Het verloren geld van de Coburgs

het verloren geld
van de coburgs

Houtekiet
Antwerpen / Amsterdam
thierry debels
Het verloren geld
van de Coburgs
50 ondeugende
dubbelportretten

© Thierry Debels / Houtekiet / Linkeroever Uitgevers nv 2010
Houtekiet, Katwilgweg 2, b-2050 Antwerpen
info@houtekiet.com
www.houtekiet.com
Omslag Jan Hendrickx
Foto omslag ???
Zetwerk Intertext, Antwerpen
isbn 978 90 8924 096 5
d 2010 4765 ???
nur ???
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of
openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie of op
welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke
toestemming van de uitgever.
No part of this book may be reproduced in any form, by
print, photoprint, microfilm or any other means, without
written permission of the publisher.

Inhoud
Inleiding 9
11 | Koning Leopold ii & prinses Charlotte 11
12 | Koning Albert ii & koning Boudewijn 15
13 | Prins Karel & koning Albert ii 17
14 | Karoline Bauer & Blanche Delacroix 19
15 | Koning Leopold i & prins Karel 21
16 | Koning Albert i & koning Leopold iii 23
17 | Prinses Louise & prins Karel 26
18 | Prinses Marie-Christine & prinses Esmeralda 29
19 | Stephanie de Windisch-Graetz
& prinses Marie-Christine 32
10 | Koning Albert i & koning Albert ii 35
11 | Prinses Henriette
& Charles-Philippe ‘Chappy’ van Orléans 37
12 | Koningin Elisabeth & prins Laurent 40
13 | Koningin Elisabeth & prinses Lilian 43
14 | Koning Leopold iii & prinses Lilian 45
15 | Koning Leopold ii & koning Leopold iii 49
16 | Prinses Marie-José & prinses Stéphanie 52
17 | Prins Karel & prins Laurent 55
18 | Koning Leopold i & koning Leopold ii 58
19 | Koning Leopold i & koning Leopold ii 60
20 | Koning Leopold ii & prins Karel 63

22 | Prinses Louise & prinses Clementine 67
23 | Koning Albert ii & prins Filip ‘Flandre’ 69
24 | Koning Albert i & prinses Josephine 74
25 | Koning Boudewijn & prins Filip 77
26 | Koning Leopold i & koning Boudewijn 79
27 | Koning Leopold i & koning Boudewijn 81
28 | Koning Boudewijn & prins Karel 83
29 | Koning Leopold i & prins Karel 87
30 | Koning Leopold ii & koning Boudewijn 89
31 | Koning Leopold iii & prins Karel 93
32 | Prins Karel & koning Boudewijn 95
33 | Koning Albert ii & prins Filip 97
34 | Koningin Fabiola & Blanche Delacroix 100
35 | Prinses Lilian & Blanche Delacroix 102
36 | Koningin Louise-Marie & prinses Mathilde 104
37 | Koningin Louise-Marie & prinses Mathilde 106
38 | Koning Leopold ii & koningin Marie-Henriette 108
39 | Koning Boudewijn & kroonprins Filip 111
40 | Koning Leopold i & prins Laurent 115
41 | Koning Leopold ii & koning Albert i 118
42 | Koning Albert i & prins Karel 121
43 | Prins Karel & prinses Marie-Christine 124
45 | Koning Leopold ii & koning Albert i 128
46 | Koning Boudewijn & koning Albert ii 130
49 | Prins Alexander & prins Laurent 136
50 | Kroonprins Filip & prins Laurent 139
Besluit 141
Beknopte bibliografie 143
Appendix 1 145

Zoals steeds voor Cathy,
Loïc, Brieuc en Elouan.
Deze keer ook voor M.

9
Inleiding
Op 16 mei 2009 wordt een dreigbrief aan het adres van
koningin Fabiola gepubliceerd in De Standaard. In ge-
brekkig Frans staat in de brief dat de koningin op 21 juli met
een kruisboog doodgeschoten zal worden. De motivatie van
de schrijver is dat Fabiola Vlaanderen te veel geld kost: ‘30.000
euros par semaine.’ Omgerekend anderhalf miljoen euro per
jaar, een bedrag dat ruwweg overeenkomt met de dotatie die
de koningin voor de rest van haar leven ontvangt. Het Belgi-
sche koningshuis heeft altijd een onverbrekelijke relatie ge-
had met geld. Voor dit boek over de koninklijke familie heb ik
twee originele invalshoeken gekozen. In eerste instantie heb
ik het ‘geldspoor’ gevolgd van de Coburgs. De financiële ge-
schiedenis van het Belgische vorstenhuis is boeiend en rele-
vant. Zo relevant zelfs dat ze mensen ertoe brengt om dreig-
brieven te schrijven. De tweede invalshoek is die van het dub-
belportret: twee personen die sterk op elkaar lijken, of net
heel erg verschillen.
Mijn jonge kinderen vertel ik dat het paleis van de koning
een glazen dak heeft, een metafoor natuurlijk. Het betekent
dat we naar binnen kunnen kijken en alles zien wat er ge-

10
beurt. Er zijn ook archieven waarin je vaak naar hartenlust
kan grasduinen. Ze bevatten informatie die eigenlijk niet voor
ons bestemd is. Vervelend voor de betrokken personen en hun
nazaten. Interessant voor historici en journalisten. En voor de
lezers.
Overijse, 31 mei 2009

11
1
Koning Leopold ii
& prinses Charlotte
Leopold ii en Charlotte zijn het oudste en jongste kind van
koning Leopold i en koningin Louise-Marie. Ze verschillen
iets meer dan vijf jaar in leeftijd. Prinses Charlotte wordt vaak
afgeschilderd als een zottin. Jos Pauwels schreef een boek over
haar met als titel De waanzin van Charlotte. Leopold wordt
meestal geportretteerd als een eigengereide maar succesvolle
man. Eigenlijk lijken ze veel meer op elkaar dan oppervlak-
kige beschrijvingen doen vermoeden. De naam van Charlotte
is voor altijd verbonden aan Mexico. In 1863 overtuigt ze haar
man, Maximiliaan van Habsburg, keizer te worden van het
land, dat door de Fransen bezet wordt. Je kan het Mexico-avon-
tuur van Charlotte perfect vergelijken met het Congoverhaal
van Leopold ii. Mexico werd een fiasco, Congo werd een zake-
lijk succes. Hoe verklaar je dat? Charlotte is in elk geval even
gedreven als haar oudere broer. Wanneer haar man Max in
1864 in Mexico op reis gaat (om insecten en vlinders te verza-
melen nog wel), neemt ze onmiddellijk het bestuur van het
land over als regentes. Ze zegt dat ze ‘gretig is naar activiteit’.
Charlotte is verstandig, efficiënt en kordaat. De eerste grond-
wet van Mexico stelt ze zelf op, met die van België als model.

12
In een brief aan haar jongere broer Filip ‘Flandre’ schrijft ze
dat ze als regentes ‘nooit zoveel werk gehad heeft’ en dat ze
‘nooit blijer en opgeruimder was’. Maar haar man Max is ja-
loers en maakt haar bij zijn terugkeer van die lange reis vleu-
gellam. Ze mag zich enkel nog bezighouden met sociale acti-
viteiten en liefdadigheid. Misschien was het Mexicoverhaal
wel helemaal anders gelopen als Charlotte toen de touwtjes
in handen had kunnen houden. Maximiliaan was immers niet
echt een goede bestuurder, en dat is een eufemisme. De ener-
gie die Charlotte drijft, is wellicht voor een stukje gesubli-
meerd. Ze heeft immers geen kinderen, wat maakt dat ze zich
kan bezighouden met bestuurlijke kwesties. Wat dat betreft
lijkt ze een beetje op de latere Leopold ii, die zich afkeert van
zijn kinderen en zich volledig op het Congo-avontuur toelegt.
De mooiste illustratie van de kwaliteiten van Charlotte is haar
tocht naar Europa in de zomer van 1866 om steun en geld te
krijgen voor Mexico. Ze onderhandelt met Napoleon iii, met
de Franse regering en bankiers. Bij de bankiers is Charlotte
erg overtuigend: ze krijgt 500.000 piasters, die ze onmiddel-
lijk naar Mexico doorstuurt. Ook bij de Franse minister van
Financiën Fould probeert ze geld los te krijgen voor Mexico.
Haar argument is dat ze slechts 126 miljoen ontvangen heeft
van de 516 miljoen beloofde Franse frank. De uitleg van Fould
is technisch: een eerste lening werd niet volledig onderschre-
ven en een tweede werd zwaar onder pari aangeboden. Slot-
som is in elk geval dat ze niets meer krijgt. Ook bij Napoleon
vangt ze bot. Aan haar man Max seint ze niet veel later de
volgende boodschap: ‘Todo es inutil.’
De hamvraag is natuurlijk waarom Mexico mislukt en
Congo wel lukt. Er zijn enkele verklaringen. Ten eerste is Congo
voor Leopold slechts een van de vele projecten. Hij was ook in
andere landen, zoals China, actief, maar met minder succes.
Charlotte had enkel Mexico. In een brief schrijft ze dat ze het
leven in Mexico, met alle moeilijkheden, absoluut verkiest

13
boven ‘het beschouwen van de zee’ in de villa Miramar, die
Max in Italië gebouwd had. Nog een bewijs van haar daad-
kracht. Een tweede punt is dat de visie op beide landen volle-
dig verschillend is. In Congo gaat de exploitatie van het land
voor op de ontwikkeling. In Mexico is het omgekeerd. Dat Me-
xico, net zoals Congo, over een rijke ondergrond en zilvermij-
nen beschikt, gebruikt Charlotte als argument bij de Franse
regering om extra geld te krijgen. Maar eerst wil ze van Mexico
zelf een beter land maken, getuige de grondwet die ze zelf
opstelde. Punt drie is dat Leopold over de nodige financiering
beschikt om van Congo een succesverhaal te maken. Hij pompt
er, dat is algemeen geweten, een groot deel van het familie-
fortuin in. In Mexico daarentegen is er een chronisch geldte-
kort: de staatskas is vrijwel voortdurend leeg. En de Fransen
springen niet bij als de nood hoog is. Een ander element waar
je niet omheen kan, is dat Leopold ii wellicht toch iets meer
zakelijk talent heeft dan zijn jongere zus. Leopold werd voor-
bereid om koning te worden. Ten slotte was er een verschil in
bestuur. Congo werd bestuurd vanuit Brussel. Charlotte en Max
waren zelf in Mexico, wat niet noodzakelijk een voordeel was.
De feiten
Leopold ii en Charlotte krijgen dezelfde opvoeding.
Charlotte is verstandig, vlijtig en gewetensvol. Haar Me-
xicaanse ‘avontuur’ mislukt. Dat van haar broer Leo-
pold ii in Congo loopt wel goed af. Zijn succes was een
combinatie van inzicht en een stevige dosis geluk.

15
2
Koning Albert ii
& koning Boudewijn
In 1976 viert België de 25ste verjaardag van het koningschap
van Boudewijn. Er is een eerbetoon, maar de vorst krijgt
uiteraard ook geschenken en giften. Boudewijn vraagt uitdruk-
kelijk geen persoonlijke cadeaus te geven. In plaats daarvan
kan de bevolking intekenen op een nieuwe stichting die ‘alle
initiatieven ter verbetering van de levensomstandigheden van
de Belgische bevolking’ zal bestuderen en steunen.
De burgers geven gul en ook de regering, lees: de belas-
tingbetaler, doet een stevige duit in het zakje. De teller zal
volgens sommigen uiteindelijk stilstaan op 1 miljard frank
(nu 2,74 miljard frank of 68 miljoen euro). Volgens grootmaar-
schalk Herman Liebaers gaat het zelfs over 1,3 miljard frank
of omgerekend 88 miljoen euro. Dat is het startkapitaal van
de Koning Boudewijnstichting. Auteur Jean Stengers noemt
deze belangrijke instelling een ‘indirecte gift van de Koning
aan de natie’. Een ietwat naïeve opvatting is dat, zoals verder
in dit boek zal blijken. Volgens Liebaers is deze stunt te dan-
ken aan Franz de Voghel, erevicegouverneur van de Nationale
Bank van België. Hij zou een ‘merkwaardige’ werkwijze gehan-
teerd hebben. Zijn strategie was ‘verraderlijk eenvoudig’,

16
De feiten
In 1959 krijgen Albert ii en Paola 50 miljoen frank
(7,4 miljoen euro). Tegen de traditie in steken ze het
geld in eigen zak. In 1976 krijgt Boudewijn van de bevol-
king een miljard frank (68 miljoen euro). Hij roept er
de Koning Boudewijnstichting mee in het leven.
schrijft Liebaers in zijn boek over koning Boudewijn. ‘Hij be-
paalde de inbreng van grote ondernemingen naar hun eigen
vermogen, hij kocht goud om gedenkpenningen met beelte-
nis van de Koning te slaan en bekwam van de regering dat zij
het aandeel van de privé-sector zou verdubbelen.’
Terug naar het jaar 1959. Albert trouwt met Paola. Het paar
krijgt 50 miljoen (nu 300 miljoen frank of 7,4 miljoen euro)
van de bevolking en zelfs een bootje van de stad Brugge. Van
Leopold iii krijgen ze een Mercedes. In een Canvasuitzending
over Paola wordt fijntjes verteld dat het paar het bootje ver-
koopt en de opbrengst houdt. Ook de auto wordt volgens Jan
Van den Berghe verpatst. De 50 miljoen frank steekt het kop-
pel volgens de reportage in eigen zak. Op een scherpe toon
wordt vermeld dat dit geheel ‘tegen de traditie in’ is. Het is
gebruikelijk het geld weg te schenken aan goede doelen, of er
een stichting mee op te richten, zoals Boudewijn zeventien
jaar later doet.

