1. GAIA Gizarte feudala

2. GIZARTE FEUDALA Europa IX. mendeko bigarren erdia eta X. mendean Nobleak Nekazariak Feudalismoa Eliza BIGARREN INBASIOAK ERREINUAK FEUDALISMOA ERREGEA ETA BERE GORTEA ESTAMENTUZKO GIZARTEA NOBLEAK ANTOLAKETA MONJEAK ETA MONASTERIOAK EGUNEROKO BIZITZA NEKAZARIEN LANA

3. Erdi Aroa V - XV Berant Erdi Aroa Goiz Erdi Aroa XX XV X V I

4. VI.mendea

5. Karlomagnoren inperioa (VIII-IX.mendeak)

6. 843 (IX.mendea) - Verdungo hitzarmena: Inperioaren banaketa Frankoen garaian , erregea hiltzean horren semeen artean banatzen zen erresuma. Karolingioek ohitura mantendu zuten. Bizirik iraun zuen Karlomagnoren seme bakarrak, Luis Errukitsu ak Inperioa osorik eskuratu zuen. Luis hil zenean, inperioa haren hiru semeren artean banatu zen Verdungo Hitzarmenean elkarren aurka borroka egin ondoren. Inperio karollingioa desegin zen orduan. Zatiketa eta segurtasunik eza nagusitu ziren. Botere politikoak eta mugak babesteko ahalmena ahuldu ziren Bigarren inbasioak sartu ziren Europan

7. Europa IX. mendeko bigarren erdian eta X. mendean Segurtasun eza garaia izan zen Europan. Hiru herriren inbasioak eman ziren: bikingoak , magyarak edo hungariarrak eta sarrazenoak . Inperio karolingioa desagertu zen eta Europan erreinu ugari banatu ziren. Erregeak oso ahulak izaten ziren eta ezin izaten zituzten herritarrak babestu. Horregatik, nekazariek nobleen babesa bilatu zuten. Babes truke, nekazariek jaunarentzat lan egin behar izaten zuten. Horrela sortu zen gizarte feudala .

8. 28. orrialdea

9. Bigarren inbasioen mapa

10. Piratak Itsasotik etorritako daniar piratak Rouen hirian sartu ziren eta haserre, harrapaketa egin eta gero, guztia hondatu zuten eta hiria txikitu zuten. Monjeak eta gainerako biztanleak hil eta gatibu hartu zituzten. Sena ibaiaren inguruan zeuden monasterio eta herri guztiak suntsitu zituzten eta bertako biztanleek, beldurtuta, erreskate handiak ordaindu behar izan zituzten. San Bertinen historia , IX. mendea Drakkar bikingoa

11. Mediterraneoko kostaldera Ipar Afrikatik eta Ekialde Hurbiletik SARRAZENOAK Europako ekialdera, gaur egungo Hungaria dagoen lekura Asiako estepatik MAGYARRAK edo HUNGARIARRAK Britainiar uharteetara, Frantziako iparraldera eta Italiako hegoaldera Eskandinaviatik BIKINGOAK IX.mendearen bigarren zatian eta X.mendean Inperio Karolingioaren desagerpenaren ostean BIGARREN INBASIOAK Penintsula iberiarraren ipar-mendebaldera Gaur egungo Alemaniatik SUEBOAK Hasieran gaur egungo Frantziara eta beranduago penintsula iberiarrera Danubio ibaiaren iparraldetik BISIGODOAK Europako erdialdera, gaur egungo Frantziara eta Alemaniako mendebaldera Gaur egungo Alemaniako mendebaldetik FRANKOAK Britainiar uharteetara Gaur egungo Alemaniako iparraldetik ANGLOSAXOIAK III.mendetik aurrera (III-IV-V) Erromar Inperioko krisialdia NORA NONDIK NORTZUK NOIZ (mendeak) Egoera historikoa LEHENENGO INBASIOAK HERRI BARBAROEN INBASIOAK

12. Europako mapa 1000. urtean

13. GIZARTE ESTAMENTALA Erregea Nobleak eta elizgizon gorenak 2. mailako nobleak, zaldunak eta elizgizonak Soldaduak eta herri xehea

14. Erdi Aroa Gaur egun Erdi Aroan nobleak lontrolatzen zituzten lurrak Industri iraultza garaian enpresarioak kontrolatzen zituzten produzio baliabideak Garai digitalean enpresa handiak kontrolatzen dituzte komunikabideak

