HISTORY

1. Η Πόλις - κράτος
Αρχαϊκή Εποχή 750- 480 π.Χ.
Greek Archaic Period- Ancient History
Greek city-states

3. Αρχαϊκή εποχή 750- 480 π.Χ.
 Η απαρχή της εξέλιξης του ελληνικού
πολιτισμού
 Η γένεση του θεσμού της πόλης – κράτους
 Η Οικονομική και κοινωνική οργάνωση
 Ο β΄ αποικισμός
 Η εφεύρεση του νομίσματος
 Η εξέλιξη των πολιτευμάτων
 Οι Περσικοί πόλεμοι
 Ο πολιτισμός

4. Δημιουργία πόλης - κράτους
Οι συνθήκες που
επικρατούσαν στον
ομηρικό κόσμο
οδήγησαν στην
μετεξέλιξή του σε
πόλεις- κράτη τον
8ο π.Χ. αι.

5. Η πόλις- κράτος
 Ο όρος «πόλις- κράτος» δηλώνει :
 α) το χώρο
 β)την οργανωμένη κοινότητα των ανθρώπων κάτω
από μια εξουσία
Τα συστατικά στοιχεία της πόλης- κράτους:
Γεωγραφικά : α)το άστυ ή η πόλις
β) η ύπαιθρος χώρα
Οργανωτικά : α) οι πολίτες
β) το πολίτευμα

6. Η δημιουργία της πόλης - κράτους
Προήλθε από την ένωση συνοικισμών.
Στο κέντρο υπήρχε μια ισχυρή θέση, η
ακρόπολη με ναούς και δημόσια κτίρια.
Κάτω και γύρω από την ακρόπολη υπήρχαν
τα σπίτια και τα καταστήματα.
Σταδιακά η πόλη περικλείστηκε με τείχη.
Στην ύπαιθρο κατοικούσαν οι γεωργοί και οι
κτηνοτρόφοι.

7. Η ακρόπολη

8. Το άστυ
 Το άστυ ήταν το κυρίαρχο:
 Οικιστικό
 Θρησκευτικό κέντρο
 Πολιτικό

9. Η οργάνωση της πόλης - κράτους
 Οι πολίτες συμμετείχαν στη διαχείριση των
κοινών και έπαιρναν μεγαλύτερο ή μικρότερο
μέρος στη λήψη των αποφάσεων. Η ζωή των
πολιτών δεν συνδέονταν με συγκεκριμένο
πολίτευμα. Επιδίωκαν:
 την αυτονομία,
 την αυτάρκεια και
 την ελευθερία της πόλης – κράτους
 Το πολίτευμα
 Την εποχή αυτή αποκρυσταλλώθηκε το πολίτευμα
της κάθε πόλης – κράτους, μέσα από κοινωνικές
διεργασίες και συγκρούσεις.

10. Η οπλιτική φάλαγγα
 Οι πολίτες:
 Δένονται σε ένα κοινό σκοπό για την υπεράσπιση
και την πρόοδο της πόλης – κράτους.
 Αισθάνονται ασφαλείς και ελεύθεροι.
 Όσοι διαθέτουν χρήματα για την αγορά της
πανοπλίας συγκροτούν την οπλιτική φάλαγγα.
 Έτσι, περιορίζονται οι κοινωνικές διαφορές χωρίς
να λείπουν οι αντιμαχίες.

11. Η οπλιτική φάλαγγα

12. Η οπλιτική φάλαγγα
 Η υιοθέτηση μιας πολεμικής τακτικής όπου προέχει το
σύνολο και όχι το άτομο και όπου εκείνο που έχει
σημασία είναι να κρατούν οι οπλίτες τη θέση τους στη
γραμμή, να ορμούν με ένα βήμα εναντίον του εχθρού,
να μάχονται με τις ασπίδες ενωμένες και να εκτελούν
όλους τους ελιγμούς σαν ένας άνθρωπος.
 Η γέννηση της πόλης συνδέεται και με την ιδιοποίηση
μιας εδαφικής περιοχής και τον καθορισμό των
συνόρων της. Η υπεράσπιση αυτών των συνόρων
αποτελεί για την κοινότητα των πολιτών επιτακτικό
καθήκον και οδηγεί στην υιοθέτηση της φάλαγγας και
τη συμμετοχή σ' αυτήν όσων μπορούν να αποκτήσουν
πανοπλία.

