3. FENIZIARRAKFENIZIARRAK
Feniziarrak penintsularen hegoalden kokatuFeniziarrak penintsularen hegoalden kokatu
ziren, eta Gadir eta Malaca bezalakoziren, eta Gadir eta Malaca bezalako
koloniak sortu zituzten, denborarekin Cadizkoloniak sortu zituzten, denborarekin Cadiz
eta Malaga hiriak bilakatu direnak.eta Malaga hiriak bilakatu direnak.
Feniziarrak iristean aportazio handiak ekarriFeniziarrak iristean aportazio handiak ekarri
zituzten, hala nola, idazketa, eltzegilearenzituzten, hala nola, idazketa, eltzegilearen
tornua, edota arrainak konserbatzekotornua, edota arrainak konserbatzeko
gazitzea.gazitzea.
4. GREZIARRAKGREZIARRAK
Greziarrak polietatik edo estatu-hirietatik zetozen. BalearGreziarrak polietatik edo estatu-hirietatik zetozen. Balear
uharteetan eta penintsularen hegoaldean eta ekialdeanuharteetan eta penintsularen hegoaldean eta ekialdean
hartu zuten asentua.hartu zuten asentua.
Sortu zituzten kolonien artean, honakoak daude: Emporion,Sortu zituzten kolonien artean, honakoak daude: Emporion,
gau egun Ampurias, Hemeroskepeidon, gero Deniagau egun Ampurias, Hemeroskepeidon, gero Denia
izatera igaro zena, eta Rhodes, gaur egun Rosas.izatera igaro zena, eta Rhodes, gaur egun Rosas.
Aportazio handiak ere ekarri zituzten: landaketa berriakAportazio handiak ere ekarri zituzten: landaketa berriak
(adibidez olibondoa) eta txanpongintza, esaterako.(adibidez olibondoa) eta txanpongintza, esaterako.
5. KARTAGOTARRAKKARTAGOTARRAK
Kartagotarrak Kartagotik zetozen, AfrikaKartagotarrak Kartagotik zetozen, Afrika
iparraldetik. Balear Uharteetan eta penintsulaiparraldetik. Balear Uharteetan eta penintsula
hego-ekialdean sortu zituzten beren koloniak.hego-ekialdean sortu zituzten beren koloniak.
Kolonietako batek Qart-Hadast izena zuen, geroKolonietako batek Qart-Hadast izena zuen, gero
erromatarrak Cartago Nova izena emangoerromatarrak Cartago Nova izena emango
ziotena, eta gaur egun Cartagena izena duena.ziotena, eta gaur egun Cartagena izena duena.
Kartagotarren kolonizazioak izena militarra izanKartagotarren kolonizazioak izena militarra izan
zuen.zuen.
6.
7. GIZARTEAGIZARTEA
Erromatar gizarte antolakuntza oso hierarkizatutaErromatar gizarte antolakuntza oso hierarkizatuta
zegoen.zegoen.
Emperadorea inperioko gidari nagusia zen,Emperadorea inperioko gidari nagusia zen,
ejertzitoaren burua, legeak ezartzen zituen etaejertzitoaren burua, legeak ezartzen zituen eta
Jainkotzat zeukaten.Jainkotzat zeukaten.
Senatuak inperioko gai garrantzitsuezSenatuak inperioko gai garrantzitsuez
eztabaidatzen zuen eta enperadoreari aholkuaeztabaidatzen zuen eta enperadoreari aholkua
ematen zion.ematen zion.
Erromatar ejerzitoak legioek osatzen zuten. LegioErromatar ejerzitoak legioek osatzen zuten. Legio
bakoitzean jeneral batek gidatutako 5.000bakoitzean jeneral batek gidatutako 5.000
soldadu zeudensoldadu zeuden
8. PATRIZIOAKPATRIZIOAK
Patrizioak herritar askeak ziren, eta osoPatrizioak herritar askeak ziren, eta oso
ugariak es ziren arren, lur eta abereugariak es ziren arren, lur eta abere
gehienak zituzten beraiek. Ejerzitoko etagehienak zituzten beraiek. Ejerzitoko eta
inperioko politikako kargurikinperioko politikako kargurik
garrantzitsuenak ere zituzten.garrantzitsuenak ere zituzten.
