1. การพยาบาลผู้ป่ วยก่อนฉายรังสี
ณัฐธนพงษ์ ทวีศักดิ์ศุภกร
พยาบาลวิชาชีพ
งานผู้ป่ วยนอกรังสีรักษา
กลุ่มงานรังสีรักษาและมะเร็งวิทยา

2. วัตถุประสงค์
1. เพื่อขจัดความกลัวต่อภาวะต่างๆ เช่นกลัวต่อโรค
สถานที่ เครื่องมือ
2. เตรียมความพร้อมของครอบครัวและการทางาน
เพื่อขจัดความกังวลต่อความรับผิดชอบ
3. ให้ผู้ป่ วยมีความพร้อมทั้งทางร่างกายและจิตใจ
4. เพื่อให้ผู้ป่ วยให้ความร่วมมือในการรักษาจนครบ
แผนการรักษาของแพทย์และเกิด ภาวะแทรกซ้อน
จากรังสีน้อยที่สุด

3. การเตรียมผู้ป่ วยและญาติก่อนการรักษาด้วยการฉายรังสี
พยาบาลผู้รับผิดชอบจะต้องมีความรู้ในเรื่องต่อไปนี้
1. โรคและระยะของโรค
2. แผนการรักษาของแพทย์
3. จุดมุ่งหมายของการรักษา
4. การพยากรณ์โรค
5 ข้อมูลทางด้านร่างกาย+จิตใจของผู้ป่ วย
และญาติ

4. แบ่งออกเป็ น
1. การเตรียมด้านจิตใจ
2. การเตรียมด้านร่างกาย
การเตรียมความพร้อมของผู้ป่ วยและญาติ

5. เป็ นสิ่งสาคัญและจาเป็ นที่พยาบาลจะต้องให้เวลา
แก่ผู้ป่ วยเนื่องจากผู้ป่ วยและญาติมักจะขาดความรู้ความ
เข้าใจในด้านรังสีและเกิดความกลัวและวิตกกังวลเกี่ยวกับ
การรักษาด้านรังสีหรือบางครั้งอาจได้รับข้อมูลผิดๆ
เกี่ยวกับการรักษาด้านรังสี เช่นเมื่อฉายรังสีแล้วจะทาให้
ผู้ป่ วยตายเร็วขึ้นหรือโรคแพร่กระจายมากขึ้น เป็ นต้น
1.การเตรียมด้านจิตใจ

6. พยาบาลควรให้ความรู้และคาแนะนาในเรื่องต่อไปนี้
1.1 ขั้นตอนและเหตุผลการรักษา
- พยาบาลจะซักประวัติและทาแฟ้ มฉายรังสี
- พบแพทย์เพื่อกาหนดขนาดและพื้นที่การรักษา
- คานวณปริมาณรังสีเพื่อให้ได้ขนาดตามที่แพทย์
กาหนด
- ได้รับการพยาบาลตามแผนการรักษาของแพทย์เพื่อ
ป้ องกันและบรรเทาภาวะแทรกซ้อนต่างๆ

7. 1.2 แผนการรักษาและระยะเวลาที่ใช้
เช่น การฉายรังสีจะทาติดต่อกันสัปดาห์
ละ 5วัน วันจันทร์ – ศุกร์ หยุดวันเสาร์ – อาทิตย์
และวันหยุดนักขัตฤกษ์ ระยะเวลาทั้งหมดประมาณ
4-6 สัปดาห์ จาเป็ นต้องแนะนาอย่างละเอียดเพื่อที่
ผู้ป่ วยบางรายจะสามารถจัดเวลาที่มาฉายรังสีให้
สอดคล้องกับกิจการงานได้

8. 1.3 ค่าใช้จ่ายในการรักษาและการชาระเงิน
- แนะนาเรื่องการใช้สิทธิบัตรต่างๆตามขั้นตอน
เช่น บัตรทอง บัตรประกันสังคม
- การเตรียมเอกสารให้พร้อมก่อนการรักษา
- ผู้ป่ วยที่สามารถเบิกราชการได้สามารถใช้ใบส่งตัว
จากต้นสังกัดและ Admit เป็ นผู้ป่ วยในโดย
ไม่ต้องชาระเงินหรือสมัครเข้าโครงการเบิกจ่ายตรง
และรักษาต่อเนื่อง