15. Gizarte estamentala Eginkizuna ? Eginkizuna ? Eginkizuna ? Gerlariak Herri xehea Elizgizonak

16. Erdi Aroko monarkia mota: monarkia feudala Erregea zen : “” Primus inter pares “” “” Parekoen artean lehena “” Hau da, nobleen artean, nobleena 28. orrialdea

17. Erregetzaren sinboloak Aginte-makila Koroa Lur-globo gurutzeduna

18. Omenaldi ekitaldia. basailutza FEUDALISMOA: Gizarte-sistema berria

19. Omenaldia - Zeremonia Omenaldia zeremonian basailuak jaunari leialtasun-zina (juramentua) egiten zion. Sari gisa Jaunak feudoa ematen zion. Jauntxoak eskuzabalak izaten dira; hori da euren ezaugarri bat. Badaki bere menpekoen asetzea bere onerako izango dela. Basailuen nahiak asez gero ez du haiekin arazorik izango. Eta ezpata eta ezkutu hauek ematen dizkizut, zure blasoekin, eta ikusten dutenek jakin dezaten jaurespen zina egin didazula (basailutza juramentua) Eta nik zin dagit jaungoikoaren aurrean eta zalduneriaren legeen izenean, gure jaunaren basailu leiala izango naizela

20. Omenaldia - Zeremonia Eta zure ausardiagatik, gudu zelaian erakutsitako baloreagatik eta arabiarrak menperatzen lagundu didazulako, BUDARONgo feudoa ematen dizut, gaztelu bat eraikitzeko eta zeuretzeko basailuak eta zerbitzuak antolatzeko baimena

21. Feudalismoa Hiru ezaugarri dituen gizarte sistema da: Noble bakoitzak bere lurren gaineko nagusitasun osoa zeukan. Erregeak bere lurren gainean baino ez zeukan botererik. Nobleek erregearen nagusitasuna onartzen zuten menpekotasun hitzarmen baten bitartez. Era berean, nobleek menpekoak izan zitzaketen.

22. 29. orrialdea

23. 29. orrialdea

24. Harreman feudalen eskema JAUNA Diru-laguntza Aholkularitza Laguntza militarra BASAILUA Mantenua Defentsa judiziala Babes militarra

25. Kopiatu eta osatu eskema zure kuadernoan. Babesa ematen dute c) Feudo bat ematen du b) Errentak ordaintzen dizkiote d) Leialtasun zina egiten dute Erregea Nobleak Nekazariak

26. Kopiatu eta osatu eskema zure kuadernoan. Erregea Nobleak Nekazariak Feudo bat ematen du Babesa ematen dute Errentak ordain- tzen dizkiote Leialtasun zina egiten dute

27. Feudoa Feudoa edo jaurerria nobleek erregeari leialtasun zina egitearen truke jasotzen zituzten lurrak ziren. Feudoaren lurretan jaunaren gaztelua, nekazariak bizi ziren herrixkak eta lantzeko lurrak zeuden. Lurrak bi zatitan banatzen ziren: Erreserba jaunak berak ustiatzen zuen lur saila zen. Manso izenekoak nobleak nekazariei alokairu ordainketaren truke ematen zizkien lur sailak ziren. Feudoetan jaunek justizia banatzen zuten eta zergak kobratzen zituzten.

28. a b 30 orrialdea

29. Mansus Herri lurrak Herrixka Jaunaren erreserba Gaztelua

30. Feudoaren berreraiketa Basoa Mansus Herria Herria Jauregia Ordainlekua Errota Herria Jaunaren gaztelua Basoa Soroak Errota Herria Ordainlekua

31. Herrixka Basoa Noblearen gaztelua Soroak Errota Eliza Herrixka Ordainlekua MANSUS

32. Lurraren egitura feudalaren iraupena paisaian

33. BASAILUAREN BETEBEHARRAK JAUNAREN BETEBEHARRAK Mansusa utzi – Laguntza militarra – Erreserban lana – Herri lurrak utzi – Zergak lurragatik – Babes militarra Mansusa utzi   Laguntza militarra  Erreserban lana Herri lurrak utzi   Zergak lurragatik Babes militarra 

