Het Onderwijsdebat: De hervorming van het secundair onderwijs ging door op woensdag 11 maart 2015 en werd georganiseerd door het Brussels Expertisenetwerk Onderwijs (VUB, Erasmushogeschool Brussel, COOVI, UAB)

2. Welkom!

4. Op het programma
 Boekvoorstelling: Het onderwijsdebat. Waarom de
hervorming secundair broodnodig is.
 Prof. dr. Ides Nicaise (KUL)
 Prof. dr. Nadine Engels (VUB)
 Prof. dr. Dimokritos Kavadias (VUB en UA)
 Panelgesprek met auteurs en (ervarings-)experts
uit de lerarenopleidingen en werkveld.

5. DesignCharles&RayEames-Hangitall©Vitra
Waarom de hervorming
broodnodig is
Ides Nicaise
KU Leuven (HIVA / PPW)
Mede namens Mieke Van Houtte, Bram Spruyt, Dimo
Kavadias, Jan Ardies, Jelle Boeve-De Pauw, Jeroen
Lavrijsen, Simon Boone, Lore Van Praag, Ilse Laurijssen,
Nadine Engels, Katrien Struyven, Catherine Coubergs
e.a.

6. De hervorming in een notendop
• Brede eerste graad: gemeenschappelijk curriculum
• Nadien hergroepering studierichtingen in belangstellingsgebieden…
– Techniek & wetenschap
– Welzijn & maatschappij
– Economie en organisatie
– Taal & cultuur
– Kunst en creatie
…in plaats van onderwijsvormen (ASO / TSO / KSO / BSO)
• Meer ‘tweerichtingsverkeer’ tussen doorstromingsgerichte en arbeidsmarktgerichte
studierichtingen
• …

7. EEN BREDE EERSTE GRAAD, WAAROM ?
Deel 1

8. Twee motieven
1. Bredere basisvorming voor iedereen:
– Huidige ASO-jongeren missen (vooral) technische en praktische kennis en
creativiteit
– Huidige BSO-jongeren missen (vooral) sleutelvaardigheden
2. Betere studiekeuze op rijpere leeftijd
– Meer ‘voorkennis’
– Meer keuzerijpheid

9. Huidig systeem: voortijdige oriëntering (‘vroege tracking’), gekoppeld aan
ongelijke waardering van onderwijsvormen
• Kinderen hebben geen benul van studierichtingen en
beroepenvelden => ouders en leerkrachten beslissen voor
hen
– Ouders kiezen voor (minstens) statusbehoud => minder
ambitieuze keuze in lagere sociale milieus
– Leerkrachten adviseren op basis van prestaties en
studiehouding (i.f.v. vorming van homogene
subgroepen), niet op basis van belangstelling of talenten
• Invloed van sociale afkomst op studieoriëntering blijft
duidelijk ook na correctie voor studieresultaten in
basisonderwijs

10. Gevolg 1: tekorten aan STEM-afgestudeerden
(Ardies & Boeve-De Pauw)
“In Vlaanderen studeren jaarlijks onvoldoende jongeren af met diploma’s op
gebied van exacte wetenschappen, toegepaste wetenschappen, ICT en techniek
(STEM). De komende jaren zal deze problematiek zich nog scherper stellen door
het toenemend aantal technici, ingenieurs en wetenschappers dat met pensioen
gaat en zal moeten vervangen worden. Deze problematiek belemmert de
economische groei en de verdere ontwikkeling van de kennismaatschappij in
Vlaanderen.”
(van den Berghe & De Martelaere, ‘Kiezen voor STEM’, VRWI, 2012)

11. Gevolg 2: sociale vertekening in studieoriëntering
Studieoriëntering naar socio-economisch deciel
Bron: Hirtt, 2014

12. Gevolg 3: traumatisch verloop van heroriëntering
• Data: ICCS (burgerschapsopvoeding)
• Gepercipieerde neerbuigendheid omtrent mijn studiekeuze
• Sterker demotie-gevoel naarmate moeder hoger geschoold is, een meer ‘accidentele’ loopbaan achter
de rug heeft en B-attesten heeft gekregen
11,5
20,9 22,4
20,7
27,6
37,4
67,8
51,5
40,2
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
ASO (n: 938) TSO (n: 503) BSO (n: 380)
(Helemaal) niet akkoord
Tussen beide
(Helemaal) akkoord

