Drug interactions

1. DOÇ DR FATİH ÖZAN
AİBÜ DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ

2. TANIM
• Aynı anda kullanılan iki ilaçtan birisinin etkisinin
diğeri tarafından modifiye edilmesidir.
• Aynı anda birden fazla ilacın kullanılması bazı
durumlarda elde edilmek istenen etkinin arttırılması için
gereklidir.
• İşte bu gibi durumlarda ilaçlar arası etkileşimler
kaçınılmaz olabilmektedir

3.  İstenmeyen (yan) etkilerin %8’inin ilaç ilaç arası
etkileşmeye bağlı ortaya çıktığı bildirilmektedir
 ABD’de hastanede yatan hastaların %4.1’inde
ilaç ilaç etkileşimine bağlı komplikasyonlar
görüldüğü belirtilmektedir
 Bu oran Avustralyada %4.4 olarak bildirilmiştir

4.  Birden fazla eczane
 Birden fazla reçete
 Genetetik yatkınlık
 Bayanlar, yaşlılar, obezler, kötü beslenme alışkanlığı olanlar,
kritik hastalığı olanlar, organ transplantasyonu olan hastalar gibi
spesifik özelliğe sahip bireyler
 Karaciğer hastalığı, böbrek fonksiyon bozukluğu gibi spesifik
hastalığa sahip olanlar
 Tedavi edici dozu ile toksik etki gösterecek dozu arasında çok az
fark bulunan ilaçlar(Narrow therapeutic index):
Siklosporin, Digoxin, İnsulin, Lityum , Antidepresantlar, Warfarin

5. İlaç etkileşimlerinin doğurduğu sonuçlar
1) Tedavi edici etkinin ortadan kalkması
2) Toksisite
3) Farmakolojik aktivitede beklenmeyen artış
4) Olumlu etkiler veya antagonizm
5) Kimyasal veya fiziksel etkileşimler (özellikle
damaryolu ile verilecek ilaçlarda)

6. İlaç etkileşiminin mekanizması
Farmakokinetik Farmakodinamik
Farmakokinetik etkide ilaçlardan biri diğerinin kinetiğini
yani emilimini, dağılımını, metabolizmasını ve atılmasını
etkiler
Farmakodinamik etkide farmakolojik aktiviteler yani
sinerjizm, antagonizm, reseptörler üzerinde değişikliklere
neden olunabilir

7. Farmakokinetik etkileşimler
1) GİS emilim değişikliği
• pH değişikliği
• Bakteriyal florada değişiklik
• İlaçların şelat oluşturması
• Mukozada hasara neden olunması
• GİS hareketliliğinde değişiklik
a) pH değişikliği;
İlacın non iyonize formu iyonize formuna göre
yağda daha kolay erir ve GİS kanalında daha hızlı emilir

8. Örn1., antiasitler Tablet Ketoconazole’un
çözülmesi azalır
Örn2., H2 antagonists
Bundan dolayı, bu iki ilaç birlikte kullanılmamalıdır.
İki ilaç arası 2 saat beklenilmelidir

9.  Ketoral Tablet, Nizoral
Tablet
 Ketokonazol
mantarların sebep
olduğu ağız, boğaz,
yemek borusu,
akciğer, idrar torbası
veya cilt gibi vücudun
çeşitli bölgelerindeki
enfeksiyonların
tedavisinde kullanılır.

10. b) Barsak bakteriyal flolarsında değişim;
Örn., Verilen digoxin dozunun %40 veya daha fazlası barsak
florasında metabolize edilir
Antibiyotikler barsak florasında bulunun
mikroorganizmaların çoğunu öldürür
Digoxin yoğunluğu
ve toksisitesi artar

11.  Kalp hastalıklarında kullanılan bir ilaçtır. Kalp
kası liflerinin kasılma yeteneğini arttırır, kalp
atım hızını azaltır ve kalp yetmezliğinin klinik
işaret ve belirtilerini ortadan kaldırır

12. c) Şelat oluşumu;
Örn 1., Tetrasiklin demir preparatları ile etkileşime girer
veya
Süt (Ca2+ ) Emilemeyen kompleks
Örn 2., Antacid (aluminyum veya magnezyum) hidroksi
Şelasyon oluşturduğundan
Siprofloksasinin emilimini %85 azaltır

