1. ТӨМӨР ЗАМ:
түлхүүр ойлголт ба бодлогыг
задлан шинжлэхүй

2. ТӨМӨР ЗАМ БОЛ “НОГООН” ТЭЭВЭР
• Төмөр замд шаардагдах газар бага – 100 метрийн өргөнтэй зурвас
газраас 10 метр хүрэхгүй өргөнтэй нь суурь бүтцэд орно. Бусад нь
зүлэг ногоо.
• Төмөр зам тонн/км-т зарцуулах эрчим хүчний болон түлшний
хэрэглээгээрээ 2-3 дахин бага.
• Төмөр замын суурийн далан сийрэг хийгддэг тул хөрсний ус болон
байгалийн усны эргэлтэд хамгийн бага ул мөр үлдээдэг.

3. ТӨМӨР ЗАМ БА ЭДИЙН ЗАСГИЙН ӨСӨЛТ
(ЭКСПОНЕНЦИАЛЬ НӨЛӨӨ ҮЗҮҮЛЭГЧ)
• Улаан = хэвийн өсөлт
• Цэнхэр = хэвийн + уул уурхай
• Ногоон = хэвийн + уул уурхай + төмөр зам

4. Төмөр замын эдийн засаг
• Систем - гинжин холбоотой бүхэл
• Үр ашиг нь үйл ажиллагааны цар хүрээгээр
тодорхойлогдоно. (Scale of Economics)
• Нэвтрүүлэх чадал - Галт тэрэгний тоо өдөрт
• Тээврийн чадал - Галт тэрэгний тээх ачааны хэмжээ
• Тээврийн үнэ тариф
• 2,5 ¢ тн км (УБТЗ)
• Хоосон сөрөг тээвэр өсөх тутам тариф өснө.Үр ашиг
нь буурна.
• Ашиглалтын зардал
• 25 хувь

5. Тээвэр
• Төмөр зам - 94 хувь
• Зам, нисэх - 6 хувь

6. ТӨМӨР ЗАМ (УБТЗ) БА BOTTLE NECK
Тэргүүлэх чиглэл Төмөр зам
Боломж: Чадал Монгол
(Уул уурхай) (УБТЗ, МТЗ)

7. ТӨМӨР ЗАМ (УБТЗ)-аас Хараат ЭДИЙН ЗАСАГ
• УБТЗ-ын төмөр зам - уул уурхайн өсөлтийг ХЯЗГААРЛАГЧ

8. УБТЗ-ын төмөр замыг
тодорхойлох нь
Дээд зэргийн хоцрогдол
(3-р категорийн 3-4 класс)
• Классификация железных дорог
ЖД подразделяются на три категории:
1-я категория - магистрали, обеспечивающие общегосударственные
транспортные связи внутри страны и с зарубежными странами (скорость 150
км/ч);
2- категория - дороги, обеспечивающие межрайонные грузовые и
пассажирские перевозки (скорость 100-120 км/ч);
3-я категория - линии местного значения с пропускной способностью
до 3 пар поездов в сутки.

9. УБТЗ-ын төмөр замын рельс
Төмөр бетон дэр 21 хувь
12%
20%
68%
Р-65 Р-50 Р-43

10. Бетон байгууламжууд
• УБТЗ-ын хэмжээнд 1623 ширхэг гүүр хоолой
хиймэл төхөөрөмж ашиглагдаж байгаа ба
210 ширхэг нь гэмтэлтэй нь тогтоогдсон
• Туул, Хараа голын томоохон гүүрийн
насжилт дуусч байгаа

11. ТӨМӨР ЗАМын техникийн байдлын
үнэлгээ
(catastrophic condition 100% )
 Төмөр замыг орлуулах тээвэр байхгүй.
 ТЗ Сүйрэл ЭЗ-ийн шаталсан сүйрэл дагуулах аюултай

12. Төмөр зам (УБЖД) –Онцгой асуудал
(catastrophic condition 100 %)
 Жижиг хөтөлбөр, программууд зөвхөн
ажиллах чадварыг дэмжиж иржээ.
Өнөөдрийг хүртэл Шинээр гэж яригдаж
байгаа асуудлууд мөн ийм шинжтэй байна.
 Цар хүрээтэй өөрчлөлт хийх асуудал
тулгамдсан байна. Өсөлт үү, эсвэл шаталсан
техногенийн сүйрэл рүү гэсэн асуудал
тавигдаж байна

