Bijeenkomst 15 februari 2018: Een nieuw curriculum taal/Nederlands voor v.o.? Geen nieuw breukvlak! Over de aansluiting van vo en mbo met hoger onderwijs http://www.taalbeleidhogeronderwijs.org/2018/01/18/bijeenkomst-15-februari-2018-nieuw-curriculum-taalnederlands-v-o-geen-nieuw-breukvlak-aansluiting-vo-en-mbo-hoger-onderwijs/

1. Don’t mind the future.
Try not to understand it.
Een duidelijk voortgezet onderwijs
voor een veranderlijk hoger onderwijs
Jordi Casteleyn
Didactiek Nederlands, Didactiek Nederlands aan
anderstaligen & Talenbeleid
Antwerp School of Education

3. Welke talige competenties hebben leerlingen nodig om succesvol te zijn in het
hoger onderwijs en welke daarvan zouden in het nieuwe curriculum aan bod
kunnen komen?

4. Welke talige competenties hebben leerlingen nodig om succesvol te zijn in het
hoger onderwijs en welke daarvan zouden in het nieuwe curriculum aan bod
kunnen komen?
Don’t mind the future.
Try not to understand it.

5. maar laten we toch een poging wagen …

6. Kirschner (2017)

7. Informatiegeletterdheid
het kunnen zoeken, identificeren,
evalueren (van de kwaliteit en
betrouwbaarheid van bronnen)
en effectief gebruiken van
verkregen informatie
Informatiemanagement
het kunnen vastleggen, beheren
en delen van verkregen
informatie
Kirschner (2017)

8. Informatiegeletterdheid & Informatiemanagement

9. Welke talige competenties hebben leerlingen nodig om
succesvol te zijn in het hoger onderwijs en welke daarvan
zouden in het nieuwe curriculum aan bod kunnen komen?
1. Informatiegeletterdheid en informatiemanagement

10. Welke talige competenties hebben leerlingen nodig om
succesvol te zijn in het hoger onderwijs en welke daarvan
zouden in het nieuwe curriculum aan bod kunnen komen?
1. Informatiegeletterdheid en informatiemanagement
2. …

11. Is Wislawa Szymborska een auteur?
Is Peter Chaffer een auteur?

12. Wislawa Szymborska
• “één van de meest
gelezen én gelauwerde
dichters van deze tijd”
• Nobelprijs literatuur
1996
Is Wislawa Szymborska een auteur?
Is Peter Chaffer een auteur?
Peter Chaffer liep de Manchester Marathon in 3u 11m 35s
Brysbaert, Mandera, & Keuleers (2013)

13. Lezers scoren hoger dan niet-lezers
op maten van academisch succes,
zoals het toelatingsexamen voor de universiteit en
het eindexamencijfer van de middelbare school
“ Mol & Bus (2011)

14. !
!!
STUDIESUCCES IN HET EERSTE
JAAR HOGER ONDERWIJS IN
VLAANDEREN
Een analyse van de impact van
kenmerken van studenten en van
opleidingen
Ignace Glorieux, Ilse Laurijssen & Olaf Sobczyk
Mannen blijven minder studierendement
vertonen dan vrouwen, en ook een
benadeelde economische situatie, een
migratieachtergrond, een vertraagde
voorafgaande studieloopbaan, het hebben
van een laagopgeleide moeder en het
afstuderen in een richting verschillend van
het ASO heeft invloedrijke negatieve
gevolgen voor het studiesucces in het
hoger onderwijs.
“
Glorieux, Laurijssen, & Sobczyk (2015)
Lezen wordt nochtans niet vermeld in analyses
van studiesucces in hoger onderwijs …

15. Lezers scoren hoger dan niet-lezers
op maten van academisch succes,
zoals het toelatingsexamen voor de universiteit en
het eindexamencijfer van de middelbare school
“ Mol & Bus (2011)
cultureel kapitaal
‘print exposure’ = “exposure to print”
Author Recognition Test
Magazine Recognition Test
Stanovich & Cunningham (1992)

16. Lezers scoren hoger dan niet-lezers
op maten van academisch succes,
zoals het toelatingsexamen voor de universiteit en
het eindexamencijfer van de middelbare school
“ Mol & Bus (2011)
cultureel kapitaal
‘print exposure’ = “exposure to print”
Author Recognition Test
Magazine Recognition Test
Stanovich & Cunningham (1992)