13. Η οπλιτική φάλαγγα
 Επιπλέον, η φάλαγγα, επιβάλλοντας αναγκαστικά
ένα πνεύμα ισότητας, απέβαινε τελικά εις βάρος
των ευγενών επειδή θα ανέκυπταν διεκδικήσεις για
ίση κατανομή των λαφύρων και των εδαφών που
είχαν κατακτηθεί, καθώς και για δίκαιη κατανομή
των εδαφών των πόλεων, κάτι που συνέβη στη
Σπάρτη και την Αθήνα. Τέλος, από αυτήν την
ισοτιμία των οπλιτών της φάλαγγας προέκυψε
και η απαίτηση για ίση συμμετοχή στη λήψη των
πολιτικών αποφάσεων.

14. Η οπλιτική φάλαγγα
 Η εμφάνιση λοιπόν της φάλαγγας είναι ένας από
τους κυριότερους παράγοντες της κρίσης που
συνταράζει από τον 8ο αιώνα την ελληνική
αριστοκρατική κοινωνία. Όντας γέννημα των
αναγκών της αριστοκρατικής πόλης, η φάλαγγα
άνοιξε τον δρόμο για το καθεστώς ισονομίας
στην πόλη του 6ου αιώνα.

15. Η οπλιτική φάλαγγα
 Αυτή η μετάβαση δεν έγινε παντού με τον ίδιο τρόπο.
Εκεί όπου υπήρχε ισχυρή ελεύθερη αγροτική τάξη,
γίνεται χωρίς μεγάλες απώλειες και κυρίως χωρίς
συγκρούσεις. 'Όπου όμως κατέχει την εξουσία μια ισχυρή
αριστοκρατία, από την οποία εξαρτάται ένας μεγάλος
αριθμός υποτελών, κυριαρχεί η βία.
 Στην πρώτη περίπτωση υπάρχουν οι νομοθέτες, που
εξισορρόπησαν τις δύο δυνάμεις, τους αγαθούς και τους
κακούς. Στη δεύτερη περίπτωση εμφανίζονται οι
τύραννοι, που ανατρέπουν την κοινωνική ισορροπία.
Νομοθέτες και τύραννοι υπήρξαν σύγχρονοι. Καμιά
φορά, μάλιστα, η τυραννίδα παρεμβάλλεται ανάμεσα σε
δύο νομοθεσίες, όπως στην Αθήνα μεταξύ Σόλωνα,
Πεισιστράτου και Κλεισθένη.

16. Η οπλιτική φάλαγγα

17. Η κρίση του ομηρικού κόσμου
 Τα αίτια της κρίσης:
 Η αύξηση του πληθυσμού
 Η έλλειψη οργανωμένου στρατού και η αμφισβήτηση
της εξουσίας του βασιλιά από τους ευγενείς.
 Η ανάπτυξη του εμπορίου και της βιοτεχνίες έφερε
πλούτο στις κατώτερες κοινωνικές τάξεις και η
συμμετοχή τους στην οπλιτική φάλαγγα διεύρυνε τα
πολιτικά τους δικαιώματα.

18. Η αντιμετώπιση της κρίσης
Λύσεις που δόθηκαν στην οικονομική κρίση των
ομηρικών πόλεων:
 Ανάπτυξη της βιοτεχνίας και του εμπορίου
 Κατακτητικοί πόλεμοι και εδαφική επέκταση.
 Ίδρυση αποικιών.
 Υπήρχαν, ωστόσο, τμήματα του ελληνικού κόσμου που
διατήρησαν τη φυλετική τους οργάνωση( Μακεδονία,
Ήπειρος, Αρκαδία..).

19. B΄ αποικισμός

20. B΄ αποικισμός
 Τα αίτια που συνέβαλαν στην ίδρυση των αποικιών ήταν:
 η στενοχωρία - περιορισμένες εκτάσεις καλλιεργήσιμης γης,
 η έλλειψη πρώτων υλών, ιδιαίτερα μετάλλων,
 η αναζήτηση νέων αγορών για την προμήθεια και την
πώληση αγαθών,
 οι εσωτερικές πολιτικές κρίσεις που οδηγούσαν σε
απομόνωση μια ομάδα των κατοίκων,
 οι γνώσεις που διέθεταν για τους θαλάσσιους δρόμους και
τις περιοχές εγκατάστασης,
 ο ριψοκίνδυνος χαρακτήρας των Ελλήνων εκείνης της
εποχής, όπως αντανακλάται μέσα από την Οδύσσεια.