17
3
Prins Karel
& koning Albert ii
Isabelle Wéry of Wéhri, over de schrijfwijze van haar naam
is er merkwaardig genoeg geen duidelijkheid, is de doch-
ter van prins Karel. Ze is nu bekend als Isabelle Wybo. Toen
Isabelles moeder in 1947 stierf, ging het meisje bij haar groot-
ouders wonen, van moederskant welteverstaan. Prins Karel
werd enige tijd later wel als voogd aangesteld toen de groot-
moeder van het meisje eveneens overleed. En ook de opvoe-
ding van Isabelle werd door prins Karel betaald. De Coburgs
zorgen goed voor hun bastaardkinderen, dat is algemeen ge-
weten. Die traditie begon bij Leopold i.
Delphine Boël lijkt wat dat betreft een beetje op Isabelle
Wéhri. Delphine is de buitenechtelijke dochter van Albert ii,
de neef van prins Karel. Ze ging vanaf haar tiende naar de
elitaire school Le Rosey in Zwitserland. Haar oom Boudewijn
had er ook op de schoolbanken gezeten, geen toeval uiteraard.
De inschrijving op Le Rosey is peperduur: 35.000 euro voor
een leerlinge zoals Delphine. Daarbovenop komen extra be-
dragen afhankelijk van de keuze van de leerling. Ook in Engel-
se private schools is een dergelijk ‘cafetariasysteem’ van kracht.
De middelbare school in Le Rosey is nog duurder: 47.500 euro

18
lesgeld per jaar. Auteur Pieter De Wever rekende uit dat het
diploma van Delphine tussen de 500.000 en 600.000 euro ge-
kost heeft. In zijn boek over Delphine vraagt hij zich terecht
af wie haar lesgeld heeft betaald. ‘Is het aannemelijk dat de
koning er de moeder van zijn buitenechtelijke dochter alleen
liet voor opdraaien? Zou hij niet veeleer zijn steentje, of een
hele dikke steen, hebben bijgedragen?’ De vraag stellen is ze
beantwoorden. Wellicht heeft Albert inderdaad, in de tradi-
tie van de Coburgs, bijgedragen aan de opvoeding van zijn
jongste dochter. De moeder van Delphine was op dat moment
immers al gescheiden van haar eerste man, Jacques Boël.
De feiten
Het is een traditie dat de Coburgs goed zorgen voor hun
buitenechtelijke kinderen. Ook Leopold ii zag erop toe
dat zijn talrijke bastaardkinderen goed terechtkwamen.

19
4
Karoline Bauer
& Blanche Delacroix
In 1817 sterft de vrouw van Leopold i, Charlotte, prinses van
Wales. In 1828 leert Leopold Karoline Bauer kennen, een
nicht van zijn goede vriend en privésecretaris Christian
‘Stocky’ Stockmar. Een eigenaardig toeval, noteert historica
Henriette Claessens. Karoline is ‘een vogeltje zonder hersenen,
ze zingt en charmeert, meer niet. Het wordt een verhouding
die enkel gebaseerd is op Karolines uiterlijk.’ De romance is
na nauwelijks twee jaar al uitgedoofd. Einde van het verhaal,
ware het niet dat er speculaties zijn dat Leopold met haar
trouwde in 1929. Het was weliswaar een morganatisch huwe-
lijk, ook wel een huwelijk met de linkerhand genoemd. De
vrouw krijgt dan niet alle rechten verbonden aan de adellijke
stand van haar man. Maar er zou toch een huwelijk hebben
plaatsgevonden. De zoon van Stocky beweert dat er helemaal
geen huwelijk was, wel een notariële akte die Karoline een
jaarlijkse rente garandeerde. De Coburgs zorgen ook goed voor
hun minnaressen. Stocky ziet er persoonlijk op toe dat zijn
nicht financieel niets te kort komt. Hij verbrandt alle papie-
ren en brieven die betrekking hebben op de verhouding van
Leopold en Karoline, zodat het volgens Claessens ‘een goed

20
bewaard geheim blijft hoe de liefdesgeschiedenis in Engeland
tussen prins Leopold en Karoline Bauer precies verliep’.
Koning Leopold ii houdt er ook een minnares op na, Blan-
che Delacroix. Enig verschil: de koning is op dat moment nog
gehuwd met Marie-Henriette en moet de verhouding dus ge-
heim houden. Uiteraard raakt deze relatie wel bekend. Auteur
Reinout Goddyn schrijft in zijn boek De koning te rijk dat in
België heel wat wrevel ontstaat over de verhouding. Eigenlijk
is het niet zozeer de affaire zelf die de Belgen stoort. Journa-
list Louis De Lentdecker zal het later hebben over de ‘van Sek-
sen Coburgs’. Wat de bevolking Leopold wel verwijt, is dat hij
‘zijn eigen dochters en echtgenote altijd slecht behandelde’.
Ter illustratie: wanneer zijn oudste dochter prinses Louise bij
hem aanklopt als ze financiële problemen heeft (zie prinses
Louise & prinses Clementine, pag. xxx), krijgt ze nul op het
rekest. De koning is keihard en zegt dat ze haar eigen boon-
tjes maar moet doppen. In het tweede deel van zijn leven over-
laadt Leopold ii zijn minnares Blanche met dure geschenken,
villa’s, zelfs kastelen. Hij geeft in totaal omgerekend tiental-
len miljoenen euro’s aan haar uit.
De feiten
De feiten: Karoline ‘Lina’ Bauer was de geliefde van Leo-
pold i tussen 1828 en 1830. Leopold gaf zijn minnares
een jaarlijkse rente. Zijn zoon, Leopold ii, overlaadt zijn
minnares Blanche met cadeaus en geld. Frappant is
vooral dat zijn eigen dochters op geen enkele financiële
steun van de vorst kunnen rekenen.

21
5
Koning Leopold i
& prins Karel
Koning Leopold i is 52 jaar in 1842. De moeder van zijn
wettige kinderen, Louise-Marie, zal enkele jaren later over-
lijden. De koning is depressief en ontgoocheld. Maar dat jaar
ontmoet hij Arcadie Claret. Hij wordt op slag betoverd door
het meisje, dat nauwelijks zestien jaar is. Deze verhouding
zal veel langer duren dan die met Karoline Bauer, tot de dood
van Leopold i in 1865. De vader van het meisje is woedend als
hij op de hoogte wordt gebracht van de relatie. Jules Van Praet,
vertrouweling en toeverlaat van de koning, verzekert hem dat
een oplossing gevonden zal worden voor het ‘probleem’. Die
oplossing bestaat erin dat Friedrich ‘Ferdinand’ Meyer, weduw-
naar en stalmeester van Leopold i, trouwt met Arcadie. Het
huwelijk vindt plaats op 30 juni 1845 in Elsene. Meyer wordt
voor zijn ‘diensten’ flink beloond. Volgens historica Henriette
Claessens wordt hij stalmeester aan het hertogelijk hof in
Coburg en wordt hij vermeld in het testament van Leopold i.
Meyer, die achttien jaar jonger is dan Leopold i, ontvangt ook
een jaarlijks pensioen van 6.000 goudfrank (omgerekend 1,3
miljoen frank of 32.000 euro). Hij sterft een jaar voor zijn ko-
ning, in 1864, nauwelijks 56 jaar oud en ‘door iedereen verge-
ten en verlaten’.

22
Halverwege de jaren dertig heeft prins Karel een relatie
met Jacqueline Wéhri. In 1937, andere bronnen spreken van
1938, wordt in Straatsburg de vrucht van hun liefde geboren:
Isabelle. Karel zou heel graag trouwen met Jacqueline, maar
krijgt een formeel verbod van het hof. Vooral zijn moeder,
koningin Elisabeth, is tegen. Ook broer Leopold iii ziet een
huwelijk niet zitten. Dat vormt de basis van de haat die de
broers hun hele leven voor elkaar koesteren. Op 3 november
1942 sluit Jacqueline Wéhri dan maar een schijnhuwelijk met
de bejaarde paleisbediende Arthur Wybo. Isabelle is dan vier
of vijf jaar. Arthur erkent haar als zijn dochter. Wat Arthur
Wybo kreeg voor die dienst is niet bekend.
De feiten
Leopold i leert Arcadie Claret kennen in 1842. Hij laat
zijn stalmeester Meyer met haar trouwen en stuurt hem
dan naar het Duitse Coburg. Voor zijn diensten wordt
Meyer rijkelijk beloond. Exact een eeuw later trouwt de
minnares van Karel, Jacqueline Wéhri, met Arthur Wy-
bo, eveneens een schijnhuwelijk.

23
6
Koning Albert i
& koning Leopold iii
Arthur Meyer is de tweede zoon van koning Leopold i met
Arcadie Meyer. Hij wordt geboren in 1852. Leopold i is
dan al 62 jaar. Tien jaar later, in 1862, worden beide zoons
Meyer in de adelstand opgenomen door een besluit van
Ernst ii, hertog von Saksen-Coburg und Gotha. De jongens mo-
gen zich baron von Eppinghoven noemen. Het wapenschild
wordt zelfs door Leopold i gemaakt. Arthur trouwt met Anna
Lydia Harris. Ze krijgen een dochter, Louise-Marie. Het meisje
wordt in 1894 geboren. Meter is prinses Louise van België,
dochter van Leopold ii. Arthur woont met zijn gezin in Duits-
land. Ook zij krijgen financiële klappen door de Eerste Wereld-
oorlog. In 1924 keren ze met hangende pootjes terug naar
België.
In 1927 sterft prinses Charlotte, halfzus van Arthur en zus
van Leopold ii. Ook Arthur wordt vermeld in het testament.
Charlotte voelde zich volgens Henriette Claessens ‘moreel ver-
plicht haar halfbroer te laten delen in haar nalatenschap’.
Arthur zet een deel van de erfenis op een bank in Jersey, een
Kanaaleiland dat nu vooral bekend is als belastingparadijs.
Een ander deel van de erfenis blijft jaren geblokkeerd omdat

24
de erfgenamen het niet eens worden. Dat gebeurt wel vaker
bij de Coburgs. Zelden gaat een erfenisverdeling meteen goed.
Claessens vermeldt in het bijzonder de onenigheid tussen de
prinsessen Louise, Clementine en Stefanie, de dochters van
Leopold ii, onderling en met de andere erfgenamen. Het is
dan ook geen toeval dat Louise in een andere zaak haar eigen
zussen dagvaardt (zie prinses Louise & prinses Clementine,
pag. xxx).
Als wo ii uitbreekt, beleeft het gezin von Eppinghoven pas
echt slechte tijden. Wat nog over is van de niet verdeelde erfe-
nis van Charlotte blijft volgens een brief van notaris Taymans
geblokkeerd bij een bank op Jersey. In 1928 krijgt de familie
een lijfrente van Albert i van 12.000 frank (nu 290.000 frank
of zowat 7.200 euro). In 1932 schrijft Lydia een brief naar Al-
bert i met het verzoek om meer geld. ‘We beschikken nu over
nog minder middelen dan toen’, schrijft ze. Arthur is op dat
moment tachtig jaar en hij is zwaar ziek. In 1942 is de toe-
stand van de Von Eppinghovens ronduit dramatisch. Arthur
is intussen twee jaar dood. Notaris Taymans stuurt regelma-

25
tig rekeningen naar de beheerder van de Civiele Lijst waarop
de uitgaven staan voor de familie. De Civiele Lijst is nochtans
bedoeld voor de koninklijke familie in enge zin. Het is een
grootmoedig gebaar van Leopold iii, die op dat moment ko-
ning is, maar eigenlijk is de Civiele Lijst daar niet voor be-
stemd.
Ook prins Karel helpt zijn verarmde dochter Louise-Marie
financieel. Haar moeder is in 1944 overleden. Hij lost de hypo-
theek van Louises huis af en koopt een huis in Etterbeek. Louise
mag er wonen tot ze sterft. Ze overlijdt ongehuwd en kinder-
loos op 3 april 1966.
De feiten
De tweede zoon van Leopold i met Arcadie, Arthur
Meyer, trouwt met Lydia Harris. Mevrouw Harris klopt
geregeld aan bij het Belgische koningshuis om finan-
ciële steun. Ze krijgt die ook, er wordt zelfs geld gebruikt
van de Civiele Lijst.

26
7
Prinses Louise
& prins Karel
Als er een lid van de koninklijke familie is dat synoniem is
met chronisch geldgebrek, dan is het wel prinses Louise,
oudste dochter van Leopold ii. Haar vader is nochtans zo rijk
als de zee diep is. Prinses Louise is gehuwd met haar neef Phi-
lippe, prins von Saksen-Coburg-Gotha. Als Louise in 1895 een
verhouding begint met Géza von Mattacic-Keglevic, een Hon-
gaarse graaf, is voor haar echtgenoot de maat vol: hij draait
de geldkraan dicht. Een probaat middel om een vrouw te straf-
fen, ook vandaag nog. Het gevolg daarvan is dat eind negentien-
de eeuw talloze schuldeisers Louise hardnekkig achtervolgen.
Ze proberen alle waardevolle bezittingen van de prinses in
beslag te laten nemen om ze openbaar te verkopen. Auteur
Jan Van den Berghe beschrijft het als volgt: ‘In vier volle zalen
staat alles uitgestald: van hermelijnen mantels tot gebroken
paraplu’s, kanten korsetten en batisten slipjes. Een van die
slipjes, met kant geborduurd met een kroontje en het mono-
gram ‘L’ wordt voor 25 frank (nu 6.250 frank of 155 euro) aan-
geboden. Het Weense gepeupel staat zich te vergapen aan Loui-
ses lingerie.’ We kunnen het ons levendig voorstellen. Stel je
voor dat vandaag de uitzet van prinses Mathilde openbaar ver-

27
kocht wordt. Merkwaardig genoeg vermeldt Louisebiograaf
Olivier Defrance het incident niet. Uit pudeur? Wel schrijft
hij dat enkele jaren later, in november 1907, schuldeisers van
Louise opnieuw goederen proberen te verkopen. Deze keer gaat
het om de juwelen van de prinses. Tussen de juwelen zit de
diadeem die de Belgische vrouwen ter gelegenheid van haar
zilveren huwelijksverjaardag hebben geschonken. De vrouwen
zijn razend en organiseren zelfs een actie om de diadeem te-
rug te kopen. De openbare verkoop wordt geannuleerd, maar
de juwelen blijven wel eigendom van de schuldeisers. Volgens
Defrance weet men tot op vandaag niet waar de diadeem is.
Iets meer dan zeventig jaar later. Wie de naam van prins
Karel laat vallen bij wat oudere Belgen, krijgt steevast te ho-
ren over de verkoop van de huisraad van de graaf van Vlaan-
deren. De meesten vinden het een dieptepunt in de carrière
van de prins. Louis De Lentdecker noemt de antiekveiling ‘zie-
lig’. ‘Niemand heeft hem kunnen verhinderen de huisraad in
Raversijde op straat te brengen.’ Anders dan bij Louise gaat
het hier om een vrijwillige openbare verkoop, wat het eigen-

28
De feiten
Louise wordt in het tweede deel van haar leven achter-
volgd door schuldeisers die haar bezittingen in beslag
laten nemen en openbaar proberen te verkopen. Karel
laat zijn bezittingen vrijwillig openbaar verkopen.
lijk nog triester maakt. Sommige Belgen op leeftijd herinne-
ren zich zelfs nog de koninklijke nachtpotten: ‘vuil, zwart,
bestoft, soms in een aureool van spinraggen’. Tientallen nacht-
potten, ‘de ene met een vorstelijk embleem of schild aan de
buitenkant, de andere met het embleem aan de binnenkant’
prijkten op gewone tafels in Raversijde. De verkoop in 1980
zou volgens De Lentdecker ‘miljoenen’ opbrengen. De bedra-
gen van toen zouden nu dubbel zoveel waard zijn.

