1. Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 29
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών – Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
2. ΣΠΕ και γραμματιςμόσ
Δθμιτρθσ Κουτςογιάννθσ
2.1 Γραμματιςμόσ: οριςμόσ και κεωρθτικοί προβλθματιςμοί
Βαζηθή έλλνηα ζηα θεθάιαηα πνπ αθνινπζεί είλαη απηή ηνπ γξακκαηηζκνύ. ΢ηε ζέζε
ηνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζπρλά θαη ν φξνο εγγξακκαηηζκόο. Οη φξνη απηνί απνδίδνπλ ζηα
ειιεληθά ηνλ αγγιηθφ φξν literacy. ΢ηα αγγιηθά ν φξνο ρξεζηκνπνηείηαη κε δηπιφ πε-
ξηερφκελν: κε απηφ πνπ απνθαινχκε ζηα ειιεληθά αιθαβεηηζκόο θαη κε ην πεξηερφ-
κελν πνπ απνδίδνπκε ζηνλ φξν γξακκαηηζκόο. Ο αιθαβεηηζκφο είλαη φξνο πνπ ρξε-
ζηκνπνηήζεθε θπξίσο ζην παξειζφλ θαη έδηλε βαξχηεηα ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο ηθαλφ-
ηεηαο γηα αλάγλσζε θαη γξαθή. Ο φξνο γξακκαηηζκφο πεξηιακβάλεη ηελ έλλνηα ηνπ
αιθαβεηηζκνχ αιιά είλαη πην δπλακηθφο. Ζ δεχηεξε έλλνηα ζρεηίδεηαη κε ηε δπλαηφ-
ηεηα ηνπ εγγξάκκαηνπ αηφκνπ λα ιεηηνπξγεί απνηειεζκαηηθά ζε δηάθνξεο θαζεκεξη-
λέο θνηλσληθέο πξαθηηθέο πνπ ζπκπεξηιακβάλνπλ αλάγλσζε θαη γξαθή (θαη φρη κφλν)
ζηηο πνηθίιεο εθδνρέο ηνπο.
΢ήκεξα φκσο έρνπκε πνηθίια λέα δεδνκέλα: ην γεγνλφο φηη νη θνηλσληθέο πξα-
θηηθέο απαηηνχλ ζπρλά ηε ρξήζε πνηθίισλ ηερλνινγηψλ επηθνηλσλίαο, απφ ηηο πην πα-
ξαδνζηαθέο (κνιχβη, ραξηί, έληππν) κέρξη ηηο πην ζχγρξνλεο (ςεθηαθά κέζα)· ην γεγν-
λφο φηη ε θαζεκία απφ απηέο ηηο ηερλνινγίεο ζπλδπάδεηαη κε ηελ παξαγσγή θαη θαηα-
λφεζε δηαθφξσλ θεηκέλσλ θαη θεηκεληθψλ εηδψλ πνπ ζρεηίδνληαη άκεζα κε πνηθίια
θαζεκεξηλά θνηλσληθά ζπκβάληα (π.ρ. ε αλάιεςε ρξεκάησλ απφ ηελ ηξάπεδα, ε εχ-
ξεζε θαη αμηνιφγεζε κηα πιεξνθνξίαο απφ ην δηαδίθηπν, ε δηακφξθσζε κηαο ζρνιη-
θήο ηζηνζειίδαο, ε γξαθή κηαο παξνπζίαζεο ζην PowerPoint) πνπ απαηηνχλ
ζπγθεθξηκέλνπ ηχπνπ γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο, νη νπνίεο δελ ππήξραλ ζην παξειζφλ.
Θα κπνξνχζακε, ελ θαηαθιείδη, λα πνχκε φηη ν ζεκεξηλφο εγγξάκκαηνο άλζξσπνο ζα
πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα παξάγεη, λα θαηαλνεί θαη λα επεμεξγάδεηαη κε θξηηηθφ
ηξφπν θείκελα γξαπηνχ, πξνθνξηθνχ θαη ειεθηξνληθνχ ιφγνπ, θαζψο επίζεο θαη πν-
ιπηξνπηθά θείκελα (θείκελα πνπ δελ είλαη κφλν γισζζηθά, αιιά δηακνξθψλνληαη κε

2. Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 30
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών – Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ηελ αμηνπνίεζε θαη άιισλ ζεκεησηηθψλ ζπζηεκάησλ, φπσο: εηθφλαο, ήρνπ, γξαθεκά-
ησλ θηι.).9
Δίλαη πξνθαλέο, επνκέλσο, φηη ην πεξηερφκελν ηνπ φξνπ γξακκαηηζκφο δελ εί-
λαη ζηαζεξφ αιιά ζπλαξηάηαη κε επξχηεξεο νηθνλνκηθέο, θνηλσληθέο θαη πνιηηηζκηθέο
κεηαβνιέο, κεηαβνιέο πνπ απαηηνχλ θαη ηελ πηζαλή ρξήζε λέσλ ηερλνινγηψλ θαη ηελ
θαιιηέξγεηα λέσλ δεμηνηήησλ-γλψζεσλ, ψζηε λα είλαη ηθαλφο θαλείο λα αληαπεμέιζεη
ζηε δεδνκέλε θνηλσλία αιιά θαη λα ηελ «δηαβάδεη» θξηηηθά. Απφ ηνλ νξηζκφ απηφ
είλαη πξνθαλέο, επίζεο, φηη νη ΣΠΔ ζεσξνχληαη νξγαληθφ κέξνο ηεο «λέαο επηθνηλσ-
ληαθήο ηάμεο πξαγκάησλ», ε νπνία κε ηε ζεηξά ηεο δελ κπνξεί λα γίλεη θαηαλνεηή
εθηφο ηνπ επξχηεξνπ νηθνλνκηθνχ, θνηλσληθνχ θαη πνιηηηζκηθνχ ζεκεξηλνχ γίγλεζζαη.
Πξφθεηηαη γηα νπηηθή πνπ κεηαβάιιεη ζεκαληηθά ην ηνπίν ζηνλ ρψξν ηεο δηδαζθαιίαο
ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ, φρη κφλν σο πξνο ην πψο ζα αμηνπνηήζνπκε θαιχηεξα
ηηο ΣΠΔ ζε κηα δεδνκέλε δηδαζθαιία αιιά θαη πψο ζα πξνζαξκφζνπκε ην πεξηερφ-
κελν ηεο δηδαζθαιίαο, πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο ιεηηνπξγηθέο αιιά θαη
θξηηηθέο δηαζηάζεηο ηνπ λένπ γξακκαηηζκνχ (πνπ ζπκπεξηιακβάλεη ηηο ΣΠΔ). Οπζη-
αζηηθά, ινηπφλ, απαηηείηαη κηα νινθιεξσκέλε πξνζέγγηζε γηα ηελ έληαμε ησλ ΣΠΔ
ζηελ εθπαίδεπζε κε ζθνπφ ηελ πνηνηηθή αλαβάζκηζε ηεο παηδείαο.
Αλ φκσο έηζη έρνπλ ηα πξάγκαηα, ηφηε ε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία
ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ δελ κπνξεί λα είλαη ζε εζεινληηθή βάζε νχηε λα ζηεξί-
δεηαη ζηελ θαιή πξναίξεζε ησλ δηδαζθφλησλ. Δίλαη απαξαίηεην λα απνηειεί νξγα-
ληθφ κέξνο ηεο δηδαζθαιίαο, φπσο απνηειεί θαη νξγαληθφ κέξνο ησλ θαζεκεξηλψλ
επηθνηλσληαθψλ πξαθηηθψλ. Οη ηξεηο ελφηεηεο πνπ αθνινπζνχλ επηρεηξνχλ λα εκβα-
ζχλνπλ πεξαηηέξσ ζηελ έλλνηα ηνπ γξακκαηηζκνχ, εμεηάδνληαο θάπνηεο πηπρέο ηνπ,
θαη λα ηνλ ζπλδέζνπλ άκεζα κε ηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε.
2.1.1 Θ ιςτορικότθτα των τεχνολογιϊν πρακτικισ γραμματιςμοφ10
Ζ αλαδήηεζε θάπνηαο ζρέζεο αλάκεζα ζηε γιψζζα θαη ηελ ηερλνινγία, πξφζθαηε ή
παιηφηεξε, κνηάδεη παξαδνμνιφγεκα. Θα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη απφ ηνλ ρψξν ησλ
αλζξσπηζηηθψλ επηζηεκψλ, ηδηαίηεξα, ππάξρεη κηα παξαδνζηαθή επηθχιαμε πξνο ηελ
9
Γηα ηελ έλλνηα ηεο πνιπηξνπηθφηεηαο βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 2.5.1 θαζψο θαη Μεηζηθνπνχινπ 2001,
Υνληνιίδνπ 1999, Kalantzis & Cope 1999.
10
Πξαθηηθή γξακκαηηζκνχ: θνηλσληθή πξαθηηθή φπνπ ρξεζηκνπνηείηαη ε αλάγλσζε θαη ε γξαθή (έληπ-
πνο, ειεθηξνληθφο ιφγνο).

3. Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 31
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών – Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ηερλνινγία, ηδηαίηεξα πξνο ηηο ΣΠΔ. Έηζη απηέο εκθαλίδνληαη ζπλήζσο σο θάηη λέν
θαη εληππσζηαθφ, ε θπξηφηεξε δε ζπλεηζθνξά, αλ φρη ε απνθιεηζηηθή, πξνο ηε κειέηε
ηνπο ζεσξείηαη φηη κπνξεί λα πξνέιζεη απφ ηνλ ρψξν ησλ ζεηηθψλ επηζηεκψλ θαη ηδη-
αίηεξα ηεο πιεξνθνξηθήο.
Με δεδνκέλν φκσο ην γεγνλφο φηη νη ΣΠΔ απνηεινχλ ζηηο κέξεο καο πηα έλα
κέζν πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ (κέζν γηα δηάβαζκα, γξάςηκν θαη επηθνηλσλία), κεγάιε
κπνξεί λα είλαη θαη ε ζπλεηζθνξά πνπ πξνέξρεηαη απφ ηηο επηζηήκεο πνπ αζρνινχληαη
κε ηελ ηερλνινγηθά δηακεζνιαβεκέλε επηθνηλσλία, δειαδή ηνπο δηάθνξνπο θιάδνπο
ηεο γισζζνινγίαο, θαη απηνχο πνπ αζρνινχληαη κε ηνλ γξακκαηηζκφ. Αλάκεζα ζηελ
πξψηε, απφ ρξνλνινγηθή άπνςε, ηερλνινγηθά δηακεζνιαβεκέλε επηθνηλσλία (ηε
γξαθή) θαη ηελ χζηεξε (ηηο ΣΠΔ) κπνξνχλ λα βξεζνχλ πνιιέο αλαινγίεο. Πνιιά, επί-
ζεο, απφ ηα δεηήκαηα πνπ ζπδεηνχληαη ζηηο κέξεο καο έρνπλ ήδε ζε ζεκαληηθφ βαζκφ
ζπδεηεζεί ζην πιαίζην δχν άιισλ ηερλνινγηψλ ηεο επηθνηλσλίαο: ηεο γξαθήο θαη ηεο
ηππνγξαθίαο.
Χο αξραηφηεξν παξάδεηγκα πνπ ζίγεη ηηο επηπηψζεηο πνπ έρεη ε δηάδνζε ηεο
γξαθήο, θαη ηνπ γξακκαηηζκνχ θαηά πξνέθηαζε, αλαθέξεηαη ζπλήζσο (Eco 2003·
Gee 1996, 26-31· Murray 2000, 44-45) έλα απφζπαζκα ηνπ δηαιφγνπ κεηαμχ ΢σθξά-
ηε θαη Φαίδξνπ, ζηνλ Φαίδξν ηνπ Πιάησλα (385-368 π.Υ.). Παξ‘ φηη ζηε βηβιηνγξα-
θία ν δηάινγνο απηφο αλαθέξεηαη ζπλήζσο σο θιαζηθή πεξίπησζε ηνπ θφβνπ ή ησλ
επηθπιάμεσλ πνπ δεκηνπξγεί θάζε λέα ηερλνινγία πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ (γξαθή,
βηβιίν, ππνινγηζηήο), ππνζηεξίδσ ζηε ζπλέρεηα φηη ην απφζπαζκα απηφ εκπεξηέρεη ηα
βαζηθφηεξα επηρεηξήκαηα γηα ηηο ζέζεηο πνπ έρνπλ δηαηππσζεί σο ζήκεξα ζρεηηθά κε
ηε γξαθή θαη ηνλ γξακκαηηζκφ, θαη θαηά πξνέθηαζε ζρεηηθά κε ηνλ λέν γξακκαηηζκφ
ησλ ΣΠΔ.
΢ην απφζπαζκα απηφ ν ΢σθξάηεο αθεγείηαη ηελ ηζηνξία ηνπ Αηγχπηηνπ ζενχ
Θεπζ, ν νπνίνο κεηαμχ ησλ άιισλ πνπ αλαθάιπςε πξψηνο (ινγαξηαζκνχο, γεσκεηξία,
αζηξνλνκία θηι.) ήηαλ θαη ε γξαθή. Ο Θεπζ έθζαζε ζηνλ Θακνχο, βαζηιηά ηεο Άλσ
Αηγχπηνπ (Θήβεο), πξνθεηκέλνπ λα δείμεη ηελ ηέρλε ηνπ θαη λα ππνζηεξίμεη ηε δηά-
δνζή ηεο ζηνπο ππφινηπνπο Αηγππηίνπο. Δθεί ν Θεπζ ππνζηήξημε κε επηρεηξήκαηα ηα
ζεηηθά ηεο θάζε εθεχξεζήο ηνπ θαη φηαλ έθηαζε θαη ζηα γξάκκαηα (γξαθή), είπε:11
11
Μεηάθξαζε απφ ην Θενδσξαθφπνπινο 2000.

4. Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 32
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών – Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
(1)Τοφτο δα το μάκθμα βαςιλιά μου κα κάμει τουσ Αιγφπτιουσ πιο ςοφοφσ, και το μνθμονικό τουσ πιο
καλό, γιατί για τθ μνιμθ και για τθ ςοφία βρζκθκε το φάρμακο (274e).
Αμίδεη φκσο λα δνχκε θαη ηελ απάληεζε ηνπ Θακνχο, νπζηαζηηθά ηελ άπνςε
ηνπ Πιάησλα:
(2) Ρολφτεχνε Θευκ, άλλοσ ζχει τθ δφναμθ να γεννάει τισ τζχνεσ, κι άλλοσ πάλι να κρίνει πόςο κε να
βλάψουν και κε να ωφελιςουν εκείνουσ ποφ μζλλουν να τισ μεταχειριςκοφν. Και ςυ τϊρα, ςαν πατζ-
ρασ των γραμμάτων, από εφνοια είπεσ το αντίκετο απ’ εκείνο που αυτά μποροφν. Γιατί τα γράμματα
ςτισ ψυχζσ εκείνων που κα τα μάκουν, κα φζρουν λθςμονιά, μια και αυτοί κα παραμελιςουν τθ
μνιμθ τουσ, γιατί από εμπιςτοςφνθ ςτθ γραφι κα φζρνουν τα πράγματα ςτθ μνιμθ τουσ απ' ζξω με
ξζνα ςθμάδια, όχι από μζςα από τον εαυτό τουσ τον ίδιο. Ώςτε δεν ευρικεσ το φάρμακο για τθ μνιμθ
τθν ίδια, άλλα για το να ξαναφζρνεισ κάτι ςτθ κφμθςθ. Κι από τθ ςοφία δίνεισ ςτουσ μακθτζσ ςου μια
δόκθςθ, κι όχι τθν αλικεια· γιατί ζχοντασ πολλά ακοφςει χωρίσ να τα διδαχκοφνε κάχουν τθ γνϊμθ
πωσ ξζρουνε πολλά, ενϊ είναι ανίδεοι ςτα πιο πολλά και φορτικοί ςτθ ςυντροφιά τουσ, και κα ζχουν
γίνει αντίσ ςοφοί δοκθςίςοφοι (274e-275b).
΢ηα απνζπάζκαηα απηά παξαηίζεληαη πνιχ επηγξακκαηηθά ηα επηρεηξήκαηα
γηα δχν απφ ηηο θπξηφηεξεο απφςεηο πνπ έρνπλ δηαηππσζεί γχξσ απφ ηηο επηπηψζεηο
ηνπ γξακκαηηζκνχ. ΢ην πξψην απφζπαζκα δηαηππψλεηαη ε άπνςε φηη ε γξαθή θαη ε
επξεία θνηλσληθή δηάδνζή ηεο (γξακκαηηζκφο) απνηεινχλ θαηαιχηεο αιιαγψλ. Πξφ-
θεηηαη γηα ηελ πξψηε κνξθή ελφο απφ ηα θπξηφηεξα επηρεηξήκαηα πνπ ζπλδέεη ηε δηά-
δνζε ηνπ γξακκαηηζκνχ κε ζεηηθέο επηπηψζεηο ζηε γλψζε θαη ηε κφξθσζε, ζηελ
αλάπηπμε θαη ηελ πξφνδν, θαηά πξνέθηαζε.
Ζ αλαδήηεζε αλαινγηψλ κε ηηο απφςεηο πνπ δηαηππψλνληαη γηα ηηο ζεηηθέο ζπ-
λέπεηεο πνπ έρεη ε δηάδνζε ησλ ΣΠΔ ζηελ θνηλσλία θαη ηελ εθπαίδεπζε δελ είλαη
δχζθνιε. Ζ ξεηνξεία, πνιηηηθή θαη πνιχ ζπρλά επηζηεκνληθή, σο πξνο ηηο ζεηηθέο ζπ-
λέπεηεο ησλ ΣΠΔ ζηελ θνηλσλία θαη ηελ εθπαίδεπζε είλαη γλσζηή θαη δε δηαθέξεη σο
πξνο ηελ νπζία ηεο απφ ηελ πξψηε απηή δηαηχπσζε. Αξθεί λα αλαθέξνπκε έλα
ελδεηθηηθφ παξάδεηγκα ηεο ινγηθήο απηήο, πξνεξρφκελν απηή ηε θνξά απφ ηνλ θφζκν
ησλ ΣΠΔ: «Σν κφλν πνπ ρξεηάδεηαη πηα ν θφζκνο καο είλαη λα δψζνπκε ζε θάζε παηδί
έλα θνξεηφ ππνινγηζηή, θαηεβάδνληαο ην θφζηνο ηνπ ζηα 100 δνιάξηα κέζα ζηα επφ-
κελα πέληε ρξφληα» (Νεγθξεπφληε Νίθνιαο, Σν Βήκα 2/5/2004). Δίλαη γλσζηφ φκσο
φηη νη θνξεηνί ππνινγηζηέο πνπ δφζεθαλ ζηελ Α΄ Γπκλαζίνπ θαηά ην 2009-2010 δε
βειηίσζαλ ηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε.
Σν δεχηεξν απφζπαζκα έρεη ζεσξεζεί σο θιαζηθή πεξίπησζε πξνζπάζεηαο γηα
ακθηζβήηεζε ηεο λέαο αθφκε, παξ‘ φηη είραλ πεξάζεη ήδε θάπνηνη αηψλεο απφ ηελ

5. Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 33
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών – Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
αλαθάιπςή ηεο, ηερλνινγίαο ηεο γξαθήο. Τπνζηεξίδεηαη φηη κέζσ ηεο γξαθήο νη άλ-
ζξσπνη ζα παξακεινχλ ηε κλήκε, αθνχ «ζα θέξλνπλ ηα πξάγκαηα ζηε κλήκε ηνπο απ'
έμσ κε μέλα ζεκάδηα, φρη απφ κέζα απφ ηνλ εαπηφ ηνπο ηνλ ίδην». Παξάιιεια, ζην ίδην
απφζπαζκα (2), ν Πιάησλαο θαίλεηαη λα επηηίζεηαη ζηε γξαθή κέζσ ηεο γξαθήο θαη
λα ππνζηεξίδεη ηελ αλσηεξφηεηα ηεο απεπζείαο δηδαζθαιίαο έλαληη ηεο ππελζχκηζεο
πνπ πξνζέθεξε ε λέα ηφηε ηερλνινγία. Σν απφζπαζκα απηφ ρξεζηκνπνηείηαη θαηά θφ-
ξνλ σο ελδεηθηηθφ ηεο επηθπιαθηηθφηεηαο, ηνπ θφβνπ πνπ έρνπλ νη άλζξσπνη ζε θάζε
λέα ηερλνινγία πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ, σο ε πξψηε νπζηαζηηθά θαη ζεκαληηθφηεξε
επίζεζε ελαληίνλ ηεο πξψηεο ηερλνινγηθά δηακεζνιαβεκέλεο επηθνηλσλίαο (Eco
2003· Murray 2000).
Καη εδψ δελ είλαη δχζθνιν λα αλαδεηεζνχλ αλαινγίεο κε ηηο απφςεηο πνπ
ζπρλά δηαηππψλνληαη σο πξνο ηηο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο πνπ κπνξεί λα έρεη ε δηάδνζε
ησλ ΣΠΔ. Αο ζπκεζνχκε, ελδεηθηηθά, ηελ αλαθνίλσζε ηεο Αθαδεκίαο Αζελψλ γηα
ηνλ θίλδπλν πνπ δηαηξέρεη ην ειιεληθφ αιθάβεην απφ ηε ρξήζε ησλ Greeklish ζηνπο
ππνινγηζηέο (Koutsogiannis & Mitsikopoulou 2003).
Ζ απνζπαζκαηηθή σζηφζν απηή πξνζέγγηζε αδηθεί ηελ νπηηθή ηνπ Πιάησλα,
αιιά θαη ηνλ φιν πξνβιεκαηηζκφ πνπ αλαπηχρζεθε ζηελ αξραηφηεηα γχξσ απφ ηηο
ζπλέπεηεο πνπ κπνξεί λα έρεη ε δηάδνζε ηεο γξαθήο. Θα δνχκε ζηε ζπλέρεηα θάπνηα
επηπιένλ απνζπάζκαηα, πξνθεηκέλνπ λα απνηηκήζνπκε θαιχηεξα ηελ άπνςε πνπ
εθθξάδεηαη. Παξαθάησ πάιη ν ΢σθξάηεο:
(3) Πποιοσ λοιπόν νομίηει πωσ μζςα ςτα γραμμζνα αφινει για τουσ κατοπινοφσ καμιά τζχνθ, και
όποιοσ πάλι παραδζχεται, πωσ από τα γραμμζνα κα βγει τίποτε κακαρό και βζβαιο, κα είναι πολφ
απλοϊκόσ … αφοφ νομίηει πωσ οι γραμμζνοι λόγοι είναι κάτι πιο πολφ από το να ξανακυμίηουν τα
πράγματα που λζνε τα γραφτά ς’ εκείνον που τα ξζρει (275c).
(4) Γιατί αυτό δα το κακό, Φαίδρε, ζχει το γράψιμο και μοιάηει, μα τθν αλικεια, με τθ ηωγραφικι. Κι
αυτισ δα τα ζργα ςτζκονται μπροςτά ςου ςαν να είναι ηωντανά, αν όμωσ τα ρωτιςεισ ςιωποφνε με
πολλι ςοβαροφάνεια (275d).
(5) Το ίδιο λοιπόν κάνουν και οι γραμμζνοι λόγοι: πασ δθλαδι να πιςτζψεισ πωσ αυτοί ζχουνε νόθςθ
και μιλάνε, αν όμωσ τουσ ρωτιςεισ κάτι για κείνα ποφ λζνε, γιατί κζλεισ να το καταλάβεισ, δθλϊνουν
ζνα μονάχα πράγμα, το ίδιο πάντοτε. Και όταν μια φορά γραφτεί, κυλιζται παντοφ ο κάκε λόγοσ,
όμοια και ςε κείνουσ που τον νοιϊκουν, όπωσ και ςε κείνουσ πάλι ποφ κακόλου δεν τουσ ταιριάηει,
και δεν ξζρει ο ίδιοσ να λζγει για ποιουσ είναι και για ποιουσ δεν είναι. Και όταν τον κακομεταχειρί-
ηονται και τον κακολογοφν άδικα, πάντα ζχει ανάγκθ από τον πατζρα του για βοθκό· γιατί ο ίδιοσ δεν
μπορεί οφτε ν' αμυνκεί οφτε να βοθκιςει τον εαυτό του (275e).

6. Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 34
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών – Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Γηα ηελ θαιχηεξε αλάγλσζε ηεο ελφηεηαο ζην ζχλνιφ ηεο είλαη απαξαίηεην λα
έρνπκε ππφςε καο δχν ζεκαληηθά δεδνκέλα:
1. Οη απφςεηο απηέο ηνπ Πιάησλα κπνξνχλ λα δηαβαζηνχλ θαιχηεξα ζην
πιαίζην ηεο αληίζεζεο πνπ θαίλεηαη πσο ππήξρε ζηελ αξραηφηεηα σο πξνο ηε ζπνπ-
δαηφηεηα ή φρη ηεο γξαθήο (Dihle 1992). ΢ην απφζπαζκα θαίλεηαη λα παξαηίζεληαη
γλσζηά επηρεηξήκαηα ηεο κηαο θαη ηεο άιιεο άπνςεο, ελψ είλαη πξνθαλέο φηη ν Πιά-
ησλ αλήθε ζηελ παξάδνζε πνπ ήηαλ αληίζεηε κε ηελ ππεξεθηίκεζε ηεο γξαθήο. Απηφ
φκσο δε ζεκαίλεη φηη πνιεκνχζε ηε γξαθή κέζσ ηεο γξαθήο.
2. Γελ κπνξνχκε λα θαηαλνήζνπκε, επίζεο, ηνλ πξνβιεκαηηζκφ απηφλ εθηφο
ηεο δηαιεθηηθήο, ηεο βαζηθήο αληίιεςεο ηνπ Πιάησλα γηα ηε θηινζνθία θαη ηελ απν-
ηειεζκαηηθή δηδαζθαιία. ΢ην πιαίζην απηφ «ε δηαιεθηηθή δηαδηθαζία ηεο αιεζηλήο
θηινζνθίαο πξνθχπηεη απφ ην αμίσκά ηεο γηα ην αηειεχηεην» (Dihle 1992). Ο δξφκνο
κέλεη πάληα αλνηρηφο πξνο ην άγλσζην, ελψ ε νξηζηηθή γξαπηή δηαηχπσζε ελφο
ζπκπεξάζκαηνο αλαηξέπεη ηε δηαιεθηηθή απηή δηαδηθαζία. Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ηελ
πξαγκαηηθή δηδαζθαιία: ππάξρεη ζην πιαίζην ηνπ ελδεδεηγκέλνπ δηαιφγνπ, φπνπ ν
καζεηήο κπνξεί λα ειέγμεη ηνλ δάζθαιν θαη ν δάζθαινο λα ππνζηεξίμεη ηηο απφςεηο
ηνπ. Αληίζεηα, ην γξαπηφ θείκελν δελ κπνξεί λα απαληήζεη ζε εξσηήκαηα, κέλεη ζηα-
ζεξφ θαη «αλππεξάζπηζην» (Row 1986, 10-11).
Γηα ηνλ Πιάησλα «ε ζσθξαηηθή κέζνδνο» είλαη απηή πνπ νδεγεί ηνλ νκηιεηή
λα ζθεθηεί ζε κεγαιχηεξν βάζνο θαη θξηηηθά ηηο ηδέεο ηνπ. Ζ ζπλεηζθνξά ηνπ ζπλνκη-
ιεηή νδεγεί ζε κεγαιχηεξν βάζνο θαη πηζαλψο ζηελ επαλεμέηαζε ηεο ζέζεο, ζηελ
πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο απφ κηα άιιε νπηηθή γσλία. Γελ πξφθεηηαη επνκέλσο γηα άξ-
λεζε, αθνχ ν ίδηνο ν Πιάησλ ζε άιια θείκελά ηνπ (π.ρ. Νφκνη) επηζεκαίλεη θαη ηε
ρξεζηκφηεηα ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ (Dihle 1992). Πξφθεηηαη γηα επίζεζε πξνο απηφ πνπ
απνθιήζεθε αηψλεο αξγφηεξα ζέζε ηνπ γξακκαηηζκνχ (literacy thesis), ε νπνία, φπσο
ζα δνχκε ζην ακέζσο επφκελν θεθάιαην, αληηζηνηρεί ζην απηφλνκν κνληέιν γξακκα-
ηηζκνχ. Με φξνπο ηεο πιεξνθνξηθήο ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη ν Πιάησλ θάλεη
απφ πνιχ λσξίο ηε δηάθξηζε κεηαμχ πιεξνθνξίαο θαη γλψζεο, δίλνληαο κεγάιε βαξχ-
ηεηα ζηε δεχηεξε. Με απηή ηε ινγηθή, ν Πιάησλ εθθξάδεη απφςεηο παξάιιειεο κε
απηέο πνπ ζήκεξα επηθξίλνπλ ηελ επξέσο δηαδεδνκέλε αληίιεςε φηη ε δηάδνζε ηεο
γξαθήο θαη ν γξακκαηηζκφο ζπλδένληαη λνκνηειεηαθά κε ηελ αλάπηπμε θαη ηελ πξφ-
νδν, επηθξίλεη δειαδή ηνλ κχζν πεξί γξακκαηηζκνχ ηεο επνρήο ηνπ. Απφ ηελ άπνςε

7. Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 35
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών – Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
απηή ζπκίδεη πνιχ ηνλ ζχγρξνλν πξνβιεκαηηζκφ γχξσ απφ ην ζέκα, φπσο ζα δνχκε
ζηε ζπλέρεηα.
2.1.2 Σο αυτόνομο και το ιδεολογικό μοντζλο
΢ηνλ ρψξν ησλ αλζξσπηζηηθψλ επηζηεκψλ, θαη ηδηαίηεξα απηψλ πνπ αζρνινχληαη κε
δεηήκαηα γιψζζαο θαη γξακκαηηζκνχ, έρεη αλαπηπρζεί πινχζηνο πξνβιεκαηηζκφο
πνπ κπνξεί λα ζπκβάιεη νπζηαζηηθά ζηελ θαιχηεξε πξνζέγγηζε δεηεκάησλ πνπ ζρε-
ηίδνληαη κε ηνλ ςεθηαθφ γξακκαηηζκφ ή ηελ εηζαγσγή θαη αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηελ
εθπαίδεπζε. Σίπνηα ζρεδφλ δελ είλαη λέν απφ ηα ζεκαληηθά δεηήκαηα πνπ ζήκεξα
ζπδεηνχληαη ζε ζρέζε κε ηελ θνηλσληθή ή ηελ εθπαηδεπηηθή δηάζηαζε ησλ ΣΠΔ. Οη
απφςεηο πνπ εθθξάδνληαη αλήθνπλ ζπλήζσο ζε θάπνηα απφ ηηο αληηιήςεηο πνπ γηα
αηψλεο πξηλ απφ εκάο απαζρφιεζαλ θαη πξνβιεκάηηζαλ. Ζ γλψζε ησλ ζπδεηήζεσλ
απηψλ θαη ησλ επηρεηξεκάησλ ηνπο ζπλεηζθέξεη ζεκαληηθά, ψζηε νη επηινγέο καο λα
είλαη πην ζπλεηδεηέο, πνπ ζεκαίλεη πην μεθάζαξεο πνιηηηθά. Καη απηήλ ηελ πνιηηηθή
θαζαξφηεηα λνκίδσ πσο έρνπκε ζήκεξα αλάγθε πεξηζζφηεξν απφ θάζε άιιε θνξά,
ηδηαίηεξα ζηνλ ρψξν ηεο πιεξνθνξηθήο ζε ζρέζε κε ηελ εθπαίδεπζε.
Τπάξρνπλ δχν θαηεπζχλζεηο ζηελ πξφζθαηε έξεπλα σο πξνο ην πψο
αληηκεησπίδεηαη ε δηάδνζε ηνπ γξακκαηηζκνχ θαη ηδηαίηεξα ε θπξηφηεξε έθθαλζή
ηνπ, ε δηάδνζε ηεο γξαθήο. Ζ πξψηε αλαδεηά ηηο γεληθέο επηπηψζεηο (ςπρνινγηθέο,
πνιηηηζηηθέο, πνιηηηθέο, νηθνλνκηθέο) θαη ππνζηεξίδεη φηη ε δηάδνζε ηεο αλάγλσζεο
θαη ηεο γξαθήο, ηεο ηππνγξαθίαο ζηε ζπλέρεηα θαη ησλ ΣΠΔ πξφζθαηα απνηεινχλ
ζεκαληηθνχο παξάγνληεο αιιαγψλ. Ζ ηερλνινγία ηνπ γξακκαηηζκνχ, ελ νιίγνηο, αληη-
κεησπίδεηαη σο αλεμάξηεηε κεηαβιεηή, νη επηπηψζεηο ηεο νπνίαο κπνξνχλ λα απνκν-
λσζνχλ θαη λα κειεηεζνχλ.
Ζ πξνζέγγηζε απηή απνθαιείηαη «απηφλνκν κνληέιν γξακκαηηζκνχ», επεηδή νη ππνζηε-
ξηρηέο ηεο αθελφο ππνβηβάδνπλ ην ζέκα ηνπ πεξηερνκέλνπ ζε ηερληθήο θχζεσο ζέκαηα (π.ρ. ζηα
εγρεηξίδηα, ζηα πξνγξάκκαηα, ζηηο εμεηάζεηο πηζηνπνίεζεο θηι.) θαη αθεηέξνπ ππνηηκνχλ ην θνη-
λσληθνπνιηηηζκηθφ πιαίζην ζην νπνίν ε αλάγλσζε θαη ε γξαθή εηζάγεηαη (Street 1984· 1993·
1995, 161).
΢ηνλ αληίπνδα ηεο πξνεγνχκελεο άπνςεο είλαη απηή πνπ ππνζηεξίδεη φηη δελ
κπνξεί λα γίλεηαη ιφγνο γηα γεληθέο επηπηψζεηο ηνπ γξακκαηηζκνχ. Μία απφ ηηο πην

8. Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 36
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών – Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
γλσζηέο εθδνρέο ηεο πξνέξρεηαη απφ ηνλ ρψξν ηεο εζλνγξαθίαο ηνπ γξακκαηηζκνχ. Ζ
άπνςε απηή δελ παξαγλσξίδεη ηνλ θεθαιαηψδε ραξαθηήξα ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ ζηνλ
ζχγρξνλν θφζκν. Γε ζεσξεί φκσο απηνλφεην ην πεξηερφκελν ηνπ γξακκαηηζκνχ θαη
ακθηζβεηεί ηελ άπνςε φηη ε δηάδνζε ηεο αλάγλσζεο θαη ηεο γξαθήο αθ‘ εαπηψλ κπν-
ξνχλ λα θαηαζηνχλ νη θχξηνη παξάγνληεο κεηαζρεκαηηζκνχ ησλ θνηλσληψλ, θάλεη δε
ιφγν γηα «κχζν ηνπ γξακκαηηζκνχ» (The literacy myth) (Graff 1979). Πξφθεηηαη γηα
κχζν, γηαηί ν γξακκαηηζκφο πνπ αληηκεησπίδεηαη αθεξεκέλα, αλεμάξηεηα απφ ηζην-
ξηθά δεδνκέλα θαη θνηλσληθέο πξαθηηθέο, δελ κπνξεί λα έρεη πξνβιέςηκεο επηπηψζεηο.
Ο γξακκαηηζκφο (ζπκβαηηθφο ή ςεθηαθφο) κπνξεί λα έρεη ζπλέπεηεο κφλν εάλ ζπιιεη-
ηνπξγεί κε κηα ζεηξά απφ άιιεο θνηλσληθέο παξακέηξνπο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ πνιηηη-
θέο θαη νηθνλνκηθέο πξνυπνζέζεηο, θνηλσληθέο δνκέο θαη επηηφπηεο ηδενινγίεο.
Ζ δεχηεξε απηή πξνζέγγηζε απνθαιείηαη «ηδενινγηθφ κνληέιν γξακκαηηζκνχ» θαη ππν-
ζηεξίδεη φηη ε εηζαγσγή ηνπ γξακκαηηζκνχ δελ επεξεάδεη κφλν, αιιά θαη επεξεάδεηαη απφ ηελ
θνηλσλία ζηελ νπνία εηζάγεηαη (Street 1984, 1993).
Ζ νπηηθή απηή αληηκεησπίδεη ηηο πξαθηηθέο γξακκαηηζκνχ σο αλαπφζπαζηα
ζπλδεδεκέλεο κε πνιηηηζκηθέο δνκέο αιιά θαη δνκέο εμνπζίαο κηαο θνηλσλίαο. Γελ
ππνηηκά ηελ ηερληθή δηάζηαζε ή ηηο λνεηηθέο δηαζηάζεηο ηεο αλάγλσζεο θαη ηεο γξα-
θήο, αιιά ηηο θαηαλνεί φπσο ελζσκαηψλνληαη ζε θνηλσληθνπνιηηηζκηθέο νιφηεηεο θαη
φρη απνζπαζκαηηθά (Gee 1996· Street 1995).
2.1.3 Γραμματιςμόσ και νζοσ γραμματιςμόσ
Δίλαη πεξηηηφ λα πνχκε φηη ζήκεξα θπξίαξρε είλαη ε ινγηθή ηνπ «απηφλνκνπ κνληέ-
ινπ» ζε φ,ηη έρεη ζρέζε κε ηνλ λέν γξακκαηηζκφ θαη ηελ εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζηελ εθ-
παίδεπζε (ζε παγθφζκην ζρεδφλ επίπεδν). Οη αληηιήςεηο απηέο αληαλαθιψληαη ζηηο
καδηθέο πξνζπάζεηεο εμνπιηζκνχ ησλ ζρνιείσλ κε εξγαζηήξηα ππνινγηζηψλ, ζηνπο
πνζνηηθνχο δείθηεο ηεο Δ.Δ. πνπ απνηηκνχλ ηνλ βαζκφ πξνφδνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ
ζπζηεκάησλ κε βάζε ηελ αλαινγία καζεηψλ αλά ππνινγηζηή θαη ηνλ βαζκφ πξφζβα-
ζεο ζην δηαδίθηπν, ζηα πξνγξάκκαηα θαη ζηηο δηαθεξχμεηο ησλ θνκκάησλ πνπ ππφ-
ζρνληαη «πεξηζζφηεξνπο ππνινγηζηέο ζηα ζρνιεία γηα έλα θαιχηεξν κέιινλ» θαη φια
ηα ζρεηηθά (Κνπηζνγηάλλεο 2005).

9. Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 37
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών – Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ινγηθήο απηήο είλαη φηη ε παηδαγσγηθή αμηνπνίεζε ησλ
ΣΠΔ αληηκεησπίδεηαη σο αλεμάξηεηε απφ ην θνηλσληθφ, νηθνλνκηθφ, πνιηηηζκηθφ θαη παηδαγσ-
γηθφ πεξηθείκελν, ζην νπνίν εηζάγνληαη, κεηαβιεηή κε πξνβιεπφκελα ζεηηθά απνηειέζκαηα ζε
πνιινχο ηνκείο, π.ρ. παηδαγσγηθφ, επαγγεικαηηθήο πξννπηηθήο, θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο
πξνφδνπ θηι.
΢ην πιαίζην ηεο πξνζέγγηζεο απηήο έρνπλ αλαπηπρζεί κηα ζεηξά απφ απηνλφε-
ηεο νηθνπκεληθέο «αιήζεηεο» θαη κηα έληνλε ηερλνθεληξηθή ξεηνξεία, πνπ πηνζεηνχ-
ληαη απηνκάησο απφ θάζε εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα καδί κε ηελ πνιηηηθή εηζαγσγήο ησλ
ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε. Αλαθέξνπκε ελδεηθηηθά θάπνηεο απφ ηηο «αιήζεηεο» απηέο,
πνπ πξνβάιινληαη ηδηαίηεξα γηα ηε δηδαζθαιία ησλ γισζζψλ, θαη φρη κφλνλ: νη ζρέ-
ζεηο δαζθάινπ-καζεηή γίλνληαη πην δεκνθξαηηθέο· ν δάζθαινο εγθαηαιείπεη ηνλ πα-
ξαδνζηαθφ ηνπ ξφιν θαη κεηαηξέπεηαη ζε βνεζφ θαη ζπκπαξαζηάηε ησλ καζεηψλ·
πινπνηείηαη πην εχθνια ε νκαδνθεληξηθή δηδαζθαιία· νη ΣΠΔ βνεζνχλ ζηνλ πεηξακα-
ηηζκφ θαηά ην γξάςηκν· ε επηθνηλσληαθή ηερλνινγία ξίρλεη ηα ηείρε πνπ ρψξηδαλ ηα
ζρνιεία απφ ηνλ έμσ θφζκν, επηηξέπνληαο ηε δεκηνπξγία απζεληηθψλ πεξηζηάζεσλ
επηθνηλσλίαο, δπλαηφηεηα ηδηαίηεξα ζεκαληηθή ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία (Υαξαια-
κφπνπινο & Υαηδεζαββίδεο 1997).
Σα βήκαηα πνπ είλαη απαξαίηεην λα αθνινπζεζνχλ γηα ηελ πινπνίεζε ηεο ιν-
γηθήο απηήο θαίλνληαη ζαθή θαη ζπγθεθξηκέλα: αγνξά-εγθαηάζηαζε ζχγρξνλνπ εμν-
πιηζκνχ, αλάπηπμε «πνιπκεζηθνχ θαη δηθηπαθνχ ινγηζκηθνχ», εθπαίδεπζε ησλ εθπαη-
δεπηηθψλ ζηε ρξήζε ηνπ ινγηζκηθνχ απηνχ θαη αλάπηπμε θαηάιιεισλ ζελαξίσλ δη-
δαζθαιίαο, γηα λα ρξεζηκνπνηεζνχλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο σο «παξαδείγκαηα ελ-
δεδεηγκέλεο δηδαθηηθήο πξαθηηθήο». ΋κσο ζεκαληηθνί θαη θαζνξηζηηθνί ζηελ επηηπρία
θάζε ηέηνηνπ εγρεηξήκαηνο είλαη θαη άιινη παξάγνληεο, φπσο: ε δνκή θαη ιεηηνπξγία
ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, ε θηινζνθία ησλ πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ, ν ηξφπνο
θαη ν βαζκφο δηάρπζεο ηεο θηινζνθίαο απηήο ζηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα, ην δηνηθεηηθφ
πιαίζην ηεο εθπαίδεπζήο καο θηι.
΋πσο ζηελ πεξίπησζε ηνπ γξακκαηηζκνχ, έηζη θαη ζηελ πεξίπησζε ηεο αμην-
πνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ηνπ γξακκαηηζκνχ, έρνπκε αλάγθε απφ ηε δηακφξ-
θσζε ελφο ηδενινγηθνχ κνληέινπ. Απηφ ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε ζεκαίλεη πσο δελ
κπνξνχκε λα κειεηάκε ηηο επηπηψζεηο απφ ηε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο αλεμάξηεηα απφ
ην πεξηερφκελφ ηεο, αιιά θαη «απφ έλαλ επξχ αξηζκφ άιισλ θνηλσληθψλ παξακέηξσλ,

10. Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 38
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών – Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ πνιηηηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ πξνυπνζέζεσλ, ηεο δνκήο ηνπ
εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, ηηο ηνπηθέο ηδενινγίεο» (Gee 1996, 58) θαη ηελ πνηθηιία
ησλ ηζρπνπζψλ παηδαγσγηθψλ πξαθηηθψλ.
2.2 Θ ςχζςθ των ΣΠΕ με τθ διδαςκαλία των ανκρωπιςτικϊν μακθμάτων
Ζ δηεζλήο θαη ε ειιεληθή εκπεηξία δείρλεη φηη, δπζηπρψο, αληί νη ΣΠΔ λα γίλνπλ ε
αθεηεξία θαη ε αθνξκή γηα εηζαγσγή αιιαγψλ ζηελ εθπαίδεπζε, έγηλε αθξηβψο ην
αληίζεην: ε εηζαγσγή ηνπο έγηλε πξφρεηξα, βηαζηηθά θαη ρσξίο ζνβαξφ πνιηηηθφ ζρε-
δηαζκφ, κε απνηέιεζκα λα αθνκνησζνχλ ζε πνιχ ζεκαληηθφ βαζκφ απφ ην ηζρχνλ
πιαίζην. Έηζη, ελψ δηαηεξήζεθε ην ηζρχνλ «ηη», «πψο» θαη «πφηε» ηεο δηδαζθαιίαο,
εηζήρζεζαλ νη ΣΠΔ πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί απηφ θαιχηεξα. Υξεζηκνπνηήζεθε,
δειαδή, ζε κεγάιε έθηαζε ε Νέα Σερλνινγία ζηελ ππεξεζία ηνπ παιηνχ ζρνιείνπ.
΢ην πιαίζην ηεο ινγηθήο απηήο έρεη αλαπηπρζεί, φπσο ήδε αλαθέξζεθε, κηα εξγαιεη-
αθή πξνζέγγηζε ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε, κε θχξηεο εθθάλζεηο ηε ζπξξίθλσζε ηνπ
ζέκαηνο «δηδαζθαιία ησλ (θηινινγηθψλ) καζεκάησλ θαη ΣΠΔ» ζηελ πνιηηηθή
αλάπηπμεο θαη δηάδνζεο εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ ζηα ζρνιεία, ζηελ ηαρχξξπζκε
επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη, βέβαηα, ζηελ χπαξμε ηνπ θαηάιιεινπ εμνπιη-
ζκνχ (βι. θαη θεθ. 2.1 ηεο παξνχζαο ελφηεηαο).
΢ηα ηζρχνληα Π.΢. θαη ζρνιηθά εγρεηξίδηα ελππάξρεη, άιινηε ζε κηθξφηεξε θαη
άιινηε ζε κεγαιχηεξε έθηαζε, ε ινγηθή αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζην πιαίζην ηεο πξν-
ζπάζεηαο γηα αλακφξθσζε ηνπ ειιεληθνχ ζρνιείνπ θαη θαηά πξνέθηαζε γηα ηε βειηί-
σζε ηεο δηδαζθαιίαο ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ, κηα ινγηθή πνπ ππεξβαίλεη ηελ
εξγαιεηαθή αληηκεηψπηζε πνπ ζα ζήκαηλε απιή αμηνπνίεζε θάπνησλ ινγηζκηθψλ ζηε
δηδαζθαιία. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηεινχλ νη δηαζεκαηηθέο εξγαζίεο, φπσο
ζπλαληψληαη ζηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα ηνπ Γπκλαζίνπ γηα ην κάζεκα ηεο γιψζζαο. Ζ
παξαθάησ εξγαζία είλαη απφ ην βηβιίν ηεο Α‘ Γπκλαζίνπ (2006, ζει.

11. Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 39
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών – Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
122):
Εικόνα 1
Σέηνηνπ είδνπο παξαδείγκαηα αθνξνχλ ηε ιεηηνπξγηθή ελζσκάησζε ησλ ΣΠΔ
ζην γισζζηθφ κάζεκα κε ηε δεκηνπξγηθή ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ θαη ησλ πξνγξακκά-
ησλ επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ. Ξεθεχγνπλ εκθαλψο απφ ηελ εξγαιεηαθή αληίιεςε θαη
έρνπλ σο απψηεξν ζθνπφ ηε ιεηηνπξγηθή θαηάθηεζε ηνπ λένπ γξακκαηηζκνχ (New
literacy).
΢ην ίδην πιαίζην πξνηείλνπκε θαη ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζε φιν ην εχξνο
ησλ ζρνιηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη θπζηθά ζηελ θαζεκεξηλή δηδαθηηθή πξαθηηθή,
πξνθεηκέλνπ λα θαηαθηεζεί ιεηηνπξγηθά ν λένο γξακκαηηζκφο. Αλ νη εθπαηδεπηηθνί
δελ αληηιεθζνχλ ηε ζεκαζία ηεο θαζεκεξηλήο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζε φιν ζρεδφλ
ην εχξνο ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο (ζχληαμε θαη βειηίσζε θεηκέλσλ, αλαδήηεζε
θαη αμηνιφγεζε πιεξνθνξηψλ, επηθνηλσλία-ζπλεξγαζία κε άιινπο γηα ηε κάζεζε,
αμηνπνίεζε γηα ην ζρνιηθφ κάζεκα θηι.), ε αμηνπνίεζε ησλ ππνινγηζηψλ ζηα ζρνιεία
ζα είλαη επθαηξηαθή θαη κε ειάρηζηα απνηειέζκαηα.

12. Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 40
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών – Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Γηα λα γίλεη απηφ απαηηνχληαη λέεο πξνζεγγίζεηο ζηα δεηήκαηα ηεο δηδαθηηθήο
ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ. Παξ‘ φηη γίλεηαη πνιιή ζπδήηεζε ηειεπηαία γηα δηαζε-
καηηθέο πξνζεγγίζεηο, δηεπηζηεκνληθνχ ραξαθηήξα δξαζηεξηφηεηεο, φπσο απηή πνπ
παξαηέζεθε παξαπάλσ, δελ ππάξρεη θάπνην ζεσξεηηθφ θείκελν πνπ λα πξνζεγγίδεη ην
δήηεκα απηφ απφ ηελ νπηηθή ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ θαη ηδηαίηεξα ηεο γιψζζαο,
ηνπιάρηζηνλ ζηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία. Σν επφκελν θεθάιαην επηρεηξεί λα θαιχςεη
ην θελφ απηφ, ηνπνζεηψληαο ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζε έλα επξχηεξν απφ ην κά-
ζεκα πιαίζην θαη παξέρνληαο έλα ζεσξεηηθφ ππφβαζξν γηα θάζε δηαζεκαηηθνχ ραξα-
θηήξα πξσηνβνπιία.
2.3 ΢χολικόσ γραμματιςμόσ και φιλολογικζσ πρακτικζσ: Θεωρθτικό πλαίςιο
για τθν αξιοποίθςθ των ΣΠΕ ςτθ ηϊνθ των φιλολογικϊν μακθμάτων
2.3.1 Σα δεδομζνα
Κάζε απφπεηξα πνπ απνβιέπεη ζηελ αλαλέσζε ηεο δηδαθηηθήο πξαθηηθήο, φπσο
ζπκβαίλεη κε ηελ πεξίπησζε ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία, είλαη
απαξαίηεην λα αληηκεησπίζεη ζπλεηδεηά ην δήηεκα ηεο πιεζψξαο ησλ δηδαθηηθψλ
αληηθεηκέλσλ πνπ θαινχληαη νη θηιφινγνη λα δηδάμνπλ. Σν γεγνλφο ηεο δηδαζθαιίαο
πνιιψλ δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ απφ έλαλ εθπαηδεπηηθφ ζεσξήζεθε ζπρλά ζην
παξειζφλ σο κεηνλέθηεκα, φηαλ ην βάξνο δηλφηαλ ζηελ απνθιεηζηηθή κεηάδνζε
γλψζεσλ γηα θάζε δηδαθηηθφ αληηθείκελν. ΢ηηο κέξεο καο, πνπ ελδηαθέξεη παξάιιεια
κε ηηο γλψζεηο θαη ε θαιιηέξγεηα δεμηνηήησλ, απηφ κπνξεί λα ζεσξεζεί σο
πιενλέθηεκα, αλ αμηνπνηεζεί θαηάιιεια. Αο δνχκε ζηε ζπλέρεηα πψο κπνξεί λα γίλεη
απηφ.
Σα αληηθείκελα πνπ δηδάζθνπλ νη θηιφινγνη ζηελ ειιεληθή Β/ζκηα εθπαίδεπζε
ζα κπνξνχζαλ λα νκαδνπνηεζνχλ ζε ηξεηο θαηεγνξίεο:
 Γισζζηθά καζήκαηα ή καζήκαηα γξακκαηηζκνχ (λέα ειιεληθή γιψζζα θαη
ινγνηερλία). ΢ε πνιιέο ρψξεο απνηειεί εληαίν κάζεκα θαη ζπληζηά ηνλ ππξήλα απηνχ
πνπ ζηνλ αγγινζαμνληθφ θφζκν απνθαιείηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα literacy education
θαη English education. ΢ηελ Διιάδα ε λ.ε. γιψζζα θαη ε ινγνηερλία απνηεινχλ
δηαθνξεηηθά καζήκαηα θαη πξνζεγγίδνληαη ζπλήζσο μερσξηζηά θαη απφ
επηζηεκνληθή-δηδαθηηθή άπνςε. Οη ψξεο δηδαζθαιίαο θπκαίλνληαη αλάκεζα ζε 4-5
εβδνκαδηαία, ζπλνιηθά. Σα πεξηζψξηα αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηα καζήκαηα απηά
είλαη πάξα πνιιά ζην Γπκλάζην, πξσηίζησο, αιιά θαη ζην Λχθεην. ΢ηε δηεζλή

13. Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 41
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών – Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
βηβιηνγξαθία, άιισζηε, έρεη αλαπηπρζεί πινχζηνο πξνβιεκαηηζκφο σο πξνο ηελ
αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηα καζήκαηα απηά.
 Αξραίεο γιψζζεο (αξραία ειιεληθά θαη ιαηηληθά). Σα αξραία ειιεληθά θαηέρνπλ
θπξίαξρε ζέζε ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ ηεο Β/ζκηαο εθπαίδεπζεο, ε δε ζέζε ηνπο
εληζρχζεθε θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα. Σα ιαηηληθά δηδάζθνληαη κφλν ζηηο δχν
ηειεπηαίεο ηάμεηο ηνπ Λπθείνπ θαη κφλν ζηε ζεσξεηηθή θαηεχζπλζε, ζπλδένληαη δε
απνθιεηζηηθά κε ηηο εηζαγσγηθέο εμεηάζεηο ζηα ΑΔΗ θαη επνκέλσο ηα πεξηζψξηα
δεκηνπξγηθήο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ είλαη ζρεδφλ αλχπαξθηα. Αληίζεηα, ηα πεξηζψξηα
αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ είλαη
αξθεηά.
 Ηζηνξία. Απνηειεί επίζεο κάζεκα κε ζεκαληηθή ζέζε ην ζρνιηθφ πξφγξακκα
ζπνπδψλ θαη γηα ην νπνίν ε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ είλαη εχθνια πξαγκαηνπνηήζηκε.
΢πρλή είλαη θαη ε δηδαζθαιία θαη άιισλ καζεκάησλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ΠΔ02,
φπσο είλαη ε «Κνηλσληθή θαη πνιηηηθή αγσγή». Καη ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη
δπλαηφηεηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ είλαη πνιιέο, θπξίσο ζε ζπλδπαζκφ κε άιια
δηδαθηηθά αληηθείκελα (π.ρ. γιψζζα ή ηζηνξία).
Σέινο, νη θηιφινγνη εκπιέθνληαη ζηηο πεξηζζφηεξεο απφ ηηο άηππεο θαη εκηηππηθέο κνξθέο
ζρνιηθψλ πξαθηηθψλ γξακκαηηζκνχ (βι. θεθ. 2.3.2 ακέζσο κεηά), φπσο ε νξγάλσζε
ζρνιηθψλ γηνξηψλ, εθπαηδεπηηθψλ εθδξνκψλ θηι.
Σν εξψηεκα πνπ είλαη απαξαίηεην λα απαληεζεί είλαη ζε πνηεο δξαζηεξηφηεηεο
θαη ζε πνηα απφ ηα αλσηέξσ καζήκαηα ζα αμηνπνηεζνχλ νη ΣΠΔ ζην ειιεληθφ
ζρνιείν θαη επνκέλσο πνχ ζα δνζεί ε δένπζα πξνηεξαηφηεηα. ΢ην εξψηεκα απηφ
κπνξνχλ λα δνζνχλ δχν απαληήζεηο:
Απάντθςθ πρϊτθ: ςε όλα ι ςτα κυριότερα μακιματα.
Πξφθεηηαη γηα νπηηθή πνπ ζεσξείηαη ζρεδφλ απηνλφεηε θαη απαηηεί: έκθαζε ζηε
δηδαθηηθή ηνπ θάζε δηδαθηηθνχ αληηθεηκέλνπ, επηινγή ινγηζκηθνχ πνπ πξνζθέξεηαη
γηα θάηη ηέηνην θαη αλάπηπμε δηδαθηηθψλ ζελαξίσλ πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε.
 Γηα παξάδεηγκα, ν εθπαηδεπηηθφο επηιέγεη λα ρξεζηκνπνηήζεη ζην κάζεκα ηεο αξραίαο
ειιεληθήο έλα θιεηζηφ ινγηζκηθφ κε αζθήζεηο ζπκπιήξσζεο θελψλ. Σα παηδηά εμαζθνχληαη
ζε απηφ ην ινγηζκηθφ κία ψξα ηελ εβδνκάδα, φηαλ είλαη ειεχζεξν ην εξγαζηήξην
πιεξνθνξηθήο ή φηαλ ππάξρεη ν δηαδξαζηηθφο πίλαθαο (βι. παξαδείγκαηα ζηελ Δλφηεηα ΗΗΗ
θεθ. 5). Καηά ηελ εμάζθεζε, δελ ππάξρεη αλαηξνθνδφηεζε απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ, νη καζεηέο

14. Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 42
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών – Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
εξγάδνληαη αηνκηθά θαη ε ρξήζε ηνπ έρεη σο ζθνπφ ηελ εχθνιε αμηνιφγεζε ησλ καζεηψλ απφ
ην κεράλεκα.
Ζ ιχζε απηή είλαη πξνβιεκαηηθή γηα πνιινχο ιφγνπο· αλαθέξνληαη νη
θπξηφηεξνη:
 Σα ζπλήζε ινγηζκηθά πνπ πξνζθέξνληαη γηα κηα ηέηνηνπ είδνπο πξνζέγγηζε
είλαη εμαηξεηηθά ζηαηηθά, κε απνηέιεζκα λα εληζρχνπλ κηα παξαδνζηαθνχ
ηχπνπ δηδαθηηθή πξαθηηθή, ηελ νπνία ε εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε
ππνηίζεηαη φηη ζέιεη λα ππνζθάςεη.
 Ο ζρνιηθφο ρψξνο θαη ρξφλνο επηηξέπεη ηελ επθαηξηαθή θαη κφλν αμηνπνίεζε
ησλ ΣΠΔ ζην πιαίζην ηεο ινγηθήο απηήο. Σα εξσηήκαηα πνπ κπνξνχλ λα
ηεζνχλ είλαη απιά αιιά θαίξηα γηα ηελ ηχρε ηεο εηζαγσγήο ησλ ΣΠΔ ζην
ζρνιείν, κε βάζε ηε ινγηθή απηή: Πφζεο ψξεο ζα βξεζεί δηαζέζηκν
εξγαζηήξην ζηε δηάξθεηα ηεο ρξνληάο γηα ην θάζε κάζεκα; Πφζνο πξαγκαηηθφο
ρξφλνο απνκέλεη απφ κηα κεηαθίλεζε ζην εξγαζηήξην ησλ ππνινγηζηψλ; Ζ σο
ηψξα εκπεηξία ζηε ρψξα καο δείρλεη φηη ε έιιεηςε δηαζέζηκνπ εξγαζηεξίνπ
απνηειεί έλαλ απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο παξάγνληεο πνπ ιεηηνπξγεί
αλαζηαιηηθά ζηελ επξεία ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε. Ο
ρξφλνο επίζεο ησλ 45 ιεπηψλ ηεο θάζε δηδαθηηθήο ψξαο ζπαηαιάηαη ζηε
δηαδηθαζία (άθημε θαη αλαρψξεζε ζην εξγαζηήξην, εθθίλεζε ησλ
ππνινγηζηψλ θαη θιείζηκν) θαη απνκέλεη ειάρηζηνο ρξφλνο γηα ηελ νπζία.
Αιιά θαη ζηελ πεξίπησζε αθφκε πνπ ππάξρνπλ θνξεηνί ππνινγηζηέο, ε
ηερληθή δηαδηθαζία (ηξνθνδνζία, απξφζθνπηε ιεηηνπξγία, θαιή ιεηηνπξγία
ηνπ ινγηζκηθνχ θηι.) δεκηνπξγεί ζπρλά ζεκαληηθά πξνβιήκαηα
(Κνπηζνγηάλλεο 1998).
 Ζ νπηηθή απηή δελ πξνζεγγίδεη απφ δεκηνπξγηθή αιιά απφ ζηαηηθή νπηηθή ηε
δηδαζθαιία, απφ ηε ζηηγκή πνπ αμηνπνηεί ηηο ΣΠΔ γηα λα απνκνλψζεη
πεξαηηέξσ ηα δηδαθηηθά αληηθείκελα. Αληίζεηα, ζήκεξα έρνπκε αλάγθε απφ
κηα δεκηνπξγηθή πξνζέγγηζε ηνπ ζρνιηθνχ ρξφλνπ, ρψξνπ θαη ησλ
πεξηερνκέλσλ ηεο δηδαζθαιίαο, απφ ηε ζηηγκή πνπ κία απφ ηηο βαζηθέο
ζχγρξνλεο επηδηψμεηο είλαη ε θαιιηέξγεηα ηεο πξσηνβνπιίαο ησλ καζεηψλ.

15. Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 43
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών – Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Απάντθςθ δεφτερθ: ςυνολικότερθ προςζγγιςθ των διδακτικϊν πρακτικϊν
ςτισ οποίεσ εμπλζκονται οι φιλόλογοι και δθμιουργικι ανάγνωςι τουσ.
΢ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε επηρεηξείηαη κηα ζπλνιηθή πξνζέγγηζε ησλ
δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ ζηηο νπνίεο παίξλνπλ κέξνο νη δηδάζθνληεο ηα θηινινγηθά
καζήκαηα. Κξίλεηαη επνκέλσο απαξαίηεηε κηα ζπλνιηθή αλάγλσζε ησλ
εθπαηδεπηηθψλ πξαθηηθψλ ζηηο νπνίεο νη εθπαηδεπηηθνί-θηιφινγνη εκπιέθνληαη θαη
ησλ πεξηζσξίσλ πνπ δεκηνπξγνχλ γηα δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ. Θα
επηρεηξήζνπκε θάηη ηέηνην ζηε ζπλέρεηα.
2.3.2 ΢χολικζσ πρακτικζσ γραμματιςμοφ και αξιοποίθςθ των ΣΠΕ
Κξίλνληαο φηη είλαη απαξαίηεηε κηα επξχηεξε αλάγλσζε ηνπ ζρνιηθνχ ρξφλνπ,
ρψξνπ, αιιά θαη ησλ πεξηερνκέλσλ ηεο δηδαζθαιίαο –πνπ ζα επηηξέςεη ηε
δεκηνπξγηθφηεξε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία– ζεσξνχκε ην ζρνιείν σο
έλαλ ρψξν επαλαιακβαλφκελσλ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ, ζηηο
νπνίεο ζεκαληηθφο είλαη ν ξφινο ηεο γιψζζαο (γξαπηήο, πξνθνξηθήο, πνιπηξνπηθήο).
Ζ ζεψξεζε απηή επηηξέπεη ηελ επθνιφηεξε ζχγθξηζε ηνπ παξερφκελνπ ζρνιηθνχ
γξακκαηηζκνχ ηφζν κε ηνλ πξσηνγελή γξακκαηηζκφ ησλ παηδηψλ φζν θαη κε ηνπο
απαηηνχκελνπο θνηλσληθνχο πνιπγξακκαηηζκνχο ησλ εκεξψλ καο. Δδψ ζα ζπδεηεζεί
ηδηαίηεξα ε δεχηεξε πεξίπησζε θαη ζα ζπλδεζεί κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ.
Ζ νιηζηηθή απηή αληηκεηψπηζε επηηξέπεη, επίζεο, θαη ηελ απνθπζηθνπνίεζε
ησλ ηζρπφλησλ, ηελ έμνδν δειαδή απφ ηνλ θαχιν θχθιν ηνπ απηνλφεηνπ θαη ησλ
εκβαισκαηηθψλ πξνζεγγίζεσλ πνπ ζπλήζσο επηρεηξνχληαη. Γίλεη ηε δπλαηφηεηα,
ηέινο, ν φπνηνο ζρεδηαζκφο λα κελ μεθηλήζεη απφ ηα επηκέξνπο αιιά απφ ην ζρνιείν
σο φιν, αλαδεηψληαο ηηο δπλαηφηεηεο πνπ παξέρεη ε ηζρχνπζα θαηάζηαζε θαη
πξαθηηθή.
Γηα ηελ θαιχηεξε πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο, ζα κπνξνχζακε λα εμεηδηθεχζνπκε
ηνλ παξερφκελν ζρνιηθφ γξακκαηηζκφ ζε ηξεηο επηκέξνπο θαηεγνξίεο κε κεηαβιεηή
ηνλ βαζκφ «ηαμηλφκεζεο»12
ησλ ζρνιηθψλ πξαθηηθψλ: ηππηθφο, εκηηππηθφο θαη άηππνο
ζρνιηθφο γξακκαηηζκφο.
12
Ο φξνο ρξεζηκνπνηείηαη κε ηε ινγηθή πνπ ηνλ ρξεζηκνπνηεί ν Bernstein (1989). H ηαμηλφκεζε
«αλαθέξεηαη ζηνλ βαζκφ δηαθχιαμεο ησλ ζπλφξσλ κεηαμχ πεξηερνκέλσλ» (67-68). Έρνπκε «ηζρπξή

16. Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 44
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών – Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
1) Σππηθόο ζρνιηθόο γξακκαηηζκόο
΢ηελ πξψηε θαηεγνξία, ζα ηνλ απνθαιέζνπκε εδψ ηππηθφ ζρνιηθφ γξακκαηηζκφ,
αλήθνπλ νη ζρνιηθέο πξαθηηθέο πνπ δηαθξίλνληαη γηα ηελ «ηζρπξή ηνπο ηαμηλφκεζε».
΢ηελ πεξίπησζε απηή ππάξρεη ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα ζπνπδψλ, βηβιία, νδεγίεο,
βηβιία χιεο θαη φια φζα ζπλεπάγεηαη ε δηδαζθαιία ελφο καζήκαηνο ζηελ ειιεληθή
δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. ΢ηελ θαηεγνξία απηή αλήθνπλ φια ηα καζήκαηα ηνπ
ζρνιηθνχ πξνγξάκκαηνο, επνκέλσο θαη νη θαηεγνξίεο καζεκάησλ πνπ δηδάζθνπλ νη
θηιφινγνη θαη αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ.
Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ ηππηθνχ ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ, ην νπνίν παίδεη
ζεκαληηθφ ξφιν ζην πψο ζα αμηνπνηεζνχλ νη ΣΠΔ, είλαη ε βηβιηνθεληξηθή εζηίαζε. ΢ε
φια ηα δηδαζθφκελα θηινινγηθά καζήκαηα, αθφκε θαη απηφ ηεο ινγνηερλίαο, ν
βαζηθφο άμνλαο ηεο δηδαθηηθήο πξαθηηθήο είλαη ην βηβιίν θαη ε δηδαθηέα χιε. Κάζε
απφπεηξα αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ πξνζθξνχεη ζηε ινγηθή απηή.
Οη «ιχζεηο» πνπ ζα κπνξνχζαλ λα δνζνχλ, ζηα πιαίζηα ηνπ ηππηθνχ ζρνιηθνχ
γξακκαηηζκνχ, είλαη νη εμήο:
 πξνζθφιιεζε ζηε δηδαζθαιία ηεο χιεο,
 εξγαζία ζηελ ηάμε κε βάζε ζηξαηεγηθέο,
 αμηνπνίεζε φινπ ηνπ εχξνπο ηεο θηινινγηθήο δψλεο.
α) Ρροςκόλλθςθ ςτθ διδαςκαλία τθσ φλθσ
Ζ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία θάπνηνπ κέξνπο ηεο χιεο,
πξνθεηκέλνπ απηή λα γίλεη θαιχηεξα θαηαλνεηή, θαη κε βαζηθφ άμνλα ην δηδαθηηθφ
εγρεηξίδην. Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ ηα ινγηζκηθά πνπ
θπθινθνξνχλ ζηε ρψξα καο (π.ρ. Λνγνκάζεηα γηα ηε δηδαζθαιία θάπνηαο
ζπγθεθξηκέλεο χιεο ζηε γξακκαηηθή, Ζξφδνηνο γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ Ζξνδφηνπ
θηι.), ηα πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ γηα ηε δηδαζθαιία θαη επεμεξγαζία ηνπ
γξαπηνχ ιφγνπ θηι.
Σα πξνβιήκαηα ζηελ πεξίπησζε απηή είλαη πξνθαλή: δχζθνιε ε χπαξμε
ινγηζκηθνχ πνπ ζα θαιχπηεη επαθξηβψο ηε δηδαθηέα χιε, ππεξβνιηθή απψιεηα ρξφλνπ
ηαμηλφκεζε», φηαλ ηα ζχλνξα κεηαμχ δηαθφξσλ πεξηερνκέλσλ (π.ρ. δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ) δηαγξά-
θνληαη κε ζαθήλεηα θαη «αζζελή», φηαλ ζπκβαίλεη ην αληίζεην.

17. Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 45
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών – Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ζηε δηαδηθαζία κε ειάρηζην επί ηεο νπζίαο φθεινο, δχζθνινο ν ρξνληζκφο αλάκεζα
ζηελ χιε πνπ πξέπεη λα δηδαρζεί, ηελ εχξεζε αληίζηνηρνπ ινγηζκηθνχ θαη ηε δηάζεζε
ηνπ εξγαζηεξίνπ ηε ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή ζηηγκή. Σν κεγαιχηεξν πξφβιεκα φκσο
είλαη φηη δελ επηρεηξείηαη κηα αλαηξνπή ή βειηίσζε ηεο ηζρχνπζαο θαηάζηαζεο, ηε
ζηηγκή πνπ νη ΣΠΔ ππνηάζζνληαη απνιχησο ζηε ινγηθή ηνπ βηβιίνπ θαη ν
εθπαηδεπηηθφο παξακέλεη απιφο δηεθπεξαησηήο ηεο δηδαθηηθήο πξαθηηθήο. Ζ εκπεηξία
θαη ε έξεπλα ζηε ρψξα καο έρεη δείμεη φηη κηα ζηελή πξνζέγγηζε κε βάζε ηα ηζρχνληα
είλαη ζλεζηγελήο θαη αλαπνηειεζκαηηθή.
β) Εργαςία ςτθν τάξθ με βάςθ ςτρατθγικζσ
Έλα κέξνο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ρξφλνπ κπνξεί λα δηαηεζεί φλησο θαη πξνο ηελ
θαηεχζπλζε ηεο θάιπςεο ηεο δηδαθηέαο χιεο, απηφ φκσο είλαη απαξαίηεην λα γίλεη
θαηά ηξφπν δεκηνπξγηθφ θαη φρη γξακκηθφ. ΢ηελ πεξίπησζε απηή ν εθπαηδεπηηθφο
θηλείηαη βάζεη ζηξαηεγηθήο θαη ε ηερλνινγία απνηειεί κέξνο ηεο ηαθηηθήο ηνπ γηα ηελ
θαιχηεξε επίηεπμε ηεο ζηξαηεγηθήο απηήο: έρνληαο θαηά λνπ ηνπο ζπλνιηθνχο
ζηφρνπο, κπνξεί λα θξίλεη πνηα ηερλνινγία ζα αμηνπνηήζεη θαη γηα πνην/πνηνπο
ζηφρνπο, λα νξγαλψζεη ηνλ ρξφλν ηνπ θαιχηεξα (π.ρ. ζπλερφκελα δίσξα, πξνθεηκέλνπ
λα έρεη ρξνληθή άλεζε ζην εξγαζηήξην), λα εθηηκήζεη γηα πνην κέξνο ησλ ζηφρσλ ηνπ
ζα αμηνπνηήζεη ην εξγαζηήξην γηα φιε ηελ ηάμε ή ζα αλαζέζεη θάπνηεο εξγαζίεο ζε
νκάδεο ή παηδηά, ηα νπνία ζα αμηνπνηήζνπλ ηηο ζρνιηθέο ππνδνκέο (π.ρ. βηβιηνζήθε,
εξγαζηήξην) γηα ηελ νινθιήξσζή ηνπο θηι., λα εθηηκήζεη, επίζεο, ηη είδνπο ινγηζκηθά
ή παξαδείγκαηα ζα αμηνπνηήζεη ν ίδηνο γηα ηελ θαιχηεξε δηδαζθαιία ελψπηνλ φιεο
ηεο ηάμεο (αμηνπνηψληαο ελδερνκέλσο βηληενπξνηδέθηνξα ή δηαδξαζηηθφ πίλαθα).
Σα ηζρχνληα Π.΢. θαη ζρνιηθά εγρεηξίδηα πξνζθέξνληαη γηα κηα ηέηνηνπ είδνπο
πξνζέγγηζε. Αο πάξνπκε γηα παξάδεηγκα ηα βηβιία πνπ αθνξνχλ ηε δηδαζθαιία ηεο
ειιεληθήο γιψζζαο ζην Γπκλάζην. Οη δηαζεκαηηθέο εξγαζίεο ζην ηέινο ηνπ θάζε
θεθαιαίνπ πξνζθέξνληαη ζαπκάζηα σο αθεηεξία πνπ ζα ελζσκαηψζνπλ φιε ηελ χιε
ηνπ θεθαιαίνπ, ελψ επηηξέπνπλ θαη ηελ επξεία ρξήζε ησλ ΣΠΔ. Ζ δηδαζθαιία ησλ
δνκψλ ηεο γιψζζαο κπνξεί λα γίλεη επίζεο ζπγθεληξσηηθά κε ηελ αμηνπνίεζε ηεο
θαηάιιειεο ηερλνινγίαο. Σν παξαθάησ παξάδεηγκα πξνέξρεηαη απφ ην βηβιίν ηεο Γ‘
Γπκλαζίνπ (2006, ζει. 61):

18. Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 46
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών – Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Εικόνα 2
 Έλαο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί μεθηλψληαο ην κάζεκά ηνπ κέζα απφ απηή ηε δηαζεκαηηθή
εξγαζία λα ελζσκαηψζεη φιε ηελ χιε ηνπ θεθαιαίνπ, πνπ έρεη σο ζπλνιηθφηεξν ζέκα ηηο
πξνθαηαιήςεηο θαη ηα ζηεξεφηππα. ΢ηε ζπγθεθξηκέλε εξγαζία, ηδηαίηεξα, ε ελζσκάησζε ησλ
λέσλ ηερλνινγηψλ είλαη απαξαίηεηε θαη κε ηξφπν πνπ μεθεχγεη απφ ηε ζπλήζε εξγαιεηαθή
ινγηθή. Οη καζεηέο ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ιεηηνπξγηθά ην δηαδίθηπν γηα ηελ
αλεχξεζε πιεξνθνξηψλ αιιά θαη σο ρψξν ηειηθήο δεκνζίεπζεο ησλ ζπκπεξαζκάησλ (ΣΠΔ
σο πεξηβάιινλ εξγαζίαο).
΢ηξαηεγηθέο ζαλ απηή δελ είλαη πξνζαλαηνιηζκέλεο κφλν ζηελ αμηνπνίεζε
ζπγθεθξηκέλσλ ινγηζκηθψλ ή ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ, αιιά εξγαιείσλ
γεληθφηεξεο ρξήζεο, φπσο είλαη ν επεμεξγαζηήο ηνπ θεηκέλνπ θαη ην δηαδίθηπν.
Γλσξίδνπκε ήδε απφ έξεπλεο ζηε ρψξα καο (Κνπηζνγηάλλεο ππφ δεκνζίεπζε) φηη
φινη νη καζεηέο καο είλαη εμνηθεησκέλνη κε ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ, αλεμάξηεηα απφ ην αλ
έρνπλ ή φρη ππνινγηζηή ζην ζπίηη. Θα βνεζνχζε πνιχ, αλ νη θηιφινγνη αμηνπνηνχζαλ
απηή ηε γλψζε ησλ καζεηψλ θαη ηελ επέθηεηλαλ πεξαηηέξσ κε ηελ αλάζεζε εξγαζηψλ
πνπ ζα εκπιέθνπλ ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ. Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε ζα
κπνξνχζε λα αμηνπνηεζεί θαη ε ζρνιηθή βηβιηνζήθε κε ηηο ππνδνκέο ηεο, ην ζρνιηθφ
εξγαζηήξην πιεξνθνξηθήο κε κηα θαηάιιειε ξχζκηζε, αιιά θαη ην ζπίηη ησλ παηδηψλ,
αθνχ φια ζρεδφλ ηα παηδηά δηαζέηνπλ ππνινγηζηή (Κνπηζνγηάλλεο ππφ δεκνζίεπζε).

19. Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 47
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών – Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
 Αο ππνζέζνπκε φηη ν εθπαηδεπηηθφο δηδάζθεη γιψζζα ζε θάπνηα ηάμε ηνπ Γπκλαζίνπ.
Καιχηεξα ζα ήηαλ λα κελ αληηκεησπίδεη ην κάζεκα σο ην άζξνηζκα ησλ θεθαιαίσλ ελφο
βηβιίνπ, αιιά λα ζέηεη ζηφρνπο πνπ έρεη λα θαιχςεη ηε ζπγθεθξηκέλε ζρνιηθή ρξνληά. ΢ηελ
πεξίπησζε απηή, ν εθπαηδεπηηθφο θηλείηαη βάζεη ζηξαηεγηθήο θαη ε ηερλνινγία απνηειεί
κέξνο ηεο ηαθηηθήο ηνπ γηα ηελ θαιχηεξε επίηεπμε ηεο ζηξαηεγηθήο απηήο. Ζ αμηνπνίεζε ηεο
ηερλνινγίαο ζε κηα ηέηνηνπ είδνπο νπηηθή κπνξεί λα πάξεη ηηο εμήο κνξθέο:
 ΢πζηεκαηηθή ρξήζε ΣΠΔ, φρη σο ζπκπιήξσκα ηεο δηδαζθαιίαο αιιά φπνπ απηφ
εμππεξεηεί ζπγθεθξηκέλν δηδαθηηθφ ζηφρν, σο κέξνο επξχηεξεο ζηξαηεγηθήο. Π.ρ. ρξήζε
ηνπ πξνγξάκκαηνο επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ γηα ηελ επεμεξγαζία θεηκέλνπ καζεηή ή καζεηψλ κε
ηε ζπλεξγαζία φιεο ηεο ηάμεο∙ πξνεηνηκαζία ησλ καζεηψλ ηνπ γηα γφληκε αμηνπνίεζε ηνπ
δηαδηθηχνπ θαηά ηελ αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ (π.ρ. θξηηήξηα αμηνιφγεζεο ηεο πιεξνθνξίαο),
ρξήζε δηαδξαζηηθνχ πίλαθα ζην πιαίζην ζηξαηεγηθήο γηα δηδαζθαιία πνπ απεπζχλεηαη ζε φιε
ηελ ηάμε (ελζσκαηψλνληαο δηαθνξεηηθνχο ηχπνπο κάζεζεο, π.ρ. νπηηθφ, αθνπζηηθφ θηι.),
αμηνπνίεζε ινγηζκηθνχ γηα ελδπλάκσζε καζεηψλ ζην πιαίζην ζηξαηεγηθά δηαθνξνπνηεκέλεο
δηδαζθαιίαο θηι..
 Αλάζεζε εξγαζηψλ ζηελ αξρή ηεο ρξνληάο (θπξίσο) ή θαη ελδηακέζσο, νη νπνίεο ζα
απαηηνχλ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ γηα ηελ νινθιήξσζή ηνπο. Οη εξγαζίεο απηέο ζα
παξνπζηάδνληαη ζηελ ηάμε ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα, αθνχ νινθιεξψλνληαη κε ηε
ζηελή θαζνδήγεζε ησλ δηδαζθφλησλ. Οη εξγαζίεο απηέο είλαη πνιχ ζεκαληηθέο, γηαηί
εκπιέθνπλ ηα παηδηά ζε ζχγρξνλεο κνξθέο έξεπλαο, ζχλζεζεο θεηκέλσλ θαη
παξνπζίαζεο ελψπηνλ αθξναηεξίνπ (ελψπηνλ ηεο ηάμεο), θαιιηεξγψληαο παξάιιεια ηε
δεκηνπξγηθφηεηα.
γ) Αξιοποίθςθ όλου του εφρουσ τθσ φιλολογικισ ηϊνθσ
Ζ εζηίαζε ζηελ χιε θαη ε βηβιηνθεληξηθή νπηηθή, γεληθφηεξα, απνηειεί
ζεκαληηθφ κεηνλέθηεκα ηεο ειιεληθήο εθπαίδεπζεο, ην νπνίν κπνξεί ελ κέξεη λα
θαιπθζεί ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε κε πξνζεγγίζεηο ζαλ θαη απηέο πνπ ζίρηεθαλ
ζηελ ακέζσο παξαπάλσ. Ζ ειιεληθή εθπαίδεπζε δηαζέηεη παξάιιεια θαη δχν
ζεκαληηθά πιενλεθηήκαηα ζε θάζε βαζκίδα ηεο, πνπ κπνξνχλ λα παίμνπλ πνιχ
ζεκαληηθφ ξφιν ζηε δεκηνπξγηθή δηάρπζε ησλ ΣΠΔ ζην ζρνιείν. Θα κπνξνχζακε λα
ζεσξήζνπκε ηα πιενλεθηήκαηα απηά σο «ελ δπλάκεη ζεκεία αλνηρηφηεηαο»
(Bernstein 1989, 107) ηνπ ειιεληθνχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο.
Χο πξψην πιενλέθηεκα ζεσξνχκε ην γεγνλφο φηη έλαο εθπαηδεπηηθφο
(θηιφινγνο ζηε Β/ζκηα) θαη έλαο δάζθαινο ζην δεκνηηθφ δηδάζθνπλ πνιιέο ψξεο ζην
ίδην ηκήκα ηε βδνκάδα. Απηφ έρεη αμηνπνηεζεί ζπάληα σο ηψξα. Οη ΣΠΔ απνηεινχλ

20. Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 48
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών – Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ζαπκάζηα επθαηξία, πξνθεηκέλνπ λα γεθπξσζεί ε απφζηαζε κεηαμχ ησλ θηινινγηθψλ
(θαη φρη κφλν) δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ θαη λα επηηεπρζνχλ πνιινί απφ ηνπο ζηφρνπο
ησλ ηζρπφλησλ Π.΢. Απηφ κπνξεί λα επηηεπρζεί, αλ ππάξμεη κηα ζπλδπαζηηθή
αλάγλσζε, κε επξχηεξν πλεχκα θαη ινγηθή, ησλ δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ πνπ
δηδάζθεη ζε θάζε ηάμε ν θηιφινγνο. Γελ είλαη ζπάλην ην θαηλφκελν ν ίδηνο δηδάζθσλ
λα δηδάζθεη ζην ίδην ηκήκα αξραία, λέα ειιεληθά θαη ηζηνξία ή ζπλδπαζκφ ησλ δχν
απφ απηά. ΢ε απηή ηελ πεξίπησζε δελ είλαη δχζθνιε ε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ γηα ηε
ζπλδπαζηηθή θαη απνηειεζκαηηθφηεξε δηδαζθαιία.
Παξαθάησ αλαθέξνληαη ελδεηθηηθά κεξηθά παξαδείγκαηα εθαξκνγψλ ζην
πιαίζην ηεο αμηνπνίεζεο φινπ ηνπ εχξνπο ηεο θηινινγηθήο δψλεο:
 Οκεξηθά έπε θαη δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο. Έλαο απφ ηνπο βαζηθνχο ζηφρνπο ηνπ
γισζζηθνχ καζήκαηνο ζηελ Α΄ Γπκλαζίνπ είλαη ε δηδαζθαιία ηεο πεξηγξαθήο σο θεηκεληθνχ
είδνπο. Ζ αλάζεζε εξγαζηψλ πνπ ζα πεξηγξάθνπλ π.ρ. πξφζσπα ή ζενχο ζηελ Οδχζζεηα
(Αζελά, Πελειφπε, Οδπζζέαο, Σειέκαρνο θηι.) κπνξεί λα απνηειέζεη πνιχ θαιή αθνξκή γηα
ζπλδπαζηηθή δηδαζθαιία ησλ δχν δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ. Οη εξγαζίεο κπνξνχλ λα έρνπλ
απνθιεηζηηθά γισζζηθή κνξθή θαη λα γξάθνληαη ζε πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ ή
λα έρνπλ πνιπηξνπηθή κνξθή κε ηελ ελζσκάησζε εηθφλσλ απφ πνηθίιεο πεγέο αιιά θαη απφ
ην δηαδίθηπν.
 Κάηη αληίζηνηρν κπνξεί λα γίλεη κε ηνλ ζπλδπαζκφ ηεο Αξραίαο Ηζηνξίαο θαη ηεο
Γιψζζαο ζηε δηδαζθαιία θαη πάιη ηεο πεξηγξαθήο. ΢ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε κπνξεί λα
αμηνπνηεζεί ε πεξηγξαθή ησλ αξραίσλ λαψλ θηι. Γίλεηαη π.ρ. ε δπλαηφηεηα ζηνλ εθπαηδεπ-
ηηθφ λα εζηηάζεη παξάιιεια ζηελ θαηάθηεζε ηεο γιψζζαο ηεο ηζηνξίαο θαη ζηελ θαιιηέξγεηα
ηνπ θεηκεληθνχ είδνπο ηεο πεξηγξαθήο.
 Δίλαη γλσζηφ φηη γηα ηζηνξηθνχο ιφγνπο (ρξήζεο ηεο θαζαξεχνπζαο) έρνπλ επη-
θξαηήζεη ιφγηνη ηχπνη ζηε γιψζζα καο (ηδηαίηεξα ζηελ θιηηηθή κνξθνινγία), νη νπνίνη δπ-
ζθνιεχνπλ ηδηαίηεξα ηνπο καζεηέο. Ζ αμηνπνίεζε ησλ ζσκάησλ θεηκέλσλ γηα ηελ αλαδήηεζε
ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ ηχπσλ απηψλ ζηνλ λενειιεληθφ ιφγν κπνξεί λα απνηειέζεη ζεκαληηθή
αθεηεξία γφληκνπ ζπλδπαζκνχ ησλ δχν δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ ηεο αξραίαο θαη ηεο λέαο
ειιεληθήο (βι. ζρεηηθφ παξάδεηγκα ζην θεθ. 2.4 "Ζ δηδαζθαιία σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο
εγγξάκκαησλ ηαπηνηήησλ" ηεο παξνχζαο ελφηεηαο).
 Έλαο εθπαηδεπηηθφο ΠΔ02, πνπ δηδάζθεη ζηε Β‘ Λπθείνπ Κείκελα Νενειιεληθήο
Λνγνηερλίαο θαη Νενειιεληθή Γιψζζα, απνθαζίδεη λα εθκεηαιιεπηεί απηά ηα δχν καζήκαηα
πξνο κηα θνηλή θαηεχζπλζε. Γλσξίδεη πσο ζηε δηδαθηέα χιε ηνπ γισζζηθνχ καζήκαηνο
εληάζζεηαη ε παξνπζίαζε θαη ε θξηηηθή ελφο βηβιίνπ. Αλαζέηεη ζηνπο καζεηέο, θαηά ηε δηάξ-
θεηα φιεο ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο, λα παξνπζηάδνπλ ηα θείκελα πνπ κειεηψληαη ζην κάζεκα ηεο

21. Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 49
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών – Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ινγνηερλίαο θαζψο θαη έλα βηβιίν ηεο επηινγήο ηνπο ζε έλα ηζηνιφγην (blog) πνπ ζα έρνπλ
δεκηνπξγήζεη γηα απηφλ ηνλ ζθνπφ. Πέξα απφ ρψξνο δεκνζίεπζεο, απηφο ν ηζηνρψξνο ζα ιεη-
ηνπξγεί θαη σο ρψξνο ζρνιηαζκνχ ησλ ίδησλ ησλ παξνπζηάζεσλ κέζα απφ ηα ζρφιηα πνπ ζα
παξαζέηνπλ νη καζεηέο θαη ν εθπαηδεπηηθφο ζε θάζε δεκνζίεπζε. Έηζη ηειηθά, νη καζεηέο ζα
ρξεζηκνπνηήζνπλ ηηο γλψζεηο πνπ απνθηνχλ ζην κάζεκα ηεο γιψζζαο ζπλδπαζηηθά κε ηηο
γλψζεηο πνπ απνθηνχλ ζην κάζεκα ηεο ινγνηερλίαο δεκνζηεχνληαο ηελ άπνςή ηνπο θαη, ηε-
ιηθά, απνθηψληαο δεμηφηεηεο πνπ αθνξνχλ ηηο ΣΠΔ θαη ηνλ λέν γξακκαηηζκφ.
Πέξα απφ ην πιενλέθηεκα ησλ πνιιψλ δηδαθηηθψλ σξψλ ζε κηα ηάμε, έλα
δεχηεξν πιενλέθηεκα κπνξεί λα ζεσξεζεί ην γεγνλφο φηη ην ειιεληθφ ζρνιείν αλα-
πηχζζεη πνιιέο πξσηνβνπιίεο ζε δξαζηεξηφηεηεο εθηφο ηεο ζρνιηθήο ηάμεο (π.ρ.
γηνξηέο, εθπαηδεπηηθέο εθδξνκέο θηι.). Απηέο νη δξαζηεξηφηεηεο ζρεηίδνληαη ζε ζε-
καληηθφ βαζκφ κε πεξηερφκελα πνπ εμεηάδνληαη ζηε θηινινγηθή δψλε καζεκάησλ θαη
κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ ζαπκάζηα, πξνθεηκέλνπ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ θαηά ηξφπν
ιεηηνπξγηθφ θαη δεκηνπξγηθφ νη ΣΠΔ. Απηή ε δπλαηφηεηα ζα αλαπηπρζεί ζηηο ππνελφ-
ηεηεο πνπ αθνξνχλ ηνλ εκηηππηθφ θαη άηππν ζρνιηθφ γξακκαηηζκφ.
2) Ηκηηππηθέο κνξθέο ζρνιηθνύ γξακκαηηζκνύ θαη ΣΠΔ
Ο δεχηεξνο ηχπνο ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ είλαη ν εκηηππηθφο. Πξφθεηηαη γηα
πξφζθαην κάιινλ θαηλφκελν θαη απνηειεί αληαλάθιαζε ησλ επξχηεξσλ αιιαγψλ πνπ
ζπκβαίλνπλ ζηελ θνηλσλία καο. Θα κπνξνχζαλ λα ζεσξεζνχλ κηθξέο ξσγκέο πνπ
αξρίδνπλ λα παξαηεξνχληαη ζηνλ παξερφκελν ηππηθφ γξακκαηηζκφ πξνο ηε
θαηεχζπλζε ηεο ραιαξφηεξεο ηαμηλφκεζεο. Δλδεηθηηθέο ηέηνηεο πεξηπηψζεηο είλαη ε
«επέιηθηε δψλε», ε δηαζεκαηηθφηεηα, ην 25% ηνπ ρξφλνπ πνπ παξέρεηαη ζην
δεκνηηθφ ζρνιείν ζηνπο δαζθάινπο γηα θαηά βνχιεζε αμηνπνίεζε ηνπ ρξφλνπ πνπ
δηαηίζεηαη γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο, ε πεξηβαιινληηθή εθπαίδεπζε,
ε αγσγή πγείαο θηι.
Οη κνξθέο απηέο ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ πξνζθέξνληαη ζαπκάζηα γηα γφληκε
αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ, επεηδή παξνπζηάδνπλ κεγαιχηεξν βαζκφ επειημίαο ζε ζρέζε κε
ηνλ πξνεγνχκελν ηχπν. ΢ηηο κνξθέο απηέο δελ ππάξρεη ν πεξηνξηζκφο ηεο χιεο, δελ
ππάξρεη απζηεξφο ρξνληθφο θαη ρσξηθφο πεξηνξηζκφο θαη γηα φινπο απηνχο ηνπο
ιφγνπο είλαη δπλαηέο νη δηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο ηχπνπ κηθξψλ εξγαζηψλ (πξφηδεθη),

22. Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 50
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών – Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
φπνπ ν ξφινο ησλ καζεηψλ είλαη πην ελεξγφο θαη πην εχθνιε ε θαηάθηεζε κνξθψλ
ηνπ λένπ γξακκαηηζκνχ.
Σα παξαδείγκαηα κπνξεί λα είλαη πάξα πνιιά. Δλδεηθηηθά αλαθέξεηαη ην
παξαθάησ:
 ΢ε έλα πξφγξακκα πεξηβαιινληηθήο αγσγήο νη καζεηέο πνιιέο θνξέο θαινχληαη λα δεκη-
νπξγήζνπλ θάπνην πιηθφ ζην ηέινο ηνπ πξνγξάκκαηνο. Σν πιηθφ απηφ πξνέξρεηαη απφ ηελ
έξεπλα πνπ έρνπλ εθπνλήζεη πάλσ ζε έλα πεξηβαιινληηθφ ζέκα, έξεπλα πνπ γίλεηαη είηε ζε
πεγέο ζην δηαδίθηπν θαη αιινχ, είηε απφ ζπλεληεχμεηο, είηε απφ ηηο επηζθέςεηο ηνπο. Ζ γισζ-
ζηθή δηδαζθαιία κπνξεί λα ελζσκαησζεί κε κεγάιε επθνιία ζηε δηαδηθαζία δεκηνπξγίαο απ-
ηνχ ηνπ πιηθνχ (π.ρ. CD-ROM, παξνπζίαζε θσηνγξαθηψλ, θείκελν πξνο εθηχπσζε), ζε ζπλ-
δπαζκφ πάληα κε ηε ιεηηνπξγηθή ελζσκάησζε ησλ ΣΠΔ (βι. Κνπηζνγηάλλεο 2006 θαη αληί-
ζηνηρε δξαζηεξηφηεηα ζηελ Δλφηεηα ΗΗΗ, θεθ.5.3. Δθδνρέο δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ηνπ
δηαδξαζηηθνχ πίλαθα).
3) Άηππεο κνξθέο ζρνιηθνύ γξακκαηηζκνύ
Ο άηππνο ζρνιηθφο γξακκαηηζκφο έρεη ζρέζε κε ηελ επξχηεξε ζρνιηθή, θπξίσο εμσ-
δηδαθηηθή, δσή. Γελ είλαη απζηεξά ζεζκνζεηεκέλνο σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηνπ θαη
είλαη δπλαηφ λα πνηθίιιεη απφ ζρνιείν ζε ζρνιείν ζεακαηηθά. Απφ έξεπλεο πνπ έρνπλ
γίλεη γλσξίδνπκε φηη ζηα πεξηζζφηεξα δεκφζηα ζρνιεία νη επθαηξίεο πνπ έρνπλ νη κα-
ζεηέο γηα ζπκκεηνρή ζε πξαθηηθέο άηππνπ ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ είλαη πνιχ ιίγεο
θαη ζρεηίδνληαη ζπλήζσο κε ηειεηνπξγηθνχ ραξαθηήξα εθδειψζεηο (π.ρ. ζρνιηθέο
γηνξηέο, καζεηηθέο θνηλφηεηεο θηι.) (Ξσρέιιεο & Hopf 2003). Ζ θαηεγνξία απηή
ζρνιηθψλ πξαθηηθψλ έρεη αλαδσνγνλεζεί θαηά ηελ ηειεπηαία πεληαεηία, ιφγσ ηεο
ελίζρπζεο πνπ παξέρεηαη απφ ηα δηάθνξα επξσπατθά πξνγξάκκαηα ζηα νπνία ζπκκε-
ηέρνπλ πνιιά ειιεληθά ζρνιεία (π.ρ. ην πξφγξακκα eTwinning). Γε γλσξίδνπκε φκσο
κε βεβαηφηεηα ην είδνο ησλ πξαθηηθψλ ζηηο νπνίεο θαινχληαη ηα παηδηά λα ζπκκεηέ-
ρνπλ, ηνλ αξηζκφ ησλ καζεηψλ πνπ ιακβάλεη κέξνο θαη, θπξίσο, αλ θαη πνηνπο γξακ-
καηηζκνχο ηα παηδηά θαηαθηνχλ ζπκκεηέρνληαο ζηα πξνγξάκκαηα απηά. Απηφ πνπ
είλαη γλσζηφ είλαη φηη πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο δηεχξπλζεο ησλ άηππσλ κνξθψλ
ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ θηλνχληαη ήδε πνιιά (ηδησηηθά θπξίσο) ζρνιεία κε ηηο επη-
πιένλ δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζεζκνζεηνχλ θαη πξνζθέξνπλ σο επηινγέο ζηα παηδηά (π.ρ.
νκάδεο έθδνζεο εθεκεξίδαο, νκάδεο ζεάηξνπ θηι.). ΢ε θάζε πεξίπησζε φκσο ν ηχπνο

23. Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 51
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών – Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
απηφο ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ πξνζθέξεηαη πάξα πνιχ γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ
γηα ιφγνπο επλφεηνπο.
Αξρίδεη λα δηαθαίλεηαη ήδε φηη νη δηαθνξέο κεηαμχ ησλ ζρνιείσλ αιιά θαη ε
πξνζαξκνγή ησλ ζρνιείσλ ζηα λέα δεδνκέλα ζα πξνζδηνξίδεηαη απφ εδψ θαη χζηεξα
ζηε ρψξα καο, κε δεδνκέλν ηνλ απζηεξά ζπγθεληξσηηθφ ξφιν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ καο
ζπζηήκαηνο, φρη ηφζν ζην επίπεδν ηνπ ηππηθνχ αιιά ηνπ εκηηππηθνχ θαη άηππνπ ζρν-
ιηθνχ γξακκαηηζκνχ. Δίλαη ηα κφλα πεδία, φπνπ ην ραιαξφ ζεζκηθφ πιαίζην επηηξέπεη
νπζηψδεηο παξεκβάζεηο εθ κέξνπο ηεο δηεχζπλζεο ησλ ζρνιείσλ θαη ησλ εθπαηδεπηη-
θψλ. Πξφθεηηαη, επίζεο, γηα πεδία ζηα νπνία κπνξεί λα ελζσκαησζεί ε θαιιηέξγεηα
πνιιψλ απφ ηνπο γξακκαηηζκνχο πνπ απαηηεί ε επνρή καο θαη φπνπ νη ΣΠΔ κπνξνχλ
λα αμηνπνηεζνχλ γφληκα θαη δεκηνπξγηθά. Δλδεηθηηθά αλαθέξνληαη εδψ θάπνηα παξα-
δείγκαηα:
 ΢ρνιηθέο γηνξηέο θαη ΣΠΔ. Οη θαζηεξσκέλεο ζρνιηθέο γηνξηέο (28ε Οθησβξίνπ,
17ε Ννεκβξίνπ, 25ε Μαξηίνπ) ζεσξνχληαη γηνξηέο πνπ «αλήθνπλ», ζπλήζσο, ζηνπο θηινιφ-
γνπο. ΢ε πνιιά ζρνιεία έρνπλ ράζεη πξν πνιινχ ηε δπλακηθή ηνπο θαη έρνπλ κεηαηξαπεί ζε
επαλαιακβαλφκελεο αλνχζηεο ηειεηνπξγηθνχ ραξαθηήξα δηαδηθαζίεο. Οη γηνξηέο απηέο κπν-
ξνχλ λα απνηειέζνπλ ην πιαίζην φπνπ νκάδεο παηδηψλ ζα αλαιακβάλνπλ λα δηεξεπλήζνπλ
θαη λα παξνπζηάζνπλ πηπρέο ηνπ γεγνλφηνο πνπ ενξηάδεηαη. Μπνξεί, γηα παξάδεηγκα, λα αλα-
ηεζεί ζε κηα νκάδα καζεηψλ λα δεκηνπξγήζεη κηα παξνπζίαζε κέζσ ηνπ ινγηζκηθνχ παξνπ-
ζηάζεσλ (PowerPoint) πνπ ζα αθνξά ζεκαληηθά πξφζσπα θαη γεγνλφηα πνπ αθνξνχλ ηελ
επέηεην ηνπ «΋ρη». Σν κάζεκα ηεο Ηζηνξίαο θαζψο θαη ην ίδην ην γισζζηθφ κάζεκα έρνπλ
άκεζε ζρέζε κε ηέηνηνπ είδνπο εξγαζίεο. Αθφκα, κπνξεί λα αλαηεζεί ζε κηα νκάδα λα δεκη-
νπξγήζεη κηα ρξνλνγξακκή γεγνλφησλ ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1821, ηελ νπνία ζα παξνπζηά-
ζνπλ ζηε γηνξηή. Απηή ε ρξνλνγξακκή κπνξεί λα είλαη εκπινπηηζκέλε κε βίληεν, ήρν θαη
θείκελν. Οη ΣΠΔ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ κε γφληκν ηξφπν ζηε ζπγγξαθή θαη παξνπζίαζε
πνιπηξνπηθψλ θαη πνιπκεζηθψλ θεηκέλσλ απφ ηα παηδηά, ηε δηεμαγσγή έξεπλαο, ηελ εκβά-
ζπλζε ζε ηζηνξηθά γεγνλφηα θηι. Θα δψζεη, επίζεο, ηε δπλαηφηεηα ζπλεξγαζίαο αλάκεζα ζε
θηινιφγνπο θαη θαζεγεηέο άιισλ εηδηθνηήησλ, φπσο ηεο πιεξνθνξηθήο.
 Οξγάλσζε εθδξνκψλ. Μεγάιν κέξνο ησλ ζρνιηθψλ εθδξνκψλ έρεη ράζεη, επίζεο,
ζε πνιιά ζρνιεία ηνλ εθπαηδεπηηθφ ηνπο ραξαθηήξα. Οη εθδξνκέο κπνξνχλ λα νξγαλσζνχλ
θαη λα πξνεηνηκαζηνχλ πνιχ θαιχηεξα κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ: λα κειεηεζνχλ νη ηφπνη
πνπ ζα επηζθεθηνχλ, λα ζπδεηεζνχλ νη δηαδξνκέο πνπ ζα επηιέμνπλ, λα πξαγκαηνπνηεζεί ιε-
πηνκεξήο πξνεηνηκαζία ησλ επηζθέςεσλ θηι. Οη ΣΠΔ κπνξνχλ λα παίμνπλ θαηαιπηηθφ ξφιν