13. Gevolg 4: demotivatie…

14. Gevolg 5: aantasting van democratische burgerschaps-attitudes bij jongeren
(Kavadias)
• ‘academische segregatie’ = schotten tussen studierichtingen, klassen, scholen
waardoor socio-economische en/of etnische groepen leerlingen langdurig van
elkaar gescheiden worden
• => onderlinge spanningen, ressentiment e.d. tussen leerlingen van verschillende
onderwijsvormen en scholen
• => op termijn: (verhoogd risico van) politiek cynisme, intolerantie, anti-politiek,
extreem-rechtse attitudes

15. Besluit deel 1
• Vroege oriëntering leidt duidelijk tot sociaal vertekende oriëntering
• Dit heeft niet alleen gevolgen op de sociale ongelijkheid in cognitieve
onderwijsuitkomsten, maar ook op
– Structureel tekort aan technisch geschoolden
– Traumatische en verkeerde oriëntering
– Zelfbeeld van leerlingen (sociale demotie, futiliteit)
– Schoolcultuur / leerklimaat in ‘zwakkere’ afdelingen / scholen
– Burgerschapsattitudes (ressentiment, xenofobie, ondemocratische attitudes)

16. HERVORMING TEN KOSTE VAN NEERWAARTSE
NIVELLERING ?
Deel 2:
(Lavrijsen & Nicaise)

17. Comprehensief onderwijs: neerwaartse nivellering ?

18. Effect van vroege oriëntering op leerwinst tussen 4e lj basis- en 4e lj secundair
onderwijs: negatief

19. Vooral nefast voor zwakkere presteerders

20. Algemeen besluit
Brede basisvorming (comprehensieve onderbouw SO)
• Is op zich beter in postmoderne samenleving
• Is sociaal rechtvaardiger
• Leidt ook nog tot betere gemiddelde prestaties ! (geen verliezers,
alleen winnaars)
• Dit veronderstelt een investering in vaardigheden van leerkrachten /
scholen om positief om te gaan met diversiteit

21. Onderwijshervorming
de uitdaging voor leerkrachten
Onderwijsdebat – hervorming secundair onderwijs – 11-3-2015
Nadine Engels

22. G
E
S
E
G
R
E
G
E
E
R
D
E
S
T
R
U
C
T
U
U
R
D
E
F
I
C
I
T
D
E
N
K
E
N

24. Differentiëren – een mindset
Vaardig-
heden en
inzet
Opvattingen
Eigen rol en
werkbeleving
Waarden
& beelden
over
onderwijs

25. Differentiëren
• In een gesegregeerd systeem – externe differentiatie

26. Differentiëren
• In heterogene populaties – binnenklas-differentiatie

28. Een zorgvuldige mix van differentiatiemaatregelen
• Heterogeen samengestelde klassen
• De lat hoog voor iedere leerling
• Individualiseringsmomenten
• Tijdelijke subgroepen – homogeen en
heterogeen
• Peer tutoring en wederzijdse instructie
• Coöperatief leren in kleine heterogene groepen

29. Drempels
• Onderwijsopvattingen sporen niet met hervorming
• Te weinig kansen op experiment en co-creatie
• Emotionele weerstand bij het loslaten van vertrouwde
werkwijzen
• Politieke double talk

30. Veel mogelijkheden om de hervorming te laten
mislukken
• Over bureaucratische maatregelen en verandering…
• Over onderwijs, politiek en besparingen…
• Over weters en uitvoerders…

31. Professionaliseren,
een kwestie van co-creëren

32. 12-3-2015 pag. 32
Democratisch Burgerschap
Dimokritos Kavadias
Vakgroep Politieke Wetenschappen
VUB– 11-03-2015
Een overbodige luxe in het curriculum?