29
8
Prinses Marie-Christine
& prinses Esmeralda
Lilian, prinses van Retie, sterft in 2002. Nog geen jaar later
veroorzaken de drie kinderen van Lilian – Alexander, Es-
meralda en Marie-Christine – volgens royaltywatcher Mario
Danneels ‘een storm van verontwaardiging’ door persoonlijke
bezittingen van hun moeder openbaar te verkopen. Sommi-
gen herinneren zich nog de verkoop van prins Karel, iets meer
dan twintig jaar daarvoor op het domein van Raversijde. De
opbrengst van de openbare verkopen van de spullen van prin-
ses Lilian levert voor het prinselijke drietal volgens Danneels
een dikke 210 miljoen frank netto of zo’n 5,25 miljoen euro
op. Die schatting is wat aan de hoge kant. De veiling bij So-
theby’s brengt 459.000 pond op of een kleine 700.000 euro.
De veiling van Amsterdam brengt 1,25 miljoen euro op. Sa-
men met de opbrengst bij Vanderkindere maakt dat 2,5 mil-
joen euro of de helft van het cijfer dat Danneels noemt. In een
interview van Danneels met prinses Marie-Christine is ze
enorm verontwaardigd wanneer hij zegt dat haar broer en
zus naar haar wijzen als initiatiefnemer van de verkoopsessies.
Als hij suggereert dat ze met de verkoop toch maar mooi een
graantje meepikt, roept ze dat dat absoluut niet waar is. De

30
prinses beweert dat alles naar liefdadigheid is gegaan en dat
ze helemaal niets gezien heeft van de opbrengst van die vei-
lingen. Het geld zou haar nochtans goed van pas komen. De
erfenis die ze van haar vader, Leopold iii, enkele jaren eerder
kreeg, een miljoen euro volgens haar, is helemaal opgesou-
peerd. Marie-Christines erfenis zal wel wat meer geweest zijn
dan een miljoen euro. Het privévermogen van Leopold iii werd
bij zijn overlijden geschat tussen 800 miljoen (nu 1,4 miljard
frank of bijna 35 miljoen euro) en 2,7 miljard frank (nu 4,7
miljard frank of 116,5 miljoen euro). Dat de prinses daarvan
slechts een miljoen euro gekregen heeft, lijkt erg onwaar-
schijnlijk. Wettelijk gezien heeft ze recht op een veelvoud van
dat bedrag. Het gaat om het zogenaamde reservataire deel of
voorbehouden deel voor de erfgenamen. Maar Marie-Christine
beweert dat ze nooit iets te maken heeft gehad met de ver-
koop. Net zoals bij het overlijden van haar halfbroer Boude-
wijn zegt ze dat ze het nieuws via de media heeft vernomen.
Welingelichte bronnen beweren nochtans dat de prinses wel
degelijk een riante som geld ontvangen heeft van die open-

31
bare verkopen. Sommigen suggereerden zelfs voorzichtig dat
het misschien beter was om haar de volledige som niet in één
keer uit te betalen en haar een maandelijkse rente te geven.
Die personen vermoeden dat Marie-Christine binnenkort op-
nieuw platzak is. Net zoals haar oom prins Karel heeft ze niet
echt geleerd om met geld om te gaan.
In tegenstelling tot Marie-Christine kickt haar vijf jaar jon-
gere zus Esmeralda niet op glitter en glamour. Ze leidt een
discreet en teruggetrokken leven in Londen. De meeste inwo-
ners weten niet eens dat ze een prinses is. Ingewijden die beide
vrouwen kennen, hebben de indruk dat ze een totaal verschil-
lende opvoeding gekregen hebben. Esmeralda en haar man
hebben, voor zover men weet, geen financiële problemen.
De feiten
In 2003 worden de persoonlijke bezittingen van Lilian
Baels, prinses van Retie, en moeder van Marie-Christine,
Esmeralda en Alexander, openbaar verkocht. De belang-
stelling is groot en de gehaalde prijzen liggen erg hoog.
De opbrengst bedraagt in totaal 5,25 miljoen euro. Ma-
rie-Christine beweert dat ze geen euro gezien heeft van
de verkoop. Alles zou naar liefdadigheid gegaan zijn.

32
9
Stephanie de Windisch-Graetz
& prinses Marie-Christine
Het leven van prinses Stephanie de Windisch-Graetz ver-
toont markante gelijkenissen met dat van prinses Marie-
Christine. Prinses Stephanie is de achterachterkleindochter
van Leopold ii. Ze wordt in 1939 in Elsene geboren, Marie-
Christine in 1951. Volgens royaltywatcher Reinout Goddyn is
Stephanie in alle opzichten een ‘merkwaardige’ vrouw. Ze leidt
een turbulent leven. Net zoals Marie-Christine gaat het haar
soms financieel voor de wind. Tijdens die goede momenten
besteedt Stephanie haar geld, net zoals veel vrouwelijke leden
van de koninklijke familie, aan liefdadigheid. Ze richt in 1991
de Cliniclowns op. Het concept haalt ze, net zoals bij de cha-
rismatische beweging eerder, uit de vs. In België gaat de vere-
niging Cliniclowns, net zoals Eurosystem Hospitalier, in ver-
dachte omstandigheden over de kop. Goddyn schrijft dat de
prinses erg teleurgesteld is en dat ze het heeft over ‘gesjoemel
met sponsorgeld’. Tot overmaat van ramp is ze ook haar eigen
geld kwijt. De vader van de prinses, prins Franz-Josef von Win-
disch-Graetz, raakt tijdens wo ii zijn hele fortuin kwijt. Ste-
phanie moet zich terugtrekken op een klein en donker appar-
tement in Brussel en overleeft met ocmw-steun. Merkwaar-

33
dig en erg vernederend, zeker als je weet dat ze op dat mo-
ment twee volwassen zonen heeft. Net zoals prins Karel schil-
dert Stephanie. Ze maakt ‘magisch-fantastische’ schilderijen
van dieren. De schamele opbrengsten gebruikt de prinses voor
projecten met straatkinderen en aidspatiënten in Rusland.
Prinses Marie-Christine, de oudste dochter van koning Leo-
pold en prinses Lilian, is erg geïnteresseerd in de indianen.
De ‘blanken’ hebben volgens haar alles van hen gestolen. Ze
ondersteunt financieel twee kinderen van de Navajostam, zo-
dat ze naar school kunnen gaan.
Maar dat is als prinses Marie-Christine zelf voldoende fi-
nanciële slagkracht heeft. Daarbij vergeet de prinses wel dat
de indianen op dat moment erg veel geld halen uit de casi-
no’s die ze in hun reservaten mogen uitbaten.
De feiten
Stephanie de Windisch-Graetz en Marie-Christine heb-
ben allebei een turbulent (financieel) leven. Bij momen-
ten beschikken ze over een klein vermogen, dan zijn ze
weer blut. Toch gebruiken ze hun beperkte financiële
middelen voor de zwakkeren.

35
10
Koning Albert i
& koning Albert ii
Prinses Henriette was de oudste zus van Albert i. Ze was
zijn lievelingszus. Henriette trouwt in 1896 met Emma-
nuel d’Orléans. Ze wordt steenrijk wanneer haar vader, Filip
‘Flandre’, in 1910 sterft. Flandre was toen een van de rijkste
mannen van België, na zijn broer Leopold ii. Toch raakt Hen-
riette zogoed als alles kwijt. Emmanuel en Henriette moeten
na de Eerste Wereldoorlog honderden domeinen en eigendom-
men tegen dumpingprijzen verkopen. In 1929, tijdens het be-
wind van Albert i, kwam Paul de Launoit prinses Henriette
een eerste keer te hulp. Ze was toen 59 jaar. De beruchte crash
van dat jaar bracht haar de genadeslag toe. De Launoit was
erg vermogend, een Albert Frère avant la lettre eigenlijk. Hij
was de man achter Brufina, een holding die onder meer aan-
delen bezat in de Bank van Brussel (nu ing België). Volgens
Evrard Raskin redde De Launoit prinses Henriette zelfs van
‘de financiële dood’. Hij werd beloond met een adellijke titel,
hij werd baron. Later, in 1951, klom hij zelfs nog een trapje
hoger in de adellijke hiërarchie: hij werd graaf. Het is een ver-
haal dat vandaag bekend in de oren klinkt. De Launoit ver-
keerde maar al te graag in koninklijk gezelschap en was erg
tevreden met zijn adellijke titel.

36
Een halve eeuw later, zaterdag 6 juni 1998. Fortis slaagt
erin de Generale Bank in te lijven. Volgens Maurice Lippens,
baas van Fortis, een persoonlijk verjaardagscadeau voor ko-
ning Albert ii. De koning kwam zelf tussen bij topman Paul-
Emmanuel Janssen van de G-Bank. Die werd zelfs telefonisch
onder druk gezet om toch te kiezen voor Fortis. Als blijk van
waardering schonk Albert ii Lippens op de nationale feestdag
een adellijke titel, onmiddellijk de hoofdprijs, graaf. ‘De inkt
waarmee de gedwongen capitulatie werd vastgelegd, was nog
niet droog’, schrijft Marc Platel verbijsterd. Zo gaat dat. Quid
pro quo. Toen en nu. In een zeldzaam openhartig interview
met Trends benadrukt Lippens evenwel dat er geen verband
is tussen beide elementen. ‘Ik heb die titel (van graaf) niet
ontvangen om mijn rol bij de strijd om de Generale Bank.’
Niet iedereen gelooft Lippens op zijn woord.
De feiten
Artikel 113 van de grondwet: ‘De koning heeft het recht
adeldom te verlenen, zonder ooit enig voorrecht daar-
aan te mogen verbinden.’

37
11
Prinses Henriette &
Charles-Philippe ‘Chappy’ van Orléans
Prinses Henriette, dochter van Filip ‘Flandre’, en prins Em-
manuel van Orléans hebben vier kinderen. Een van hen
is Charles-Philippe, bijgenaamd Chappy. Hij wordt in 1905 ge-
boren. Volgens Reinout Goddyn is de enige zoon een ‘bron
van zorgen’. De schoolresultaten van de jonge Chappy zijn niet
zo goed, een probleem dat wel meer voorkomt bij de Coburgs.
In 1928 start Chappy, 23 jaar oud, met een zakenpartner een
veeteeltproject op in Marokko: ‘L’Elevage Africain’. Zijn moe-
der levert de nodige fondsen voor het startkapitaal. Henriette
investeert 1,25 miljoen Franse frank (nu 4,5 miljoen Franse
frank of 660.000 euro). Als Chappy in het geheim trouwt, wordt
hij door zijn vader Emmanuel verstoten. Alleen prinses Hen-
riette steunt hem nog (financieel). Ze betaalt de rekening van
het huwelijksfeest. Een jaar later moet Paul de Launoit Hen-
riette zelf helpen als ze getroffen wordt door de crash van ’29
(Albert i - Albert ii). In het testament van zijn vader, prins Em-
manuel van Orléans, komt Chappy op dat moment niet eens
meer voor. Prins Emmanuel sterft in 1931. Chappy krijgt en-
kel het wettelijke minimum. De dood van Emmanuel bena-
drukt volgens Goddyn onvermijdelijk ook nog eens de pijnlij-

38
ke financiële neergang van Henriette. Het project van Chappy
draait vierkant. Het kost, zoals de beginjaren van Congo, veel
meer dan het opbrengt, en dat ondanks nieuwe financiële in-
jecties van Henriette. Bij de dood van prins Emmanuel blijkt
dat hij zijn zaken veel te rooskleurig heeft voorgesteld. Hen-
riette moet nog eens vastgoed verkopen om de hoge successie-
rechten op de erfenis van haar man te betalen. Tot overmaat
van ramp verkeert de wereld in een diepe crisis. De crash van
’29 op de beurs van Wall Street zindert in 1931 nog na. In 1933
gaat de onderneming van Chappy failliet. Hij heeft het nau-
welijks vijf jaar volgehouden. Henriette ziet in totaal 8 mil-
joen Franse frank (nu 28,8 miljoen Franse frank of 4 miljoen
euro) in rook opgaan. Opnieuw moet ze activa verkopen. Ze
heeft haar eigen vermogen immers als waarborg gegeven voor
het zakenproject van haar zoon. De gezondheid van Chappy
gaat snel achteruit en Henriette moet haar juwelen verkopen
om de doktersrekening te betalen. De waarde wordt geschat
op 800.000 Franse frank (nu 2,9 miljoen Franse frank of 430.000
euro). De opbrengst bedraagt nog geen 100.000 Franse frank

39
De feiten
Henriette, dochter van Filip ‘Flandre’, erft een derde
van het enorme fortuin van haar vader. Bij haar dood is
er nauwelijks iets over. Externe economische schokken
– wo i, de crash van ’29 – en foute investeringen zorgen
ervoor dat haar vermogen gedecimeerd wordt.
(een goede 50.000 euro). Op dat moment houdt Henriette nog
één gebouw over: het kasteel Tourronde in de Haute Savoie.
Baron de Launoit komt opnieuw tussen. Hij neemt het beheer
van de familiegoederen op zich en richt de ‘Société de Haute
Savoie’ op. De stichting beheert het laatste kasteel van Hen-
riette, die het vruchtgebruik krijgt. Volgens Goddyn beseft Hen-
riette niet hoe slecht ze er financieel voor staat. Daarin lijkt
ze op haar overleden echtgenoot. Prinses Henriette sterft in
1948. Van het fabelachtige fortuin is zogoed als niets meer
over. De totale waarde van de nalatenschap wordt geschat op
nauwelijks 14 miljoen Franse frank (iets meer dan 7,5 miljoen
euro). Chappy sterft in 1970, hij is 65.