21. Η εφεύρεση του νομίσματος

22. Η εφεύρεση του νομίσματος
 Η εφεύρεση της νομισματοκοπίας βοήθησε
ιδιαίτερα στην ανάπτυξη του εμπορίου, ταυτόχρονα
όμως η εισαγωγή των νομισμάτων σ' έναν αγροτικό
κόσμο έμελλε να έχει βαθιές κοινωνικές συνέπειες
γιατί τώρα εφαρμοζόταν μία νέα μορφή πλούτου
ανεξάρτητη από τη γη
Η πρώτη πόλη-κράτος, που
υιοθέτησε το νέο μέσο
συναλλαγών και έκοψε τα δικά
της νομίσματα, ήταν η Αίγινα. Με
τα συνεχή ταξίδια τους διαμέσου
των θαλασσίων οδών γνώρισαν
το νόμισμα και γύρω στο 560
π.Χ. έκοψαν τα πρώτα δικά τους
αργυρά νομίσματα.

23. Η εφεύρεση του νομίσματος

24. Πολιτεύματα

25. Πολιτεύματα
.
Κάθε πόλη-κράτος ήταν ανεξάρτητη και είχε δικούς της νόμους
και πολίτευμα. Το πολίτευμα όμως άλλαζε, καθώς άλλαζαν και
οι συνθήκες της ζωής σε κάθε κράτος.
Βασιλεία
Στην αρχή το κράτος το κυβερνούσε ο βασιλιάς με ένα
συμβούλιο από ευγενείς, που ήταν μεγαλοκτηματίες.
Αριστοκρατία
Οι μεγαλοκτηματίες αργότερα πήραν όλη τη δύναμη στα χέρια
τους, κατάργησαν το βασιλιά και κυβέρνησαν μόνοι τους. Το
πολίτευμα αυτό ονομάστηκε αριστοκρατικό, γιατί τους ευγενείς
τους έλεγαν και άριστους.

26. Πολιτεύματα
 Ολιγαρχία
Το εμπόριο, η ναυτιλία και η βιοτεχνία έφερε τον πλούτο και σε
άλλους ανθρώπους οι οποίοι απόκτησαν μεγαλύτερη δύναμη από
τους ευγενείς. Άρχισαν λοιπόν να παίρνουν εκείνοι την εξουσία. Το
πολίτευμα αυτό ονομάστηκε ολιγαρχικό, γιατί οι πλούσιοι ήταν
(ο)λίγοι.
Τυραννία
Σε μερικές περιπτώσεις κάποιοι φιλόδοξοι άνθρωποι κατόρθωσαν
να εκμεταλλευτούν τις φιλονικίες ανάμεσα στις διάφορες πολιτικές
παρατάξεις και να πάρουν με τη βία την εξουσία. Οι άρχοντες
αυτοί ονομάστηκαν τύραννοι.
Οι τύραννοι διοικούσαν αυθαίρετα και έκαναν πολλές αδικίες, γι'
αυτό ο λαός τους μίσησε και τους κατάργησε। Έτσι, η λέξη
"τύραννος", που αρχικά σήμαινε άρχοντας, απόκτησε την κακή
σημασία που έχει και σήμερα.

27. Η τυραννίδα
 Αρχικά, η εξουσία του
τυράννου βασιζόταν στον λαό.
 Για το λόγο αυτό ο τύραννος
κυβερνούσε ως ένα βαθμό με
γνώμονα το συμφέρον του
λαού: όλοι έπρεπε να έχουν
όχι μόνο δουλειές για να
εργάζονται αλλά και να
μπορούν να αποκτήσουν
πλούτο και παιδεία για να έχει
έτσι τα πλεονεκτήματα μιας
πληρέστερης ζωής.
 Αυτό σήμαινε συχνά ανελέητη
επίθεση εναντίον των ευγενών.

28. Οι τύραννοι
 Οι τύραννοι διατήρησαν συχνά το
αστικό δίκαιο όπως το βρήκαν και
κατασκεύασαν μεγάλα δημόσια έργα
προς όφελος του λαού.
 Η προστασία που προσέφερε ο
τύραννος προσείλκυε στην αυλή του
ποιητές, ζωγράφους και άλλους
καλλιτέχνες. Ένας τύραννος, για τα
ελληνικά δεδομένα, δεν είναι
αναγκαστικά φαύλος κυβερνήτης, είναι
όμως ένας απόλυτος μονάρχης (και
συνήθως ένας σφετεριστής της
εξουσίας) που διαθέτει μια ισχυρή
εκτελεστική δύναμη.

