presentatie inzetten op transformatie en/of integratie voor begeleidingscommissie van het onderzoeksproject DieGem (www.solidariteitindiversiteit.be) van 1 april 2015.

1. Professioneel handelen:
inzetten op transformeren of integreren?
Anika Depraetere & Jana Verstraete
DieGem – Begeleidingscommissie
Woensdag 1 april 2015, Antwerpen

2. integreren versus transformeren
context (beleid,
praktijkondersteuning, …)
professioneel
handelen
leren
gemeenschap
plaats
diversiteit
solidariteit
interpersoonlijke praktijken
integreren
transformeren

3. Integratie of transformatie?
Projecten, acties, … die nieuwe vormen
van solidariteit in diversiteit ondersteunen:
• integreren van mensen van diverse afkomst in bestaande systemen?
• veranderen van die systemen om solidariteit gestalte te laten krijgen?
Professioneel handelen:
• Wie stelt deze nood aan transformatie vast?
• Wat doe je ermee als professional?
• Wat doe je ermee als organisatie?

4. In de verschillende domeinen
• Onderwijs
Mater Dei: ‘de klassieke aanpak werkt niet meer’
Superdiversiteit dwingt de school om denken en handelen aan te passen
• Vrije tijd
Bint: ‘we moeten onszelf telkens opnieuw uitvinden’
Nieuw project dat diverse groep toeleidt en/of tradities in vraag stelt?
• Werken
Tower Automotive: “En je leert nieuwe zaken opnemen die je anders niet opneemt, omdat je
omgeving is veranderd.” Interview hoofd ACV Metaal (METEA), Gent
Superdiversiteit dwingt HRM en vakbonden om intern de rangen te mixen in syndicale delegaties.
• Wonen …

5. De bestaande woonorde …
Belgische woningmarkt is marktgericht:
• Beschermen en promoten van eigendom
• ‘Gesubsidieerd liberalisme’
• Wonen is individuele verantwoordelijkheid
• We wonen individueel

6. … en het verkrijgen van een plaats
• Via aankoop eigen woning?
MAAR niet haalbaar voor mensen in financieel kwetsbare situatie
• Via de private huurmarkt?
MAAR tekort aan betaalbaar én kwaliteitsvol wonen  concurrentie
• Via de sociale huurmarkt?
MAAR wachtlijsten en toewijzingsregels
Bestaande orde sluit uit.
Etniciteit en inkomen spelen een rol om een plaats te verwerven.

7. Leeggoed (Brussel)
• Tijdelijke bezetting van woningen van de Elsense Haard met
ondersteuning van Samenlevingsopbouw Brussel, Bij Ons/Chez nous,
Jes en Pigment
• Strijd voor het recht op wonen
• Woonoplossing en principiële
participatie bewoners
• Expliciete keuze voor diversiteit

8. • Woonproject voor kwetsbare burgers
₋ Initiatief van drie welzijnsorganisaties
₋ Drie groepswoningen in Sint-Niklaas
₋ Bewoners: mix van Belgen en vluchtelingen
• 2 doelstellingen:
woonoplossing én solidair samen wonen
• Met professionele ondersteuning
Solidair Wonen (Sint-Niklaas)

9. Het verstoren van de orde
“We zochten woningen op de privémarkt, we bleven binnen de normen van de
samenleving. Ik zag geen resultaten en ik had niet het gevoel dat we met de
essentie bezig waren. ‘Moeten wij ons bezig houden met mensen in een bepaald
kader te steken waar ik het niet meer mee eens ben’? Wat we deden was zo een
beetje actievoeren en zeggen hoe het moet zijn maar als je zegt ‘er moeten
meer sociale woningen zijn’, zegt iedereen ‘ja dat is waar’ en dan blijf je dat
zeggen maar het is stom om dingen te zeggen die iedereen toch al weet.”
(Leeggoed, opbouwwerker Samenlevingsopbouw Brussel)
“Actoren in de welzijnssector geven meestal signalen aan de overheid van ‘dit
gaat niet goed’ en ‘dat gaat niet goed’ en ‘daar moet ge iets aan doen’. Maar de
overheid, of de private markt, reageert ook niet. Dus hebben wij vanuit een
aantal welzijnsactoren die echt heel erg geconfronteerd werden met
woningnood van hun cliënten of hun doelgroep, de koppen bij mekaar gestoken
en gezegd ‘dan gaan we zelf iets beginnen’.”
(Solidair Wonen, Initiatiefnemer)

10. Opstart: doen we dit?
Leeggoed:
“Moeten we als organisaties die ijveren voor het recht op wonen, nu ook gaan investeren in
tijdelijke of minderwaardige oplossingen voor de wooncrisis? Bestaat niet het risico dat er een soort
tweederangshuisvesting zal ontstaan, afgekeurd volgens de wooncode, maar goed genoeg voor
arme mensen?”
Professioneel handelen in opstart:
Een tussenstap creëren tussen wat de norm is en wat de ‘realiteit van de straat is’.
“Van het hele project waren het uiteindelijk de mensen zelf die me het meest motiveerden. Je voelt dat je
bezig bent met wat je bezig moet zijn. Niet omdat ze dankbaar zijn, maar omwille van het feit dat je er zo
dicht bij bent. Dingen zoals kraken komen bij andere over als raar, crimineel, illegaal… maar zijn wel
menselijk. Ik denk dat het beter werkt als je zegt ‘ik zie het kwaad niet in de daden die ik doe’ in plaats
van ‘wat gaat de maatschappij van mij denken?’ ”
(opbouwwerker Samenlevingsopbouw Brussel)