13. d) İlacın neden olduğu mukoza hasarı.
Antineoplastik ajanlar örn, siklofosfamid
vincristine
procarbazine
Bir çok
ilacın emilimini
inhibe eder; Digoxin
e) Hareketlilikte değişiklik
Metoklopramit (antiemitik)
Midenin boşalma süresini uzatır
siklosporinin emilimini arttırır
Siklosporinin
toksisitesi
artar

14. Sıklıkla organ nakillerinde kullanılan
immunosupresif bir ajandır.
Oftalmik iltihabi bir göz hastalığına bağlı
olarak gelişen gözyaşı azalması
durumlarında gözyaşı üretimini arttırmak
için kullanılır.

15. f) Reseptörler üzerine etki
Uygulanan ilacın plazma proteinlerine afinitesine bağlıdır
Afinitesi yüksek ilaç diğerinden önce bağlanır
Serbest gezinen ilaç miktarı böylelikle artar
Fenitoin %90 oranında plazma proteinlerine bağlanır,
Tolbutamit (%96,) ve warfarin (%99)
Bu ilaçların yerine bağlana ilaçlar Aspirin
Sulfonamitler
Fenilbutazon

16. g) Metabolizmanın değişmesi
Karaciğer ilaçların primer metabolizma yeridir bununla
beraber akyuvarlar, cilt, akciğer ve GİS kanalında da metabolize
edilirler
CYP450 ailesinin enzimleri faz 1 aşamada (oksidasyon)
rol alan primer enzimlerdir

17. Örn: Enzim indüksiyonu
İlaçlardan bir tanesi diğer ilacın metobolizmasından
sorumlu enzimi indükleyebilir
Karbamazepin (antiepileptik ilaç ) kendi metabolizmasını
arttırmaktadır
Fenitoin teofilinin karaciğerde metabolizma olmasını
arttırmaktadır ve böylece dolaşımdaki seviyesini azaltmaktadır
Böylece etkinliği de
azalmaktadır.

18. Örn, Enzime inhibisyonu;
 Bir ilacın diğer ilacın metabolizma hızını düşürmesi
demektir.
 İlacın konsantrasyonu artar bunun sonucunda da toksisite
riski yükselmektedir
Bazen inhibisyon ilaçlardan birinin diğer ilacın hücre
üzerindeki reseptörlerine bağlanması şeklide olur, böylece
diğer ilacın etkinliği çok geç ortaya çıkar
Enzimi uyarıcıyla (karbamazepin) beraber enzimi inhibe
(verapamil) edici ajan verildiğinde
İnhibitör ilacın
etkinliği baskın
olacaktır

19. Farmakokinetik faktörlerce ilacın serum değerlerinin
değişmeden etkinliğinin değişmesidir
Additif etki : 1 + 1 =2
Sinerjistik etki: 1 +1 > 2
Potentiasyonal etki : 1 + 0 =2
Antagonizm : 1-1 = 0

20.  Reseptör etkileşimleri
• Kompetitif
• Kompetitif olmayan
 Reseptör hassasiyeti
• Reseptör sayısı
• Reseptöre afinite
 Nörotransmitter salınımında değişiklik/ilaç taşınmasında değişiklikn
 Su/elektrolit dengesinin değişmesi

21.  Doza bağlı meydan gelen durumlarda etkilenen ilacın
dozajı değiştirilmelidir
 Örn,mikonazol oral jel warfarinin kanama zamanını
uzattığından warfarinin dozajı düşürülür ve hemoraji
oluşma riski böylece azaltılır
 Mikonazol tedavisi bittikten sonra warfarinin dozajı
yeniden ayarlanmalıdır

22.  Bazı durumlarda tepkinin şiddetinden dolayı ilaç
kombinasyonu derhal kesilir
 Örn. Eritromisin ve terfenadin kombinasyonunda
terfenedin’in serum seviyesi aşırı yükselir ve Torsel de
Points gelişme riski ile karşılaşılır
 GİS yolunda emilim inhibisyonu oluyorsa dozlar arasında
belli zaman beklenir

23. Diğer ismi r on t fenomeni olan kalp karıncıklarının fazla hızlı
kasılması sonucu oluşan sendromdur. EKG kaydı bükülmüş bir tel
gibi göründüğünden fransızca torsade de pointes ismi verilmiştir.

