROLATURIKO EREMUAN

• Gorteak konbokatzeko erabakia orduan hartu zen Cádizen.
Hiria zen kosmopolita, burgesa (merkataritzaren garapenari
esker) eta aberatsa.
•1810eko irailean hasi ziren saioak. Diputatuak 100 baino
gehiago izan ziren baina probintzietako ordezkari gehienak ezin
izan ziren joan gerrako oztopoengatik (euren probintzia
frantsesen esku zegoen eta) eta ordezkoak jarri zizkieten garai
hartan Cadizen bizi zirenen artean.
•Gorteak gutxiengo hiritar eta ilustratu baten ordezkari bihurtu
ziren eta hura ez zen agian Espainia osoko benetako irudia.
•Biltzar konstituziogile modura eratzean eta subiranotasun
nazionala eskuratzean, Cádizeko diputatuek iraultza liberala
ipini zuten abian.

1812ko KONSTITUZIOA

•Bitartean, Errusiak ere bizkarra eman zion Frantziari eta Britainia
Handiarekin merkatal harremanak mantendu zituen.
•Napoleonek Errusia inbaditzea erabaki zuen (1812) eta
Horretarako soldadu asko Espainiatik erretiratu zituen kanpainia
erraldoiarik ekiteko.
•Errusiako kanpainia izugarrizko porrota izan zen. Soilik itzuli zen
joandako soldaduen %20a.

•Espainiako herritarrek, frantsesen ahultasunaz jabeturik eta
ingelesen laguntzaz, kontraerasoari ekin zioten eta ejertzito frantsesa
garaitu zuten.
•Errusiako kanpainiak asko ahuldu zuen Napoleonen indarra eta
horregatik enperadoreak prest agertu zen Indenpendentzia Gerraren
amaiera sinatzeko. 1813ko abenduan, VALENCAYko Ituna sinatu zen.
Napoleonek bakea eskaini zuen eta Fernando VII.a Espainiako erregea
zela errekonozitu zuen.

•Porrot militarren eraginez, Napoleonek herritarren konfidantza
galdu zuen eta abdikatu egin behar izan zuen 1814an. Erbestera
joan zen Elbako Uhartera.
•Handik gutxira boterera itzuli zen 100 egunez baina behin betiko
garaitu zuten WATERLOO batailean (1815).
•Santa Helenara uhartxora deportatu zuten eta hantxe hil zen.
Wellintong eta Bonaparte jeneralak

NAPOLEONEN AGINTEA
FRANTZIAN
(1799-1814)
KONTSULATUA
(estatu-kolpe baten eraginez)
ERREFORMA UGARI
Kode Zibila
Hezkuntza
Publikoa
Administrazio
zentralizatua
Elizarekiko
Konkordatua
INPERIOA
(Napoleonek bere burua koroaturik)
GARAIPEN MILITARRAK
INPERIO ZABALA
Arazoak
Britainia
Handia
Trafalgarreko
porrota Blokeo kontinentala
Portugalen ezetza Fointainebleauko Ituna Espainiako konkista Independentzia Gerra
Errusia
Herritarren
kritikak
Waterloo
Inperioaren
behin-betiko
amaiera
ALDAKETA
POLITIKOAK

BERREZARKUNTZA
ZER DA?
ANTZINAKO ERREGIMENA BERRESKURATZEKO AHALEGINA
•Monarkia absolutuaren eta erregimen estamentalaren itzulera.
•Frantziako Iraultza gertatu izan ez balitz bezala.

VIENAKO BATZARRA (1815)
Berrezarkuntza

•Napoleon garaitu ondoren, Vienan elkartu ziren garai hartako potentzia
nagusien ordezkariak.
•ZERTARAKO?
Bake iraunkorra ziurtatzeko
Iraultzak eragozteko
Europan oreka lortzeko
Antzinako Erregimena berreskuratzeko
Berrezarkuntza
•Potentzia europarrak Europako
banaketa berria antolatzen saiatu ziren.
BILTZARREN SISTEMA bultzatu zuten nazioarteko gatazkak
konpontzeko. Erantzukizuna Europako potentzia guztiena zen.
Helburua bake iraunkorra bermatzea eta iraultza eragoztea zen.