40
12
Koningin Elisabeth
& prins Laurent
De naam van koningin Elisabeth zal bij melomanen wel
altijd verbonden blijven met de prestigieuze wedstrijd
voor piano, viool, zang en compositie: de Koningin Elisabeth-
wedstrijd. In 2009 is het de beurt aan de jonge violisten. Ko-
ningin Fabiola is de beschermvrouwe van de wedstrijd. Onze
landgenoot Gatto wordt verdienstelijk tweede. Tot 1950 heette
de wedstrijd de Internationale Muziekwedstrijd Eugène Ysaye,
naar de beroemde muzikant. De organisatie was toen in han-
den van het Muziekfonds Koningin Elisabeth. De directeur van
dat fonds was Charles Houdret. Hij kon volgens Evrard Raskin
‘op de volledige steun van Elisabeth rekenen’. Er zijn geruch-
ten dat de twee een verhouding hadden. Albert i was in 1934
in verdachte omstandigheden gestorven. Toch zou Houdret
het vertrouwen van Elisabeth flagrant beschamen. In 1944
werd hij veroordeeld tot vijf jaar gevangenis voor fraude. De
directeur had de kas van de stichting geplunderd. Maar liefst
7,5 miljoen frank verdween, omgerekend 75 miljoen frank of
1,8 miljoen euro. Volgens Raskin was Houdret ronduit roeke-
loos: hij gebruikte het geld voor zijn huwelijk met een ‘schoon-
heidskoningin’. Dat zou zijn extreem zware straf kunnen ver-

41
klaren. Hij had met het geld ook, vruchteloos, op de beurs
gespeculeerd. Het zijn nog altijd de zwarte jaren dertig van
de vorige eeuw. Volgens Raskin wordt het hof vandaag niet
echt graag aan de zaak-Houdret herinnerd. In Canada haalde
de man net dezelfde streken uit. Oplichters zijn nu eenmaal
gewoontedieren.
Meer dan een halve eeuw later, eind augustus 2007, wordt
Jacques Wirtgen, directeur van kint, ontslagen. kint staat
voor Koninklijk Instituut voor het Duurzame Beheer van de
Natuurlijke Rijkdommen en Bevordering van Schone Techno-
logie. Volgens De Standaard moet Wirtgen ‘de prijs betalen
voor zijn tegenstand tegen de recentste praktijken van de prins,
die met een privéstichting commerciële activiteiten ontwik-
kelt die aanleunen bij die van het kint.’ Het Laatste Nieuws
kopt dat ‘Laurent meer met geld dan met milieu bezig’ is. Lau-
rent is de achterkleinzoon van Elisabeth. De stichtingen waar-
over het gaat, zijn ‘Grect’ en ‘Rec Arlon 67’. Bestuurder van
Grect is op dat ogenblik burggraaf Etienne ‘Stevy’ Davignon,
die het hof in het verleden al meermaals handen spandien-

42
sten heeft verleend. Volgens grondwetkenner Robert Senelle
mogen de koningskinderen niet om het even wat doen. Ze
mogen geen handelsactiviteiten uitvoeren. Hij gebruikt het
sprekende voorbeeld van reclame voor een zeeppoederfabri-
kant. Dat zou volgens Senelle ‘onbetamelijk’ zijn. Mag een
prins zich bezighouden met commerciële activiteiten op het
gebied van het milieu? Misschien wel, maar dan is de vraag of
de prins de dotatie van 260.000 euro per jaar nog nodig heeft.
Die dotatie dwong Laurent in 2001 af. In de wandelgangen
van het parlement wordt gefluisterd dat het een geschenk van
de loge was. Laurent richt zijn eigen leven in, een beetje zoals
de leden van de Nederlandse koninklijke familie die buiten
het koninklijke huis vallen. Maar zij ontvangen wel geen ver-
goeding meer.
De feiten
Charles Houdret was tot 1943 directeur van het Muziek-
fonds Koningin Elisabeth. In 1944 werd hij veroordeeld
tot vijf jaar gevangenisstraf wegens fraude. Hij had de
kas van de stichting 7,5 miljoen frank lichter gemaakt.
Op 31 augustus 2007 wordt de directeur van de stich-
ting kint ontslagen, wellicht omdat hij een aantal ‘on-
frisse’ zaakjes van Laurent aan het licht brengt.

43
13
Koningin Elisabeth
& prinses Lilian
De naam van koningin Elisabeth is vandaag ook verbon-
den met de Geneeskundige Stichting Koningin Elisabeth
(gske). De organisatie werd in 1926 opgericht en hield zich in
eerste instantie bezig met onderzoek naar tbc en syfilis. Vol-
gens auteur Evrard Raskin leverde de koningin een ‘niet on-
aanzienlijk deel van het oprichtingskapitaal’. Reinout Goddyn
heeft het over een ‘fabelachtig’ bedrag dat ze weggaf aan de
medische wetenschap. Op zich is dat vreemd: Elisabeth had
op dat moment geen eigen inkomsten. De jaarrente die haar
vader betaalde vanaf 1900 viel weg bij zijn overlijden in 1909.
‘Elisabeth was dus volledig op de inkomsten en het bezit van
haar man (Albert i) aangewezen’, schrijft Raskin. Volgens Mark
Van den Wijngaert moet Albert ‘meermaals bijspringen om
Elisabeths sociale kas te spijzen’. Vandaag beschikt de stich-
ting wel over een behoorlijk gevulde beurs. Alleen al de intres-
ten op dat kapitaal bedragen volgens Goddyn jaarlijks een mil-
joen euro. Dat zou betekenen dat de stichting zowat 25 mil-
joen euro of een miljard frank in kas heeft, wat vandaag nog
geregeld genereus bijgevuld wordt door ondernemingen zo-
als Solvay. Dat blijkt uit een recente persmededeling van het
bedrijf.

44
Ook prinses Lilian had iets met de medische wetenschap.
Op Argenteuil nodigde ze regelmatig wetenschappers uit, en
haar dochter Esmeralda trouwde zelfs met een topwetenschap-
per op dat domein. In 1963 probeerde Lilian, net zoals Elisa-
beth, een instituut uit de grond te stampen: het International
Life Sciences Institute. Alleen beschikte ze niet over het ver-
eiste kapitaal. Lilian zocht 300 miljoen frank (nu 1,7 miljard
frank of 42 miljoen euro).
Ze klopte volgens berichten in De Standaard en de Gazet
van Antwerpen aan bij de Belgische staat en diverse universi-
teiten. ‘Tevergeefs. Niemand kwam over de streep’, schrijft Ras-
kin. Het was duidelijk, besluit de auteur, al in 1963 was de rol
van Lilian ‘definitief uitgespeeld.’ Raskin vertelt het verhaal
in een hoofdstuk over prinses Lilian dat de erg toepasselijke
titel ‘Nieuwe mislukkingen’ kreeg.
De feiten
De Geneeskundige Stichting Koningin Elisabeth (gske)
werd in 1926 mee door Elisabeth opgericht. Vandaag is
de stichting nog altijd toonaangevend wat betreft de
selectie van medisch-wetenschappelijke projecten. De
kas van de stichting is goed gevuld. Lilian probeerde in
1963 ook een instituut op te richten, maar dat plan mis-
lukte.

45
14
Koning Leopold iii
& prinses Lilian
Leopold iii en Lilian verbleven tussen 1945 en 1950 in Zwit-
serland, in villa Le Reposoir. De Belgische pers wist zeker
dat Leopold daarvoor het astronomische bedrag van 50 mil-
joen frank (nu 387 miljoen frank of 9,5 miljoen euro) had neer-
geteld.
Iets gelijkaardigs gebeurt een halve eeuw later met Paola.
In het weekblad Dag Allemaal van 28 augustus 2007 wordt
gespeculeerd over de aankoop van een Toscaanse villa van maar
liefst 60 miljoen euro of bijna 2,5 miljard frank. Italiaanse
media menen te weten dat Paola of Astrid de mysterieuze koop-
ster is. Het ging in het geval van Leopold iii zeker om een
kwakkel. Hij huurde de villa immers van een zekere monsieur
Pictet. Ook het verhaal over de Toscaanse villa is wellicht on-
zin. Paola heeft volgens het tijdschrift Euro Business een ver-
mogen van iets meer dan een miljard frank of 25 miljoen euro,
haar dochter Astrid ‘nauwelijks’ 720 miljoen frank of 18 mil-
joen euro. Een villa van 2,5 miljard frank of 60 miljoen euro is
zelfs voor deze dames een beetje te hoog gegrepen.
Prinses Lilian had in elk geval een erg dure smaak. Dat
weten we van de verkochte stukken op de veilingen van 2003.

46
Auteur Evrard Raskin schrijft dat het verblijf van de konink-
lijke familie in Zwitserland ‘verre van goedkoop’ was, een
understatement. Leopold iii was zijn dotatie van 13 miljoen
frank (nu 130 miljoen frank of 3,2 miljoen euro) kwijt. Hij
moest het volgens Raskin dus ‘met eigen middelen rooien’.
Pas in 1949 kreeg Leopold iii een eigen dotatie van 6 miljoen
frank (nu 52 miljoen frank of 1,3 miljoen euro). In de periode
1945-1959 ging dus heel veel van het eigen geld van Leopold
iii naar juwelen, dure uitstapjes, exclusieve kleding. De Bel-
gische pers was niet echt te spreken over die exuberante le-
vensstijl. Regelmatig werden zelfs ‘compromitterende’ foto’s
gepubliceerd, meestal van Lilian. Er is de beruchte foto uit
1948, slechts enkele jaren na het einde van de oorlog, waarop
prinses Lilian uit een enorme beker champagne drinkt. In 1949
was Leopold volgens Raskin helemaal blut. Net zoals zijn va-
der Albert i moest Leopold iii vastgoed verkopen om zijn dure
levenswandel te financieren. Sommige bronnen geven zelfs
aan dat Leopold iii schulden had van meerdere miljoenen fran-
ken (nu tientallen miljoenen franken of enkele honderd-

47
De feiten
Leopold iii en Lilian verblijven in Zwitserland tussen
1 oktober 1945 en 22 juli 1950. Door de erg luxueuze
levensstijl van beiden komt Leopold in de lente van 1949
in ernstige financiële problemen. Hij moet zelfs zijn vil-
la in Knokke verkopen om opnieuw een beetje adem-
ruimte te krijgen.
duizenden euro’s). Er wordt letterlijk gesproken over een ‘de-
ficit’. Leopold moest zijn villa in Knokke verkopen. Hij kreeg
er 6 miljoen frank (nu 42 miljoen frank of iets meer dan een
miljoen euro) voor. Het gezin van Leopold iii, vooral Lilian,
kon weer een tijdje verder.

49
15
Koning Leopold ii
& koning Leopold iii
Volgens Jan Van den Berghe spendeert Leopold ii een flink
deel van zijn ‘Congolese bloedgeld’ aan zijn minnares
Blanche Delacroix. Politicus Jules Lekeu meldt uitzinnig van
woede dat Leopold ii dat geld weggooit aan Miss Karpet, een
van de vele bijnamen van Blanche. Lekeu heeft het over dat
‘vernederend gezelschap waarmee hij (Leopold ii) zonder
schroom zijn oude dag onteerd heeft’. De dochters van Leo-
pold ii beseffen dat hun vader eigenlijk hun erfenis aan het
verbrassen is met die vrouw en zetten de aanval tegen Blanche
in. Ze schakelen zelfs een kardinaal in om hun vader bij zijn
minnares weg te houden. Tevergeefs uiteraard. Na het overlij-
den van Leopold ii in 1909 doet het verhaal de ronde dat hij
Blanche een koffer met geld schonk op zijn sterfbed. De wer-
kelijkheid is nog veel spectaculairder. Leopold ii had, vooruit-
ziend als hij was, een ingenieus plan voorbereid. Hij liet in
samenspraak met een bevriende bankdirecteur maar liefst zes
koffers met juwelen, waardepapieren en baar geld vullen. Die
koffers bevonden zich in de kofferzaal van de bank. De bank-
directeur, een zekere baron R., moet Blanche na het overlij-
den van Leopold ii de koffers bezorgen. Dat lukt, maar het

50
probleem wordt de koffers België uit smokkelen. Blanche be-
seft na de dood van Leopold ii dat ze niet in België kan blij-
ven. Drie dagen later verlaat ze het land met de trein. Het wordt
haar ‘officiële’ afscheid van België. Maar nog twee dagen la-
ter keert ze in het diepste geheim terug naar Brussel en gaat
ze de zes ‘Congolese’ koffers ophalen. Even lijkt het erop dat
er toch nog een kink in de kabel komt. Blanche wordt aan de
grens met Frankrijk door een waakzame douanier tegenge-
houden. Hij doorzoekt de koffers, neemt er een obligatie uit
en vraagt wat het is. Blanche zegt dat het muziekpapier is. Ze
mag doorrijden. Zo ging het volgens Reinout Goddyn. Een
andere bron geeft aan dat Blanche de man omkocht met een
deel van de buit, wat iets geloofwaardiger is. Blanche slaagt
er in elk geval in met de kisten Parijs te bereiken. Maar later
vergooit ze het volledige fortuin in korte tijd met haar man,
een gepatenteerde gokker. Dat had Leopold ii niet kunnen
voorzien.
Dat ook Leopold iii een minnares had tijdens zijn tweede
huwelijk met Lilian Baels is iets minder bekend. Evrard Ras-
kin heeft het discreet over de ‘huwelijksproblemen’ tussen
Leopold iii en Lilian in de loop van 1962. Beiden hadden toen
zelfs een advocaat in de arm genomen om de echtscheiding
in te zetten. Politicus Achille Van Acker weet zeker dat de aan-
leiding van de problemen een affaire was van Leopold iii in
Frankrijk. Hij had er een jongedame ontmoet en wilde zelfs
een heel nieuw leven met haar beginnen. Leopold iii had vol-
gens Van Acker al 11 miljoen frank (nu 55 miljoen frank of 1,4
miljoen euro) aan zijn minnares besteed. De koning wordt vol-
gens Jan Van den Berghe gevonden aan de voet van de Pyre-
neeën. ‘Onder druk van de hoogste vertegenwoordigers van
het Belgische establishment stemt hij er – na lang aarzelen –
in toe terug te keren naar Argenteuil en zijn plaats naast Lilian
weer in te nemen’, schrijft Van den Berghe. De hele ‘herrie’
eindigt volgens Raskin met een openbare verklaring van

51
Leopold aan Lilian, waarin hij zijn liefde voor haar bevestigt.
Marie-Christine, jongste dochter van Leopold en Lilian, schrijft
in haar boek De breuk dat het goede huwelijk van haar ouders
een schijnvertoning was. Haar familie is er een van ‘gezichts-
bedrog’.
De feiten
Leopold ii besteedde fortuinen aan zijn minnares Blan-
che. Leopold iii deed hetzelfde met zijn Franse minna-
res. Maar hij verspilde ‘slechts’ 11 miljoen frank. Het
gaat in beide gevallen echt om ‘het verloren geld van
de Coburgs’.

