แนวทางการจัดตั้งโรงพยาบาลสนามในสถานการณ์ สาธารณภัย /ภัยพิบัติ/ภัยสงคราม

1. แนวทางการจัด ตั้ง โรงพยาบาลสนาม (Nontraditional site; NT site)
กระทรวงสาธารณสุข
การเตรียมความพร้อมเพื่อรับการระบาดของโรคไข้หวัดใหญ่
ระบาดใหญ่ คาดการณ์ว่าจะมีจำานวนผู้ป่วย เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว
ในระยะเวลาอันสั้น ขีดความสามารถของโรงพยาบาลในการรับ
ดูแลรักษาผู้ป่วยอาจไม่เพียงพอ แนวคิดในการจัดตั้งโรงพยาบาล
สนาม เป็นอีกแนวทางหนึ่งในการดูแลผู้ป่วย ซึ่งอาจจัดตั้งขึ้นใน
บริเวณที่ไม่ได้เป็นหน่วยงานทางสาธารณสุขมาก่อน หรือในบริเวณ
ของหน่วยงานทางสาธารณสุขที่ให้บริการด้านอื่นหรือระดับอื่น
หน้าที่ของโรงพยาบาลสนามจะขึ้นอยู่กับความต้องการของชุมชน
และทรัพยากรทางสาธารณสุขที่มีอยู่แต่จะมุ่งเน้นเรื่องของการดูแล
และประคับประคองผู้ป่วยไข้หวัดใหญ่ในสภาวการณ์ระบาดใหญ่
โดยมีผู้รับผิดชอบหลัก คือ ผู้ว่าราชการจังหวัด สำานักงาน
สาธารณสุขจังหวัด ทั้งนี้ควรกำาหนดคณะทำางานผู้รับผิดชอบในการ
ดำาเนินงาน ประกอบด้วยหัวหน้าส่วนราชการ ระดับจังหวัดที่
เกี่ยวข้องรวมถึงภาคเอกชน
วัต ถุป ระสงค์ข องการจัด ตั้ง โรงพยาบาลสนาม คือ
1. ให้การดูแลผู้ป่วยที่ไม่ได้อยู่ในภาวะวิกฤตเมื่อโรงพยาบาล
ไม่มีเตียงรับผู้ป่วยเพียงพอ
2. ให้การดูแลผู้ป่วยอาการไม่หนัก แต่ไม่สามารถดูแลตนเอง
ที่บ้านได้
3. ใช้เป็นสถานที่เพื่อดูแลผู้ป่วยที่มีอาการคงที่ และได้รับการ
ส่งตัวมาจากโรงพยาบาลซึ่งดูแลผู้ป่วยในภาวะเฉียบพลัน หรือ
วิกฤต จนดีขึ้นแล้ว
4. อาจพิจารณาใช้เป็นสถานที่คัดกรองผู้ป่วย
5. ลดการสัมผัสต่อเชื้อไข้หวัดใหญ่และการแพร่กระจาย ไป
ยังผู้ป่วยอื่น ๆ
นอกจากนี้ ไม่ควรใช้เป็นสถานที่รับดูและผู้ป่วยที่มีภูมิต้านทาน
ตำ่า หรือผู้ที่มีโรคติดต่อ เช่น ผู้ป่วยวัณโรคปอด เป็นต้น
สัญ ญาณเตือ นให้เ ตรีย มการจัด ตั้ง โรงพยาบาลสนาม
ให้พิจารณาเมื่อสถานการณ์การระบาดเมื่อ มีรายงานการ
ระบาดจากคนสู่คน ในวงจำากัด (อยู่ในระดับที่ 4 ) และมีแนวโน้มที่
หมายเหตุ อยู่ในภาคผนวกที่ 1 ของแผนปฏิบัติการแม่บทการเตรียมความพร้อม
สำาหรับการระบาดใหญ่ของโรคไข้หวัดใหญ่ พ.ศ. 2552

