Veel mensen met een laag inkomen tekenen noodgedwongen een kleine ecologische voetafdruk op. Toch dreigen zij de rekening te betalen voor een klimaatbeleid zonder sociale component. Zo treffen de lage emissiezones en een koolstoftaks hen harder, terwijl zij niet de grootste uitstoters van broeikasgas zijn. Ook mensen in armoedesituaties liggen wakker van de ecologische uitdagingen, maar ze worden nauwelijks betrokken in het publieke overleg over de toekomst van onze planeet. Net omdat hun toekomst vandaag al onder druk staat, willen mensen in armoede mee denken en praten. Een sociaal klimaatbeleid is nochtans perfect mogelijk. Zo bestrijdt energiezuinig renoveren in de sociale huisvesting energiearmoede en dragen investeringen in openbaar vervoer bij aan de strijd tegen klimaatopwarming en vervoersarmoede. Het is hoog tijd om op een andere manier over armoede en sociale ongelijkheid na te denken. Het 10de ‘Tweejaarlijks Verslag van het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting’ laat er geen twijfel over bestaan: “klimaatbeleid zal sociaal zijn of zal niet zijn.” En ondertussen tonen ook tal van inspirerende en innoverende sociaal-culturele praktijken hoe duurzaam en sociaal hand in hand kunnen gaan. Veerle Stroobants (Steunpunt tot bestrijding van armoede) neemt je mee in de bevindingen van het tweejaarlijkse Verslag 2018-2019: “Duurzaamheid en armoede. Een bijdrage aan politiek debat en politieke actie.”. Dat rapport kwam tot stand in overleg met mensen in armoede en hun verenigingen en met actoren uit sociale en milieuorganisaties, instellingen en administraties.

1. ‘Duurzaamheid & Armoede’
Voorstelling van het
10de tweejaarlijkse Verslag 2018-2019
van het Steunpunt tot
bestrijding van armoede
Veerle Stroobants, veerle.stroobants@cntr.be

2. 1. Het Steunpunt tot bestrijding van armoede
2. Het overleg en tweejaarlijks Verslag rond Duurzaamheid en Armoede
3. Duurzaamheid en armoede in perspectief
4. Strijden voor duurzaamheid is strijden tegen ongelijkheden
5. Wegen naar duurzaamheid
Waarover zal het gaan?

4. • Interfederale publieke instelling op basis van een Samenwerkingsakkoord
tussen de federale Staat, de gemeenschappen en de gewesten
• Missie = evaluatie van de effectiviteit van de grondrechten in situaties van
armoede
• Mensenrechtenbenadering van armoede
• Overleg tussen mensen in armoede en hun verenigingen, middenveldactoren,
OCMW’s, organisaties en diensten uit verschillende sectoren, administraties…
• Tweejaarlijkse Verslagen met vaststellingen, analyses en aanbevelingen
• www.armoedebestrijding.be
1. Steunpunt tot bestrijding van armoede,
bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting

6. • Keuze voor het thema in de Begeleidingscommissie van het Steunpunt (februari
2018)
• Mensen in armoede willen meepraten en –denken over de toekomst van de
planeet
• Bijeenkomst met verenigingen waar armen het woord nemen om het concept
duurzaamheid te verkennen
• De duurzame ontwikkelingsdoelstellingen (SDGs) als kader: bijeenkomsten met
diverse actoren rond de verschillende SDGs
• 13 overlegbijeenkomsten (mei 2018 – oktober 2019) met meer dan 140
organisaties en instellingen, en bijna 250 mensen
2. Het overleg en tweejaarlijks Verslag rond
Duurzaamheid en Armoede

8. 3. Duurzaamheid en armoede in perspectief
“Het enige wat duurzaam is, is de miserie”.
• Armoede blijft bestaan en neemt toe
• Armoede duurt in de tijd
• Geen zekerheid/stabiliteit rond huisvesting, wonen, werk …
• Geen zicht op betere toekomst
• Armoede wordt niet structureel bestreden
• Mensen in armoede zijn met duurzaamheid bezig
“Wat de planeet raakt, raakt ons ook”.

9. Evolutie van de armoede-indicatoren in België: risico op armoede of
sociale uitsluiting (AROPE), (monetair) armoederisico (AROP), ernstige
materiële deprivatie (SMD), erg lage werkintensiteit (VLWI)

10. zero poverty
• De duurzame
ontwikkelingsdoelstellingen streven
ernaar de armoede uit te roeien en
niemand achter te laten
• Alle duurzame
ontwikkelingsdoelstellingen zijn
verweven en zouden verankerd moeten
zijn in de dagelijkse realiteit van mensen
in armoede
• Een armoedekijk op SDGs legt de sociale
ongelijkheden bloot, die door
ecologische uitdagingen nog versterkt
worden
to leave no one behind

11. “We mogen duurzaamheid niet zien als een zaak van specialisten. Duurzame
oplossingen kunnen alleen gevonden worden als iedereen betrokken is. Mensen
in armoede zijn daarenboven bevoorrechte partners omdat ze als eersten de
gevolgen van klimaat- en milieuveranderingen ervaren. Wanneer ze niet
betrokken worden, worden ze opnieuw achtergelaten”.
• De impact van milieu- en klimaatveranderingen is groter voor mensen in
armoede en hun gezondheid (bv: woonomgeving en binnenhuisklimaat)
• Mensen in armoede dragen minder bij tot deze veranderingen door zuinige
levensstijl (bv: kleinere ecologische voetafdruk, besparen op energie)
• Mensen in armoede hebben minder keuzevrijheid, mogelijkheden om
duurzamer te leven (door gebrek aan financiële middelen, woonsituatie)
• Mensen in armoede hebben meestal minder baat bij maatregelen en
ondervinden er soms nadeel van (bv: premies of belastingvoordeel, gebrek
aan alternatieven)

