In deze nieuwsbrief: AANKONDIGING 01 kinderkunsthal villa zebra 05 aluminiumcentrum VERSLAG 06 exploform 07 vrije vormen 09 inspiratoren geven zich bloot NIEUWS 03 productontwikkeling: gezonde dosis naiviteit 13 fascinatie voor een moooi vak 14 scaffold 001 15 innovatie gevelleverancier 16 milieu investeringsaftrek BOOOSTING 04 antwoordkaart 11 agenda, colofon 12 participanten Voor meer nieuws: www.booosting.nl

2. 2000 jaargang 11 nr. 59
bijeenkomst 13 december 2000
,
Kinderkunsthal
li
'Ontwerp een semJI
permanent gebouw in ..bet 11
useumpark, dat minimaal één ll
en maximaal vijf jaar dienst kan doenll
als kunst- en cultuurcentrum voor kinderen. 11
't Kinderhoofdkwartier krijgt een vloeropper- II
vlak van 1900 m' , moet oneindig groot lijken en bevat
lLIllLL1Vll.l:lI: ruimtes voor tentoonstellingen, work-shops,
en filmvoorstellingen'. Zo ongeveer luidde de opdracht waar zes ontwerpteams tijdens een
lWCIl"',llVU in de Academie van Bouwkunst Rotterdam op twee maart jJ. mee aan de slag moesten,
opdracht van de organisatie 'Rotterdam 2001, Culturele Hoofdstad van Europa'.
dagen later werd het winnende ontwerp unaniem
door jury's van volwassenen en kinderen. Het
ontwerpteam, Academie van Bouwkunde-
Jaap van Dijk, Remco Rolvink en Ramon Knoester
architect Jouke Post, kozen als thema 'Het hazenpad'.
hazenpad is een zigzaggende hellingbaan, die de
tentoonstellingsruimtes met elkaar verbindt.
leidt van de begane grond naar de eerste verdieping. Er is gespeeld met de elementen
hoog-laag en licht-donker. Het hazenpad begint met een smalle, hoge ruimte die hel licht is
en die daarna geleidelijk overgaat in een heel lage, donkere ruimte', aldus Post.
L -'

3. r ,
Het gebouw heeft onder meer een buitentheater met balkon, een beeldentuin op het dak, een
waspIaats en een kookstrook, Kinderateliers en Kindercafé 'De H erriehal' . Via een ophaalbrug is er
een verbinding met het Sophia Kinderziekenhuis.
In de opgave voor het ontwerp van de Kinderkunsthal is besloten dat op basis van de bouwmethode
van WE Accommodatie Service wordt gewerkt. Deze stalen units (6 x 3 x 3 meter) maken een snelle
bouw mogelijk, die noodzakelijk is voor de opening in januari 2001. Juist het tijdelijke karakter van
dit materiaal was aanleiding om de dynamiek van dit culturele gebouw te laten zien. 'Het is bijna een
nieuwe vorm van bouwen: een leuk gebouw gemaakt van saaie dozen'. Op 1 november is de bouw
gestart en op woensdag 13 december kunt u de Kinderkunsthal zelf bekijken.
PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM M A
14:00 Ontvangst
14:15 De initiatiefnemer Jet Manrho
14:30 De projectmanager Leo van Tilburg, DS+V Gemeente Rotterdam
14:45 De ontwerpers: Jouke Post, :xx architecten en de studenten
van de Academie van Bouwkunst te Rotterdam
15:15 De bouwer Gijs Guisvan WB Accommodatie Service
15:30 Kijken
16:30 Napraten
U bent van harte welkom'
De Kook$trook
L

