Bản quyền thuộc về Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện đại học Y Hà Nội 0988508598

2. Chụp cắt lớp vi tính hệ tiết niệu-
khoang sau phúc mạc
TS. Hoàng Đình Âu,
Bệnh viện Đại Học Y Hà nội

3. Đặt vấn đề
• Chụp cắt lớp vi tính là phương pháp chẩn
đoán hình ảnh tốt nhất để đánh giá hệ tiết
niệu – khoang sau phúc mạc do:
- đặc điểm về giải phẫu và bệnh lý của hệ tiết
niệu và khoang sau phúc mạc
- đặc tính của chụp cắt lớp vi tính (đặc biệt cắt
lớp vi tính đa dãy đầu dò)

4. Giải phẫu hệ tiết niệu- khoang sau phúc mạc
• Khoang nằm phía sau
phúc mạc => Các cơ
quan có mặt trước là
phúc mạc được coi như
là sau phúc mạc
• Không có ranh giới giải
phẫu rõ ràng giữa các
khoang sau phúc mạc

5. Khoang sau phúc mạc
• Có các cân sau:
- Cân trước thận (Gerota):
mỏng hơn
- Cân sau thận
(Zuckerkandle): dày hơn
- cân nón bên
- cân ngang
• Khoang sau phúc mạc:
được chia thành
- Khoang quanh thận (PRS)
- Khoang cạnh thận trước
(APRS)
- Khoang cạnh thận sau
(PPRS)

6. Khoang sau phúc mạc (1)
• Khoang cạnh thận trước:
- Tuỵ (đầu, eo và thân)
- Đại tràng (trái và phải)
- Tá tràng (đoạn 2 và 3)
• Khoang cạnh thận sau:
mỡ, mô liên kết, thần kinh

7. Khoang sau phúc mạc (2)
• Khoang quanh thận:
Thận
Tuyến thượng thận
Đoạn trên niệu quản
Mạch thận
Mạch quanh thận
Vách quanh thận

8. Các mặt phẳng gian cân
• Mặt phẳng sau mạc
treo (RMP):
giữa khoang cạnh thận
trước và khoang quanh
thận
• Mặt phẳng sau thận:
Giữa khoang quanh
thận và khoang sau
thận

9. Các mặt phẳng gian cân
• Mặt phẳng gian cân
nón bên
giữa các lá của cân nón
bên
• Mặt phẳng ngã ba cân:
Vị trí ngã ba của mặt
phẳng gian cân nón
bên, sau mạc treo và
sau thận

10. Mặt phẳng gian cân phối hợp
• Hợp nhất giữa cân
trước thận (Gerota) và
cân sau thận
(Zuckerhandle)
• Chạy xuống tận tiểu
khung

11. Các thành phần của hệ tiết niệu
• Thận
• Động mạch thận
• Tĩnh mạch thận
• Tuyến thượng thận
• Niệu quản
• Bàng quang
• Niệu đạo
• Thần kinh

12. Phôi thai hệ tiết niệu

13. Thận
• Chức năng: lọc máu và
bài tiết nước tiểu.
• Cấu trúc: gồm nhu mô
và xoang thận
- Nhu mô thận: bao gồm
vỏ thận và tuỷ thận
- Xoang thận: chứa mỡ,
mạch máu, đường bài
xuất

14. Mạch máu thận
• Mỗi động mạch thận
thường chia thành 5
nhánh phân thuỳ, phân
bố cho các phân thuỳ
nhau của thận.
• Các nhánh này không
nối với nhau (động
mạch tận) => cơ sở để
cắt thận phân thuỳ

15. Niệu quản
• Chức năng: dẫn nước
tiểu từ thận đến bàng
quang. Có nhu động
• Các vị trí hay bị bít tắc:
- chỗ nối bể thận- niệu
quản
- bắt chéo động mạch
chậu
- trong thành bàng
quang

16. Tuyến thượng thận
• Nằm sát cực trên thận,
ngăn cách bởi 1 cân
mỏng, bao quanh bởi
mỡ cạnh thận
• Chức năng: bài tiết hóc
môn
- Tuỷ thượng thận:
adrenaline
- Vỏ thượng thận:
cortisone

17. Kỹ thuật chụp cắt lớp vi tính hệ tiết niệu
• Bệnh nhân: nhịn ăn, không dùng thuốc cản
quang trước 3 ngày, uống 500- 750 ml nước
trước khi chụp khoảng 15-20 phút
• Tư thế: nằm ngửa
• Máy CT: xoắn ốc, đa đầu thu
• Thuốc cản quang iode (Ultravist, Xenetic…)
• Thuốc chống dị ứng thuốc

18. Cắt lớp đa dãy đầu thi
http://www.nowhow.nl/nederlands/images/CT-scanner.jpg

19. Xem hình ảnh giống như bạn xem bệnh nhân từ phía chân
http://www.babalublog.com/archives/ToeTag.jpg
Tư thế bệnh nhân

20. Protocole
• Chụp trước tiêm cản quang: phát hiện sỏi, máu tụ…
• Tiêm cản quang: 100-120 ml, tốc độ 3ml/s qua đường
tĩnh mạch (khuỷu tay)
• Chụp thì động mạch: 15-25 giây sau khi tiêm cản quang:
thấy rõ động mạch thận
• Chụp thì tĩnh mạch: 30- 40 giây sau khi tiêm cản quang
(thấy rõ phân biệt tuỷ vỏ và tĩnh mạch thận)
• Chụp thì nhu mô: 80-120 giây sau khi tiêm cản quang:
toàn bộ nhu mô ngấm thuốc đồng nhất. Thì tốt nhất
đánh giá tổn thương nhu mô
• Chụp thì bài xuất: 180 s (3 phút, hoặc muộn hơn 4-5
phút): thấy rõ đường bài xuất: đài bể thận, niệu quản
• UIV post scanner

21. Hình ảnh bình thường
• Không tiêm cản quang

22. Thì động mạch
Tĩnh mạch thận
Động mạch thận

23. Thì nhu mô

24. Thì bài xuất (thì muộn)

25. Hình ảnh đường bài xuất
Đài thận
Bể thận

26. Các cấu trúc liên quan với niệu quản
Cơ thắt lưng
Niệu quản trái
Niệu quản phải
TM chủ dưới
ĐM chủ bụng

27. Quan sát niệu quản dọc theo cơ thắt lưng…
NQ trái
ĐM chậu gốc trái
NQ phải
Tĩnh mạch chậu gốc
ĐM chậu gốc phải

28. Sau khi bắt chéo gai chậu, niệu quản chạy dọc
thành bên tiểu khung trong rãnh niệu quản…
Niệu quản

29. Và trên đường vào bàng quang…
Bàng
quang

30. Bàng quang và lỗ niệu quản- bàng quang
(mặt sau bên bàng quang)
Bàng quang
(Mức nước tiểu-
cản quang)
Niệu quản

31. Tiền liệt tuyến (niệu đạo tiền liệt tuyến)
Tiền liệt tuyến

32. Post scanner

33. Tuyến thượng thận: Giống chữ Y hoặc chứ V trên CLVT.
Gan phải
TMC
D
Trụ hoành phải
Tuỵ
ĐM chủ bụng
Thượng thận phải
Thượng
thận trái
Identify the adrenals and associated structures.
Trụ hoành trái

34. Dựng hình động mạch thận (VRI)

35. Dựng hình tĩnh mạch thận

36. Dựng hình đường bài xuất

37. Khoang sau phúc mạc trên CLVT