35. X X X X X X X X

36. Estamentuzko gizartea Kleroa Otoitza Arimak salbatzeko Noblezia Borroka Lurraldea eta biztanleak babestea Langileak Lana Beste guztien beharrak asetzea

37. Gerra egiten dutenak Noblezia Kleroa Herri xehea Otoitz egiten dutenak Lan egiten dutenak Estamentuzko gizartea

38. Gizarte estamentala Erdi Aroko gizartea taldeetan banatzen zen, estamentu deitutako taldeetan. Hiru estamentu zeuden: nobleak , klerikoak eta langileak . Nobleak eta klerikoak estamentu pribilegiatuak ziren, ez baitzuten zergarik ordaintzen eta postu nagusiak kontrolatzen baitzituzten. Langileen estamentua ez pribilegiatuena zen.

39. PRIBILEGIATUAK EZ-PRIBILEGIATUAK DESBERDINTASUNEAN OINARRITURIKO GIZARTEA JAIOTZAREN ARABERAKO GIZARTEA

40. GIZARTEAREN SAILKAPENA - Pribilegiodunak Aitoren semeak : leinuz, familiaz gizarte-egoera jasoa zuen eta bere lanetik bizi ez zen pertsona. Noblea Eliza Nobleziari oso lotuta Kargu gorenak, Jauntxoen bigarren semeak Dohaintzak (donazioak) Gerlariak Zaldunak, aitoren semeak, handikiak,

41. PRIBILEGIOAK ESKUBIDEAK FUNTZIOA edo BETEBEHAR NAGUSIA OSAKETA (NORTZUK?) PARTAIDEEN KOPURUA (%) ESTAMENTUA OINARRI NAGUSIAK: ERDI AROKO GIZARTE ANTOLAMENDUA

42. NOBLEZIA

43. Txapelketak: TORNEOAK NOBLEZIA

44. Txapelketa - Torneoa Goizean tronpetak, danborrak eta txirulak entzuten dira, horrela txape l ketarako deia egiten dute eta zaldunei eta zaldiei trostan aritzeko gogoa ematen diete. Lovainako kondearen aurka inoizko konderik onena borrokatuko da, Toulouseko kondea. Hain kolpe handiak eman dizkiote elkarri ezkutuetan, non puskatu ere egin baitituzte. Haiek, muntatzeko aulkiak moztu dituzte. Biak batera lurrera erori dira. Haien zaldunak laguntzera doaz. Elkarri bultza egin diote, kolpeak eman dizkiote elkarri; lantzak txikitu dituzte, mazoak behin eta berriro erortzen dira. Ezpatek kasketen aurka jotzen dute; batzuk narriatzen dira, besteak mailatu. Guztiek ausartak direla erakutsi nahi dute. Trobadorearen kanta , XIII. mendea NOBLEZIA

45. Erdi Aroko damak: emakume nobleak NOBLEZIA Funtsezko eginkizuna ? Ezkontzak ?

46. Erdi Aroko gaztelu baten berreraiketa NOBLEZIA Omenaldi dorrea ? Areto handia ? Lubakia ? Almenak ? www.castillosnet.org Harresia Errementaria Patioa Almenak Dorrea Putzua Omenaldi dorrea Lubakia Zubi altxagarria Adarbea Gezi leihoak Omenaldi-dorrea Errementeria Harresia Putzua Dorrea Almenak Adarbea Zubi altxagarria Gezi-leihoak Lubakia Patioa

47. Peñafieleko gaztelua, Valladolid NOBLEZIA Santa Catalina gaztelua, Jaen

48. Loarreko gaztelua, Huesca NOBLEZIA

49. Tapiza NOBLEZIA

50. Eliza Katolikoa Aita Santua zen burua. Aita Santuak erregeak eskumikatu zitzakeen. Orden erlijiosoek, mojak eta monjeek , klero erregularra osatzen zuten. Orden bakoitzak araua zeukan, eta horrek, bere bizitzako alderdi ezberdinak arautu eta habitoa ematen zizkion. Monjeak monasterioetan eta komentuetan bizi ziren. Gotzainek eta apaizek klero sekularra osatzen zuten.