33. 12-3-2015 pag. 33
Gelijkheid van kansen en segregatie in het Onderwijs

34. 12-3-2015 pag. 34
Verschillen tussen de vormen…
2004 -2005 % Moeder
Dipl LSO
% Moeder
Dipl HSO
% Vertraging % Studie-
toelage
ASO Klassieke 9% 63% 4% 6%
ASO WET 13% 55% 10% 8%
ASO REST 18% 43% 21% 11%
KSO 20% 40% 48% 14%
TSO TWISK 21% 36% 31% 12%
TSO TP 31% 24% 42% 14%
TSO ATP 30% 24% 45% 14%
TSO A 31% 23% 44% 15%
BSO BOUW/INDUS 51% 8% 59% 22%
BSO HANDEL 50% 10% 57% 22%
BSO ZORG 53% 8% 54% 25%
BSO LANDTUIN 41% 17% 55% 17%
Gemiddelde 27% 32% 28% 15%
(n=215.152) (n=215.152) (n=232.194) (n=232.194)

35. 12-3-2015 pag. 35
‘Rechtvaardigheid’ (verklaarde variantie op verticale as) ifv socio-
economische segregatie (horizontale as)
Danhier, J., Jacobs, D., Devleeshouwer, P., Martin, E. & Alarcon, A. (2014) Naar kwaliteitsscholen
voor iedereen? Analyse van de resultaten van het PISA 2012 onderzoek in Vlaanderen en in de
Federatie Wallonië-Brussel, Brussel: Koning Boudewijnstichting, 70p.

36. 12-3-2015 pag. 36
Leesvaardigheid 2000- 2009 impact van
SOCIALE ACHTERGROND EVOLUTIE
: De impact van sociale achtergrond op schoolse prestaties
is tussen 2000 & 2009 AFGENOMEN
: De impact van sociale achtergrond op schoolse prestaties
is tussen 2000 & 2009 TOEGENOMEN

37. 12-3-2015 pag. 37
Invloed op de samenleving?
Scholen spelen rol in ongelijkheid. Welk gevolg heeft dit
voor sociale cohesie (burgerschapshoudingen)?
Perceptie van
hetgeen
“normaal” is?
Segregatie
Attitudes
˜Sociale
Cohesie
Academische
segregatie
?

38. 12-3-2015 pag. 38
Academische Segregatie & Sociale Cohesie

39. 12-3-2015 pag. 39
Academische Segregatie & Sociale Cohesie

40. 12-3-2015 pag. 40
Academische Segregatie & ‘Regressie’ van
leerlingen inzake sociale cohesie?
52,3
51,2
53,9
44,8
37,6
43,8
35,4
31,8
41,6
37,5
46,0
47,9
30
35
40
45
50
55
2de 4de
A(SO) Conv BS
B(SO) Conv BS
A(SO) Pol Zel
B(SO) Pol Zel
A(SO) Etnocentr
B(SO) Etnocentr

41. 12-3-2015 pag. 41
Kan hervorming hier toe bijdragen?
- Belang Onderwijs is toegenomen
- Segregatie is geen “natuurlijk” gegeven
- Vroege segregatie is nadeling voor motivatie &
ongelijkheid
- Vroege segregatie heeft ook prijs voor samenleving

42. 12-3-2015 pag. 42
Ter afronding
- Vlaams onderwijs moet & kan na de hervorming bij
de top behoren
- Onderwijs mee laten evolueren qua finaliteit &
structuur
- Technische & Praktische vorming moeten sterker
- Laat de studiekeuze niet te vroeg plaatsvinden
- Op naar een nieuwe pedagogische aanpak

43. 12-3-2015 pag. 43
Tot Slot…. Hervormen of hervormd worden?

44. Panelgesprek met auteurs en (ervarings-)
experts uit de lerarenopleidingen en het
werkveld
 Dirk Michiels (Lyceum Martha Somers GO! Brussel)
 Ronny Du Jardin (Stedelijk secundair onderwijs Antwerpen)
 Franky Hungenaert (KaSO Maaseik-Kinrooi)
 Prof. dr. Dimokritos Kavadias (VUB en UA)
 Prof. dr. Bram Spruyt (VUB)
 Prof. dr. Nadine Engels (SLO VUB)
 Sigrid Van Eepoel (Bachelor secundair onderwijs EhB)
 Moderator: Frank Noten (Departement Onderwijs en
Pedagogie EhB)

45. Fijne avond!

46. Brussels Expertisenetwerk Onderwijs
www.lerarenopleidingbrussel.be