2. Ustrój w Grecji Ustrój społeczny w Starożytnej Grecji Starożytna Grecja nigdy nie stanowiła jednolitego organizmu państwowego. Wraz z intensywnym rozwojem miast, około VIII wieku p.n.e. wytworzyła się w Grecji instytucja zwana polis (mng. poleis). Termin ten pierwotnie oznaczał ufortyfikowaną część miasta. Polis, choć często tłumaczone jako miasto-państwo, w rzeczywistości była to wspólnota ludzi niezależnie stanowiących o swoim losie. Bardzo ważną cechą polis była jej suwerenność. Poczucie wspólnoty wśród obywateli umacniał wspólny udział w ceremoniach kultowych, wyprawach wojennych i nade wszystko w bezpośrednim podejmowaniu decyzji politycznych. Terytorialnie polis obejmowała część miejską, ze świątyniami i agorą (rynkiem) oraz część wiejską, w której mieszkała większa część obywateli.
3. Ustrój polityczny w Starożytnej Grecji – arystokracja Około VIII wieku p.n.e. zaczęła stopniowo zanikać monarchia, zaś zamiast króla władzę stopniowo zaczęły przejmować kolegialne rady. Pierwotnie władza w polis należała do aristoi (najlepszych), czyli tych, którzy gromadzili w swych rękach największe areały ziemi. Aristoi zasiadali w radach, a rola zgromadzenia była bardzo ograniczona, albo nie miała jej wcale. Taki typ rządów nazywamy arystokracją. Bardzo istotną formą życia społecznego aristoi były tzw. sympozjony, czyli uczty, w szerokim rozumieniu tego słowa. W czasie sympozjonów jedzono, pito wino, słuchano poezji i muzyki oraz rozwijano kontakty towarzyskie. W sympozjonach nie brały udziału kobiety (poza tancerkami), gdyż kobiety w Grecji były odsunięte od życia społecznego. W takiej sytuacji u Greków (jak również Greczynek) mocno rozwinął się homoseksualizm. Wśród arystokracji było to nie tylko tolerowane, ale nawet pożądane zachowanie. Homoseksualizm wśród mężczyzn uznawany był za najwyższą formę miłości, gdyż zachodził między partnerami z tego samego szczebla drabiny społecznej. Niemałe znaczenie w życiu społecznym Greków odgrywały muzyka, poezja, polowania i sport. Liczne miasta przy okazji świąt religijnych organizowały cykliczne zawody sportowe ku czci bogów, tzw. igrzyska, spośród których najbardziej znanymi są notowane od 776 roku p. n. e. igrzyska olimpijskie, rozgrywane w Olimpii, ale również igrzyska pytyjskie w Delfach oraz igrzyska istmijskie na Istmie korynckim.
4. Ustrój polityczny w Starożytnej Grecji – tyrania Prócz arystokracji innym znanym w starożytnej Grecji systemem ustrojowym była tyrania. Tyranem nazywamy kogoś, kto uzurpuje sobie, czyli przywłaszcza władzę, mimo, iż nie miał ku temu żadnych podstaw prawnych. O ile jednak dziś terminy tyrania i tyran są wyrazami o nacechowaniu jednoznacznie negatywnym, o tyle w starożytnej Grecji tyrani częstokroć mieli silne poparcie społeczeństwa, zaś okresy tyranii niejednokrotnie były czasem rozkwitu danej polis, (czego najlepszym przykładem jest tyrania Pizystratydów w Atenach). Pozostałe typy ustrojowe starożytnej Grecji omówimy na przykładach dwóch największych i najlepiej poznanych poleis, oligarchicznej Sparty i demokratycznych Aten.
6. Teatr grecki – wywodzi się z tradycji obrzędów religijnych, zwłaszcza związanych z obchodami ku czci Dionizosa . Widowiska te musiały być łatwo dostępne dla ludności, pierwsze sztuki wystawiano więc na wytyczonym u stóp wzgórza placu zwanym orchestra , a na jego środku ustawiano ołtarz ( thymele ). Początkowo orchestra miała kształt zbliżony do prostokąta, koła albo elipsy, ostatecznie przyjął się kształt koła. Na placu (orchestrze) występował chór i odbywały się popisy taneczne, widzowie zasiadali na zboczu góry, początkowo bezpośrednio na ziemi, później na drewnianych ławkach. Tak powstała widownia w kształcie dużego (większego od półkola) wycinka koła, czyli theatron .
7. W Atenach sztuki teatralne były wystawiane także na agorze , na prowizorycznie wzniesionych konstrukcjach drewnianych. Wraz ze wzrostem liczby aktorów występujących na scenie i wzbogacaniem akcji przedstawień, niezbędne stało się pomieszczenie, w którym aktorzy mogli zmieniać stroje. Problem rozwiązano poprzez wybudowanie około roku 465 p.n.e. przy orchestrze, naprzeciw theatronu, budynku zwanego skene – inicjatorem tego przedsięwzięcia był Ajschylos . Skene szybko zaczęła służyć nie tylko jako garderoba, ale też jako tło do rozgrywanych przedstawień. W ścianie budynku umieszczono troje drzwi, przez które wychodzili aktorzy. Środkowe, najważniejsze służyły głównym postaciom (np. królowi), a boczne innym bohaterom dramatu. Z czasem przybyło bohaterów akcji, aktorzy przenieśli się z orchestry na proskenion . Na ścianie skene, pomiędzy drzwiami umieszczano obrazy, tzw. pinakes , które służyły jako dekoracja. Na zewnątrz teatru wybudowano portyk , który służył widzom jako schronienie przed słońcem lub deszczem. Teatr Dionizosa stał się wzorem dla innych teatrów budowanych w Grecji w okresie klasycznym. Najlepiej zachowanym teatrem greckim jest zbudowany około 330 p.n.e. teatr w Epidauros . Teatr zaprojektował Poliklet Młodszy . Widownia, rozmieszczona w 52 rzędach mogła pomieścić około 14 000 widzów. W teatrach greckich mogli występować tylko mężczyźni,a w role kobiet wcielali się mężczyźni. Teatr grecki stał się wzorem dla budowanych w okresie późniejszym teatrów rzymskich .