EUROPAKO MAPA BERRIA DISEINATU ZUTEN
•Napoleonen kontrako gerretan irabazle atera zirenek (Austriak,
Prusiak,Errusiak, Britainia Handiak, Suediak, Piamontek) lurraldeak eskuratu
zituzten.
•Frantziaren espantsionismoa geldiaraztea helburu nagusi bat izan zen
•Frantzia iraultza aurreko mugetara bueltatu zen.
•Bi estatu tapoi sortu ziren.
•Estatuen kopurua murriztu zen eta nazionalismoak bazterturik gelditu ziren.
Europako mapa 1815ean
Berrezarkuntza

•Europako potentziak Berrezarkuntza sendotzen saiatu ziren, ALIANTZA-
MILITAR SISTEMA baten bitartez. ERANTZUKIZUNA + ESKU-HARTZE MILITARRA
•Bi bloke sortu ziren.
Prusia ErrusiaAustria
Britainia Handia Prusia Austria Errusia
TRONUAREN ETA
ALDAREAREN ARTEKO
ALIANTZA
VIENAKO ORDENA
DEFENDATZEKO HELBURUA
Berrezarkuntza

BERREZARKUNTZA
NOIZ?
ZER DA?
KONGRESU
NAGUSIA
EUROPAKO
MAPAREN
ALDAKETA
BERREZARKUNTZAREN
PRINTZIPIOAK
ALIANTZA
MILITARRAK

Karlos IV.aren seme nagusia: Fernando VII.a
eta Espainian?
Berrezarkuntza

• Fernando VII.ak Espainiako koroa
berreskuratzen du.
• Espainiara itzultzeko eskubidea
Berrezarkuntza
Valencay-ko Ituna

Berrezarkuntza
• Erregeordetza taldea ez da errege espainiarraz fidatzen
• Baldintzak ezarriko zaizkio:
• Konstituzioa lehenbailehen onartu beharra
• Monarkia konstituzionala
• Bitartean, ohore militarrik ez
• Madrilerako bidea kontrolpean

Berrezarkuntza
• Valentzian PERTSIARREN AGIRIA

Erregealdiaren aldiak (1814-1833)
Berrezarkuntza

EUROPA OSOAN BOLADA IRAULTZAILEAK
Iraultza Liberal Burgesak: 1820-1830-1848
LIBERALISMOA
ETA
NAZIONALISMOA
Iraultza Liberal Burgesak

LIBERALISMOA
 Subiranotasun nazionala
 Lege aurreko berdintasuna
 Monarkia konstituzionala
 Botere banaketa
 Herritarren parte-hartze politikoa
 Herritarren eskubideen aitorpena
 Pribilegioen desagerpena
 …

NAZIONALISMOA
 Estatua (unitate politiko independientea) ≠ herria=nazioa
(ezaugarri komunak dituzten herritarrak)
 Nazio guztiek estatu independientea eratzeko eskubidea dute
 Vienako mapan nazioen aldarrikapenak ez ziren entzun
 Inperio zabalen asmoak nagusitu ziren
Europako mapa 1815ean