17. Maar:
• bibliotheekbezoek daalt vanaf 15 jaar
• appreciatie van lezen daalt vanaf 15 jaar
Stalpers (2005)
Clark & Teravainen (2017)

18. Lezers scoren hoger dan niet-lezers
op maten van academisch succes,
zoals het toelatingsexamen voor de universiteit en
het eindexamencijfer van de middelbare school
“ Mol & Bus (2011)
Reading comprehension requires knowledge of
words and the world
“ Hirsch (2003)
woordenschat
Brysbaert, Keuters, Mandera, & Stevens (2013)

19. Lezers scoren hoger dan niet-lezers
op maten van academisch succes,
zoals het toelatingsexamen voor de universiteit en
het eindexamencijfer van de middelbare school
“ Mol & Bus (2011)
• de relatie SAT en GPA verschilt per opleiding
• niet elk SAT-onderdeel voorspelt GPA even goed
• Vlaanderen: uren wiskunde secundair onderwijs
Fonteyne, Duyck, & De Fruyt (2017)

20. Lezers scoren hoger dan niet-lezers
op maten van academisch succes,
zoals het toelatingsexamen voor de universiteit en
het eindexamencijfer van de middelbare school
“ Mol & Bus (2011)
Totale aantal deelnemers 2609
Studenten sociale wetenschappen
(psychologiestudenten, ‘liberal arts’, enz.)
2022
‘Gemengd’ 255
Onbekend 332

21. In welke mate is er een impact
van ‘print exposure’ en woordenkennis
op studiesucces in het hoger onderwijs?

22. Woordenkennis, thuistaal (NL of niet), onderwijsvorm
(ASO of niet), wiskunde en faculteit (LW of niet) hebben
significant effect op het academisch succes
F(5,257)=22.86, p<.001, R Square=.31
Auteurscore
(SD)
Woordscore
(SD)
GPA
(SD)
Farma, Biomed & Diergen 509.83 (2186.52) .55 (.17) .52 (.17)
Geneeskunde & Gezondheid 667.00 (1902.35) .54 (.22) .56 (.18)
Letteren & Wijsbegeerte 903.94 (1825.84) .53 (.19) .59 (.17)
Ontwerpwetenschappen 41.82 (1827.14) .59 (.13) .58 (.13)
Rechten 345.00 (1604.80) .46 (.16) .43 (.15)
Sociale Wetenschappen -65.71 (2482.80) .58 (.16) .54 (.14)
Toegepaste Econom Wet 744.118 (2284.66) .58 (.14) .58 (.17)
Toegepaste Ingenieurswet -140.56 (3161.62) .42 (.27) .54 (.16)
Wetenschappen 1229.06 (2937.67) .57 (.22) .61 (.17)
Casteleyn & Vandervieren (submitted)

23. Woordenkennis, thuistaal (NL of niet), onderwijsvorm
(ASO of niet), wiskunde en faculteit (LW of niet) hebben
significant effect op het academisch succes
F(5,257)=22.86, p<.001, R Square=.31 socio-economische situatie
Auteurscore
(SD)
Woordscore
(SD)
GPA
(SD)
Farma, Biomed & Diergen 509.83 (2186.52) .55 (.17) .52 (.17)
Geneeskunde & Gezondheid 667.00 (1902.35) .54 (.22) .56 (.18)
Letteren & Wijsbegeerte 903.94 (1825.84) .53 (.19) .59 (.17)
Ontwerpwetenschappen 41.82 (1827.14) .59 (.13) .58 (.13)
Rechten 345.00 (1604.80) .46 (.16) .43 (.15)
Sociale Wetenschappen -65.71 (2482.80) .58 (.16) .54 (.14)
Toegepaste Econom Wet 744.118 (2284.66) .58 (.14) .58 (.17)
Toegepaste Ingenieurswet -140.56 (3161.62) .42 (.27) .54 (.16)
Wetenschappen 1229.06 (2937.67) .57 (.22) .61 (.17)
Casteleyn & Vandervieren (submitted)

24. Maar
Auteurscore, leeftijd, geboorteland (België of niet),
onderwijsvorm (ASO of niet) en faculteit (Rechten, TIR
of niet) hebben een significante invloed op woordscore
Indirect effect van auteurscore op academisch succes
F(6,256)=6.35, p<.01, R Square=.13
Casteleyn & Vandervieren (submitted)