24. 1
• Majör (yaşamı tehdit eden veya kalıcı hasar
bırakan
2
• Orta (hastanın durumunu geçici olarak
etkileyen)
3
• Minör ( düşük etki gösteren)

26. TÜM PENİSLİNLER
1. BAKTERİYOSTATİK
ANTİBİYOTİKLER
(KLİNDAMİSİN,
ERİTROMİSİN,
TETRASİKLİNLER)
2. ORAL
KONTRASEPTİFLER
1. Penisilinlerin etkisini bozabilirler.
1. Östrojen etkisi azalabilir. Korunma
şekli değiştirilmeli
SEFALOSPORİNLER
1. ANTİKOAGÜLANLAR
(KUMADİN)
2. BAKTERİYOSTATİK
ANTİBİYOTİKLER
(KLİNDAMİSİN,
ERİTROMİSİN,
TETRASİKLİNLER)
3. MİDE PH YÜKSELMESİ
(ANTİASİTLER)
1. Antikoagülan kullanan hastalarda
kanama riski artabilir. Dikkatli
kullanılmalıdır
1. Statik ajanlar sefalosporinlerin etkisini
bozabilirler.
1. Sefalosporinlerin emilimi azalır.
Kesinlikle beraber kullanılmamalıdırlar
LİNKOMİSİNLER
KLİNDAMİSİN
1. ERİTROMİSİN
2. KAOLİN-PEKTİN
3. SÜKSİNİLKOLİN
1. Antagonizm. Beraber kullanılmamalı
1. Klindamisin emiliminde gecikme
1. Uzun süreli solunum depresyonu olma
ihtimali var. Hasta monitörize edilmeli

27. İLAÇ ETKİLEŞTİĞİ İLAÇ SONUÇ/TEDAVİ
MAKROLİDLER
Diritromycin
Claritromycin
eritromisin
1. ANTİKOGÜLANLAR
2. BENZODİAZEPİNLER
3. KLİNDAMİSİN
4. DİGOXİN
5. METİLPREDNİZOLON
6. PENİSİLİNLER
7. TERFENADİN
8. SİKLOSPORİN
1. Kanama riski artmaktadır
1. Benzodiazepin seviyesi artar MSS depresyonu
oluşabilir
1. Antagonizm oluşma ihtimali yüksektir
1. Hastaların %10’unda digoxin seviyesini
yükseltmektedir
1. Steroidlerin kleransını düşürebilmektedir
1. Antagonist etki görülebilir
1. Ciddi kardiyak aritmilere neden olabilir
1. Siklosporin renal toksisitesini arttırır
Metronidazol
1. ANTİKOAGÜLANLAR
2. BARBİTÜRATLAR
3. DİSULFURAM
4. LİTYUM
5. FENİTOİN (DİLANTİN)
1. Kanama riski artar
1. Metronidazol dozunu arttırmak gerekir
1. Akut psikoza veya konfüzyona neden olur
1. Lityum seviyesinin yükselmesine bağlı toksisite
1. Fenitoin’in etkisi artabilir. Monitörize edilmeli

28. İLAÇ ETKİLEŞTİĞİ İLAÇ SONUÇ/TEDAVİ
TETRASİKLİNLER
Doksisiklin
Minosiklin
Tetrasiklin
1. AL, KALSİYUM,
MAGNEZYUM
İÇEREN
ANTİASİTLER
2. ORAL
KONTRASEPTİFLE
R
1. Tetrasiklinlerin serum konsantrasyonları düşer.
1-2 saat arayla verilmelidirler
1. Ovulasyonu hafif de olsa arttırmaktadır.
Doksisiklin
1. KARBAMAZEPİN
2. METOTREKSAT
3. FENİTOİN
1. Doks. metabolizmasını arttırır.
1. IV metotreksat ile beraber kesinlikle
kullanılmamaldır
1. Dok. metabolizmasını stimüle eder. Doksi dozu
arttırılmalı
Tetrasiklin
1. YEMEK (SÜT VE
DİĞER)
2. ÇİNKO SÜLFAT
1. Tetrasiklin emilimini azaltmaktadır. 2-3 saat ara
verilmelidir
1. Tetrasiklin emilimi azalır. 2-3 saat ara
verilmelidir