29. Το τέλος της τυραννίδας
 Η "εποχή των τυράννων", όπως την εννοούν οι
ιστορικοί, τερματίζεται με τον διωγμό των
Πεισιστρατιδών από την Αθήνα το 510. Πρόκειται για
μία περίοδο κατά την οποία τόσες πολλές ελληνικές
πόλεις γνώρισαν τυραννικά καθεστώτα, ώστε
δικαιολογημένα να αναζητούμε κάποιο γενικότερο αίτιο
στις συνθήκες της εποχής.
 Τα αίτια, σε μεγάλο βαθμό εσωτερικά, αποδίδονται
στην καταπιεστική συμπεριφορά ή στην ανικανότητα
των αριστοκρατικών καθεστώτων που ήταν στην
εξουσία στις αρχές του 7ου αιώνα.

30. Πολιτεύματα
 Η μεταρρύθμιση του Κλεισθένη : θεμελίωση της
δημοκρατίας
 Δημιουργία 10 φυλών (η συγγένεια και η καταγωγή δεν
έπαιζαν πια ρόλο στην
πολιτική ζωή).
 Θέσπιση της Βουλής των 500.
 Θεσμός 10 στρατηγών.
 Κυρίαρχο σώμα = η Εκκλησία του Δήμου.
 Ο Κλεισθένης έκανε προσιτά στους πολίτες όλα τα
αξιώματα ( ισηγορία – ισονομία)

31. Οι νομοθέτες
 Η καταγραφή των νόμων ανατέθηκε σε πρόσωπα
κοινής αποδοχής, προερχόμενα κυρίως από την τάξη
των ευγενών. Πρόκειται για τους
γνωστούς νομοθέτες ή αισυμνήτες, όπως ο Ζάλευκος
και ο Χαρώνδας στις αποικίες της Δύσης, ο Πιττακός
στη Μυτιλήνη, ο Λυκούργος στη Σπάρτη, ο Δράκων και
ο Σόλων στην Αθήνα.
 Με την καταγραφή των νόμων στις περισσότερες
πόλεις διευρύνθηκε η πολιτική βάση, εφόσον η
συμμετοχή στη διακυβέρνηση της πολιτείας έγινε
ανάλογα με την οικονομική κατάσταση των πολιτών,
όπως συνέβη στην Αθήνα με τη νομοθεσία του
Σόλωνα.

32. Κλεισθένης : θεμελίωση της δημοκρατίας

33. Ο πολιτισμός

35. Δωρικός Ρυθμός

37. Ιωνικός ρυθμός

39. Ο ναός της Άρτεμης στην Κέρκυρα (σχεδιαστική αναπαράσταση της
πρόσοψης). Ο ναός της Άρτεμης στην Κέρκυρα (σχεδιαστική
αναπαράσταση)

40. Μέδουσα από το δυτικό αέτωμα του ναού της Άρτεμης στην Κέρκυρα, 590-
580 π.Χ. Κέρκυρα, Αρχαιολογικό Μουσείο

41. Χάλκινο αγαλμάτιο Απόλλωνα από τη Βοιωτία,
πρώτο τέταρτο του 7ου αι. π.Χ. Βοστόνη, Museum of
Fine Arts.

42. Οι κούροι

45. Κόρες από την Ακρόπολη των Αθηνών

46. Άγαλμα όρθιας γυναίκας από την Κρήτη (“κυρία της
Auxerre”), τρίτο τέταρτο του 7ου αι. π.Χ. Παρίσι, Λούβρο.

48. Ανάγλυφα 510π.Χ

50. Ο μελανόμορφος ρυθμός

52. Αμφορέας του «ζωγράφου του Νέσσου», 610-
600 π.Χ. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό
Μουσείο
Ελικωτός κρατήρας του Εργοτίμου και
του Κλιτία, γύρω στο 570 π.Χ.
Φλωρεντία, Αρχαιολογικό Μουσείο

53. Αμφορέας του Εξηκία, γύρω στο 530 π.Χ.: Αχιλλέας και Αίας.
Βατικανό, Museo Gregoriano Etrusco.

