3. ۰ S T İ M U L Y A S İ Y A
İxtisaslaşmış hüceyrələrin təsirediciliyinin selektiv artırılması. Asetilxolinin tüpürcək vəzilərinə təsiri
۰ S Ü S T L Ə Ş D İ R M Ə
İxtisaslaşmış hüceyrələrin təsirediciliyinin selektiv azaldılması. Salbutamolun uşaqlıq əzələlərinə təsiri
۰ Q I C I Q L A N D I R M A
Qeyri-selektiv, adətən az ixtisaslaşmış hüceyrələrə təsir. Kapsasisin herpetik nevralgiyada.
۰ Ə V Ə Z E T M Ə
Təbii metabolitlər, hormonlar və onların törəmələrinin çatışmazlığında. Dəmir əlavəsi dəmir defisitli
anemiyada. İnsulin diabet zamanı
۰ S İ T O T O K S İ K
Bakteriyalara selektiv təsir – penisillin, sefalosporinlər. Xərçəng hüceyrələrinə selektiv təsir – metotreksat,
sislatin.
TƏSİR XÜSUSİYYƏTLƏRİ
4. TƏSİR PRİNSİPLƏRİ
DOZA
CAVAB
REAKSİYASI Max effekt - Bütün mümkün
reseptorlar birləşmə əmələ
gətirib
100%
50%
E F F E K T İ V L İ K
D O Z A
Kifayət
qədər
reseptorlar
birləşmə
əmələ
gətirməyib
Reseptorlar
-dərman
kompleksi
artır
Effektiv doza
(ED50)
6. RESEPTORLARA TƏSİR
Makromolekulyaq quruluşlu birləşmələr olub, müəyyən
kimyəvi birləşmələrə qarşı həssaslıq göstərirlər. Onların
kimyəvi birləşmələrlə qarşılıqlı təsiri nəticəsində orqanizmdə
müxtəlif biokimyovi və fizioloji dəyişikliklər törənir. Növləri:
۰ G protein – reseptor
۰ İon kanallrı reseptoru
۰ Transmembran ferment reseptorlar
۰ Hüceyrədaxili reseptorlar
7. RESEPTORLAR
A Q O N İ S T
Təsiri reseptorların funksional
qabiliyyətinin yüksəldilməsinə
yönəldilib.
DOZA
CAVAB
REAKSİYASI Bütün reseptorlar aqonistlə birləşmə
əmələ gətirib
- tam aqonist
- hissəvi aqonist
100%
70%
A N T O Q O N İ S T
Reseptorlara birləşirərək onları
stimulə edir və digər aqonistlər
tərəfindən aktivləşməsinə maneə
olur. Geriyə dönən və dönməyən olur.
8. DOZA
CAVAB
REAKSİYASI
Max effekt
- tam aqonist
- Geriyə dönən antoqonistlə birlikdə
100%
50% ED50
DOZA
CAVAB
REAKSİYASI
Max effekt
- tam aqonist
- Geriyə dönməyən antoqonistlə birlikdə
100%
50% ED50
70%
9. FERMENTLƏRƏ TƏSİR
Bir sıra dərman maddələri fermentlərin fəaliyyətini
süstləşdirmək, yaxud artırmaq yolu ilə dərmanların
təsirində dəyişiklik törədir. Aktivliyin artması
fermentlərin induksiyası nəticəsindədə baş verə bilər.
10. İ N H İ B İ T O R
Asetilxolinerazanı
süstləşdirir
۰ Fizostiqmin
۰ Neostiqmin
۰ Prozerin
۰ ACF inhibitoru
FERMENTLƏR
S T İ M U L Y A T O R
Dekarboksilazanın
aktivliyini artırır
۰ Tiamin
۰ Piridoksin
Hepatik qlikogen
fosforilazanı aktivləşdirir
۰ Adrenalin
11. HÜCEYRƏ MEMBRANINA TƏSİR
Bir sıra dərman maddələri orqanizmdə ionların
nəqliyyatını pozmaq yolu ilə öz təsirlərini göstərirlər. Bu
dərman maddələri ion qapılarının keçiriciliyini dəyişdirmək
üçün istifadə oluna bilər.
12. D Ə R M A N M A D D Ə S i İ O N K A N A L I İ S T İ F A D Ə S İ
QUİNİDİN Miokardial Na+ kanalları Aritmiya
AMİODARON Miokardial K+ kanalları Aritmiya
SULFONİLURUREYA Pankreatik K+ kanalları İnsulim
PHENYTOİN Neyronal Na+ kanalları Epilepsiya
D A Ş I Y I C I K A N A L T R A N S O R T B L O K A T O R
Noepinefrin daşıyıcı Noradrenalin (norepinefrin) Desipramin, Kokain
GAT1 GABA Tiaqabin
Na+ - K+ - 2Cl- daşıyıcı Na+, K+, Cl- Furosemid
Serotonin daşıyıcı Serotonin Fluoxetin
HÜCEYRƏ MEMBRANI
13. F İ Z İ K İ
۰ İsaphgula - laksativ
۰ Dimethikon - xoralarda
۰ Paraaminobenzoik turşu
– günəş kremi
۰ Aktiv kömür – yüksək
doza zəhərlənməsi
BİRBAŞA TƏSİR
K İ M Y Ə V İ
۰ Antasid – hiper
tuşululuq
۰ Potassium
permanqanat –
antibakterial
۰ Xolestiramin -
hiperxolesterolemiya
