Para que aprendas historia

1. ERROMATARREN HISTORIOA
Mikel. B

2. ERROMA: HIRITIK INPERIORA
Erromako zibilizazioa Mediterraneo itsasoaren
gertu garatu zen. Antzinan Erromatarrek Mare
Nostrum esaten zuten, hau da, gure itsasoa .

3. ERROMAKO HIRIA
• Erroma hiria izan zen
zibilizazio horren
sorlekua. Tiber ibaiaren
ertzean dago hiria,
Italiar penintsulan.
Penintsula
Mediterraneo
itsasoaren erdian dago;
beraz gune estrategikoa
da.

4. ERROMAKO INPERIOA
• Erromatar inperioaren
eraketa prozesu luzea
izan zen. K.a 500.
urtetik K.a 250. urtera.
Bitartean, Erroma Italiar
penintsulako lurralde
guztiak mendean hartuz
joan ziren. Italia osoa
hartu eta gero
Mediterraneoan
hedatzen hasi ziren.

5. ERROMAKO ARMADA
• Erromak, hein handi batean, armadari zor izan
zion inperioa. Erromako armada legioz osatuta
zegoen, eta legionarioak ziren soldaduak.
LEGATUA
TRIBUNOA
ZENTURIOIA
ESTANDERTEDUNA
TRONPETA
Legio baten buru zeuden.
Diapositiva 6
Sei ziren eta legiatuari laguntzen zieten. Diapositiva 7
100 legionarioen buru zeuden. Diapositiva 8
Arranoa, estandarte nagusia, gordetzen zuen. Diapositiva 9
Ofizialek aginduak jakinarazten zituen. Diapositiva 10

12. TAKTIKAK ETA MAKINAK
DORDOKA IZENEKO TAKTIKA
SETIATZEKO MAKINKA

14. ERROMAKO HISTORIAREN ALDIAK
• K.a
753
Monarkia
Errepublika
• K.a
509
• K.A
476
Inperioa
• Amaiera
K.o 476

15. MONARKIA (k.a 753-509)
• Erromaren historiaren lehenengo mendetan,
hiriko familia garrantzitsuenek (patrizioek)
hautaturiko errege batek gobernatzen zuen.
• Errege horrek senatuaren laguntza zuen.

16. ERRAPUBIKA ETA ERREPUBLIKAREN
KRISIA (K.a 509-27)
ERREPUPLIKA
ERREPUBLIKAREN KRISIA
• Errepublikan 3 erakunde • K.a 1 . Mendean, ustelkeria eta
nagusi zituen: Komizioak,
barne-borrokak eta istiluak izan
Magistratuak eta Senatua
ziren Erromako errepublikan
• Lehen tribunatua Julio Zesarrek,
Kraskok eta Ponpeiok osatu zuten.
• Zesar hil ondoren bigarren
tribunatua egin zen: Marko
Antoniok, Lepidok eta Oktaviok.
• Azkenean Oktaviok kontrola
eskuratu zuen K.a 27an.

17. MAGISTRATUAK
IZENA
Kontsulak
KOPURUA
2
IZENA
Zentsoreak Kontsulatak
2
Pretoreak
Edilak
Kuestoreak
ESKUMENAK
KOPURUA Armada zuzentzen zuten.
ESKUMENAK
Herritarren errolda-zerrendak egiten zituzten
Hasieran, pretor bat
Zentsoreak
zegoen baina gero 16 izan
Pretoreak
ziren
Edilak
4
Hasieran, bi ziren, baina
gero 16
Justizia-auzitegien buru zeuden
Hiriko bizitza zuzentzen ziren
Finantzez arduratzen ziren.

18. INPERIOA (K.a 27.- K.o235)
K.A 27.an, Oktaviok Augusto Erromako
lehen enperadorea izan zen.
K.O I eta K.o II mendean Erromatar
zibilizazioa goren unea lortu zuen:
Augusto Klaudio, Vespasiano, Trajano
eta Marco Aurelio.
Aldi horri pax romana esaten zaio.