52
16
Prinses Marie-José
& prinses Stéphanie
Prinses Marie-José is de zus van koning Leopold iii en prins
Karel. In 1937 wordt haar enige zoon Victor Emmanuel
geboren. Volgens Jan Van den Berghe leeft de jongen ‘als een
tot op het bot verwende exponent van de jeunesse dorée’. In
de zomer van 1978 gaat het goed fout. De kroonprins schiet
een negentienjarige Duitse student neer, Dirk Hammer. Het
slachtoffer is zwaargewond. Enkele maanden later sterft
Hammer, ondanks talloze operaties. Victor Emmanuel zit 49
dagen in voorhechtenis en komt op voorspraak van de Franse
president Giscard d’Estaing vrij. Hij verklaart zich bereid om-
gerekend 24 miljoen frank (in euro iets meer dan een mil-
joen) schadevergoeding te betalen aan de ouders van Hammer.
Als blijk van goede wil stort hij onmiddellijk 3,5 miljoen. Maar
dan loopt het mis. Volgens de kroonprins worden de ouders
van Hammer inhalig: ‘De Hammers willen geen gerechtigheid,
alleen geld om goede sier te maken.’ Volgens Victor Emmanuel
vroeg de vader nog eens 10 miljoen Duitse mark (nu 200 mil-
joen frank of 10 miljoen euro).
Bijna een volledige eeuw daarvoor, in 1889, vindt het be-
roemde drama van Mayerling plaats: de man van prinses

53
Stéphanie, aartshertog Rudolf van Oostenrijk, schiet er zijn
minnares dood en pleegt zelfmoord. Prinses Stéphanie is de
dochter van Leopold ii, die de broer is van de grootvader van
Marie-José, Filip ‘Flandre’. Stéphanie ondervindt wat geld be-
treft geen directe gevolgen van het drama. Haar schoonvader,
keizer Franz-Joseph, blijft haar financieel steunen. Elf jaar la-
ter wil de weduwe hertrouwen met de Hongaarse ‘schaapher-
der’ Elemer Lonyay. Haar schoonvader heeft geen bezwaar te-
gen het huwelijk. Ze krijgt zelfs een gulle ‘apanage’, een toe-
lage voor niet-regerende leden van een vorstelijk geslacht, van
100.000 gulden. Dwarsligger in dit verhaal is Leopold ii. Sté-
phanie kent haar vader en weet dat het vooral de financiële
kant van de zaak is die hem interesseert. Ze vraagt Leopold de
toestemming om te hertrouwen. Hij weigert. Stéphanie drijft
haar zin door en trouwt in maart 1900. Volgens Jan Van den
Berghe zijn de financiële gevolgen dramatisch: ze verliest haar
jaarrente van 50.000 frank (nu 11,5 miljoen frank of een kwart
miljoen euro) en vooral, ze wordt geschrapt uit het testament
van haar vader. Leopold ii wil zijn dochter nooit meer zien.
De feiten
Victor Emmanuel wordt gearresteerd wegens het vrijwil-
lig toebrengen van verwondingen en onwettig wapen-
bezit. Hij komt ervan af met een minnelijke schikking,
hij is bereid de financiële eisen van de Hammers in te
willigen. Bloedgeld dus. Prinses Stéphanie vindt dat ze
de juiste beslissing genomen heeft door tegen haar va-
der in te gaan ondanks de financiële gevolgen. Ze trekt
zich met haar ‘schaapherder’ terug op het kasteel van
Oroszvàr. Geen enkele Coburg is aanwezig op haar be-
grafenis in 1945.

55
17
Prins Karel
& prins Laurent
Begin jaren zestig van de vorige eeuw. Prins Karel vraagt
aan Olivier Allard, zijn rentmeester, om zijn vermogen
naamloos te maken en al zijn bezittingen in België te verko-
pen. De opbrengst moest volgens de Nederlandse krant ad ‘ge-
deponeerd worden bij Zwitserse banken en een deel ervan
moest worden geïnvesteerd in onroerend goed in Frankrijk
en Corsica.’ De vader van Olivier Allard, Josse Allard, had de
vader van Karel, Albert i, ‘diensten bewezen’. Hij werd door
de toenmalige koning in 1929 in de adelstand verheven. Zijn
titel kon hij niet doorgeven aan zijn kinderen. Olivier Allard
was dus geen baron, wat men toen ook beweerde. Tussen haak-
jes, als in 2007 familielid Jacques Allard overlijdt, wordt in
het overlijdensbericht een citaat van Leopold iii gebruikt: ‘Ik
smeek u, blijf met elkaar verbonden.’ Bij de aankondigende
familieleden staat ook Olivier Allard vermeld, met een kruis-
teken naast zijn naam weliswaar. Prins Karel is volgens jour-
nalist Louis De Lentdecker ‘bezeten om de belastingen in Bel-
gië te ontwijken’. Zijn vermogen wordt dan geschat op min-
stens 500 miljoen frank, omgerekend drie miljard frank of
75 miljoen euro. In een proces dat Karel tegen Allard aanspant

56
wegens bedrog wordt Allard vrijgesproken. Manu Ruys, voor-
malig hoofdredacteur van De Standaard, is niet gelukkig met
de afwikkeling van het proces. In de periode 1971-1972 schrijft
hij verschillende stukken waarin hij zijn verbazing uitdrukt
over twee aspecten van de zaak. ‘Wanneer de kleine man voor
een paar duizend frank de fiskus ontduikt, wordt hij vervolgd
en gestraft. Hier was sprake van honderden miljoenen’, aldus
Ruys eind juli 1971. Het punt dat Ruys nog meer verwondert,
is ‘de ijzige onverschilligheid van het publiek.’ Op 16 septem-
ber 1972, na afloop van de rechtszaak, schrijft Ruys dat er ‘geen
volledige klaarheid is gekomen’. Het grote publiek ‘zal alleen
de gewettigde indruk overhouden dat een duister machtsap-
paraat aangewend werd om de mantel te spreiden over aan-
vechtbare feiten en over hooggeplaatste lieden die niet zuiver
op de graat zijn’. Karel neemt een nieuwe adviseur in de arm:
Georges Bricmont. Ook tegen hem spant Karel een decennium
later een rechtszaak aan. In het arrest van de rechter (in be-
roep) in 1982 staat: ‘Het vooronderzoek heeft duidelijk aange-
toond dat de graaf van Vlaanderen (Karel) zijn patrimonium

57
zoveel mogelijk verborgen wilde houden voor de fiskus, voor
zijn schuldeisers en voor zijn wettelijke erfgenamen.’
Begin januari 2007 vindt de erg gemediatiseerde rechts-
zaak plaats tegen onder meer kolonel Vaessen. Laurent, achter-
neef van Karel, wordt zelfs opgeroepen in dit proces, als getui-
ge weliswaar. Albert ii betaalt de verduisterde som, geld dat
gebruikt werd om de villa van Laurent in te richten, terug aan
de Belgische zeemacht. De koning gebruikt daarvoor de facto
geld van de Civiele Lijst, geld van de belastingbetalers dus.
Een grotere vernedering voor een kind is wellicht niet denk-
baar. Waarom betaalt Laurent die som eigenlijk niet terug?
Weinigen weten dat ook de Stichting Prins Laurent via dat
mechanisme goederen ontvangen heeft. In een reportage op
rtbf zegt de bestuurder van de stichting dat er in dit geval
geen plannen zijn om het bedrag terug te betalen. Misschien
wordt een schenking gedaan, dat is op dat moment niet echt
duidelijk.
De feiten
De wat oudere Belgen herinneren zich vooral twee din-
gen van Karel: de openbare verkoop van persoonlijke
spullen in 1980 en de rechtszaken tegen zijn toenma-
lige adviseurs Allard en Bricmont. De jongere Belgen
herinneren zich vooral het proces tegen Vaessen met
Laurent als getuige.

58
18
Koning Leopold i
& koning Leopold ii
De geldzucht van Leopold i is legendarisch. Dat blijkt on-
der meer tijdens de financiële onderhandelingen bij het
uithuwelijken van zijn dochter prinses Charlotte. Daarmee
staat hij lijnrecht tegenover de toekomstige echtgenoot van
Charlotte, aartshertog Maximiliaan van Habsburg of Max. Die
vindt het de verdomde plicht van koningen om geld te laten
rollen. Als Maximiliaan koning Leopold i tot een beperkte toe-
geving kan dwingen is hij verrukt: ‘Ik ben trots dat ik de oude
vrek ertoe heb kunnen dwingen afstand te doen van een klein
gedeelte van wat hem op deze aarde het liefste is’, schrijft Max.
Door zijn geldzucht en gierigheid neemt het vermogen van
Leopold i spectaculair toe. Dat heb je niet als je geld overvloe-
dig laat rollen, zoals aartshertog Maximiliaan. Zijn Mexico-
avontuur flopt, onder meer door geldgebrek.
Ook de zoon van Leopold i, Leopold ii, is berucht om zijn
extreme geldzucht en zuinigheid, behalve dan als hij in de
buurt is van zijn minnares Blanche. Wanneer hij in 1853
trouwt met koningin Marie-Henriette, is het enige wat hij goed
vindt aan het huwelijk dat zijn dotatie wordt opgetrokken tot
een half miljoen frank (nu 111 miljoen frank of 2,75 miljoen

59
euro). In het paleis heerst bij Leopold ii een Spartaanse disci-
pline. ‘In het paleis wordt niet gestookt’, noteert Jan Van den
Berghe alsof hij erbij was. Uiteraard heeft dat het aardige ne-
veneffect dat de stookkosten zogoed als nul zijn. Een passief-
huis avant la lettre dus. Of beter: een passiefpaleis. De geld-
zucht van Leopold ii bereikt een voorlopig hoogtepunt bij het
overlijden van Marie-Henriette in 1902. Hun dochters, prin-
sessen Louise en Stephanie, twisten met Leopold ii over het
aandeel dat ze krijgen, veel te klein volgens hen. Ze vinden
dat ze recht hebben op de helft van de goederen die Leopold ii
tijdens zijn huwelijk heeft verworven. De strijd wordt zelfs
voor de rechtbank gevoerd. De zussen verliezen. Leopold ii
haalt zijn slag thuis, voor de zoveelste keer. Ironisch wordt
het slot wanneer prinses Stephanie in 1945 in Hongarije sterft.
Ze laat al haar bezittingen na aan het klooster Panonhalma,
waar ze op dat moment verblijft. Volgens Herman Liebaers,
grootmaarschalk van koning Boudewijn, bevinden zich in het
klooster brieven die aantonen dat Leopold ii wel ‘bekommerd
was om het welzijn van zijn dochter’. Tja.
De feiten
Leopold i en ii zijn ronduit gierig, behalve in de buurt
van hun minnaressen. Het is wellicht geen toeval dat
het vermogen van de Coburgs onder beide koningen
drastisch toeneemt.

60
19
Koning Leopold i
& koning Leopold ii
Bij de dood van koning Leopold i in 1865 schrijft Charles
Baudelaire: ‘Leopold i, miserabel Duits prinsje heeft het
ver geschopt, zoals men zegt. Op klompen en lompen is hij uit
Coburg vertrokken. Honderd miljoen rijk, heeft hij zijn laat-
ste adem uitgeblazen in een Europese apotheose.’ Die hon-
derd miljoen is wellicht een dichterlijke overdrijving. Het ver-
mogen van Leopold i bij zijn overlijden wordt door Jean Sten-
gers voorzichtig geschat op 38,4 miljoen frank (nu 7,5 miljard
frank of 186 miljoen euro). Andere bronnen hebben het over
60 miljoen frank (nu 12 miljard frank of bijna 300 miljoen
euro). Zeker is dat 20 miljoen frank daarvan (nu 4 miljard frank
of bijna 100 miljoen euro) veilig weggeborgen zit op een gehei-
me Franse rekening bij de bankiers de Rothschilds, een tradi-
tie bij de Coburgs. De relatie tussen Leopold i en het huis van
de Rothschilds is volgens journalist Walter De Bock een van
de meest onderbelichte facetten van het ontstaan van België.
Volgens De Bock was Nathan Rothschild voor het ontstaan en
vooral het verder bestaan van België belangrijker ‘dan alle di-
plomaten en politici van die tijd samen’. Bij de vader van zijn
eerste vrouw Charlotte, George van Wales, wekt Leopold i in

61
elk geval weinig sympathie. Jan Van den Berghe schrijft dat
zijn schoonvader er ‘hem – niet geheel ten onrechte – van ver-
denkt een fortuinjager te zijn’. Bij de dood van zijn vrouw blijft
Leopold i nog even in Engeland, louter om financiële rede-
nen. Anders loopt hij immers het risico de jaarlijkse vergoe-
ding van 50.000 pond kwijt te raken. Een lid van het hof klaagt
over zijn ‘walgelijke hebzucht’. Leopold i werd in 1831, veer-
tien jaar na het overlijden van Charlotte, koning van België
toen hij zeker was van garanties van de Rothschildbankiers.
De Belgische economie bloeit onder Leopold i, noteert Van
den Berghe. Zelfs Karl Marx, die in Brussel woont, beschouwt
het land als een ‘paradijs van het kapitalisme’. Bij zijn dood
laat Leopold i een ‘zéér welvarende natie achter’, schrijft Jaap
ter Haar. Op dat moment heeft België een dicht sporennet
van 1.700 kilometer railverbinding en beschikken Belgische
huizen als eerste over gasverlichting. De productie van steen-
kool is sinds 1830 verachtvoudigd en de globale uitvoer is zelfs
vertienvoudigd. Leopold i geeft op het einde van zijn leven in
een persoonlijke brief zijn ideeën weer. Hij schrijft dat er men-

62
sen zijn die hem verwijten dat hij door zijn inspanningen voor
het land zich persoonlijk heeft verrijkt. ‘Daar vind ik niets
ongeoorloofds aan. Het gaat om míjn geld. Ik heb het niet uit
de staatskas gegraaid. Ik heb het oordeelkundig belegd. Dat
was trouwens mijn plicht. Een koning die niet voor zijn eigen
fortuin zorgt, zal ook de ambitie missen om voor de welvaart
van zijn land te zorgen.’
Wanneer de boekhouding van Leopold ii na zijn overlij-
den in 1909 met de grootste moeite ontward wordt, blijkt dat
hij over een vermogen beschikt van 39,1 miljoen frank (nu 8,7
miljard frank of 215 miljoen euro). Dat is na de annexatie van
Congo door de Belgische staat en na de schenking van het
grootste deel van zijn vastgoedpatrimonium aan België. En
uiteraard na de verspilling van geld aan talloze minnaressen.
De ‘belangenvermenging’ van de koning als privépersoon en
als monarch blijft tot vandaag een hot topic.
De feiten
Leopold i en ii waren de ‘opbouwers’ van de Coburgs.
Toch waren ze niet geliefd. De lijkstoet van Leopold ii
werd uitgejouwd en na het overlijden van Leopold i
werd dagenlang gefeest. Het kon hen toen ze nog leef-
den geen ene moer schelen.