LANGILE MUGIMENDUA
aldarrikapen sozio-ekonomikoak
1848ko iraultzak

PROZESU IRAULTZAILEAK (1820-1848)
IDEOLOGIA
NAGUSIAK
LIBERALISMOA
NAZIONALISMOA
LANGILE MUGIMENDUA (aldarrikapen sozio-ekonomikoak)
1820 1830 1848
HELBURUAK  SISTEMA LIBERALA
 NAZIONALISMOA
 ERREGIMEN LIBERALAK
 NAZIONALISMOA
 ERREGIMEN DEMOKRATIKOAK
 INDUSTRIA IRAULTZAK
ERAGINDAKO GEHIEGIKERIEN
AURREAN ALDAKETA SOZIAL
ETA EKONOMIKOAK (LANGILEEN
IRAULTZA)
ESTATUAK
 ESPAINIA
 GREZIA
 FRANTZIA
 BELGIKA
 POLONIA
 ITALIA
 FRANTZIA
 ITALIA
 AUSTRIA-HUNGARIAKO
INPERIOA
 ESTATU ALEMANIAR BATZUK
ONDORIOAK
 ALIANTZA SANTUAREN ESKU-
HARTZE ZUZENA ESPAINIAN
FDO VII.aren ALDE.
 GREZIAREN
INDEPENDENTZIA
 MONARKIA LIBERALA
FRANTZIAN.
 BELGIKAREN INDEPENDENTZIA.
 ZAPALKUNTZAK ETA PORROTA
GAINERAKO HERRIALDEETAN
 LIBERALISMOAREN HEDAPENA
 LANGILE MUGIMENDUAREN
ANTOLAMENDUA

 ESPAINIAN: Riego komandantearen pronuntziamendu liberalaren garaipena
 1812ko Konstituzioaren berreskurapena eta sistema liberalaren ezarpena
 Hiru urteko iraupena (1820-1823)
Berrezarkuntza

Torrijos liberalaren fusilamendua
Prusia ErrusiaAustria
Berrezarkuntza

•Fernando VII.aren hirugarren emaztea hildakoan erregeak bi aukera
zituen: Bere anaiari, Karlosi koroa utzi edo berriro ezkondu eta
oinordeko zuzena bilatu. Bigarrena hautatu zuen. Ezkondu zen
(laugarren aldiz) Maria Kristinarekin.
•Maria Kristinak erregeari oinordekoa eman zion, Isabel printzesa.
•Jaio aurretik, haurdunaldian, erregeak badaezpada, BERRESPEN EDO
SANTZIO PRAGMATIKOA argitararazi zuen, tradizio frantsesean
oinarrituriko Lege Salikoa bertan behera utziz (Felipe V.a tronora
heltzean onartu zuena) , eta hispaniar monarkiaren betidaniko
ondorengotza tradizioa berriro ere indarrean jarriz, hau da,
emakumeei erregetza oinordetzan jasotzeko eskubidea aitortuz
(lehentasuna gizonezkoek dute, baina gizonezkorik gabe,
lehendabiziko emakumeak du eskubidea).
• Honek erregearen anaiari, Karlos María Isidrori, koroa eskuratzeko
bidea ixten zion.
Espainiako koroaren arazo dinastikoak
Berrezarkuntza

Berrezarkuntza
Tradizio gaztelar-
espainiarraren arabera

Berrezarkuntza
Lege Salikoaren
arabera

1.GERRA KARLISTA
ARAZO POLITIKO-IDEOLOGIKOA ARAZO MILITARRA
ONDORENGOTZA GERRA?
BASERRI
MUNDUA
HIRIKO BURGESIA
LIBERALA
•Zorroztasun erlijiosoa
•Monarkia absolutua
•Foruen defensa
•Bizimodu tradizionala
•Sistema liberala
•Bizimodu hiritarra
“Jainkoa, Aberria eta Erregea”
PROTAGONISTAK
KARLISTAK
(Karlos V.a)
ISABELINOAK
(Isabel II.a)
GERRA
BERGARAKO HITZARMENA
(1839. Espartero eta Maroto)
euskal foruak
errespetatzeko konpromisoa
Isabel II.a erreginatzat
onartu zuten
KARLISTAK
ISABELINOAK

•Alabaren eskubideak defendatzeko laguntzaileen beharra
•Politika liberalaren lehen urratsak Espainian
•Estatu liberalaren sorrera
Fernando VII.aren heriotza
Isabel printzesa adin txikikoa (3 urte)
M Kristinaren erregeordetza (1833-1843)

IRAULTZA BURGESAK (4DBH)

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to IRAULTZA BURGESAK (4DBH)

Similar to IRAULTZA BURGESAK (4DBH) (20)

More from Mentxu Gandarias

More from Mentxu Gandarias (20)

IRAULTZA BURGESAK (4DBH)