29. İLAÇ ETKİLEŞTİĞİ İLAÇ SONUÇ/TEDAVİ
ANTİFUNGALLER 1. ANTİKOAKÜLANLAR
2. BENZODİAZEPİNLER
3. SİKLOSPORİN
4. RİFAMPİN
5. TERFENADİN
1. Kanama hastalıklarının oluşum riski artar
1. İtrakonazol ve ketokonazol ile beraber
kullanılmamalıdırlar
1. Sisklosporin seviyesini arttrırlar. Hastanın
lehine olarak da kullanılabilir
1. Antifungal ilacın seviyesi azalır. Beraber
kesinlikle kullanılmamalıdır
1. Ciddi kardiya aritmilere neden olacak
şekilde terfenadin seviyesi yükselir.
Beraber kesinlikle kullanılmamalıdır.
NSAİİ
(aspirin )
1. ANTİKOAGÜLANLAR
(kumadin, warfarin)
2. ANTİHİPERTANSİFLER
3. SİKLOSPORİN
4. LİTYUM
5. METOTREKSAT
6. FENİTOİN
7. SALİSİLATLAR
1. Kanama riski artar
1. Antihipertantif etkide azalma. Kan basıncı
takibi yapılmalı
1. Nefrotoksisiteye neden olabilir
1. Lityum seviyesi yükselebilir
1. Metotreksat toksisitesi görülebilir
1. Fenitoin seviyesi artabilir
1. NSAİİ GİS etkisi artar serum seviyesi
düşer.

30. İLAÇ ETKİLEŞTİĞİ İLAÇ SONUÇ/TEDAVİ
LOKAL
ANESTETİKLER
1. ALKOL, MSS
DEPRESANTLARI,
OPİOİDLER,
ANTİDEPRESANTLAR,
ANTİPSİKOLİTİKLER,
ANTİHİSTAMİNLER
2. ANTİARİTMİK İLAÇLAR
1. MSS ve solunum depresyonu görülebilir.
Dikkatli kullanımı gerekmektedir.
1. Kardiyak depresyon etkisini arttırabilir
Amidler
BETA BLOKÖRLER, SİMETİDİN 1. Lidokain metabolizması zayıflar
Esterler
1. ANTİKOLİNESTERAZLAR
2. SULFONAMİDLER
1. Esterlerin metabolizması zayıflar.
1. Sulfonamid etkisi inhibe olur

31. İLAÇ ETKİLEŞTİĞİ İLAÇ SONUÇ/TEDAVİ
VAZOKONSTRİKTÖRLER
(EPİNEFRİN,
LEVONORDEFRİN)
1. İNHALASYON
ANESTETİKLER
(HALOTAN)
2. TRİSİKLİK
ANTİDEPRESANTLAR-
YÜKSEK DOZ
3. BETA- BLOKÖRLER
4. MONOAMİNO
OKSİDAZ
İNHİBİTÖRLERİ
1. Aritmi şansı artar
1. Sempatomimetik etki
artabilir. Yüksek dozda
trisiklik anti. kullanılıyor
ise epinefrin limiti
0.04mg’ı geçmemeli
1. Hipertansif ve/veya
kardiyak reaksiyon
gelişebilir
1. Hipertansif reaksiyon
oluşturabilir

33.  Çok yaygın kullanımlarına ve sık reçete
edilmelerine rağmen analjezik ilaçlara bağlı
ilaç etkileşimlerine sık rastlanılmaz
 Kullanım sürelerinin kısalığı ve uygulanan
dozlarının az olması bunda en büyük
etkendir
 Buna rağmen analjezik ilaçların bir çok
ilaçla etkileşime girdiği bilinmektedir
 Bu konuda hekimlerin bilgi sahibi olmaları,
gerekli ayarlamaları yapmaları, hastalarını
bilgilendirmeleri gerekmektedir