63
20
Koning Leopold ii
& prins Karel
Sinds hij koning werd in 1865, staat Leopold ii elke dag om
vijf uur op. Een van zijn vaste rituelen ’s ochtends is een
wandeling door de tuinen van Laken. Tijdens die wandeling
telt Leopold ii elke keer opnieuw het fruit dat aan de bomen
hangt. Het gaat nochtans over uitgestrekte boomgaarden met
leibomen waarvan de takken moeten groeien zoals de koning
het bepaalt. ‘Niet zoals de natuur dat zou willen’, merkt Jan
Van den Berghe op. Als er ook maar één vrucht ontbreekt,
krijgt Leopold ii daarna een woedebui waarbij geen enkel lid
van zijn familie veilig is. ‘Als zijn dochter prinses Louise de
schuldige blijkt te zijn, dient de hele familie haar tegen de
vaderlijke toorn in bescherming te nemen’, schrijft Van den
Berghe. Op dat moment is Leopold omgerekend naar vandaag
al honderden miljoenen franken (tientallen miljoenen euro’s)
waard.
Een eeuw later koopt prins Karel, de kleinzoon van Filip
‘Flandre’ die de broer is van Leopold ii, een kilo kersen. Om
zeker te zijn dat niemand van zijn huispersoneel ook maar
één kers opeet, begint Karel de kersen te tellen. De eerste keer
komt hij uit op 174. Voor alle zekerheid telt hij opnieuw. Nu

64
zitten er 173 in de zak. Hij probeert het een laatste keer: 175
kersen. Karel beseft dat hij het ‘probleem’ zo niet zal oplos-
sen. Dan schiet hem de oplossing te binnen: hij legt de kersen
in hoopjes van tien op de keukentafel. Er zijn zeventien hoop-
jes van tien. Op die manier kan hij perfect controleren of alle
kersen er nog zijn. De resterende kersen eet hij onmiddellijk
gulzig op. Prins Karel zet ook maatstreepjes op de whisky-
flessen. Zo controleert hij of niemand stiekem van zijn, overi-
gens goedkope, whisky drinkt. Alleen durft hij in een dron-
ken bui wel eens van de fles te drinken zonder daarna het
streepje aan te passen, en dan verdenkt hij zijn personeel. Tij-
dens de processen tegen Allard en Bricmont (zie prins Karel &
prins Laurent, pag. xxx), zal blijken dat Karel met een andere
munteenheid werkt: het ‘miljoen’ in plaats van de ‘frank’. Een
van zijn talloze minnaressen, Renée Damoiseau, getuigt on-
der ede dat ze in een kast ooit 50 miljoen frank in baar geld
zag liggen. Karel is ten tijde van het ‘kersenincident’ minstens
500 miljoen frank waard, nu 3 miljard frank of 75 miljoen
euro.
De feiten
Onderzoek wijst uit dat rijke mensen een merkwaardi-
ge relatie met geld kunnen hebben. Terwijl ze aan de
ene kant probleemloos miljoenen uitgeven aan hun ei-
gen pleziertjes, zijn ze tegelijk extreem gierig voor men-
sen in hun omgeving. In het Engels heeft men er een
uitdrukking voor: ‘pennywise, poundfoolish’.

65
21
Koning Leopold ii
& prins Karel
‘Nog vooraleer Leopold ii getrouwd is, besluit hij dat zijn
dochters, als hij er ooit zou hebben, weinig of niets
van hem zullen erven.’ Dat schrijft royaltykenner Reinout
Goddyn. De reden is dat de jonge Leopold zich mateloos geër-
gerd had aan de hoge bruidsschat die zijn vader Leopold i had
betaald bij het huwelijk van zijn zus Charlotte aan Maximi-
liaan van Habsburg. Leopold ii weet evenwel dat de wettelijke
bepalingen hem erg weinig ruimte laten om zijn dochters
volledig te onterven. Hij laat zelfs een ‘uitzonderingswet’ op-
stellen om zelf te bepalen wat er met zijn vermogen moet ge-
beuren als hij overlijdt. Die wet komt er uiteraard niet. Echt
onterven kan hij zijn dochters dus niet. Maar in zijn testament
staat dat hij 15 miljoen (nu 3 miljard frank of 75 miljoen euro)
van zijn vader geërfd heeft. Dat kan kloppen. Stengers schat
het vermogen van Leopold i op 38,4 miljoen. In zijn wilsbe-
schikking schrijft Leopold ii ook dat hij die 15 miljoen ‘on-
danks alle hindernissen’ minutieus heeft bewaard. ‘Na mijn
dood worden deze 15 miljoen de wettige eigendom van mijn
erfgenamen’, bepaalt hij. Ondanks het feit dat Leopold ii een
financieel genie is, maakt hij hier toch een klassieke denk-

66
fout. Als hij 15 miljoen gekregen heeft van zijn vader en
‘slechts’ diezelfde 15 miljoen nalaat, is dat eigenlijk zeer ma-
ger. De inflatie is op dat moment zeer beperkt, dat is een fe-
nomeen van de twintigste eeuw. Maar wat wel kan, is die 15
miljoen uitzetten en beleggen. Dan zou dat bedrag over die
periode aangegroeid zijn tot het dubbele of zelfs driedubbele.
Leopold ii had dus minstens 30 miljoen moeten achterlaten
voor zijn erfgenamen. Tenminste binnen de wat vreemde re-
denering die hij zelf heeft opgebouwd. Uiteraard betwisten
zijn dochters deze eigenaardige gedachtegang en dagvaarden
ze de Belgische staat.
In 1959, een halve eeuw na het overlijden van Leopold ii,
schrijft prins Karel op een gewoon blad papier de volgende
tekst:
‘Je soussigné Charles Comte de Flandres, Prince de Bel-
gique, exhérite tous les membres de ma famille.’
Charles Comte de Flandres, Bruxelles 10 mars 1959
Het woord exhériter bestaat natuurlijk niet in het Frans,
het correcte woord is déshériter. Maar de toon en de aard van
het geschrift zeggen genoeg. Karel haat bijna alle leden van
de koninklijke familie, en vooral zijn broer Leopold iii. Op die
manier wil hij zijn haat uitdrukken. Testamenten lenen zich
daar goed toe.
De feiten
Volgens Louis De Lentdecker had Leopold ii veel gemeen
met prins Karel. Ook hij wilde zijn familie onterven. Al-
leen is de motivatie enigszins anders. Leopold ii wilde
vooral verhinderen dat zijn vermogen in handen van bui-
tenlandse vorstenhuizen zou komen. Prins Karel werd
gedreven door een blinde haat tegenover zijn familie.

67
22
Prinses Louise
& prinses Clementine
De dochters van Leopold ii, prinsessen Louise, Stefanie en
Clementine, stellen alles in het werk om hun rechtma-
tige deel van de erfenis van hun vader op te eisen (zie prinses
Louise & prins Karel, pag. xxx). Interessant is vooral de dyna-
miek tussen de zussen. Historicus Olivier Defrance beschrijft
het boeiend in zijn boek over prinses Louise. In eerste instan-
tie spannen de drie zussen samen. Op 23 januari 1910 versprei-
den ze een gezamenlijk bericht waarin ze de bezittingen van
Leopold ii, ondergebracht in de geheime stichting Nieder-
füllbach, opeisen. Begin september van dat jaar stelt de Bel-
gische staat een dading voor, een overeenkomst om een rechts-
zaak te vermijden. Elk van de prinsessen krijgt ongeveer
2 miljoen frank (nu 434 miljoen frank of meer dan 10 miljoen
euro) als ze de rechtszaak laten vallen. Op dat moment ko-
men er ernstige barsten in het front. Prinses Clementine
schrijft op 19 september 1910 aan Stefanie dat ze elke clau-
sule van de dading wil aanvaarden. ‘Louise zal me zeker ver-
wensen.’ Met de brief wil ze haar zus Stefanie op de hoogte
stellen van haar plannen omdat ze tot dan toe ‘verenigd wa-
ren in deze zaak’. Louise schrijft later in haar memoires dat

68
ze door haar jongste zus werd verraden. ‘Ze heeft niet eens
overwogen dat ze zich moest blijven verenigen met haar zus-
sen. Het devies van België is ‘Eendracht maakt macht’. Dat
geldt evenwel niet voor alle Belgische families.’ Ook Stefanie
legt zich neer bij het voorstel van de Belgische staat. Maar
Louise niet. Niet toevallig is ze de oudste zus. Ze is erg ontgoo-
cheld over het bedrag dat ze toegestopt krijgt. Ze weet dat de
bezittingen van Niederfüllbach vele malen groter zijn dan de
6 miljoen die zij en haar zussen krijgen, een ‘aalmoes’ vol-
gens haar. Ze moet de oorlog nu alleen voeren. Ze dagvaardt
de Belgische staat in december 1910. Enkele maanden later,
in april 1911, sleept ze, in een ultieme poging om haar gelijk
te halen, haar eigen zussen zelfs voor de rechtbank.
De feiten
De dochters van Leopold ii, prinsessen Louise, Stefanie
en Clementine, spannen in eerste instantie samen om
een deel van de erfenis van hun vader te recupereren.
Daarna valt het front uiteen. Onder invloed van Clemen-
tine aanvaardt Stefanie het voorstel van de staat. Louise
doet dat niet. Ze sleept zelfs haar eigen zussen voor de
rechtbank.

69
23
Koning Albert ii
& prins Filip ‘Flandre’
Op 12 september 2007 doet het paleis een mededeling: het
vermogen van Albert ii bedraagt 12,4 miljoen euro, naast
een onlangs gekocht jacht en de villa ‘Le Romarin’ in
Châteauneuf-de-Grasse in Frankrijk. Daarmee wil het paleis
de speculaties voor zijn. ’s Avonds wordt immers het rtbf-
programma Questions à la Une uitgezonden. Daarin wordt
onder meer journalist Gui Polspoel opgevoerd om nog eens te
verklaren dat het fortuin van Albert ii zeker een veelvoud van
dat bedrag is. Het paleis heeft duidelijk zijn les geleerd. In
2001 holde het immers op ruime afstand achter de feiten aan.
In Koning en onderkoning, een boek dat in essentie over kabi-
netschef Jacques van Ypersele gaat, raken journalisten Gui
Polspoel en Pol Van Den Driessche het onderwerp van het privé-
vermogen van Albert ii even aan. Ze suggereren dat het om 10
miljard frank of zowat 250 miljoen euro gaat. Het paleis ver-
klaart dat het vermogen van Albert nog geen twintigste daar-
van bedraagt. De berekening van Polspoel in het boek is in elk
geval fout. Wat niet noodzakelijk betekent dat het gevonden
resultaat ook fout is. Ook via een verkeerde berekening kan je
immers toevallig toch op het correcte resultaat uitkomen. Som-

70
mige studenten weten dat. Polspoel probeert door ‘extrapola-
tie’ het vermogen van de huidige vorst te berekenen. Hij doet
dat via Albert i. Hij gebruikt vooral veel veronderstellingen,
bijvoorbeeld het gemiddeld behaalde rendement op een der-
gelijk vermogen. Een klassieke fout is dat hij aanneemt dat
het rendement jaarlijks tussen 9 en 12 procent ligt. Actieve
beleggers weten dat dat een overschatting is. Bovendien noemt
Polspoel het een ‘conservatieve’ schatting. In de periode 2000-
2003 ging het rendement van een gediversifieerde portefeuille
er 20 tot 30 procent op achteruit. Min 20 procent, u leest het
goed, voor de volledige periode welteverstaan. En in het annus
horribilis 2008 halveerde de beurswaarde van de Belgische
genoteerde bedrijven.
In het programma Terzake mocht Jean-Marie Dedecker,
toen senator bij vld, ook nog eens een wilde gok doen. Hij
baseerde zich op de overname van de Generale Maatschappij
door Suez in 1988. Zijn stelling was dat het koningshuis tradi-
tioneel een groot aandeel had in de holding. Ook hij kwam,
indirect, op een vermogen dat vele malen hoger lag dan de
door het paleis genoemde 12,4 miljoen euro. Wat in elk geval
vreemd is, althans op het eerste gezicht, is dat het bedrag in
vijf jaar tijd nagenoeg gelijk bleef. Insiders weten dat het om
een goed gediversifieerde portefeuille gaat die door een vermo-
gensbeheerder, stijl Lazard Frères of Petercam, beheerd wordt.
In dergelijke gevallen nemen aandelen een aanzienlijke posi-
tie in, tussen 40 en 60 procent van de totale portefeuille. In
2001 zaten de internationale aandelenmarkten gevangen in
een neerwaartse spiraal. Dat proces duurde tot maart 2003.
Toen ging het weer beter met de beurzen, maar daarna ging
het opnieuw steil omlaag. Het is dus plausibel dat de waarde
van die bewuste portefeuille van Albert ii in maart 2003 te-
ruggevallen was tot 7 à 8 miljoen euro. Ook koningen hebben
last van dalingen op de aandelenbeurzen. Daarna nam de
waarde van de beleggingen opnieuw toe tot het oorspronke-