4. • • • • • • • •, • • • 0 i1 t wik k e 1 n9 I~
Een gezonde dosis naïviteit?
Als productontwikkelaar /adviseur loop ik al jaren tegen een fru stratie op. Je constateert en /of hebt
volop nieuwe ideeën voor de bouwwereld , maar je kunt ze niet kwij t. Enkele industriële bedrij ven
steken de nek wel ui t, maar helaas het overgrote deel niet. D aardoor komt er veel minder tot stand,
dan mogelijk zou zijn. Over hetgeen bedrijven bij productontwikkelin g remt heb ik al eerder
geschreven, m aar het feit is er.
Omdat het sneller tot resultaat leidt en omdat het oo k geen eeuwige frustratie moet worden, neem
je dan als productontwikkelaar bij gebrek aan een opdrachtgever zelf een nieuw concept ter hand. Je
stopt er zelf energie (lees: tijd en geld) in. D at begint dan klein, maa r kan danig uit de hand lopen.
Infra+, inmiddels in Booosting kringen voldoende bekend, is zo tot sta nd gekomen. Er was geen
opdrachtgever te vinden die onze visie deelde. M et het gevecht dat je ook na de ontwikkel ing moet
voeren om de ontwikkeling gefin ancierd, het product geproduceerd en in de markt geaccepteerd te
krijgen (niem and wil immers proefkonijn zijn) vers trijken de jaren. De voorloper van Infra+ bego n
in 1986 en lijkt nu 15 jaar later tot succes te leiden. D aartussen zit, naast een paar jaar stilstandverlies,
vooral veel tijd van volharding, creativiteit, testen, bijstellen , en heel veel geleur en gespartel. Met
financi ële inj ecties van een industriële opdrachtgever had het uiteraard veel sneller gekund.
Productontwikkelaars/adviseurs hebben relatief ldeine orga nisaties. Soms zijn het zeer bewust zelfs
eenmanszaken. Zeker in dat geval kun je je een avontuur als Infra+ eigenlijk niet veroorloven. Je moet
immers een erg lange adem hebben en weten dat je als productontw ikkelaar m eestal pas een heel eind
verderop in het traject je gelijk kunt halen. Je moet ook een beetj e eigenwijs zijn en er niet mee zitten
dat buitenstaanders je met Don Quichotte associëren.
Kortom, zonder een gezonde dosis naïviteit kom je er niet. M aar ontwerpers zouden het ook niet alleen
hoeven te doen. D e industrie heeft immers belang bij goede ideeën en zo uden best af en toe in het
diepe mogen springen en een on twikkelaar inschakelen.
W aar ik in feite voor pleit is dat we met z'n allen samen sterk kunnen zijn. D e ideeën zijn er wel, maar
je hebt (commerciële) panij en nodig die vertrouwen in je hebben en geloof hebben in een goede
economische afloop van het traject. Partners die stap voor stap willen investeren, zich niet door hun
accountant laten ringeloren en over de besproken dosis naïviteit beschikken.
Booosting kan en moet meer zijn dan een platform om te netwerken. Dat vraagt o m actie en
inspanning. Booosting heeft met LOOOP een prachtinstrument om industrie en ontwerpers samen
te laten werken.
Industrie: it's up to you)
Jos Lichtenbelg
Voo rzitter Booosting
Directeur A+ Bureau voor bouwproductontwikkeling

5. Bereikbaarheid secretariaat
H et secretariaat van Booosting is vanaf heden bereikbaar op maandag en dinsdag van 9.00 tot 17.00
uur, op het u bekende adres in Delft: Booosti ng
Postbus 596
2600 AN Delft
T 015 - 270 2770
F 015 - 270 2771
E Booosting@ooo . nl
www.OOO.nl/booosting
Op woensdagochtend van 9.00 tot 13.00 uur is Jofanda Steenhouwer te vinden op:
010 - 4135087 (telefoon/fax)
Penningmeester
J ohan Riezebos is per 1 september gestopt als penningmeester. Jos Lichtenberg is nu penni ngmeester
a.i. en draagt de behartiging van de financiën per 1 januari 2001 over aan André Roelofien, directeur
van Neonis Industrial Design & Corporate G raphics ui t Wormer.
NAAM
BEDRIJF
I I
ADRES
POSTCODE X/00NPuATS
TELEFOON
o komt op dinsdag 14 november 2000 van 14.00 to 17.30 Ut naar het nIeuwe
AluminiumcentrUTl te Houten met personen. Booosting
o komt op woensdag 13 december 2000 van 14.00 tot 17.00 uur naar de Postbus 596
Kinderkunsthal te Rotterdam met personen.
o wil graag aansluiten op het Internet-netwerk van Booosting (AVA) 2600 AN Delft
(www.OOO.nl/booostingl Dit geldt Alleen voorAangeslotenen van Booosting.
o ontvangt graag informatie over participatie bij Booosting.
o bestelt het boek 'Booosting in bedrijf (1992) PflrticiPfllllen: f 25,00 )
o bestelt de reader ' 10 jaar Booosting' (1 998) ( Niet-participanten: f 39,50
L .J