19. ERROMATAR
INPERIOAREN AMAIERA
Inperioaren bi zatien bilakaera
oso desberdina izan zen.
Ondorioz, zibilizazio bereko
estatu bakarra izandako bi
eremu oso desberdinetan
zatitu zen: Mendebaldekoa eta
Ekialdekoa.
Mendebaldean enperadoreak
oso ahulak ziren eta ez ziren
gauza izan germaniarrak
geldiarazteko. (476)
Ekialdean, berriz, inperioak
beste mila urte iraun zuen.
Garai horretatik aurrerako
Ekialdeko inperioari Bizantziar
Inperioa esaten zaio. (1453)

20. ERROMATARREN BIZIMODUA

21. ERROMAKO GIZARTEA
HERRITARRAK
• Herritarrak hauxe egin
zitzaketen: politikan parte
hartu, apaiz izan, auzi
penalak abiarazi, jabe izan
eta ezkondu.
EZ-HERRITARRAK
• Ez-herritarrek ez zeuzkaten
eskubide horiek. Esklaboak
edo askeak izan zitezkeen.
• Esklaboak beste pertsona
baten jabetzakoak ziren,
baina askatasuna
berreskuratu ahal zuten.

22. EMAKUMEAK
• Emakumeak,
aberastasuna
edonolokoa eta
jaioterria edozein
izanda ere, ez zituzten
inoiz herritartzat hartu;
beraz, ez zituzten
eskubide gehienak.

24. ERROMAKO EKONOMIA
ESKULANGILEAK
MEATZARITZAK
NEKAZARI
TXIKIAK
LUR-JABE
HANDIAK
Urrea, zilarra,
burdina.
Eztainua, kobrea,
beruna…
Garia,
mahatsondoa eta
olibondoa

25. HIRIAK
• Erroma
inperioaren
hiriburua izan zen
eta milioi bat
pertsona
edukitzera ailegatu
zen.
• Erromatar
hiriburuek ia
egitura berbera
zeuzkaten.

26. HIRIEN EGITURA
• Erromako egitura
berdina zen: oinplano
erregularra zuten eta
kale paraleloak, bi
ardatz nagusiren
inguruan antolatuak.
Ardatz horiek cardusa
(iparra eta hegoaldea)
eta
decumanusa(ekialdea
eta mendebaldea)

27. ERROMA, INPERIOAREN HIRIBURUA
• Erroma sekulako hiria zen. Nonahi, etxe eta
jauregi ederrak, arkuak, tenpluak,
liburutegiak… Hain zen handia foro bat baino
gehiago zituen.
• K.o 64 urtean, Neron enperadorearen garaian,
sute larria egon zen. Horri ezker Erromako
kaleak zabalagoak egin ziren eta eraikinak
berriz, sendoagoak.

28. TITOREN ARKUA,
Erromako foroak eraiki
zuten K.o 81-ean,
Vespasiano eta Tito
enperadoreek Judean
lortutako garaipen
omenez.
KOLISEOA, munduko
anfiteatrorik handiena
izan zen. 50.000
pertsona inguruan
sartzen ziren. Koliseoa
egiteko bakarrik 8 urte
erabili zituzten:
Vespasiano hasi zen K.o
72-an eta K.o 80 Titok
inaguratu zuen.
AGRIPAREN PANTEOIA,
jainko-jainkosa guztien
omenez eginiko eraikina
zen. K.o 80-an Sute handi
batek suntsitu zuen eta
Hadriano enperadorea,
agindua eman zuen
Pantenoi berri bat egiteko.