2. จะขยายการระบาด จากคนสู่คนในวงกว้างมากขึ้น ( สถานการณ์
ระดับที่ 5 ) โดยพิจารณาจากปัจจัยต่อไปนี้
1. รายงานความรุนแรงของโรคไข้หวัดใหญ่ และการระบาดใน
ประเทศอื่น ๆ หรือจังหวัดอื่น ๆ
2. อัตราการมารับบริการ เนื่องจากโรคไข้หวัดใหญ่ ใน ห้อง
ฉุกเฉิน หรือโรงพยาบาลเพิ่มมากขึ้น
3. อัตราการรับเข้าไว้รักษาในโรงพยาบาล ของผู้ป่วยที่มาตรวจ
ด้วยอาการคล้ายโรคไข้หวัดใหญ่ (Influenza – Like Illness: ILI)
4. ความสามารถของโรงพยาบาลที่จะรองรับผู้ป่วยจากไข้
หวัดใหญ่
5. อัตราส่วนของผู้ป่วยที่อยู่อาศัยร่วมกับผู้ที่อยู่ในภาวะเสี่ยง
สูงหรือผู้ที่ไม่มีคนดูแลที่บ้านและไม่สามารถดูแลตนเองได้
6. รายงานจากคลินิกซึ่งไม่สามรถรองรับผู้ป่วยไข้หวัดใหญ่
ได้
ประเด็น ด้า นการบริห ารจัด การโรงพยาบาลสนาม
1. การเลือ กสถานที่
อาจเป็นโรงพยาบาลของทหารหรือสถานที่ในชุมชนที่มี
คุณสมบัติ ดังนี้
1.1 อากาศโปร่ง และ เป็นสถานที่ที่มีการถ่ายเทอากาศได้ดี
1.2 ไม่ควรอยู่ในชุมชนแออัด เช่น ตลาดสด
1.3 มีสิ่งอำานวยความสะดวกทางด้านสาธารณูปโภค ที่สำาคัญ
ในการดำาเนินงาน เช่น ไฟฟ้า ประปา และอื่นๆ
ตัวอย่างโรงพยาบาลสนาม เช่น อาคารเรียน หอพัก หอประชุม
วัด หรือสำานักสงฆ์ (หากมีความจำาเป็น) ที่อยู่ห่างจากชุมชน แต่มี
ระบบนำ้าประปา และไฟฟ้าเข้าถึง
2. การจัด เตรีย มวัส ดุ อุป กรณ์แ ละเวชภัณ ฑ์ท ี่จ ำา เป็น รวมถึง
วัส ดุส ำา นัก งาน เครื่อ งอุป โภคบริโ ภค และนำ้า ดื่ม เสบีย ง
อาหาร รวมถึงการฝึกอบรม ปฐมนิเทศ ตลอดจนการกำากับดูแล
การทำางานของบุคลากรโดยเฉพาะ อาสาสมัคร
3. ระบบการดูแ ลการรัก ษาผู้ป ่ว ย ให้เป็นไปตาม แนวทางเวช
ปฏิบัติการดูแลรักษาผู้ป่วยโรคไข้หวัดใหญ่ระบาดใหญ่ ของ
กระทรวงสาธารณสุข
4. ระบบการบริห ารจัด การหน่ว ยผู้ป ่ว ยนอก หอผู้ป่วย การจัด
เวร ประเมินความเพียงพอของการให้บริการ
หมายเหตุ อยู่ในภาคผนวกที่ 1 ของแผนปฏิบัติการแม่บทการเตรียมความพร้อม
สำาหรับการระบาดใหญ่ของโรคไข้หวัดใหญ่ พ.ศ. 2552

3. 5. ระบบการขนส่ง ต่า ง ๆ รวมถึง ระบบการส่งต่อผู้ป่วย การ
ขนส่งวัสดุ อุปกรณ์ทางการแพทย์ วัสดุอุปกรณ์อื่น ๆ ขยะติดเชื้อและ
การจัด การและการเคลื่อ นย้า ยศพ