25. Maar
Auteurscore, leeftijd, geboorteland (België of niet),
onderwijsvorm (ASO of niet) en faculteit (Rechten, TIR
of niet) hebben een significante invloed op woordscore
Indirect effect van auteurscore op academisch succes
F(6,256)=6.35, p<.01, R Square=.13
Literatuur/cultuur kan een aantrekkelijke manier zijn
om woordenkennis te verhogen

26. Maar
Auteurscore, leeftijd, geboorteland (België of niet),
onderwijsvorm (ASO of niet) en faculteit (Rechten, TIR
of niet) hebben een significante invloed op woordscore
Indirect effect van auteurscore op academisch succes
F(6,256)=6.35, p<.01, R Square=.13
Literatuur/cultuur kan een aantrekkelijke manier zijn
om woordenkennis te verhogen
(Focus op leesstrategieën werkt enkel tot Grade 8)
Okkinga, Van Steensel, Van Gelderen, Van Schooten, Sleegers, & Arends (submitted)

27. Welke talige competenties hebben leerlingen nodig om
succesvol te zijn in het hoger onderwijs en welke daarvan
zouden in het nieuwe curriculum aan bod kunnen komen?
1. Informatiegeletterdheid en informatiemanagement
2. Woordenkennis via cultuur
3. …

28. Casteleyn (2017)

29. Bij de business as usual-groep voorspelt de kwaliteit van
spreken bij test 1 de kwaliteit van spreken bij test 2
F(1,13)= 37.51, p<.01, R Square= .72
Training op specifieke spreekopdrachten is essentieel
Casteleyn (2017)

30. Academisch Nederlands als tweede taal:
Focus op academisch luisteren
Bonne, Vrijders, & Casteleyn (2017)
Vandergrift & Tafaghodtari (2010)
Leren luisteren naar een hoorcollege
is als leren luisteren in een vreemde taal
• Register
• Genre /tekstsoort
• Onderwerp
• Taak/context
• Identiteit en sociale rol
“

31. Dehaene, Cohen, Morais, & Kolinsky (2015)

32. Er is nood aan specifieke training
van specifieke vaardigheden

33. Er is nood aan specifieke training
van specifieke vaardigheden
Bijvoorbeeld
• kennis van taal (register, tekststructuren)
• kennis van woorden (woordenschat)
• domeinkennis (kennis over het thema van de tekst)
• metacognitie (kennis over al die kennis, wat kan je doen met
die kennis? en wat niet?)

34. Er is nood aan specifieke training
van specifieke vaardigheden
Bijvoorbeeld
• kennis van taal (register, tekststructuren)
• kennis van woorden (woordenschat)
• domeinkennis (kennis over het thema van de tekst)
• metacognitie (kennis over al die kennis, wat kan je doen met
die kennis? en wat niet?)
zie ook:
(2016)

35. Welke talige competenties hebben leerlingen nodig om
succesvol te zijn in het hoger onderwijs en welke daarvan
zouden in het nieuwe curriculum aan bod kunnen komen?
1. Informatiegeletterdheid en informatiemanagement
2. Woordenkennis via cultuur
3. Communicatie
4. …

36. Vanhooren, Pereira, & Bolhuis (2017)

37. lezen
luisteren
spreken/gesprekken voeren
schrijven
taalbeschouwing
literatuur
taalcompetentie &
identiteit
ik
taalcompetentie &
communicatie
ik
in relatie tot anderen
taalcompetentie &
informatie
ik
in relatie tot tekst/media
taalcompetentie &
cultuur
ik
in relatie tot de wereld
Taalcompetentie = samenhang & integratie

38. lezen
luisteren
spreken/gesprekken voeren
schrijven
taalbeschouwing
literatuur
taalcompetentie &
identiteit
ik
taalcompetentie &
communicatie
ik
in relatie tot anderen
taalcompetentie &
informatie
ik
in relatie tot tekst/media
taalcompetentie &
cultuur
ik
in relatie tot de wereld
• te onderscheiden, maar niet van elkaar te scheiden
• spelen tegelijkertijd + werken op elkaar in
Taalcompetentie = samenhang & integratie

39. Welke talige competenties hebben leerlingen nodig om succesvol te zijn in het
hoger onderwijs en welke daarvan zouden in het nieuwe curriculum aan bod
kunnen komen?