29. BERRIKUNTZA TEKNIKOAK
• Erromatarrek
• Erromatarren hormak
eraikitzaile bikainak
margolanez dekoratzen
ziren. Horren
zituzten eta zorua berriz
adierazgarri da hainbat
mosaikoz. Mosaikoak
lanek gaur egun arte
egiteko pieza txikiak
iraun izana.
igeltsu freskoan
txertatzen zituzten.
• Erromatar eraikinak oso
Pieza horien bidez
sendoak ziren zementua
(teselak), txoriak,
eta hormigoia
landareak eta abar egin
erabiltzen zutelako.
ahal zen.

31. ERAIKIN NAGUSIAK
Eraikin nagusiak foroan izaten ziren,
harietariko plaza nagusian. Foroan,
tenpluak eta basilika nabarmentzen
ziren.
Aisialdirako eraikin ugari zegoen.
Anfiteatroetan gladiadoreek elkarrekin
aurka edo piztien aurka borrokatzen
zuten. Antzokietan berriz komediak eta
tragediak antzezten zituzten eta
zirkuetan zaldi-koadriga …
Oroipen monumentuak gertaera
nagusi eta handiak gogoratzen ziren.
Oroipen-monumentu nagusiak arkuak
eta zutabeak ziren.
Inperiorako komunikabideak oso
garrantzitsuak ziren. Esaterako,
galtzadak eta zubiak. Akueduktuak ere
bazituzten, hiriak urez hornitzeko.

32. JANTZIAK
Jantziak, tunika ziren,
belaunetarainokoa eta
mahuka motzekoa. Tunika
gerrian estutzen zuten eta
horretarako larruzko edo
kalamuzko gerrikoa erabiltzen
zuten.
Erromatar herritarrek bakarrik
jantz zezaketen toga, tunika
gainean eramateko jantzi
handi bat.
Emakumeak asko zaintzen
zuten orrazkera; emakumeen
egoera ekonomikoa zenbat
eta hobea, orduan eta
korapilatsuagoak ziren
orrazkerak

33. LANA ETA AISIALDIA
LANA
• Erromatarrak goiz jaikitzen
ziren. Gosaldu eta gero
lanari ekiten zioten.
Lanaldia eguerdian
amaitzen zen eta bazkaldu
ondoren aisialdiaz gozatzen
zuten.
AISIALDIA
• Batez ere, termetan bainua
hartzera eta ikuskizun
publikoetara joaten ziren
(antzokietara, zirku-zaldi
lasterketara, anfiteatroko
gladiadore-borroketara…)
• Termak bi esparru zituzten:
palestra, kirol-ariketak
egiteko; eta bainu
publikoak.

35. ERROMAKO ETXE MOTAK
• DOMUSA, familia
aberatsenak
banakako
etxebizitzetan bizi
ziren. Domus
esaten zieten, eta
oro, har, solairu
bakarrekoak
ziren. Domusak
ez zuten lehiorik
kalera begira;
patiorantz
begiratzen zuen.

36. • INTSULAK. Hirietako
biztanle gehienak
intsuletan bizi ziren.
Intsulak zenbait solairuko
eraikinak ziren, ia leihorik
gabeko etxebizitza txikiz
osatuta. Intsula zurez eta
adreiluz eraikita zeuden,
eta oso kalitate
txarrekoak ziren. Intsula
gehienak jabetza baten
buruan zeuden.

37. • VILLAK, landetan eraikin
zituzten. Pertsona baten
jabetzako nekazaritzaustiategi handiak ziren.
Villa barruan etxe handi
bat egoten zen,
jabearen familiaren
bizilekua. Halaber,
biltegiak, upeltegiak,
eskortak,zalditegi bat
eta abar zeuden.

38. SINESMENAK
• Erlijioa oso
garrantsitzua zen
erromatarrentzat
. Erromatarrak
politeistak ziren.
Jupiter, Juno, eta
Minerva jainko
nagusiak.
• Erromatarrek
tenpluak eraiki
zituzten, erlijioerrituak egiteko.