6. ระบบการเชื่อ มโยง เช่น ระบบเวชระเบียน, การติดต่อสื่อสาร
ทั่วไป ระหว่างโรงพยาบาลสนามกับหน่วยงานอื่นที่เกี่ยวข้อง เช่น
โรงพยาบาล , สำานักงานสาธารณสุขจังหวัด , สำานักงาน
ป้องกันควบคุมโรค การประชาสัมพันธ์
7. ระบบการป้อ งกัน ควบคุม การติด เชื้อ และแพร่ก ระจายเชื้อ
8. ระบบสนับ สนุน รวมถึง การจัด การด้า นสาธารณูป โภค
ที่พักบุคลากร โภชนาการ เครื่องปั่นไฟ เครื่องกรองนำ้า ประปา
สนาม ฯลฯ
9. ระบบรัก ษาความปลอดภัย แก่บ ุค ลากร ผู้ป ่ว ย ยา
เวชภัณ ฑ์ และวัส ดุอ ุป กรณ์ต ่า งๆ
10. งานสัง คมสงเคราะห์แ ละจิต วิท ยา
หมายเหตุ อยู่ในภาคผนวกที่ 1 ของแผนปฏิบัติการแม่บทการเตรียมความพร้อม
สำาหรับการระบาดใหญ่ของโรคไข้หวัดใหญ่ พ.ศ. 2552

4. บุค ลากรในโรงพยาบาลสนามประกอบด้ว ย
1. บุค ลากรทางการแพทย์ ได้แก่ แพทย์ พยาบาล
เภสัชกร รวมถึงบุคลากรทางการแพทย์ สาขาอื่น เช่น นักเทคนิคการ
แพทย์ นักรังสี นักศึกษาแพทย์ นักศึกษาพยาบาล นักศึกษาด้านการ
แพทย์ และสาธารณสุขที่ได้รับการฝึกอบรม ฝึกปฏิบัติมาแล้ว ทั้งนี้
ควรใช้บุคลากรในพื้นที่ระบาดก่อนอาสาสมัครที่ได้รับการอบรมและ
ฝึกปฏิบัติมาแล้ว
2. บุค ลากรที่ท ำา หน้า ที่บ ริห ารจัด การ ประกอบด้วยผู้รับ
ผิดชอบหลักด้านการแพทย์ ผู้รับผิดชอบหลักด้านการพยาบาล ผู้รับ
ผิดชอบด้านบริหารงานทั่วไป
3. บุค ลากรสนับ สนุน ด้า นต่า ง ๆ ประกอบด้วย งานเวช
ระเบียน การสื่อสารประชาสัมพันธ์ งาน ธุรการ งานพัสดุ และ
เวชภัณฑ์ การเงิน โภชนากร งานสาธารณูปโภค งานช่างและซ่อม
บำารุง งานยานพาหนะ งานจ่ายกลาง งานผ้า งานขยะ และการ
จัดการศพ
คุณ สมบัต ิข องบุค ลากรผู้ท ี่ต ้อ งดูแ ลผู้ป ่ว ยโดยตรง
ควรเป็นผู้ที่มีสุขภาพแข็งแรง และ มีภูมิคุ้มกันต่อไข้หวัดใหญ่
สายพันธุ์ระบาดใหญ่ โดยการได้รับวัคซีนป้องกันไข้หวัดใหญ่ สาย
พันธุ์ ระบาดใหญ่ (หากมีวัคซีนแล้ว)และ/หรือ พิจารณาให้ยาต้าน
ไวรัส เพื่อการป้องกันโรค รวมทั้งไม่มีภาวะที่เป็น ข้อ ห้า มสำา หรับ
บุค ลากร คือ
 ป่วยด้วยโรคระบบทางเดินหายใจเฉียบพลันหรือเรื้อรัง
 อายุมากกว่า 60 ปี
 ระหว่างการตั้งครรภ์
 ป่วยด้วยโรคของระบบหัวใจและหลอดเลือด เช่น โรคลิ้น