40. Jordi Casteleyn
jordi.casteleyn@uantwerpen.be
jordi_casteleyn
www.slideshare.net/jordi013
Don’t mind the future.
Try not to understand it.
Een duidelijk voortgezet onderwijs
voor een veranderlijk hoger onderwijs

41. Bonne, P., Vrijders, J., & Casteleyn, J. (2017). Leren luisteren naar hoorcolleges.Tweeëndertigste conferentie Het Schoolvak Nederlands.
Brysbaert, M., Keuters, E., Mandera, P., & Stevens, M. (2013). Woordenkennis van Nederlanders en Vlamingen anno 2013. Academia Press: Gent.
Brysbaert, M., Mandera, P., & Keuleers, E. (2013). Naambekendheid van fictieschrijvers in Vlaanderen: resultaten van de auteurstest 2013. Academia Press:
Gent.
Casteleyn, J. (2017). Playing with improv theatre to battle public speaking anxiety. Paper gepresenteerd op de 11e ARLE-conferentie in Tallinn, Estland, 15-17
juni 2017
Casteleyn, J., & Vanderenvieren, E. (submitted). Does reading fiction lead to academic success in higher education?
Clark, C. and Teravainen, A. (2017). Celebrating Reading for Enjoyment: Findings from our Annual Literacy Survey 2016. London: National Literacy Trust.
Dehaen, S., Cohen, L., Morais, J., & Kolinsky, R. (2015). Illiterate to literate: behavioural and cerebral changes induced by reading acquisition. Nature, 16,
april, 234-244.
Fonteyne, L., Duyck, W., & De Fruyt, F. (2017). Program-specific prediction of academic achievement on the basis of cognitive and non-cognitive factors.
Learning and Individual Differences, 56, 34-48.
Hirsch, E. (2003). Reading comprehension requires knowledge - of words and the world. Scientific insights into the fourth-grade slump and the nation’s
stagnant comprehension scores. American Educator, 10-29.
Glorieux, I., Laurijssen, I., & Sobczyk, O. (2015). Studiesucces in het eerste jaar hoger onderwijs in Vlaanderen. Een analyse van de impact van kenmerken
van studenten en van opleidingen. Research paper SSL/2014.15/4.1.2, Steunpunt SSL, Leuven.
Kirschner, P. (2017). Het voorbereiden van leerlingen op (nog) niet bestaande banen. Eindrapport. Heerlen: Open Universiteit. Opgehaald van https://
www.innovatiefinwerk.nl/sites/innovatiefinwerk.nl/files/field/bijlage/rapport_paul_kirschner_nsvp_-_herzien_dec._2017_2.pdf
Mol, S., & Bus, A. (2011). To read or not to read: A meta-analysis of print exposure of print exposure from infancy to early adulthood. Psychological Bulletin,
Mar, 137(2), 267-296. Doi: 10.1037/a0021890.
Okkinga, M., Van Steensel, R., Van Gelderen, A. J. S., Van Schooten, E., Sleegers, P. J. C., & Arends, L. R. (submitted). Effectiveness of reading-strategy
interventions in classrooms: A meta-analysis. Retrieved from https://www.nro.nl/wp-content/uploads/2017/12/Effecten-van-leesstrategie-instructie-
review-405-15-715.pdf
Stalpers C. (2005). Gevormd door leeservaringen. De relatie tussen leesattitude, het lezen van fictie en het voornemen van adolescenten om lid te blijven van
de openbare bibliotheek. Doctoraatsproefschrift, Utrecht University, The Netherlands. Retrieved from http://dspace.library.uu.nl/handle/1874/8566.
Stanovich, K. E., & Cunningham, A. E. (1992). Studying the consequences of literacy within a literate society: The cognitive correlates of print exposure.
Memory & Cognition, 20, 51-68.
Vandergrift, L., & Tafaghodtari, M.H. (2010). Teaching L2 learners how to listen does make a difference: An empirical study. Language learning, 60(2),
470-497.
Vanhooren, S., Pereira, C., & Bolhuis, M. (2017). Iedereen taalcompetent! Visie op de rol, de positie en de inhoud van het onderwijs Nederlands in de 21ste
eeuw. Opgehaald van http://taalunieversum.org/sites/tuv/files/downloads/Iedereen_taalcompetent.pdf
VLIR (2016). Talige startcompetenties voor het universitair onderwijs. Opgehaald van https://www.ugent.be/student/nl/studeren/taaladvies/talenbeleid