9. 1.3 ค่าใช้จ่ายในการรักษาและการชาระเงิน
- ผู้ป่ วยเงินสด เช่นคนไข้ต่างประเทศ แนะนา
ให้เตรียมเงินมาชาระประมาณ 4,000 – 5,000 บาท
- การชาระเงิน ผู้ป่ วยนอกจะได้รับใบแจ้งค่ารักษาจาก
เจ้าหน้าที่แผนกรังสีรักษา เพื่อชาระเงินทูกวัน
ส่วนผู้ป่ วยในจะได้รับใบแจ้งค่ารักษาจากเจ้าหน้าที่
หอผู้ป่ วยใน โดยค่ารักษาทางรังสีจะสามารถ
เบิกต้นสังกัด สิทธิบัตรต่าง ๆ ได้

10. 1.4ข้อปฏิบัติตนในเรื่องต่าง ๆ
และภาวะแทรกซ้อนที่อาจจะเกิดขึ้น เช่น อาหารและ
เครื่องดื่มการดูแลผิวหนังบริเวณที่ฉายรังสี การพักผ่อนและ
การออกกาลังกาย ซึ่งจะกล่าวละเอียดต่อไปในเรื่องการพยาบาล
ขณะฉายรังสี
1.5แนะนาให้ญาติดูแลผู้ป่ วยอย่างใกล้ชิด
และเป็ นกาลังใจในการต่อสู้กับโรคต่อไป

11. 2. การเตรียมด้านร่างกาย
2.1 เตรียมผลการตรวจทางห้องปฏิบัติการ ได้แก่
CBC,BUN,Cr,LFT,VDRL,HbsAg,
Anti HIV และผล Patho
2.2 เตรียมสภาพร่างกายให้พร้อม
สาหรับการรักษา โดยการ รับประทานอาหาร
ที่มีประโยชน์ครบ 5 หมู่ พักผ่อนเพียงพอ งดเว้นสิ่งเสพ
ติด และผู้ป่ วยที่มีโรคประจาตัวต้องแจ้งให้แพทย์ทราบ
ล่วงหน้า

12. 2.3 เตรียมความพร้อมพิเศษสาหรับอวัยวะที่จะได้รับ
การฉายรังสี ได้แก่
- สมองและไขสันหลัง
- ทาความสะอาดหนังศีรษะ บริเวณที่จะรักษาให้สะอาด
ที่สุด โดยสระผมด้วยแชมพูอย่างน้อย 3 ครั้ง ในกรณีที่ฉายบริเวณ
ไขสันหลัง ให้ทาความสะอาดร่างกายบริเวณที่จะได้รักษาโดย
อาบน้าถูสบู่
- โกนผมบริเวณที่จะรักษา หรือโกนทั้งศีรษะโดยให้ผู้ป่ วย
เป็ นผู้ตัดสินใจ
- พยายามหลีกเลี่ยง ไม่ให้ผิวหนังเกิดการระคายเคืองหรือ
ถลอก ( ขณะโกนผม ) เพราะอาจทาให้ติดเชื้อได้ง่าย

13. - ศีรษะและลาคอ
ผู้ป่ วยที่จะต้องฉายรังสีผ่านบริเวณช่องปาก
จะต้องได้รับการตรวจและรักษาช่องปากและทันตก
รรมทุกราย เพื่อลดผลข้างเคียงที่เกิดจากรังสี
ผู้ป่ วยบางราย ทันตแพทย์อาจมีนัดติดตาม
(Follow up ) พยาบาลจะต้องอธิบายให้ผู้ป่ วย
เข้าใจถึงความจาเป็ นนี้ เพราะผู้ป่ วยบางรายถ้ามี
ฟันผุมากอาจต้องได้รับการถอนฟันก่อนฉายรังสี

14. ทรวงอก
 - กรณีผู้ป่ วยที่เป็ นมะเร็งเต้านม ส่วนใหญ่ที่
ส่งมาฉายรังสี จะเป็ นผู้ป่ วยที่ทาผ่าตัดเต้านม
( MRM ) มาแล้ว ผู้ป่ วยจะต้องบริหารแขนเพื่อ
ป้ องกันไม่ให้แขนติด เพราะขณะฉายรังสีผู้ป่ วย
ต้องแยกแขนได้ จะสามารถฉายรังสีได้ใน
ตาแหน่งแม่นยาและถูกต้อง

15. -ช่องท้องและอุ้งเชิงกราน
-ดูแลความสะอาดทั่วไปของร่างกายก่อนเริ่มการรักษา
-ผู้ป่ วยมะเร็งปากมดลูกต้องทา cystoscope
proctoscope และทา IVP ให้เรียบร้อยเพื่อดูแลการ
ลุกลามของโรคมะเร็ง

16. ขอบคุณค่ะ