หัวใจผิดปกติ โรคหัวใจรูห์มาติค โรคหัวใจล้มเหลว เป็นต้น
 ป่วยด้วยโรคที่ต้องได้รับการดูแลสมำ่าเสมอ เช่น โรคมะเร็ง เบา
หวาน โรคไตวาย หรือเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลในรอบ
ปีที่ผ่านมา หรือโรคที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง ได้แก่ โรคเอดส์หรือ
ได้รับยากดภูมิคุ้มกัน
หมายเหตุ อยู่ในภาคผนวกที่ 1 ของแผนปฏิบัติการแม่บทการเตรียมความพร้อม
สำาหรับการระบาดใหญ่ของโรคไข้หวัดใหญ่ พ.ศ. 2552

5. การคัด กรองและแยกผู้ป ่ว ย
หมายถึง กระบวนการที่ผู้เจ็บป่วยถูกแยกโดยใช้ระดับความ
รุนแรงของโรคเพื่อที่จะจัดลำาดับความสำาคัญในการให้การรักษาผู้
ป่วย
หลัก การการคัด กรอง
 ควร ประเมินเบื้องต้น เพื่อส่งผู้ป่วยไปยังพื้นที่ปฏิบัติการส่วน
ต่าง ๆ คือ แผนกตรวจผู้ป่วยนอกอาการไม่รุนแรง หรือ ส่ง
ต่อไปยังแผนกตรวจผู้ป่วยอาการปานกลาง / อาการหนัก
เพื่อพิจารณารับไว้สังเกตอาการหรือส่งต่อไปยังโรงพยาบาล
หลักต่อไป
 ระหว่างสถานการณ์การระบาดใหญ่ การคัดกรองและคัด
แยกผู้ป่วย อาจดำาเนินการในโรงพยาบาลสนามเพื่อลดภาระ
ของห้องฉุกเฉิน , คลินิก และแพทย์ โดยจะต้องรณรงค์ให้
ชุมชนมีความเข้าใจ และ ตระหนักในบทบาทหน้าที่/
ขอบเขตของการทำางานของโรงพยาบาลสนามเสียก่อน
 การคัดกรองควรดำาเนินการตามแนวทางที่ได้จัดทำาไว้ เพื่อ
ให้บุคลากรทุกระดับสามารถ ทำางานได้อย่างมีประสิทธิภาพ
ระบบปฏิบ ัต ิง านโรงพยาบาลสนาม
แบ่งเป็นด้านการบริการผู้ป่วยโดยตรง และ ด้านงานสนับสนุน
การแบ่งพื้นที่การให้บริการ รายละเอียด ดังแสดงในตาราง
1.
2.
3.
4.
5.
ตารางการจัด แบ่ง พื้น ที่ การบริก ารและบุค ลากรในโรง
พยาบาลสนาม
พื้น ที่
การบริก าร
บุค ลากร
ลงทะเบียน
ลงทะเบียนผู้ป่วย
อาสาสมัครที่ผ่าน
การอบรม
นั่งรอ
รอการประเมินปฐม นักศึกษาหรืออาสา
ภูมิ
สมัคร
ประเมินปฐมภูมิ
ซักประวัติ , ตรวจ
นักศึกษาแพทย์ ชั้น
สัญญาณชีพ,ตรวจ คลินิก, พยาบาล
ร่างกายโดยเฉพาะ
อย่างยิ่งการฟังปอด
ประเมินทุติยภูมิ ส่งตรวจถ่ายภาพ
แพทย์ , พยาบาล
รังสี และทางห้อง
ปฏิบัติการ
การรักษา
ซักประวัติ ตรวจ
แพทย์ , พยาบาล ,
หมายเหตุ อยู่ในภาคผนวกที่ 1 ของแผนปฏิบัติการแม่บทการเตรียมความพร้อม