11. Opstart: doen we dit?
Solidair Wonen
“We hebben met ons project al voor 14 woningen gezorgd. In plaats
van creatief mee te zoeken hoe kunnen we dat oplossen, neen autisme:
dat zijn de regels en dit en dat …”
(Initiatiefnemer)

12. Ontwikkeling: hoe doen we dit en met welke gevolgen?
Solidair Wonen
Samenwonende Alleenstaande
Eengezinswoning Meergezinswoning
“Toch moet het initiatief nog altijd heel wat administratieve hindernissen overwinnen.
De wet klasseert de woning namelijk als een meergezinswoning, met bijzonder strenge
voorschriften inzake brandveiligheid, nooduitgangen en minimale oppervlakte per
leefruimte. Daarmee hollen de wetten inzake ruimtelijke ordening achter de feiten – en
vooral – achter de noden aan.”
(VLOS krant, 2011)
“En ze willen vermijden dat woningen, en eigenlijk wouden wij dat ook vermijden, dat
eengezinswoningen worden opgedeeld in meergezinswoningen en dan maken ze die procedure
heel zwaar. Voor een van onze woningen hebben we dat toch gedaan. En daar hebben we een
stedenbouwkundige vergunning voor. Maar dan plakt dat op dat huis. Dus als dat nadien
verkocht wordt, dan kan er evengoed een huisjesmelker inkomen, die verhuurt al die dingen
apart en euh...”
(initiatiefnemer)

13. Professioneel handelen in ontwikkeling
Solidair Wonen
• Laveren op de regelgeving
“En dan heeft de stad gezegd, dat is een truckje uit de wooncode, ‘ja het is dan goed als de
hoofdhuurder een instelling is zoals beschut wonen of een CAW. En dan beschouwen we het
als een gemeenschapsvoorziening en dan moet ge geen stedenbouwkundige vergunning
aanvragen’.” (woonbegeleider)
• Onderhandelen op individuele basis
 RVA, OCMW, mutualiteiten
• Opkomen voor de noodzaak en eigenheid van solidair wonen
“Op de uitdrukkelijke vraag van het welzijnswerk om in de stedenbouwkundige verordening
het begrip ‘solidair wonen’ in te schrijven, wil het stadsbestuur niet ingaan.”

14. Ontwikkeling: hoe doen we dit en met welke gevolgen?
Leeggoed
• Onderhandelen met eigenaars?
• Streven naar institutionalisering tijdelijke bezettingen?
MAAR nieuwe normen, nieuwe uitsluiting

15. Professioneel handelen in ontwikkeling
Leeggoed
• Toenadering zoeken tot…
• … maar zich tegelijk blijven afzetten tegen
“Si tu parles ni au politique, ni au média, tu vas toujours parler à la police. Il faut être
pragmatique pour mettre en place des projets comme ça. J’utilise un langage politique,
c’est ‘win-win’, je déteste ce mot mais je leur ai dit: ‘écoute, vous aurez moins de
problème de nous donner ses bâtiments plutôt de les laisser vides’.” (bewoner)
“Met een goed omkaderde bezetting sla je twee vliegen in een klap: er komt betaalbare
woonruimte bij en de leegstand wordt terug een levende plek. Solidair, tijdelijk, ‘precair’
wonen zijn in die zin een oplossing geworden voor een probleem waarvoor de politiek al
jaren geen adequaat antwoord wist te verzinnen.” (BBRoW)
“Als je een concept zet op solidair wonen en zegt ‘organisaties hebben daar een bepalende rol in’, dan
sluit je spontane groepen uit om zo’n woonvorm aan te gaan. We hebben al de discussie gehad van
‘worden we niet misbruikt door de overheid door als buffer te dienen en staan we daar kritisch
genoeg tegenover’?. Het is een constant aandachtspunt om te benadrukken we, gezien de wooncrisis,
wilden kraken even legitiem vinden.” (directeur Samenlevingsopbouw Brussel)

16. Conclusie
• Professionals willen wel verstoren en doorbreken,
MAAR moeten heel vaak toch binnen de bestaande orde manoeuvreren.
• Projecten creëren een eigen orde.

17. Discussie
• Zijn er in jullie werk solidaire praktijken die botsen op het
spanningsveld integreren of transformeren? Hoe gaan jullie daar mee
om?
• Wie stelt de bestaande orde in vraag? Wie zijn de verstorende of
doorbrekende actoren? Zijn dat de professionals, zijn dat de
deelnemers? Als dat deelnemers zijn, hoe ga je daar als professional
mee om?