54. Ο ερυθρόμορφος ρυθμός

59. Οι περσικοί πόλεμοι
 Η πρώτη οργανωμένη περσική - μάχη στο Μαραθώνα, όπου
οι Πέρσες νικήθηκαν από τους Αθηναίους και τους
Πλαταιείς (490 π.Χ.). Καθοριστικής σημασίας ήταν η
συμβολή του Μιλτιάδη.
 Η δεύτερη συστηματικά οργανωμένη εκστρατεία έγινε υπό
την αρχηγία του Ξέρξη με συγκέντρωση πολυπληθών
θαλάσσιων και χερσαίων δυνάμεων και στόχευε στην
κατάκτηση ολόκληρου του ελλαδικού χώρου.
 Θερμοπύλες (Λεωνίδας),
 Αρτεμίσιο, Σαλαμίνα (Θεμιστοκλής),
 Πλαταιές (Παυσανίας),
 Μυκάλη

60. Το επίγραμμα του λυρικού ποιητή Σιμωνίδη του Κείου
 Ελλήνων προμαχούντες Αθηναίοι Μαραθώνι
χρυσοφόρων Μήδων εστόρεσαν δύναμιν.

61. Συμπληρωματικές πηγἐς
Ο τύραννος Γύγης της Λυδίας
 Του Γύγη του πολύχρυσου τα πλούτη δεν λογιάζω. Ζήλος
δεν μ' έπιασε ούτε φθόνος για τα έργα των θεών. Την
τυραννία δεν αγαπώ, όσο ισχυρή κι αν είναι.
Αρχίλοχος απόσπασμα 19 (μέσα του 7ου π.Χ.αι)
Ο όρος τύραννος αποδόθηκε για πρώτη φορά στον Γύγη,
έναν Λυδό, ο οποίος κατά την εποχή του Αρχιλόχου
σκότωσε τον βασιλιά της Λυδίας και οικειοποιήθηκε τον
θρόνο του.
P.J. Rhodes, Οι ελληνικές πόλεις –κράτη, Μια συλλογή πηγών (μτφρ.-επιμ. Ι.Κ. Ξυδόπουλος),
Αθήνα 2011, σ.67

62. Οπλίτες που πολεμούν σε μια φάλαγγα ισοτίμων
 Μάθε ότι αυτό είναι καλό για την πόλη και όλον τον λαό,
όπου ένας άνδρας παίρνει τη θέση του στην πρώτη
γραμμή των πολεμιστών και κρατά τη θέση του σταθερά,
δεν κάνει καθόλου σκέψεις για ατιμωτική υποχώρηση,
δίνει στον εαυτό του μια καρδιά και μια ψυχή που
υπομένουν, στέκεται στον διπλανό του και του λέει λόγια
ενθάρρυνσης: αυτός είναι ο γενναίος άνδρας στον
πόλεμο.
Τυρταίος, απόσπασμα 12, 15-20
7ος αιώνας π.χ.
P.J. Rhodes, Οι ελληνικές πόλεις –κράτη, Μια συλλογή πηγών (μτφρ.-επιμ. Ι.Κ. Ξυδόπουλος),
Αθήνα 2011, σ.67-68

63. Η αύξηση της πολιτικής σημασίας των οπλιτών
 Καθώς οι πόλεις αυξάνονταν και οι τάξεις των βαριά
οπλισμένων ισχυροποιούνταν, ένας μεγαλύτερος
αριθμός απέκτησε συμμετοχή στο πολίτευμα ͘ γι’αυτόν
τον λόγο αυτά που σήμερα καλούμε πολιτεύματα οι
προηγούμενοι τα αποκαλούσαν δημοκρατίες.
Αριστοτέλης, Πολιτικά,I V 1297 B 22-25
P.J. Rhodes, Οι ελληνικές πόλεις –κράτη, Μια συλλογή πηγών (μτφρ.-επιμ. Ι.Κ. Ξυδόπουλος),
Αθήνα 2011, σ.68