สำาหรับการระบาดใหญ่ของโรคไข้หวัดใหญ่ พ.ศ. 2552

6. พยาบาลผู้ป่วย
นอกที่อาการไม่
รุนแรง
6. การรักษา
พยาบาลระดับสูง
และพื้นที่รอการ
ส่งต่อ
7. การรักษา
พยาบาลผู้ป่วยใน
8. ห้องปฏิบัติการ
9. การเก็บจ่ายยา
และเวชภัณฑ์
10. ห้องเอกซเรย์
11. การให้
สุขศึกษาการ
จำาหน่ายและ
การนัดผู้ป่วย
ร่างกาย ส่งการ
รักษา
ผู้ช่วยเหลือคนไข้
ดูแลผู้ป่วยที่อยู่ใน
ภาวะหายใจลำาบาก
ประกอบด้วยเครื่อง
ให้ออกซิเจน, เครื่อง
ดูดเสมหะ ขณะรอ
เพื่อส่งต่อไปยังห้อง
ฉุกเฉินของโรง
พยาบาลหลัก
ให้การดูแลผู้ป่วยที่
ต้องให้สารนำ้าทาง
เส้นเลือด ยาฉีด /
กินให้ออกซิเจนโดย
ไม่ต้องใช้เครื่องช่วย
หายใจ
ตรวจทางห้องปฏิบัติ
การเบื้องต้น
พยาบาล , แพทย์ ,
ผู้ช่วยเหลือคนไข้
แพทย์ , พยาบาล ,
ผู้ช่วยเหลือคนไข้
หรือ อาสาสมัคร
นักเทคนิคการแพทย์
, ผู้ช่วยนักเทคนิค
การแพทย์
นักศึกษาคณะเทคนิค
ฯ
เก็บ / จ่ายยา และ
เภสัชกร , ผู้ช่วย
เวชภัณฑ์สำาหรับผู้
เภสัชกร
ป่วยนอก / ใน
นักศึกษาคณะเภสัชฯ
ตรวจทางรังสีวิทยา นักรังสีการแพทย์
นักศึกษารังสีการ
แพทย์ฯ
ให้คำาแนะนำาสำาหรับ บุคลากรด้าน
ผู้ป่วยนอก ผู้ป่วย
สาธารณสุขอื่น ๆ
จำาหน่ายนัดตรวจ
อาสาสมัคร
ติดตาม
สำาหรับการจัดเตรียมพื้นที่สนับสนุนการดำาเนินการของโรงพยาบาล
สนามประกอบด้วยพื้นที่ต่างๆ ดังนี้
 ห้องพัก ห้องอาหาร ห้องสุขา สำาหรับบุคลากร
หมายเหตุ อยู่ในภาคผนวกที่ 1 ของแผนปฏิบัติการแม่บทการเตรียมความพร้อม
สำาหรับการระบาดใหญ่ของโรคไข้หวัดใหญ่ พ.ศ. 2552

7. 










หอผู้ป่วย และ ห้องสุขา
ห้องปฏิบัติการ
แผนกโภชนาการ
พื้นที่สำานักงานสำาหรับการบริหารจัดการ การเงิน ธุรการ
ประชาสัมพันธ์
คลังเวชภัณฑ์ ยา พัสดุ
หน่วยรักษาความปลอดภัย
หน่วยยานพาหนะ
หน่วยจ่ายกลาง (อาจใช้ร่วมกับโรงพยาบาลหลัก ที่อยู่ใกล้)
แผนกบริการผ้า ซักฟอก (อาจใช้ร่วมกับโรงพยาบาลหลัก ที่
อยู่ใกล้)
แผนกขยะ การสุขาภิบาลสิ่งแวดล้อม (อาจใช้ร่วมกับโรง
พยาบาลหลัก ทีอยู่ใกล้)
่
ห้องเก็บศพการจัดการศพ
หมายเหตุ อยู่ในภาคผนวกที่ 1 ของแผนปฏิบัติการแม่บทการเตรียมความพร้อม
สำาหรับการระบาดใหญ่ของโรคไข้หวัดใหญ่ พ.ศ. 2552