39. KRISTAUTASUNA
KRISTAUTASUNA
• K.o I.mendean, erlijio berri bat
sortu zen: kristautasuna, Jesus
Nazaretekoa sortua. 30
urterekin, Jesusek dizipulu
talde bat osau zuen. Jesus
mesu hauek zabaltzen hasi
zen: Janko bakar bat dagoela
eta gizakiek elkar maite eta
barkatu beha dugula. Pontzio
Pilatori mesu horiek
keskagarriak iruditu egin
zitzaizkion eta orduan
gurtzean kondenatu zuen.
KRISTUTASUNA, ERLIJIO
OFIZIALA
• 313an kristauen egoera
aldatu egin zen: Konstantino
enperadoreak, kristaufamiliakoa izanik, erlijioaskatasuna eman eta beren
errituak agerian egiten utzi
zien. Ordutik, kristautasuna
hedatu egin zen.

40. ERROMATARRAK IBERIAR
PENINTSULAN
ERROMATARRAK HISPANIAN
• K.a. I. Mendean Iberiar
penintsulan zenbait
herri zeuden, oraindik
metal aroan bizi zienak.
Erromatarrek heldu eta
gero Erromako kultura
berenganatu zuten:
Latina, erlijioa, hiriak
eta arteak.

41. KARTAGOTARRAK ETA ERROMATARRAK
K.a VII. mendean, Kartagotarrek
mendean hartu zituzten feniziar
koloniak. Iberiar penintsulan,
kolonia berriak ere sortu zituzten;
esaterako Kartago Nova (Cartagena)
eta Ebyssos (Elvissa)
K.a III. mendean kartagorren
hedapenak talka egin zuen
erromatarren boterearekin, haiek
ere Mediterraneoa menderatu nahi
baitzuten. Erromatarrek eta
Kartagotarrek elkarren aurka egin
zuten Gerra Punikoetan. Bigarren
Gerra Punikoaren zati bat Iberiar
penintsulan izan zen.

42. ERROMANIZAZIOA
Erromatarrek Iberiar penintsula konkistatu
baino lehen bertan bizi ziren herriek erromatar
kultura berenganatu zuten. Prozesu horri
erromanizazioa esaten zaio.
LATINA bertako
hizkuntzaren
gainetik nagusitu
zen; haien hitz
gutxi batzuek
baino ez zuten
iraun.
ERLIJIOA ere aldatu
zen. Bertako gurtza
askok iraun bazuten
ere, ia Hispania
osoan erromatarren
jainko-jainkosak
gurtzen zituzten. II.
mendetik aurrera,
kristautasuna hasi
zen hedatzen.
HIRIAK erromatarren
bizimodua eta kultura
hedatzeko guneak izan
ziren. Erromatarrak
etorri aurretik,
penintsulan bazeuden
hiriak, baina
erromatarrak izan ziren
hirien garapena bultzatu
zutenak. Gainera
galtzada pilo bat egin
zuten, beste herriekin
komunikatzeko.
ARTEA gora egin zuen.
Horren adibide ditugu:
Meridako, Sagunt-eko
edo Tarragonako
antzokiak; Meridako eta
Italikako anfiteatroak;
eta Segoviako
akueduktua.

43. MERIDAKO ANTZOKIA
• Erromatarrek greziar
antzokien egitura hartu
zuten eredutzat.
• Emerita Augustako
(Meridako)antzokiak sei
mila lagunentzako lekua
zuen. Jendea gizarteklasearen arabera
banatzen zen
harmailetan.
• Arkupe bat dago,
korintoar zutabez eta
eskulturez dago.

44. ERROMATARRAK E.H
• Erromatarrak iritsi baino lehen
tribu hauek zeuden:
Autrigoiak, Karistiarrak,
Barduliarrak, Baskoiak,
Akitaniarrak eta Beroiak.
• Euskal lurraldearen konkista
militarra K.a I. mendean
gertatu zen. Erromatarrek
Ebroren haranetik aurrera egin
zuten eta iparralderantz
hedatu ziren, kostalderaino.