13. ҮНДЭСНИЙ АЮУЛГҮЙ БАЙДАЛ ба Төмөр зам
УБТЗ-ийн төмөр замын шинэчлэл
Тавантолгойн ордыг ашиглахтай
холбоотой үйлдвэрлэл, технологийн
төмөр зам барих

14. ҮНДЭСНИЙ ЭРХ АШИГ ХАМГААЛАХ БОДЛОГЫГ
ЭРЭМБЛЭХ
• Засгийн газрын тэргүүлэх чиглэл – Зам харилцаа
• ОХУ-тай транзит болон төмөр замын талаар
хамтран ажиллах гэрээ, хэлэлцээр
• БНХАУ-тай транзит болон төмөр замын талаар
хамтран ажиллах гэрээ, хэлэлцээр
• Бүс нутгийн зам харилцааны интеграцид оролцох
Гадаад бодлого
• УБТЗ-ын шинэчлэл
• Үйлдвэр,технологийн төмөр зам

15. ҮЙЛДВЭР, ТЕХНОЛОГИЙН
ТӨМӨР ЗАМ:
асуудал ба бодлогын чиглэл

16. ҮЙЛДВЭР, ТЕХНОЛОГИЙН ТӨМӨР ЗАМ
Нийтийн тээвэрт зориулагдаагүй зөвхөн
тодорхой үйлдвэрийн хэрэгцээг хангах
зориулалттай төмөр зам
Бусад оронд:
-Үйлдвэрийн
-Уурхайн
-Нүүрсний (Хятад)
-Цэргийн (Казакстан, Байконур)

17. ҮЙЛДВЭР, ТЕХНОЛОГИЙН ТӨМӨР ЗАМ
• Тавигдах шаардлага
– Тээвэрлэх чадал өндөр байх (Scale of
Economics) Галт тэрэгний тоо болон тээх чадал
– Олборлолтын болон хүлээн авагчийн
технологийн нэг хэсэг байх

18. ҮЙЛДВЭР, ТЕХНОЛОГИЙН ТӨМӨР ЗАМ
ЦАРИГ
1520mm/1435 mm
 Өв уламжлал
 Эдийн засгийн үр ашиг
• Царигийн сонголтоос шалтгаалж хөрөнгө оруулалтын өртөг хэлбэлзэнэ
• Ашиглалтын зардал хэлбэлзэнэ
• Тээвэрлэх хүчин чадалд гол нөлөө үзүүлэх хүчин зүйл.
• Bogie Exchange Erenhot* Zabaykalsk 5-6 hours

19. Хос царигийн тухай
Швейцарь
Испани
• 1520мм, 1435мм хооронд дэндүү ойрхон
тул техникийн олон асуудал бий болгоно.

20. Үйлдвэр, технологийн төмөр замын төсөл
• Маккинсей компаниар хийлгэсэн.
• Өртөг 5,5 сая ам. доллар.
• Хөгжлийн банкнаас санхүүжүүлэх
баталгаагаар “ХААН” банкнаас авсан
зээлээр төлбөр гүйцэтгэсэн.
• МТЗ 6 сая ам. долларын банкны өртэй.

21. Төслийг үнэлэх нь
• Техник, эдийн засгийн хамгийн урдач
тооцоо
• Орос, Хятадын төмөр замын хөгжлийн
төлөвлөлтийг тооцоогүй
• Эрсдлийн задлан шинжилгээ байхгүй
• Мөрөөдөлд тохируулсан

22. ТӨМӨР ЗАМЫН ТӨСЛҮҮДИЙН БЭЛЭН БАЙДАЛ
ТТ-СШ чиглэлийн
төмөр зам
/260км/
ТТ-ГС чиглэлийн
төмөр зам
/267км/
ТТ-СШ-ЧБ чиглэлийн
төмөр зам
/1160км/

23. “МТЗ-ӨМНӨД”
(Монголын Төмөр Зам-Өмнөд)
төслийн компани байгуулах тухай

24. МТЗ-ӨМНӨД ТӨСЛИЙН КОМПАНИ
ТАВАНТОЛГОЙ-ГАШУУН СУХАЙТ 267 КМ
(Үйлдвэр, технологийн төмөр зам)
КОМПАНИЙ ЗОРИЛГО:
• ТТ-ГС чиглэлд төмөр зам
барих, ашиглалтад өгөх,
оператор компаниар
ажиллах