8.
9. Tragicy Sofokles Wielki tragik grecki, jeden z grona trzech najsłynniejszych tragików. Sofoklesa uznano za mistrza techniki oraz formy klasycznej. Już za życia cieszył się niezwykłym szacunkiem obywateli, który wzrósł jeszcze po jego śmierci. Sofokles urodził się w roku 496 w Kolonie koło Aten. Już od najmłodszych lat prowadził aktywne życie publiczne: był skarbnikiem ateńskiego imperium, dyplomatą, dowódcą armii ateńskiej (dwukrotnie). W wieku lat 80-ciu (tj. w roku 413 przed naszą erą) został mianowany komisarzem specjalnym, a jego celem miało być zbadanie przyczyn klęski militarnej miasta na Sycylii. Sofokles był również kapłanem świeckim w kulcie lokalnego bóstwa. Założył również towarzystwo literackie. Jego przydomek - "Pszczoła" - wynikał z jego "miodopłynnej" mowy, co było wielkim ukłonem skierowanym w stronę poety przez Ateńczyków. Uznaje się, że to Sofokles wprowadził na scenę w teatrze greckim trzeciego aktora. Tematyka jego tragedii zaczerpnięta jest z mitologii, największą uwagę zwraca jednak Sofokles na przeżycia i odczucia bohaterów. Centralną osią jego sztuk są konflikty bohaterów, poprzez cierpienie dochodzących do prawdy. Twórczość Sofoklesa: Do jego najsłynniejszych dzieł należą: - Ajas - Antygona - Trachinki - Król Edyp - Elektra - Filoktet - Edyp w Kolonie
10. Homer O życiu Homera nie mamy żadnych pewnych informacji, wiadomo jedynie, że żył w VIII wieku przed narodzinami Chrystusa. Najprawdopodobniej był wędrownym śpiewakiem. Homer autorem dwóch wielkich eposów - Iliady i Odysei . Wokół postaci Homera już w starożytności narosło wiele legend - na przykład ta, że był ślepcem, co wywiedziono od jego imienia. Podaje się również, że był ubogim człowiekiem. W wyniku braku jakichkolwiek historycznych informacji o Homerze, XVIII-wieczni badacze doszli do wniosku, że Iliada i Odyseja nie są utworami napisanymi przez jednego autora, ale powstałymi na skutek połączenia wielu drobnych utworów wędrownych śpiewaków. Pieśni te łączyło tylko jedno - tematyka. Ostatnie badania potwierdzają jednak pogląd unitarystów, popierających tezę o Homerze jako autorze obu eposów. Unitaryści twierdzili, że Homer istniał, a Iliada i Odyseja to jego dzieła. Na potwierdzenie swojej tezy mówili między innymi o jedności stylu tych dzieł. Dziś uznaje się, że Homer istniał, a jego utwory pozostają niedoścignionymi wzorami poezji epickiej.
11. Eurypides Eurypides uważany jest za reformatora teatru greckiego. To on dążył, według niektórych badaczy, do całkowitego usunięcia chóru z tragedii greckiej, uczynił to jednak tylko częściowo - ograniczył jego rolę. Wprowadził do użytku wymyślne maszyny sceniczne - za ich pomocą aktor, który grał boga bądź jakąś inną postać, zamiast normalnie wejść, mógł na scenę "sfrunąć". Eurypides w swoich utworach postulował wiele reform społecznych - dążył do zniesienia nierówności społecznej, przede wszystkim kobiet i mężczyzn oraz niewolników i ludzi wolnych (dlatego do swoich sztuk wprowadził bohaterów różnego pochodzenia), był pacyfistą. Zakwestionował również boskie pochodzenie państwa i jego praw, które uważał za podległe prawom boskim. Eurypides, tak jak i Sofokles, sięgał w swoich utworach do mitologii - wybierał jednak mity mniej popularne i opracowywał je w oryginalny sposób, wiążąc z aktualną tematyką polityczną i społeczną. Zachowanie bogów porównywał do zachowań ludzi - i wykazywał podobieństwa. Można go nazwać mistrzem komplikowania sytuacji - uwielbiał bowiem zawikłane problemy. Eurypides swoimi utworami łatwo wywoływał w widzach katharsis - uczucie oczyszczenia poprzez litość i trwogę. Eurypides uznawany za najbardziej postępowego wśród tragików greckich, nie był doceniany przez jemu współczesnych. Gdy miał około 70 lat, przeniósł się z Aten do Macedonii, na dwór króla Archelaosa. Po dwóch latach zmarł. Twórczość Eurypidesa : Eurypides napisał około 80 tragedii. Najbardziej znane to: - Alkestis - Bachantki - Błagalnice - Elektra - Helena - Herakles - Heraklidzi - Hippolit - Medea - Trojaki - Cyklop (dramat satyrowy). Strona 1