64. Η σημασία του θεσμού της πόλης-κράτους
 Η πόλις-κράτος υπήρξε ο πλέον χαρακτηριστικός και ιστορικά
σημαντικός τύπος πολιτειακής οργάνωσης των αρχαίων Ελλήνων.
 Η εμφάνισή της τοποθετείται στα μέσα του 8ου π.Χ. αιώνα και
συμπίπτει χρονικά με τη σύνθεση των ομηρικών επών, την άνοδο της
αριστοκρατἰας και την παγίωση του «οίκου» ως κοινωνική ομάδα.
 Η πόλις στην τελική της διαμόρφωση αποτελούσε μια αυτόνομη,
αυτάρκη, αυτοδιοικούμενη κοινότητα η οποία ταυτιζόταν νομικά με
τους ελεύθερους άρρενες πολίτες της και περιλάμβανε ένα κυρίαρχο
αστικό κέντρο και την ύπαιθρο χώρα.
 Η πόλις-κράτος δημιουργεί τον πολίτη, άτομο με προσωπικότητα και
συνειδητοποιημένο μέλος του κοινωνικού συνόλου γι α το καλό του
οποίου αγωνίζεται.
 Επιτεύγματα: πολιτισμική πορεία –ελευθερία-δημοκρατία-αρετή-
ευδαιμονία.
 εμπόδιο για την συνένωση όλων των Ελλήνων σε ένα ενιαίο κράτος.

65. Ερωτήσεις
 Ποιες προϋποθέσεις, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη πρέπει να
ισχύσουν για να υπάρξει μια πόλη και ποιος είναι ο σκοπός της
ύπαρξής της; (παράθεμα σελ. 84)
 Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στην πόλη-κράτος και στο πολίτευμα;
(παράθεμα σελ. 85)
 Να δικαιολογήσετε την άποψη που υποστηρίζει ότι οι πρώτες
πόλεις-κράτη πρέπει να σχηματίστηκαν στα παράλια της Μ. Ασίας.
 Να εξηγήσετε γιατί η δημιουργία των πόλεων-κρατών συνδέεται
με την παρακμή της κληρονομικής βασιλείας.
 Ποιο είναι το νόημα που απηχεί η παραβολή του Ησίοδου στο
παράθεμα 8 σε ό,τι αφορά την κοινωνική κατάσταση της εποχής
του (7ος αι. π.Χ.);
 Να εξηγήσετε σε τι διαφέρει η εξάπλωση των Ελλήνων του
πρώτου αποικισμού από εκείνη του δεύτερου.

66.  Ποιες είναι οι πληροφορίες που παρέχει το παράθεμα 9 σχετικά
με την ίδρυση των αποικιών και τις σχέσεις των αποίκων με τους
γηγενείς πληθυσμούς;
 Ποιοι λόγοι συνέβαλαν στην κρίση της αριστοκρατικής
κοινωνίας;
 Να εξηγήσετε γιατί η φάλαγγα των οπλιτών ευνόησε την
ανάπτυξη της ιδέας της ισότητας
 Να εντοπίσετε στην εικόνα των αρχιτεκτονικών ρυθμών της σ.
95 τις διαφορές μεταξύ του δωρικού και ιωνικού ρυθμού.
 Σε ποια συμπεράσματα καταλήγετε σε ό,τι αφορά την απόδοση
της ανθρώπινης μορφής, γυναικείας και ανδρικής, κατά τους
αρχαϊκούς χρόνους από την παρατήρηση των εικόνων της κόρης
και του κούρου στη σ. 95;
 Αφού διαβάσετε με προσοχή το παράθεμα 11 να απαντήσετε στις
ερωτήσεις:
α) Ποια άποψη προβάλλει ο ρήτορας Λυκούργος στους
Αθηναίους δικαστές σχετικά με την προέλευση του όρκου;
β) Από πού διαφαίνεται ο «εθνικός» χαρακτήρας της μάχης των
Πλαταιών;

67. Πηγές
 http://www.ancientathens3d.com/archaic-athens-600-480-bce/
 http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-
A102/45/325,1320/
 http://www.greeklanguage.gr/digitalResources/ancient_greek
/anthology/literature/browse.
 http://www.greeklanguage.gr/Resources/ancient_greek/librar
y/browse.html?text_id=30&page=12
 http://www.gutenberg.org/files/39963/39963-h/39963-h.
 http://www.ime.gr/chronos/04/gr/sources/index_soc.
 http://www.ime.gr/chronos/04/gr/sources/index_soc.
 https://goo.gl/0S9YZA
 Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε. τ. Β
 H. Bengtson, Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδος(μτφρ. Γαβρίλη),
Αθήνα 1991
 UlrichWilcken , Αρχαία Ελληνική Ιστορία ,(μτφρ.. Τουλουμάκου),
Αθήνα 9 1976
 P.J. Rhodes, Οι ελληνικές πόλεις –κράτη, Μια συλλογή πηγών
(μτφρ.-επιμ. Ι.Κ. Ξυδόπουλος), Αθήνα 2011