12. Ligging en mediaan inkomen van de wijken in Verviers

15. 4. Strijden voor duurzaamheid is strijden tegen
ongelijkheden
• De ongelijkheden doen zich voor op verschillende levensdomeinen:
• Natuur en groene ruimten (1)
• Energie (2)
• Water
• Duurzame voeding en consumptie (3)
• Gezondheidszorg
• Werk
• Mobiliteit
• En worden versterkt door evoluties in de samenleving en het beleid
• Privatisering
• Digitalisering
• Responsabilisering

16. (1) Natuur en groene ruimten
• ‘Nieuw’ thema
• Mensen in armoede zijn vaak aangewezen op het groen in de publieke ruimte
• Obstakels in de toegang tot groen en tot activiteiten in de natuur
• Groen is ongelijk verdeeld: 70 % van de groene ruimte in Brussel bevindt zich in
de rand, slechts 10 % in het centrum
“Voor veel mensen in armoede stelt de natuur in de grote steden niet veel voor:
een stukje groen middenin de uitstoot van gassen”.
“Mensen in armoede zouden graag gemakkelijker in de natuur geraken, zelfs al is
het maar voor een daguitstap of een weekje vakantie. Daardoor zou je eens
kunnen ontspannen en je problemen een beetje vergeten”.

17. Wijken in Brussel, naargelang mediaan belastbaar inkomen (2016) en
aanwezigheid van publieke groene ruimte

18. (2) Energie
• Mensen in armoede wonen vaak in een woning met een slechte
‘energieprestatie’
• Energiebesparende maatregelen zijn voor hen weinig toegankelijk
• Energiefacturen wegen op het huishoudelijk budget, zeker bij een laag inkomen
• Betalingsmoeilijkheden kunnen leiden tot de plaatsing van een budgetmeter
(indien zonder minimumlevering: risico op ‘zelfafsluiting’) of tot afsluiting
• Mensen met een budgetmeter kunnen niet kiezen voor groene energie
“Als je geen stroom hebt, is het jouw eigen schuld”.

19. (3) Duurzame voeding en consumptie
• Toegang tot voldoende en kwaliteitsvol voedsel is op zich al een grote uitdaging
• Toegang tot duurzame voeding is beperkt
• Minder vrijheid om te kiezen voor duurzame of meer energie-efficiënte
toestellen
“Het gaat niet enkel om geen honger te hebben, maar om toegang te hebben tot
kwaliteitsvoeding, met mogelijkheid tot keuze en zelfbepaling. (…) Er moet voor
gezorgd worden dat mensen in armoede toegang hebben tot lokale producten en
bio-producten, wat nu niet het geval is”.

20. Begunstigden voedselbanken, Belgische federatie van
voedselbanken (jaarverslag 2020)

22. 5. Wegen naar duurzaamheid
• De verantwoordelijkheid van de overheid tot duurzaamheid (a)
• Een politiek gericht op effectiviteit van rechten
• Een goed bestuur op lange termijn
• Ondersteunen van actoren/initiatieven van verandering (b)
• Financiering van een duurzaam beleid
• Beleid in dialoog (c)

23. (a) De verantwoordelijkheid van de overheid tot duurzaamheid
• De SDG’s = een belangrijk politiek instrument -> België heeft zich
geëngageerd om de doelstellingen te bereiken
• SDG’s beogen mensenrechten voor iedereen te realiseren -> België
heeft juridisch bindende verdragen geratificeerd
• De mensenrechten als basis gebruiken voor het beleid
• Net zoals de mensenrechten zijn SDG’s universeel en onderling
afhankelijk -> richtlijn voor gecoördineerd, transversaal en coherent
overheidsbeleid
• SDG’s zijn ook een referentiekader voor bedrijven, groepen of
gemeenschappen en individuen
• To leave no one behind = leidraad om ongelijkheid en discriminatie
aan te pakken

24. (b) Ondersteunen van actoren/initiatieven van verandering
• Initiatieven door en voor iedereen, ook voor mensen die in armoede leven?
-> nadenken over initiatieven vanuit het perspectief van de mensen
• Duurzame initiatieven blijven moeilijk toegankelijk -> rekening houden met:
kosten, keuzevrijheid, diversiteit van de situaties en ervaringen van mensen,
bottom-up
• Rol van de overheden bij de ondersteuning van initiatieven: participatie
mogelijk maken en stimuleren, initiatieven duurzaam ondersteunen en de
continuïteit ervan waarborgen, structurele maatregelen nemen

25. (c) Beleid in dialoog
• Mensen in armoede als partners in dialoog met andere actoren: van het
Algemeen Verslag over de Armoede tot 10de tweejaarlijkse Verslag
• Ongelijkheden in participatie
• (Beleids)participatie vraagt veel tijd, continuïteit en collectiviteit, maar
tijd is schaars en kost geld
• Belang van partnerschappen en samenwerkingen
To leave no one behind

26. Dank voor uw aandacht!
Het tweejaarlijkse Verslag ‘Duurzaamheid en Armoede’ is beschikbaar op de
website van het Steunpunt tot bestrijding van armoede
Meer informatie:
- www.armoedebestrijding.be
- Inschrijving Nieuwsflits: homepage website
- Twitter: @luttepauvrete