71
lijke bedrag van 12,5 miljoen euro. Alleen, ondertussen kocht
Albert ii een (buitenlands) jacht, een Rizzardi godbetert, van
anderhalf miljoen euro. Waar komt dat geld vandaan? Uit deze
beleggingsportefeuille? Uit een andere bron van vermogen?
Uit het vermogen van Paola? Dat weten we niet. Feit is dat de
koning onnodig kwaad bloed zette door net een buitenlands
jacht te kopen. Ook in België zijn er immers uitstekende boten-
bouwers, de Vennekens bijvoorbeeld.
Het is ook binnen dit kader dat de geruchten over een be-
legging in Lernout & Hauspie gezien moeten worden. Op
9 januari 2007 schrijft het weekblad Trends nog eens dat Al-
bert ii geld verloren zou hebben door een belegging in L&H.
Volgens Laken ging het om welgeteld één aandeel. ‘Het was
een cadeau van het management (van L&H).’ Het aandeel zou
‘mooi ingelijst’ in een kader in het paleis hangen. Een mooi
verhaal, maar Lernout & Hauspie heeft nooit papieren aande-
len uitgegeven. Er circuleren op eBay wel documenten die lij-
ken op aandelen. Het is perfect mogelijk dat Albert ii, net zo-
als veel Belgen, geld verloren heeft aan L&H. Het ging immers

72
om een in die periode erg populair aandeel dat een onderdeel
was van veel gediversifieerde portefeuilles. Heel veel Belgen
waren eigenaar van het spraaktechnologiebedrijf zonder het
goed te beseffen, via hun pensioenspaarfondsen of beveks. Wel-
licht ging het bij Albert ii eveneens om een fractie van zijn
gediversifieerde portefeuille. Is 12,4 miljoen euro, het ‘offici-
eel’ aangegeven vermogen, dan het werkelijke cijfer? Het enige
wat we echt zeker weten, is dat de Coburgs een traditie heb-
ben om (een deel van) hun vermogen te verstoppen. Bij het
overlijden van Leopold i zit 20 miljoen frank (nu 4 miljard
frank of 100 miljoen euro) veilig weggeborgen op een geheime
Franse rekening.
De jonge Leopold ii droeg zijn vertrouwensman Goffinet
op om zijn eigen vermogen en dat van zijn zus Charlotte on-
middellijk te versassen naar Luxemburg omdat hij bang was
dat het aangetast zou worden door rellen. Prins Karel, de oom
van Albert ii, wilde zijn vermogen geur-, kleur- en smaakloos
maken om het uit de klauwen van de fiscus en door hem geha-
te familieleden te houden (zie koning Leopold ii & prins Karel,
pag. xxx). Volgens Jean Nicolas is het ‘echte’ vermogen van
Albert ii ondergebracht in een complexe structuur van ‘off-
shores’ met vertakkingen tot in Liberia. De rekeningen zou-
den, naar goede Coburgse gewoonte, beheerd worden door en-
kele stromannen, bevriende edellieden die toegang hebben
tot de bankrekeningen van de vorst bij kb Lux. Onderzoeks-
journalist René De Witte hecht overigens geen belang aan dat
laatste verhaal. Een andere fout die vaak gemaakt wordt, is
het fortuin van Albert ii vergelijken met dat van Leopold ii.
Albert ii is de achterkleinzoon van Filip ‘Flandre’, de broer
van Leopold ii. Het fortuin van Filip bedroeg volgens histori-
cus Jean Stengers bij zijn overlijden omgerekend minstens 4,8
miljard frank of 120 miljoen euro. Het cijfer 12,4 miljoen euro
is aan de lage kant. Daar zijn alle waarnemers het over eens.
Zeker als we rekening houden met het feit dat Albert ii een

73
van de erfgenamen was van zijn broer Boudewijn, die in 1993
overleed. Het fortuin van Boudewijn werd toen voorzichtig ge-
schat op 12 miljard frank (nu 15,6 miljard of bijna 387 mil-
joen euro). Volgens grootmaarschalk Herman Liebaers speel-
den bij de opvolging van Boudewijn door Albert ii ook ‘finan-
ciële overwegingen’ mee. Nog een zekerheid is dat in dat be-
drag van 12,4 miljoen euro de fabelachtige kunstcollectie van
het hof niet is opgenomen. Een bewuste zet? Het tijdschrift
Euro Business schatte die verzameling op maar liefst 48 mil-
jard frank of bijna 1,2 miljard euro (zie appendix 2, pag. xxx).
De officiële collectie bestaat uit meer dan tienduizend kunst-
voorwerpen, waaronder twee peperdure violen: een Amati en
een Stradivarius. Als de nood het hoogst is, kan Albert ii nog
altijd voorwerpen uit die collectie verkopen, ongetwijfeld met
pijn in het hart. Ook het tweede huis, dat in Châteauneuf-de-
Grasse onlangs werd gekocht om de lijfwachten te herbergen,
is niet terug te vinden in het overzicht van het paleis.
De feiten
Volgens een officiële mededeling van het hof bedraagt
het vermogen van koning Albert ii 12,4 miljoen euro.
Daarnaast bezit hij een jacht van anderhalf miljoen euro
en een villa in Zuid-Frankrijk. De overgrootvader van
Albert ii, Filip ‘Flandre’, was bij zijn overlijden omgere-
kend minstens 120 miljoen euro waard.

74
24
Koning Albert i
& prinses Josephine
Het vermogen van Filip ‘Flandre’ was tijdens zijn leven zo
groot dat het enkel bij benadering geschat kon worden.
In tegenstelling tot Albert ii betaalde Flandre wel (personen)-
belastingen. Hij behoorde zeker tot de zestien rijkste Belgen
van dat moment. Albert i is de zoon van Filip ‘Flandre’. Mark
Van den Wijngaert schrijft dat de leermeesters van Albert het
erover eens zijn dat hij niet bepaald geniaal is. ‘Kwatongen
beweren dat zijn intellectueel niveau niet al te hoog ligt’, wordt
zelfs geschreven. Over wie hebben we dat nog gehoord? Bo-
vendien interesseert Albert zich niet echt voor financiële aan-
gelegenheden. Toch beseft ook hij vrij snel dat in de maat-
schappij alles om geld draait. Dat zal hij aan den lijve onder-
vinden wanneer hij uit pure noodzaak gebouwen uit zijn privé-
vermogen moet verkopen. Zeker is dat Albert i door een aan-
tal blunders zijn vermogen drastisch ziet slinken. Hij maakt
een klassieke beginnersfout door een groot deel van zijn for-
tuin te beleggen in slechts één onderneming: Kreuger (Swedish
Match). Die gaat failliet en Albert verliest een flink deel van
zijn vermogen. Hij wil zich op financieel vlak ook niet echt
laten bijstaan door goede adviseurs. Léon Lambert noemt hij

75
‘een echte Jood en bovendien een snob’. De grootste finan-
ciële klap krijgt hij door het uitbreken van wo i. Het fortuin
van Albert i wordt volgens Reinout Goddyn ‘gedecimeerd’. De
vorst is verplicht om kastelen en paleizen te verkopen om aan
geld te geraken. Van de opbouwers van het fortuin, Leopold i
en Leopold ii, zijn we beland bij de ‘vernietigers’. Wellicht
zou alles helemaal anders gelopen zijn als de zoon van Leopold
ii, een jongen die ook Leopold heette, niet was gestorven in
1869. Zijn zussen mochten toen de troon nog niet bestijgen.
Vandaag zou dat wel kunnen. Toch is de erfenis van Albert i
nog altijd aanzienlijk. Na zijn dood wordt zijn vermogen im-
mers beheerd door een trust. Prins Karel vraagt in 1955 zijn
deel, wat hem ook een aandelenpakket van 140 miljoen frank
(nu 910 miljoen frank of 22,5 miljoen euro) oplevert. De to-
tale som bedraagt dus wellicht 840 miljoen frank (nu 5,4 mil-
jard of 134 miljoen euro) plus nog een aanzienlijke partij vast-
goed. Wat het erfdeel van prins Karel is, is bekend: koningin
Elisabeth, de vrouw van Albert i, krijgt drie twaalfde van de
erfenis, Leopold zelfs vijf twaalfde, Marie José twee twaalfde
en Karel ook twee twaalfde.

76
Prinses Josephine is de drie jaar oudere zus van Albert i.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog is ze in Duitsland. Ze verliest
haar volledige erfenis in de oorlog. ‘Alles wat ze geërfd had
van het onmetelijke fortuin van haar vader, de graaf van Vlaan-
deren, had ze ‘veilig’ gesteld in beleggingen in Duitsland. Door
de instorting van Duitsland is het volledige fortuin in rook
opgegaan’, schrijft Goddyn. Nog een voorbeeld van hoe het
niet moet. Diversifiëren of niet alle eitjes in dezelfde mand
leggen is ook voor leden van de koninklijke familie de bood-
schap. De vader van prinses Josephine, Filip ‘Flandre’, over-
leed in 1905, haar moeder in 1912. Haar echtgenoot Karl, prins
van Hohenzollern, sterft in 1919. Josephine komt helemaal
berooid per trein terug naar België in 1921, in een wagon in
derde klasse nog wel. Op het einde van haar leven wordt ze
kloosterzuster. Ze sterft in 1958 als zuster Marie-Josephine.
De feiten
Economisten beschouwen wo i als een externe econo-
mische schok. Heel veel mensen verliezen geld door de
oorlog. Ook de koninklijke familie wordt niet gespaard.
Het vermogen van Albert i wordt gedecimeerd en zijn
zus Josephine komt na wo i berooid terug naar België.
Zij is alles kwijt.

77
25
Koning Boudewijn
& prins Filip
Kardinaal Suenens was goed bevriend met Boudewijn.
Suenens ‘ontdekte’ de charismatische beweging begin ja-
ren zeventig in de vs. Anderen, zoals Herman Liebaers, bewe-
ren dat het de privéaalmoezenier van Boudewijn, Philippe
Verhaegen, was die de ‘ontdekking’ deed. Zeker is dat de ka-
tholieke christenen via deze Verhaegentelg wraak kunnen
nemen. Hij is namelijk de betachterkleinzoon van Léon-Théo-
dore Verhaegen, stichter van de vrijzinnige ulb in 1834. De
charismatische beweging werd in de vs zwaar financieel on-
dersteund door Peter Grace. Die werd volgens Danny Ilegems
en Jan Willems zelfs een goede vriend van Suenens. Grace was
de eigenaar van de chemiemastodont W.R. Grace, geen armoe-
zaaier dus. In de Lage Landen vond de charismatische bewe-
ging een belangrijke financier in Piet Derksen, de oprichter
van Center Parcs. In 1989 verkocht hij zijn onderneming om
zich volgens Ilegems en Willems ‘geheel te wijden aan de Heer’.
Elk interessant charismatisch initiatief kon op volledige finan-
ciële steun van Derksen rekenen. Volgens Ilegems en Willems
heeft Derksen zelfs persoonlijk het tekort op de financiële re-
kening van Moeder Teresa aangezuiverd. Dat kan tellen als

78
symbolische daad. De opbrengst van de verkoop van Center
Parcs, 12 miljard frank of bijna 300 miljoen euro, werd gepar-
keerd in een stichting: Levend Water. Derksen richtte met het
geld onder meer European Media Studies op, een instituut
om ‘journalisten’ op te leiden. Begin jaren negentig werd het
instituut omgedoopt tot Robert Schuman Institute. Ilegems
en Willems schrijven dat kroonprins Filip zodanig onder de
indruk was van het initiatief dat hij het riante pand zelfs met
een bezoek vereerde. Volgens sommigen is de charismatische
beweging een onschuldige en echte beweging in de ware bete-
kenis van het woord, een soort koepel boven verschillende
strekkingen van het katholieke geloof. Volgens anderen gaat
het om een ‘fundamentalistische en zelfs extremistische be-
doening, die geïnfiltreerd is door Opus Dei-figuren’. Christian
Laporte beweert met klem dat Boudewijn nooit lid was van de
charismatische vernieuwingsbeweging. Hij baseert zich op
pater Verhaegen zelf. Boudewijn ‘interesseerde’ zich enkel voor
de beweging, net zoals hij belangstelling had voor andere, link-
sere, stromingen binnen de kerk.
De feiten
Boudewijn, Fabiola, Jacques van Ypersele, Filip en Astrid
maakten of maken deel uit van een charismatische ge-
bedsgroep aan het hof. Sommige, objectieve, waarne-
mers betreuren dat omdat het hof op die manier indi-
rect afstand neemt van een deel van de bevolking, de
Belgische vrijzinnigen.