9. PLEBEIOEKPLEBEIOEK
Plebeioek ere herritar askeak ziren etaPlebeioek ere herritar askeak ziren eta
inperioko biztanle gehienak taldeinperioko biztanle gehienak talde
honetakoak ziren. Nekazaritzan,honetakoak ziren. Nekazaritzan,
artisautzan, merkataritzan eta jendeartisautzan, merkataritzan eta jende
kopuru handiak ejerzitoan jarduten zuten.kopuru handiak ejerzitoan jarduten zuten.
Hasieran,ezin zuten erromatar bizitzaHasieran,ezin zuten erromatar bizitza
politikoan parte hartu, baina denborarekinpolitikoan parte hartu, baina denborarekin
kargu politikoak lortu ahal izan zuten.kargu politikoak lortu ahal izan zuten.
10. ESKLABUAKESKLABUAK
Esklabuak ez zituzten herritartatzat hartzen,Esklabuak ez zituzten herritartatzat hartzen,
beste pertsona baten jabetzapekoak ziren.beste pertsona baten jabetzapekoak ziren.
Meatzetan, zalaietan, patrizioen etaMeatzetan, zalaietan, patrizioen eta
plebeioen etxeetan lan gogorrak egitenplebeioen etxeetan lan gogorrak egiten
zituzten. Ez zeuzkaten eskubiderik.zituzten. Ez zeuzkaten eskubiderik.
11. HIRIAKHIRIAK
Erromatar hirietan etxebizitza mota desberdinak zeuden,Erromatar hirietan etxebizitza mota desberdinak zeuden,
eraikuntza eta tenplu, eta ingenieritza laneraikuntza eta tenplu, eta ingenieritza lan
garrantzitsuekin batera.garrantzitsuekin batera.
Emperadorea eta patriziorik garrantzitsuenak domusEmperadorea eta patriziorik garrantzitsuenak domus
izeneko luxuzko jauregietan bizi ziren, edotaizeneko luxuzko jauregietan bizi ziren, edota
kanpoaldeko etxebizitza handietan.kanpoaldeko etxebizitza handietan.
Plebeioak insulae izeneko sei eta zortzi solairu bitartekoPlebeioak insulae izeneko sei eta zortzi solairu bitarteko
etxebizitza apaletan bizi ziren.etxebizitza apaletan bizi ziren.
Tenpluetan erromatarrek beren jainkoak gurtzen zituzten,Tenpluetan erromatarrek beren jainkoak gurtzen zituzten,
jainko grekoak bezala, giza itxurakoak.jainko grekoak bezala, giza itxurakoak.
Termak bainu publikoak ziren.Termak bainu publikoak ziren.
Antzokiak, akueduktoak, zubiak…etb ere zeuden.Antzokiak, akueduktoak, zubiak…etb ere zeuden.
12.
13. HISPANIA
K.a.218an erromatarrak Iberiar penintsula konkista
hasi ziren.
Erromatar zabalkuntzak ia 200 urte iraun zuen
K.a.19. urte arte.
Erromatarrek penintsulari Hispania deitu zioten eta
probintzietan banatu zuten.
Behin lurraldearen konkista amaitu eta gero,
erromatarrek beren kultura eta bizimodua
zabaldu zuten.
14. ZER ALDAKETAK SORTU ZIREN
Latina, erromatar inperioko hizkuntza, ahozko eta
idatzitako komunikazio hizkuntza nagusitzat
sartu zen.
Inperioko bizitza antolatzeko lege sail bat sartu
zen. Lege sail hori erromatar zuzenbidea esaten
zaio.
Landa bizimoduan aldaketak sartu ziren.
Nekazaritza eta abeltzaintza lursail handiak
herrien inguruetan zabaldu ziren. Batez ere
zerealak, olibondoak eta mahastiak landatzen
zituzten. Nekazaritza teknika berriak ere sartu
ziren, ongarri berrien erabilera, ureztatzen
teknika berriak, etb.