25. МТЗ-ӨМНӨД ТӨСЛИЙН КОМПАНИ
SPV (МТЗ-ТТ)
МТЗ
51%
бусад
29%
Эрдэнэс ТТ
20%

26. ҮР АШГИЙН ТООЦОО (ТЭЗҮ DBI, 2009)
 Төслийн нийт хөрөнгө оруулалт:
– USD 775сая*
 Төслийн өнөөгийн үнэ цэнэ (NPV):
– USD 146.5 сая
 Taриф (тонн/км): USD 0.025 /2.5 цент/**
– Суурь бүтэц ашиглалт USD 0.015
– Тээврийн үйл ажиллагаа USD 0.01
 Хөрөнгө оруулалтаа нөхөх хугацаа:
– 8.2 жил (simple payback)

27. ДҮГНЭЛТ
БОНДЫН МӨНГИЙГ БАЙРШУУЛАХ ЧАДВАРТАЙ
1. МТЗ-ӨМНӨД төслийн компанийг байгуулах
2. Бондын хөрөнгө мөнгийг энэхүү төслийн компанид хуваарилах
3. ER компанийн хийж буй ажилд дараахь өөрчлөлт оруулна
- Цариг 1520мм-оос 1435мм болгох
- Дохиоллыг хагас автоматаас бүрэн автомат болгох
- Болзошгүй зардал тооцогдоогүй байгааг тооцох
ТТ-ГС чиглэлийн төмөр замыг барьж байгуулахтай
холбоотойгоор транзит тээвэр, хөдлөх бүрэлдэхүүнийг
ашиглах, засварлах болон төмөр замын ашиглалтын талаар
Хятадын талтай хамтран ажиллах гэрээ, протокол хийх
шаардлагатай.

28. Төмөр замын цариг шилжүүлэх технологийн
шийдэл, бэрхшээл

29. ТӨМӨР ЗАМЫН ЦАРИГ: ХУУЛЬ, ЭРХ ЗҮЙН ҮНДЭСЛЭЛ
Төрөөс төмөр замын тээврийн талаар баримтлах
бодлого
(УИХ-ын 2010.6.24-ний 32-р тогтоолын хавсралт)
4.1.2. Үндэсний эдийн засгийн аюулгүй байдал, аж ахуйн бүх хэвшлийн болон
хүн амын нийгмийн хөгжлийг хангах үүднээс Монгол Улсад шинээр барих
төмөр зам нь одоо ашиглагдаж байгаа төмөр замын шугамтай шууд
холбогдох буюу огтолцох нөхцөлд түүний царигийн өргөн нь 1520 мм
байна.
Бүтээгдэхүүн нь экспортод шууд тээвэрлэгдэх ашигт малтмалын ордод
боловсруулах үйлдвэрээс хилийн боомт хүрэх чиглэлийн ачаа
тээвэрлэлтийн зориулалттай төмөр замын шугамын царигийн өргөнийг
Засгийн газар Улсын Их Хуралд танилцуулж шийдвэрлүүлнэ.

30. Эх сурвалж
Энэхүү материалыг НҮБ-ын ESCAP
(Ази Номхон Далайн Эдийн Засаг
Нийгмийн Комисс) -оос гаргасан
“Транс-Азийн Төмөр Замын Хөгжил”
судалгаа, “Railway Pro” институтийн
материал дээр үндэслэв.

31. Төмөр замын цариг солих шийдэл
Төмөр замын цариг солиход үндсэн 3 технологийг ашигладаг
ШИЛЖҮҮЛЭН АЧИХ ДУГУЙ СОЛИХ ЦАРИГ ШИЛЖҮҮЛЭХ
ТЕХНОЛОГИ ТЕХНОЛОГИ СИСТЕМ

32. ШИЛЖҮҮЛЭН АЧИХ ТЕХНОЛОГИ
 Энэ технологийг ачаа, барааг тусгайлсан
контейнерт хийж ачсан тохиолдолд
ихэнхдээ хэрэглэдэг.
 Өөр царигтай хоѐр замын хооронд дугуйт
кран, контейнер өргөгч машин явах
зориулалтын хүнд даацын бетон хучмал
талбай зэрэг тусгай хэрэгцээний
шаардлага бий болдог.
 Ажиллах хүчний хэмжээ их.