79
26
Koning Leopold i
& koning Boudewijn
De Société Générale of Generale Maatschappij wordt in
1823 opgericht door Willem i van Oranje. Het kapitaal
bedraagt op dat moment 106 miljoen frank (nu 22 miljard
frank of 545 miljoen euro). Niet slecht. De beroemde Roth-
schildbank heeft ‘slechts’ een kapitaal van 102 miljoen frank.
Wanneer Leopold i in 1831 koning wordt, wil hij de aandelen
van de Generale zo snel mogelijk in handen krijgen. Hij be-
seft dat de onderneming een belangrijke hefboom kan zijn
voor de ontwikkeling van België. Op dat moment is Willem,
prins van Oranje-Nassau, nog altijd voor 80 procent eigenaar
van de Generale Maatschappij. Leopold i slaagt er via zijn ver-
trouwensman De Meeùs in de aandelen van Willem over te
kopen. Vanaf 1836 is hij de belangrijkste aandeelhouder van
de Generale. Meer dan anderhalve eeuw later, begin 1988, wil
Carlo ‘L’Ingegnere’ De Benedetti de Generale Maatschappij van
België kopen. Er ontstaat een overnamegevecht. De Benedetti
doet, tevergeefs, een beroep op Mobutu, die een pakketje aan-
delen van de Generale bezit. Hij vergeet dat Mobutu en Boude-
wijn op dat moment nog altijd vrienden zijn. In zijn oorlogs-
plan gaat De Benedetti uit van een participatie van het Bel-

80
gische hof van zo’n 4 procent. Dat is een pak lager dan de
schatting van Ilegems en Willems: Boudewijn zou begin ja-
ren tachtig nog een participatie van 7 procent hebben. Vol-
gens Gui Polspoel en Pol Van Den Driessche is ‘de bezorgd-
heid van het Paleis groot’. Stefaan Michielsen en Béatrice Del-
vaux schrijven dat het Belgische koningshuis zelfs ‘op zijn
grondvesten daverde’. Topmannen van de Generale hielden
kabinetschef Van Ypersele spontaan op de hoogte van de ver-
wikkelingen. Volgens Polspoel en Van Den Driessche moest
het hof evenwel een low profile aannemen. Een van redenen
was ‘de angst voor de verdenking te handelen uit eigenbelang’.
Het koningshuis kon dus niet rechtstreeks handelen. Maar
misschien wel indirect? Bij de aandelentelling blijkt dat een
pakket van 4,01 procent ingeschreven staat bij zakenbank
Lazard Frères. ‘Wanneer Suez de arena betreedt, schaart dat
pakket zich aan de zijde van de Frans-Belgische coalitie.’ Vol-
gens Polspoel en Van Den Driessche kan je daaruit niet aflei-
den dat het hof via Lazard optrad. Feit is wel dat in de geschie-
denis van het Belgische koningshuis altijd gewerkt werd met
stromannen en buitenlandse vennootschappen. Waarom nu
niet?
De feiten
Begin januari 1988 start Carlo De Benedetti de overname-
poging van de Generale Maatschappij van België. Hij ver-
liest de strijd uiteindelijk en Suez maakt zich van de hol-
ding meester. In de komende tien jaar zal Suez ‘orde op
zaken stellen’. In 1998 bevat de Generale nog maar drie
kernparticipaties: Tractebel, de Generale Bank en Fortis.
In dat jaar wordt het vervolg op de saga geschreven.

81
27
Koning Leopold i
& koning Boudewijn
We schrijven 1836. Leopold i is grootaandeelhouder van
de Generale Maatschappij geworden. Welk percentage
hij op dat moment precies bezit, is niet bekend. Wellicht gaat
het om de 80 procent participatie van Willem i, prins van
Oranje-Nassau, die hij via stroman De Meeùs kon bemachti-
gen. Hoeveel zou een dergelijke participatie vandaag waard
zijn? De omrekeningstabel van de Nationale Bank van België
(zie appendix 3, pag. xxx) gaat maar terug tot 1838. Een frank
van toen zou er nu maar liefst 210 waard zijn of omgerekend
5,2 euro. Het kapitaal van de Generale bedroeg toen 106 mil-
joen frank, omgerekend naar vandaag 22 miljard frank of 550
miljoen euro. De toenmalige participatie van Leopold i is dus
tussen 11 en 18 miljard frank waard, bij een participatie van
respectievelijk 50 en 80 procent. Omgerekend naar euro is dat
tussen 273 en 446 miljoen euro.
Journalisten Ilegems en Willems schrijven dat Boudewijn
of het koningshuis in het algemeen in de jaren tachtig een
participatie had in de Generale van 7 procent. Raider De Be-
nedetti weet uit goede bron dat het zeker 4 procent is. Hoe-
veel is een dergelijke participatie op dat moment waard? De

82
berekening is niet eens zo moeilijk. Je kijkt gewoon naar het
aantal aandelen en je vermenigvuldigt met de beurskoers.
Eigen berekeningen (zie appendix) leveren een maximale
waarde op van 25,2 miljard frank of 624 miljoen euro in 1988.
In prijzen van vandaag zou dat 37,8 miljard frank zijn of bijna
een miljard euro. Een frank van 1988 zou er nu immers an-
derhalve waard zijn. De participatie van het hof is dus ‘iets
meer’ waard dan die van Leopold i in die periode, ondanks
het feit dat het om een aandelenpositie gaat die veel beperk-
ter is. Dat is logisch: de Generale heeft het in die lange perio-
de uitzonderlijk goed gedaan. Denken we maar aan de winst
uit Congo. Tot slot nog een belangrijke factor: de dividenden.
De Generale Maatschappij is altijd erg gul geweest bij de uitke-
ring van de winst. Het brutodividend in 1984 bedroeg maar
liefst 116 frank bij een beurskoers van gemiddeld 1.700 frank.
Dat is een percentage van 6,8 procent, erg aantrekkelijk dus.
Die in het verleden uitgekeerde dividenden moeten uiteraard
ook toegevoegd worden aan het vermogen van de leden van
het koningshuis.
De feiten
Leopold i wordt de belangrijkste aandeelhouder van de
Generale Maatschappij. Zijn participatie is in het beste
geval 18 miljard frank of 446 miljoen euro waard. In de
jaren tachtig van de vorige eeuw gaat men ervan uit
dat het hof een participatie heeft in de Generale. In het
beste geval is die participatie van 1988 maar liefst 37,8
miljard frank waard of bijna een miljard euro.

83
28
Koning Boudewijn
& prins Karel
In 1999 schrijft het weekblad Knack dat Boudewijn in 1982
maar liefst 12 miljard frank ‘zwart geld’ (nu 14 miljard frank
of 347 miljoen euro) stiekem naar het buitenland zou hebben
getransfereerd. Die gigantische financiële operatie zou ge-
beurd zijn enkele dagen voor de devaluatie van de Belgische
frank van zondag 21 februari 1982. De Belgische en Luxem-
burgse frank werden toen elk met 8,5 procent in waarde ver-
minderd ten opzichte van alle andere munten. Sommigen bin-
nen de volmachtenregering-Martens v wilden zelfs een deva-
luatie van 12 tot 13 procent. Wellicht hadden ze de enorme
devaluatie van 28 procent van 1935 in hun hoofd. Maar het
werd dus 8,5 procent. Die waardevermindering is goed zicht-
baar als je de koers van de Amerikaanse dollar ten opzichte
van de frank bekijkt. Op vrijdag 19 februari, voor de devalua-
tie, was de koers 40,42 frank. Na het devaluatieweekend was
de dollar al 42,77 frank waard. Een stijging van bijna 6 pro-
cent voor de dollar, en een daling uiteraard van de frank. Een
smeuïg verhaal, dat stuk in Knack, dat ook nu nog gretig aan-
gehaald wordt. Journalisten Polspoel en Van Den Driessche
vermelden het in hun boek over ‘onderkoning’ Van Yp. ‘Ik heb

84
het een paar keer gehoord en zeker niet uit de mond van ra-
biate republikeinen, integendeel’, Polspoel en Van Den Dries-
sche citeren ‘een erg betrouwbaar academicus’. Het huis van
koningin Fabiola was in elk geval heel snel om het verhaal te
ontkennen. Zelfs in de Belgische Senaat wordt gerefereerd aan
dat vermogen. Zo stellen senatoren onder wie Frank Creyel-
mans in de toelichting van een wetsvoorstel van 17 november
2003 dat ‘bij het overlijden van Koning Boudewijn er (even-
wel) 300 miljoen euro op buitenlandse banken geparkeerd
stond’. Dat gebeurde volgens de senatoren ‘om de aanzienlij-
ke Belgische successierechten te omzeilen’. Ze geven nog mee
dat ‘buitenlandse overzichten gewagen van een persoonlijk
familiefortuin (van de Coburgs) van bijna 2,5 miljard euro’.
Vanuit de strikt financiële logica om de gevolgen van de
devaluatie van de Belgische frank te vermijden is die transfer
naar het buitenland door Boudewijn erg onwaarschijnlijk,
maar niet onmogelijk. Boudewijn wordt in de loop van februari
’82 op de hoogte gebracht van de penibele monetaire toestand
van het land. Dat is erg aannemelijk. Hij krijgt ook te horen
dat de frank gedevalueerd zal worden en dat daardoor zijn
vermogen, net zoals dat van alle Belgen, aangetast zal wor-
den. Ook dat klinkt erg vertrouwd. Prins Karel had bijvoor-
beeld erg goede contacten met minister Camille Gutt, die ook
een vriend van hem was. Karel was op de hoogte van de Gutt-
operatie nog voor ze werd uitgevoerd. Ook zijn moeder, ko-
ningin Elisabeth, was wellicht op de hoogte en kon haar
schaapjes tijdig op het droge brengen.
Terug naar koning Boudewijn. De devaluatie in 1982 be-
droeg ‘nauwelijks’ 8,5 procent. Dat is eigenlijk relatief beperkt,
bijvoorbeeld in vergelijking met de monsterdevaluatie van
1935. Om een vermogen in frank veilig te stellen en te transfer-
eren naar de vs moet het eerst omgezet worden in een andere
munt. De Amerikaanse dollar is het meest waarschijnlijk. Dat
is niet goedkoop. In de veronderstelling dat het louter om een

85
cashoperatie gaat, bedraagt de kostprijs tussen 1 en 2 procent.
Als het om aandelen en obligaties gaat, is de financiële trans-
actie veel omslachtiger. De effecten moeten eerst verkocht
worden en de opbrengst moet nadien omgezet worden in
Amerikaanse dollar. Kostprijs van de operatie: tussen 3 en 4
procent, misschien zelfs nog een stukje hoger als het om niet-
liquide en moeilijk te verhandelen effecten gaat. Het zijn deze
percentages die uitgezet moeten worden tegenover het waarde-
verlies van 8,5 procent. Bovendien is het de vraag waarom voor
de vs en de Amerikaanse dollar gekozen wordt? Waarom niet
eerder kiezen voor een veilige munt zoals de Zwitserse frank,
de klassieke vluchthaven in tijden van monetaire onzekerheid.
De Amerikaanse dollar is nu eenmaal een grillige munt. Dat
was in 1982 zo, maar het is ook vandaag nog zo. De bruto-
winst van 8,5 procent (min de kosten van de transfer) kan in
enkele maanden tijd volledig weg zijn. Maar in 1982 hadden
dollarkopers geluk. De Amerikaanse munt deed het dat jaar
erg goed tegenover de frank. De dollar haalde het ene record
na het andere. In november 1982 werd zelfs even 50 frank aan-

86
getikt. Als Boudewijn zijn franken inderdaad omgewisseld had
tegen dollars, deed hij goede zaken. Ter illustratie: de winst
op 12 miljard frank was dan al opgelopen tot 2,8 miljard frank,
in nauwelijks enkele maanden tijd. Van Yp, het financiële ge-
nie, werkte toen nog niet voor Boudewijn. Dat zou pas een
jaar later zijn, in 1983. Maar wellicht was Boudewijn toch om-
ringd met mensen met voldoende financiële kennis om de
risicovolle operatie af te raden. Tot slot is het nagenoeg on-
denkbaar dat het volledige vermogen wordt omgezet in Ame-
rikaanse dollar. Op die manier stel je dat vermogen immers
bloot aan een gigantisch wisselrisico. Maar misschien hield
iemand binnen het koningshuis wel van een gokje? Een gokje
dat goed uitdraaide. Het huis van koningin Fabiola verklaarde
in een mededeling dat de transfer nooit heeft plaatsgevon-
den. Hoogstwaarschijnlijk klopt dat. Het hof wordt enkele ja-
ren later een positie in de Generale toegedicht van 7 procent,
een bericht dat niet ontkend werd door het paleis.
De feiten
Boudewijn zou in februari ’82, net voor de devaluatie
van de Belgische frank, een vermogen van 12 miljard
frank overgeheveld hebben naar de vs. Vanuit strikt fi-
nancieel-economische logica is die transfer onzinnig.
De kostprijs ervan weegt niet op tegen de mogelijke
winst. Wellicht heeft de transfer, althans voor dat enor-
me bedrag, nooit plaatsgevonden.

87
29
Koning Leopold i
& prins Karel
In 1823 is Leopold nog geen koning van België. Hij verblijft
in Coburg of in Italië en hij houdt nauwgezet een kasboek
bij. Daarin is een post geboekt onder de naam van Christian
‘Stocky’ Stockmar, zijn vertrouwensman en persoonlijke arts.
De post is een belegging voor een niet vermeld bedrag bij een
Parijse bankier. Volgens auteur Goddyn is vooral die post op-
vallend. ‘Het is een bewijs dat Leopold soms met een stroman
werkt.’ Het is dus zijn schaduw Stocky die onder zijn naam
geldzaken regelt voor Leopold. Goddyn schrijft dat die ge-
woonte ‘bij alle latere Belgische koningen zal voorkomen’.
Leopold i wil ‘absolute discretie’ als het over geldzaken gaat.
In een brief van augustus 1824 wijst hij zijn zus Sophie erg
streng terecht omdat ze met vreemden over familiezaken ge-
sproken heeft. Ook zoon Leopold ii zal ‘absolute discretie’ ei-
sen als hij zijn vermogen aan het opbouwen is. In het proces
van prins Karel tegen Georges Bricmont is openbare aankla-
ger Francis Fisher niet mals voor Bricmont. Ongewild legt
Fisher natuurlijk de manier van werken bloot van Bricmont
en Karel. Bricmont richt onder meer de onderneming Socosef
op in maart 1973, nauwelijks tien dagen nadat Renée Damoi-

88
seau, de toenmalige minnares van Karel, beslag wilde laten
leggen op de goederen van Karel. Die had haar immers tien-
tallen miljoenen beloofd. Socosef heeft een fictieve zetel in
Vaduz, Liechtenstein. Er is geen kantoor, geen personeel, al-
leen een postbusadres en uiteraard een stroman. Volgens open-
bare aanklager Fisher raakte Bricmont zelf niet meer wijs uit
de wirwar van fictieve vennootschappen die hij in Zwitser-
land en Liechtenstein oprichtte.
De feiten
Belgische koningen en regenten hebben de gewoonte om
te werken met stromannen, personen die financiële trans-
acties doen voor de koning. Op die manier kan het ko-
ningshuis die financiële transacties afschermen van de
buitenwereld en een deel van het vermogen verbergen.

Het verloren geld van de Coburgs

Het verloren geld van de Coburgs

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (15)

Similar to Het verloren geld van de Coburgs

Similar to Het verloren geld van de Coburgs (20)

More from Thierry Debels

More from Thierry Debels (20)

Het verloren geld van de Coburgs