51. Eliza Katolikoa Aita Santua zen burua. Aita Santuak erregeak eskumikatu zitzakeen. Orden erlijiosoek, mojak eta monjeek , klero erregularra osatzen zuten. Orden bakoitzak araua zeukan, eta horrek, bere bizitzako alderdi ezberdinak arautu eta habitoa ematen zizkion. Monjeak monasterioetan eta komentuetan bizi ziren. Gotzainek eta apaizek klero sekularra osatzen zuten. Aita Santua KLERO SEKULARRA KLERO ERREGULARRA Abade nagusiak Gotzainak eta artzapezpikuak Apaizak Komentu eta monasterioetako nagusiak Fraideak, monjeak eta monjak

52. Gotzaina azoka bedeinkatzen KLEROA Kleroaren funtzioa Klerikoei, Jainkoak benetako fedea izan dezaten agintzen die, bai eta bataioaren ur santuan irakatsi dituztenak sartu ditzaten ere. Atsedenik gabe herriaren eta norbere miseriengatik otoitz egin behar dute. Adalberon gotzaina, Roberto erregeari poema . XI. mendea. Egokitua

53. Monasterio baten aldeak ERLIJIO-ORDENAK ETA MONASTERIOAK Klaustroa. Erdian lorategi bat eta alboak estalita zeuzkan patioa, monjeak bertatik paseatu eta hausnartu egiten zuten. Logelak. Monasterio batzuetan monje guztiek elkarrekin batera egiten zuten lo gela handi batean, beste batzuetan, ordea, monje bakoitzak bere gela zeukan. Eritegia. Jantokia. Bertan jaten zen. Eliza. Bertan egunean hainbat alditan egiten zuten otoitz. Kapitulu-gela. Bertan biltzen ziren monjeak. Liburutegia. Ostatua. Bertan erromesek egiten zuten lo. Sukaldea. Upategia . Baratzeak.

54. Liebanako Santo Toribio monasterioa, Kantabria

55. Liburu kopiaketa Liburu hau bukatzen duzunean, abadeak zu Pobletera, Katalu-niako monastegira joatea nahi du, hango liburutegiko liburu bat gure liburu-girako kopia dezazun Monje bat bere idazmahaian. Monje bakoitzak oso liburu gutxi kopiatzen zituen, oso lan geldoa baitzen.

56. Erdi Aroko eskuizkribua

57. NEKAZARIAK

58. Nekazariak Erdi Aroan, herritarren %90 soroetan bizi zen eta bertan lan egiten zuen. Oso nekazari gutxi ziren haien lurren jabe. Gehienek nobleen eta monasterioen lurrak lantzen zituzten: Nekazari jopuak jaunaren aginduen menpe zeuden erabat. Zerbitzari izaera gurasoek seme-alabei pasatzen zieten. Nekazari askeak bazeuden. Horiek jaurerrietako lur zatiak landu ohi zituzten eta elizari hamarrena ordaintzen zioten. Nekazariak herrixka txikitan bizi ziren eta buruaskiak ziren. Nekazaritza ekoizpena baxua zen. Zerealak lantzen ziren batez ere.

59. NEKAZARIAK 36. orrialdea

60. Herrixka NEKAZARIAK 1. Basoa. 2. Jaunaren gaztelua. 3. Soroak. 4. Jaunaren errota. 5. Eliza. 6. Herria: etxeak eta baratzeak. 7. Ordainlekua.

61. NEKAZARIAK 36. orrialdea

62. Etxebizitza umilak NEKAZARIAK Baratzea. Lastategia. Dieta arrainarekin osatu zezaketen . Pertsonek eta abereek etxeko esparrua partekatzen zuten.

63. Nekazaritzaren menpeko bizitza Nekazarien egutegia NEKAZARIAK

64. NEKAZARIAK 37. orrialdea Bi urteko labore-txandaketa

65. Tresneria arkaikoa, erromatar garaiko lanabesak NEKAZARIAK Sega. Igitaia.

66. Landa-dantzak NEKAZARIAK Bizi-baldintzak

67. BIZI-ITXAROPENA BIZITZEKO ERA (etxebizitza, elikadura, jantziak) EKOIZPEN MAILA LAN EGITEKO TEKNIKAK LANDUTAKO LABOREAK LANABESAK LANGILEEN BETEBEHARRAK LURREN LANGILEAK LURJABEEN ESKUBIDEAK LURJABEAK GOIZ ERDI AROKO NEKAZARITZA

68. Gizarte estamentalari buruzko eskema