34.  Asetaminofen’in günlük maksimum dozu 4 g’ı
geçmemelidir
 Alkoliklerde ve akut overdoz reaksiyonuna
bağlı olarak hepatotoksisite oluşma ihtimali
yüksektir
 Asetaminofen’in terapötik dozunun %96’i
karaciğerde glukuronidasyon veya sülfasyona
uğrar
 Kalan %4’ü CYP2E1 molekülüne bu da
oldukça reaktif olan ve hepatotoksik olan N-
acetyl-para-benzoquinonemine’e dönüşür

35.  Dönüşen bu toksik yapı karaciğerde ve diğer
dokularda glutatyon ile inaktive hale getirilir
 Asetaminofen’in akut overdozunda, tipik olarak 15
g ve daha fazla alındığında, glukuronidasyon yolu
tıkanır, bu da asetaminofen’in daha çok CYP2E1
ile işlenmesine ve glutatyon depolarının bile
eritemiyeceği daha çok N-acetyl-para-
benzoquinonemin oluşumuna neden olur

36.  Alkol ve yüksek terapötik dozlarda asetaminofen
alınmasının neden olacağı sonuç CYP2E1’in
indüklenmesi, buna bağlı olarak da N-acetyl-para-
benzoquinonemid’in artmasıdır
 Bununla beraber her alkol alınımında bu
reaksiyon meydan gelmez
 Risk gurubu hastalarımız yüksek dozda
asetaminofen alan kronik alkol içicileridir
 Alkolik hastalarda günlük doz 2 gr’ı geçmemelidir

37. SİKLOOKSİJENAZ İNHİBİTÖRLERİ SİKLOOKSİJENAZ-2
İNHİBİTÖRLERİ
Aspirin Diklofenak
Diflunizal Etodolak
İbuprofen Meloksikam
Ketoprofen
Naproksen

38. Gastrointestinal erozyonlar ve ülserlerle
ilişkili olarak fekal yol ile kanama olması
riski artar
Alkol ve NSAİİ alımı arasında 12 saat
olması tavsiye edilir

39.  Vazodilatatör prostaglandinlerin üretimini stimüle
ederek böbrek kan akımını arttırırlar ve sonunda
sodyum ve su atılımı fazla olur
 β-adrenarjik blokörler, anjiyotensin konverting enzim
inhibitörleri ve diüretiklerin etkileri bu prostaglandin
mekanizmasına bağlıdır
 Aspirin dışındaki diğer ilaçlar bu antihipertansiflerin
etkilerini böbreklerde prostaglandin sentezini
baskılamak suretiyle azaltmaktadırlar
 Bu etkinin görülebilmesi için adı geçen NSAİİ 5
günden fazla kullanılmaması gerekmektedir

40.  Yüksek dozlarda kanser tedavisinde kullanılan
metotreksat trombositopeni, nötropeni, akut
böbrek yetmezliği ve mukositis gibi yan etkilere
neden olur
 Düşük dozlarda romatoid artritis ve diğer
immünsüpresyon gerektiren durumların
tedavisinde kullanılır

41. Yüksek doz metotreksat tedavisinde NSAİİ
kullanıldığında, çok cidd metotreksat yan
etkileri ortaya çıkabilmektedir
Romatoid artritis tedavisinde olduğu gibi
düşük dozlarda kullanıldığında NSAİİ
kullanımında bir sıkıntı yoktur

42.  Düşük doz aspirin (75-325 mg/gün) ikinci MI
oluşumunun engellenmesi, unstable anjina pektoris,
koroner arter bypass veya stent takılması sonrası
antitrombositik etkinliğinden dolayı kullanılmaktadır
 Aspirinin geri dönüşümsüz olarak siklooksijenaz-1
halkasını asetillemesi onu kalp koruyucu etkinliği
açısından vazgeçilmez hale getirmektedir

43.  Aspirinden farklı olarak diğer ilaçlarda bu etki geri
dönüşümlüdür.
 Aspirinden önce NSAİİ kullanımında aspirinin
antitrombositik etkinliği azalmaktadır
 Tam tersine önce aspirin kullanılırsa bu etki
bozulmamaktadır
 Asetaminofen ile beraber kullanıldığında aspirinin
antitrombotik etkisinde her hangi bir azalma
etkilenme olmamaktadır