33. НҮҮРСИЙГ ШИЛЖҮҮЛЭН АЧИХ НӨХЦӨЛД ҮҮСЭХ ХҮНДРЭЛ
 Экологийн том сөрөг үр дагавартай
Тоосрох чанар өндөр (нүүрс,цемент, гурил)
Тоосонцор нь химийн бусад элементтэй
урвалд орох чадвартай тул онцгой
хөнөөлтэй
Донбасс, Кузбасст наслалт, үр зулбалт,
өвчлөл, нас баралт дунджаас 2 дахин их.
Эдийн засгийн хувьд үйлдврийн зардлыг
нэмэгдүүлэгч хүчин зүйл болдог.
20 сая тонн нүүрс ачиж буулгахад 500 мянган
тонн нүүрсний тоосонцор агаар болон
орчмын газарт цацагдана.
 Нүүрсний овоолго өөрөө шатах
 Өвөл цагт хөлдөх. Чийгшил 5 хувь байхад
барьцалдан хөлдөнө.
 Нүүрсний техникийн үзүүлэлт буурна. Илчлэг
буурч, үнсжилт нэмэгддэг.

34. ДУГУЙ СОЛИХ ТЕХНОЛОГИ
 Өртөг өндөр
 Вагоны транзит хугацааг ихээхэн
нэмэгдүүлж, хуваарьт хугацаанд
хурдан дамжин өнгөрөх гэсэн
ойлголттой нийцэхгүй.
 Ашиглалтын зардал өндөр (ялангуяа
автомат биш нөхцөлд ажиллах хүч
их шаардана.)
 Хөдөлгөөний ачаалал тэнцвэргүй
тохиолдолд дугуйг арчлах, засвар
үйлчилгээ хийх нэмэлт зардал гарна.
 Сэлгээний өргөн ажиллагаа
шаардана.
 Цаг их зарцуулдаг.

35. НҮҮРСНИЙ ТЭЭВЭРТ ДУГУЙ СОЛИХ БОЛОМЖГҮЙ
 Вагон тус бүр нь 90 тонн байх 108
вагонтой цувааны жин 10 000 тонн
 Зорчигч тээвэрт хэрэглэгдэж байгаа
өргөх чадал 4 x12,5 = 50 тонн. Тус
бүр нь 40 тонн,108 чингэлэг
вагонтой цувааны тэргэнцэр
солиход 26 цаг шаардагддаг.
 Нүүрсний тээвэрт Дугуй солих
техник, технологийн боломжгүй

36. ЦАРИГ ШИЛЖҮҮЛЭХ СИСТЕМ
 Ашиглалтын зардал өндөр, вагоны
өөрийн жинг нэмэгдүүлэх, тусгай
зориулалтын вагон үйлдвэрлэх
шаардлагатай болдог.
 Өнөөдрийн байдлаар Испани-
Францын хооронд зорчигч тээвэрт, мөн
Болгар, Япон зэрэг орнуудад
судалгааны түвшинд болон зарим
ашиглалтын үед хэрэглэж байна.
 Тусгай зориулалтын 1 тэргэнцэр
үйлдвэрлэхэд 40-50 мянган ам.доллар
болдог.

37. Төмөр замын ачаа тээврийн олон улсын
хэлэлцээр § 50.1
Хүлээн авагч талын хилийн өртөөн дээр хүлээн авах,
шилжүүлэн ачих, тэргэнцэр солих ажиллагааг хийхээр
зохицуулсан

40. ЗАМ ТЭЭВРИЙН ЯАМНЫ САНАЛ

41. Бодлогын алдаанаас үүдэлтэй хохирол
Урд өмнө учируулсан хохирол
 Зураггүй, маршрутгүйгээр 100 км хөрс хуулсан
10 тэрбум төгрөг
 Зураггүй, маршрутгүйгээр геодези, геологи хийсэн
30 тэрбум төгрөг
 Гадаад зөвлөхүүдэд 10 тэрбум төгрөг
Цаашид энэ бодлого үргэлжилбэл
400 сая ам.доллар

43. ҮНДЭСНИЙ ЭРХ АШИГТ НИЙЦЭХГҮЙ
алдаатай баримтлал (Баттулга, Гансүх нарын)
МОНГОЛ ТӨРИЙН БОДЛОГО
БОЛОХ УЧИРГҮЙ

44. Баярлалаа