บทที่ 6 ภาษาและการสื่อสารข้ามวัฒนธรรม

1. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
การนาเสนอภาพนิ่งนี้จัดทาขึ้นจากเอกสารประกอบการสอน รายวิชา การบริหารวัฒนธรรม
ข้ามชาติ ของท่านอาจารย์พรรณปพร จันทร์ฉาย
ผู้จัดทาการนาเสนอภาพนิ่ง มิได้มีเจตนาละเมิดลิขสิทธิ์ แต่จัดทาขึ้นเพื่อวัตถุประสงค์ทาง
การศึกษาเท่านั้น

2. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
ปัจจุบันการแลกเปลี่ยนทางวัฒนธรรม เช่น การส่งบุตรหลานเข้าร่วม
โครงการ AFS หรือการส่งพนักงานไปฝึกอบรมมารยาททางธุรกิจก่อนการไป
ปฏิบัติงานจริง ก็เป็นส่วนหนึ่งของการเรียนรู้ภาษาและวัฒนธรรมประเทศนั้น ๆ เพื่อ
ง่ายต่อการปรับตัว ทาให้ในปัจจุบันการยอมรับหรือการผสมผสานทางวัฒนธรรม
เกิดขึ้นได้ง่าย ซึ่งภาษาและการสื่อสารจัดได้ว่ามีความสาคัญในการเจรจาต่อรอง
ธุรกิจหรือการพบปะกันระหว่างผู้ให้บริการและรับการบริการ ภาษาถือเป็นส่วนหนึ่ง
ของวัฒนธรรม ซึ่งทุก ๆ ชาติจะต้องมีภาษาเป็นของตัวเอง

3. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
 พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถานได้ให้ความหมายของภาษาว่า ภาษาเป็นถ้อยคา
ที่ใช้พูดเช่นกัน แต่ได้ให้ความเห็นเพิ่มเติมว่า ภาษาเป็นคานาม หมายถึงถ้อยคาที่ใช้
พูดหรือเขียนเพื่อการสื่อความหมายของชนกลุ่มใดกลุ่มหนึ่งเช่น ภาษาไทย ภาษาจีน
หรือเพื่อสื่อความเฉพาะวงการ เช่น ภาษาราชการ ภาษากฎหมาย ภาษาธรรม เสียง
ตัวหนังสือ หรือกิริยาอาการที่สื่อความหมายได้ เช่น ภาษาพูด ภาษาเขียน ภาษา
ท่าทาง ภาษามือ คนหรือชาติที่พูดภาษานั้น ๆ เช่น มอญ ลาว ทะวาย นุ่งห่ม และ
แต่งตัวตามภาษา (พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน ,2545 อ้างอิงใน
คณาจารย์มหาวิทยาลัยจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัย, 2551, หน้า 3)

4. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
ภาษา คือ วิธีที่มนุษย์แสดงความในใจสื่อความคิดให้ผู้อื่นเข้าใจความหมายได้ ภาษา
จาแนกได้ตามวิธีการแสดงออกเป็น 2 ประเภทใหญ่คือ (ประภาศรี สีหอาไพ ,
2538, หน้า 15)
1. ภาษาถ้อยคา คือ ภาษาที่แสดงอกได้โดยวิธีใช้ตัวอักษรเป็น
สัญลักษณ์ในการสื่อความหมายทางการพูดและการเขียน
2. ภาษาท่าทาง คือ ภาษาที่ใช้โดยการแสดงอากัปกิริยา ได้แก่สีหน้า
แววตา ท่าทาง เช่น การใช้นิ้วมือในภาษาใบ้
ภาษาเป็นเครื่องมือของการสื่อสาร ก่อให้เกิดความเข้าใจ ความหมายตรงกัน
เป็นสื่อกลางในการสืบทอดและเป็นหลักฐานของวัฒนธรรม ทาให้สามารถศึกษา
ถ่ายทอดอนุรักษ์และสร้างสรรค์วัฒนธรรมเป็นมรดกทางสังคมสืบต่อกันมา

5. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
 การสื่อสารเป็นการส่งผ่านข้อมูล การแลกเปลี่ยนความคิดหรืออาจกล่าวว่า เป็น
กระบวนการที่บุคคลสองฝ่ายแบ่งปันความหมายให้กันและกันได้ทราบเพื่อให้มี
ความคิดตรงกันในเรื่องใดเรื่องหนึ่ง ดังนั้น การสื่อสารจะเกิดได้ต้องมีการถ่ายทอด
ข้อมูลจากคนหนึ่งไปยังอีกคนหนึ่งและต้องเข้าใจความหมายที่รับ
 การทาให้บุคคลสองฝ่ายมีความเหมือนกันทางความคิดไม่ใช่เรื่องง่ายเพราะ
กระบวนการสื่อสารมักมีความสลับซับซ้อน ความสาเร็จของการสื่อสารขึ้นอยู่กับ
ปัจจัยหลายประการ เช่น ลักษณะของการสื่อสาร การตีความสาร และ
สภาพแวดล้อมเมื่อได้รับสารนั้น การรับรู้ของผู้รับสารที่มีต่อแหล่งที่มาของสารและ
สื่อที่ใช้ในการส่งสารอาจมีผลกระทบต่อความสามารถในการสื่อสาร

6. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
1. ผู้ส่งสาร ผู้ส่งสารเป็นผู้ถ่ายทอดสารต่าง ๆ ไปยังผู้รับสารด้วยการประมวล
ความคิดของตนก่อนนาเสนอ ซึ่งผู้ส่งสารได้มาโดยการแสวงหาความรู้และจาก
ประสบการณ์ที่ได้รับทั้งโดยทางตรงและทางอ้อม ผู้ส่งสารจะต้องทาความเข้าใจ
เกี่ยวกับข้อมูลเหล่านั้นอย่างถ่องแท้ก่อนจะถ่ายทอดออกไป เพื่อให้ข้อมูลนั้นไปสู่ผู้รับ
สารอย่างถูกต้องสมบูรณ์
2. สาร เรื่องราวที่ผู้ส่งสารต้องการถ่ายทอดให้ผู้รับสารได้รู้ จะปรากฏให้ผู้รับสาร
รับรู้ได้ก็
ต่อเมื่อผู้ส่งสารแสดงออกในทางใดทางหนึ่ง โดยใช้ภาษาทั้งที่เป็นถ้อยคาหรือไม่ใช่
ถ้อยคาเป็นเครื่องสื่อความหมาย และสารนั้นต้องเป็นเรื่องราวที่มีความหมายและ
สามารถสื่อความได้ สารที่เกิดขึ้นนั้นต้องอาศัยสัญลักษณ์ทางภาษาที่คนในสังคม
กาหนดร่วมกันเพื่อที่จะสามารถสื่อความหมายได้เข้าใจตรงกัน

7. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
3. สื่อ สื่อเป็นช่องทางหรือพาหะนาสารส่งไปยังผู้รับ ซึ่งจะเป็นส่วนสาคัญที่ช่วยให้
กระบวนการสื่อสารเป็นไปด้วยความสะดวกรวดเร็ว และชัดเจนยิ่งขึ้น โดยเฉพาะสื่อที่
เป็นวัตถุที่มนุษย์สร้างขึ้นหรืออาจเป็นสื่อบางอย่าง แต่หากสื่อที่นามาใช้ประกอบการ
นาเสนอไม่มีส่วนช่วยในการสร้างความเข้าใจแล้ว สื่อที่นามานั้นก็จะไม่เกิดประโยชน์ใด
ๆ
4. ผู้รับสาร ผู้ที่ทาหน้าที่รับสารจะเป็นผู้ที่ทาความเข้าใจเกี่ยวกับข้อมูลที่ผู้ส่งสาร
นาเสนอมา ไม่ว่าจะเป็นเสียงหรือสัญลักษณ์อื่นใด โดยจะต้องแสดงปฏิกิริยาตอบสนอง
ต่อเรื่องนั้นกลับไปให้ผู้ส่งสารได้รับรู้ถึงความเข้าใจของผู้รับสารว่ามีมากน้อยเพียงใด
เพื่อจะได้พิจารณาว่าการนาเสนอสารนั้นประสบความสาเร็จหรือไม่

8. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
5. ผลของการสื่อสาร ผลของการสื่อสารที่ดีจะเกิดขึ้นจากการแสดง
ปฏิกิริยาของผู้รับสาร เพื่อแสดงให้ผู้ส่งสารรับรู้ว่าผู้รับสารมีความเข้าใจมากน้อย
เพียงใด การแสดงกริยาตอบสนองจึงต้องให้สอดคล้องกับการรับสารมา มีความ
เหมาะสมถูกต้องในการแสดงผลของความเข้าใจ ต่อเรื่องราวนั้น ๆ เพราะจะเป็นส่วน
สาคัญที่ช่วยให้ผู้ส่งสารสามารถวิเคราะห์กระบวนการนาเสนอของตนได้

9. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
ผู้ส่งสาร สาร สื่อ ผู้รับสาร

10. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
1. การสื่อสารระหว่างเชื้อชาติ (Interracial
communication) เป็นการสื่อสารที่ผู้ส่งสารและผู้รับสารเป็นคนละเชื้อชาติ
เป็นคนละภาษา ซึ่งแน่นอนทั้ง 2 ฝ่าย ย่อมแตกต่างในด้านอื่น ๆ ด้วย เช่นค่านิยม
ความเป็นอยู่ ความคิด ประเพณีต่าง ๆ การสื่อสารประเภทนี้จะมีความยุ่งยากกว่าการ
สื่อสารรูปแบบอื่น ๆ เพราะอาจจะต้องใช้ล่าม ใช้ความประณีตละเอียด รอบคอบเป็น
พิเศษ ไม่เช่นนั้นการสื่อสารอาจล้มเหลวได้ง่าย

11. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
2. การสื่อสารระหว่างวัฒนธรรม (Intercultural
communication) กล่าวว่าการสื่อสารประเภทนี้มุ่งเฉพาะวัฒนธรรมที่
แตกต่างกันระหว่างผู้ส่งสารและผู้รับสารเท่านั้น ทั้ง 2 ฝ่าย เป็นคนเชื้อชาติเดียวกัน พูด
ภาษาเดียวกัน หรือคล้ายคลึงกัน แต่ต่างวัฒนธรรม เช่น การสื่อสารระหว่างคนไทย
ภาคเหนือกับคนไทยภาคใต้เป็นต้น

12. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
3. การสื่อสารระหว่างประเทศ (International
communication) การสื่อสารประเภทนี้มุ่งเน้นการสื่อสารในระดับชาติ ซึ่งมี
ลักษณะเป็นทางการผู้ส่งสารและผู้รับสารจะปฏิบัติหน้าที่ในฐานะตัวแทนของประชาชน
ภายในชาติ ดังนั้น การสื่อสารประเภทนี้จึงแตกต่างกับการสื่อสารระหว่างเชื้อชาติซึ่ง
มุ่งเน้นเฉพาะบุคคลหรือระหว่างบุคคล

13. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
 การสื่อสารระหว่างวัฒนธรรม คือ สถานการณ์ใด ๆ ก็ตามที่บุคคลจากต่างภูมิหลัง
หรือพื้นเพทางวัฒนธรรมทาการติอต่อสื่อสารกัน ดังนั้นความแตกต่างหลากหลาย
ทางวัฒนธรรม(Cultural differences or cultural diversity)
ไม่ว่าจะเป็นภูมิหลัง ประสบการณ์ แนวคิด โลกทัศน์ การใช้ภาษาหรืออวัจนภาษา
และสมมุติฐานต่าง ๆ ในการตีความประสบการณ์ในชีวิตในบริบทต่าง ๆ นั้นอาจ
ก่อให้เกิดปัญหาทางการสื่อสารได้หากไม่มีการสร้างความตระหนักรู้ทางด้าน
วัฒนธรรม (cultural awareness) และผลกระทบทางวัฒนธรรมที่มีผลต่อ
กระบวนการและพฤติกรรมในการสื่อสารใน สังคมนั้น ๆ (จุฑาพรรธ์ ผดุงชีวิต,
2551, หน้า 46)

14. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
ในการจัดการข้ามวัฒนธรรม การสื่อสารถือว่าเป็นสิ่งที่สาคัญ เนื่องจากต้องมี
การติดต่อธุรกิจ กับนักธุรกิจต่างประเทศ จาเป็นต้องมีการสื่อสารทั้งวัจนภาษา
และอวัจนภาษา ซึ่งแสดงให้เห็นว่าผู้ที่ทางานธุรกิจควรต้องมีความสามารถในการ
สื่อสารอย่างมาก ซึ่งการสื่อสารระหว่างวัฒนธรรม คือ สถานการณ์ใด ๆ ก็ตามที่บุคคล
จากต่างภูมิหลังหรือพื้นเพทางวัฒนธรรมทาการติอต่อสื่อสารกัน
ดังนั้นความแตกต่างหลากหลายทางวัฒนธรรม (Cultural
differences or cultural diversity)ไม่ว่าจะเป็นภูมิหลัง ประสบการณ์
แนวคิด โลกทัศน์ การใช้ภาษาหรือ อวัจนภาษา และสมมุติฐานต่าง ๆ ในการตีความ
ประสบการณ์ในชีวิตในบริบทต่าง ๆ นั้นอาจก่อให้เกิดปัญหาทางการสื่อสารได้หากไม่มี
การสร้างความตระหนักรู้ทางด้านวัฒนธรรม(cultural awareness)และ
ผลกระทบทางวัฒนธรรมที่มีผลต่อกระบวนการและพฤติกรรมในการสื่อสารใน สังคม
นั้น ๆ

15. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
1. ภาษาหมายถึงอะไร
2. วัจนภาษาหมายถึงอะไร
3. อวัจนภาษาหมายถึงอะไร
4. จงบอกความหมายของการสื่อสาร
5. จงบอกองค์ประกอบของการสื่อสาร
6. เกณฑ์ความแตกต่างระหว่างผู้ส่งสารและรับสารยังมีอะไรอีกบ้าง
7. ระหว่างนักท่องเที่ยวกับผู้ให้บริการถือเป็นการสื่อสารประเภทใด
8. นิสิตคิดว่าระหว่างนักท่องเที่ยวกับผู้ให้บริการวัจนภาษาหรืออวัจนภาษามีความสาคัญ
มากกว่ากัน
9. การสื่อสารระหว่างวัฒนธรรมคืออะไร
10. นิสิตคิดว่าอะไรเป็นอุปสรรคของการสื่อสารระหว่างวัฒนธรรม