6. • ,
Het eerder geplande en, vanwege het EK Voetbal geca ncelde, bezoek aa n het nieuwe spectaculaire
Aluminiu mcenrrum van 29 juni, zal nu plaatsvinden op dinsdag 14 november a.s. D e bouw zal dan
in volle gang zijn. Zie voor verdere info www.OOO.nl/booosring/nieuws/aankondigingen en
www.aluminium-info.nl en de nieuwsbrief nr. 57 van juni 2000. U bent van harte welkom!
P R, 0 G R 'A M ,M APR '0 G RAM MAP R 0 q RAM M A
14:00 Ontvangst in het gemeentehuis van Houten
Introductie door de opdrachtgever Paul Bruinsma, directeur Aluminium Centrum
14:05 'De concretisering van een droom' door de architect Micha de Haas
14:15 Het ontwerpproces van concept tot detaillering:
'Stabiliteit zonder afbreuk' door El'am Soetem, van TNO Bouw
'Uitwerking in hoofdlijnen' door Remco Wiltje1'van D3BN Den Haag
'Detaillering in de praktijk, de aluminium knopen' door Gel'hal'dJacobs, Arin
'Ruimtevakwerken steeds innovatiever' door Mick Eekhout, Octatube
15:15 Bezoek aan de bouwlocatie
16:30 'Installatietechnisch ontwerp op een klein oppervlak'
door Ed Vonk, Huygen Installatie adviseurs
16:40 'Bouwmanagement van innovatieve projecten'
door Thomas Lohse, Bouwteam General Contractors
16:50 'Het Rondeel, de trots van Houten' door Yvonne Lub,
architectuurmedewerker Gemeente Houten
17:00 Discussie met hapje/drankje
17:30 Afsluiting Let op gewijzigde aanvangstijd!!
In verband met het volle progmmma, verzoeken wij u op tijd aanwezig te zijn.
L Geïnteresseerd in deelname? Ins via de antwoordkaart. .J

7. • ,
Verslag van de bijeenkomst bij Exploform op 7 maart 2000
maakt integratie van
bouwproducten mogelijk
Volgens Hugo Groeneve/dvan Exploform is het
principe simpel: onder water wordt door
m iddel van een explosie een vlakke stalen plaat
met behulp van een matrijs gevormd tot een
produkt. De matrijs is relatief goedkoop omdat deze wordt gemaakt van materialen als plaatstaal,
betOn, MDF, hars, polystyreen etc. Belangrijk voordeel van deze techniek (explosievormen) is dat,
tegen relatief lage kosten, complex gevormde producten met grote afmetingen in kleine series kunnen
worden gemaakt. Een halve bol bijvoorbeeld met een diameter van 5 meter is geen bezwaar. En dat
is aantrekkelijk voo r de bouw, want de bouw werkt graag met grote elementen.
Groeneveld geeft buiten een demonstratie van explosievormen. Het explosief
ligt bu iten de waterbak en is nog niet aangesloten. De aanwezigen kunnen het
rustig en zonder gevaar van dichtbij bekijken . De springmeester vraagt
vervolgens ons van de bak te velwijderen en op vei lige afstand van ca. 25 meter
achter een lijn te gaan staan. De springmeester monteert de spri ngstOf. De
aanwezigen stOppen de vingers in de oren. Dan volgt een explosie die het water
hoog uit de bak doet slaan . Nieuwsgierigen willen al naar het werkstuk
tOelopen, maar de springmeester vraagt nog even te wachten zodat hij de situatie
kan controleren en het sein 'veilig' kan geven. Vervolgens schiet het gezelschap
tOe. Het geëxplosievofmde werkstuk bestaat uit een roestvrij stalen plaat waarin
in reliëf het woord 'Exploform' is gevormd. De naamplaat ziet er goed. De
vraag rijst op wat je met deze techniek allemaal kunt doen in de bouw)
Volgens Michiet Cohen zoekt de bouw naar gro tere en lichtere gevelelementen. Belangrijk daarbij is
dat uitbundige vormen kunnen worden gerealiseerd. Vervelend zij n de kosten voo r matrijzen.
Vormingstechnieken zijn te duur voor de bouwen kunnen bovendien alleen kleine producten aan.
Toen Cohen jaren geleden over explosievormen in de USA las, is hij gelijk met TNO gaan praten.
Het resultaat daarvan is Exploform: een samenwerkingsverband tussen TNO, Antonius Vesselheads
BV en Van Dam, Fabriek van Plaat:verken BV. Cohen ziet vooral mogelijkheden op het gebied van
integratie van functies met explosievormen. Bijvoorbeeld door een kozijn te explosievormen in een
gevelelement. Een voorbeeld hiervan werd getOond: een sandwich gevelelement waarin in de
buitenplaat een kozijn is geëxplosievormd. 'Een mooi en goed voorbeeld van hoe je versch illende
bouwproducten in één element kunt integreren . Het samenstel wint duidelijk aan l<waliteit en het is
bovendien met een minimum aan arbeid te monteren. Naast esthetische mogelijkl1eden biedt
explosievormen dus ook duidelijk mogelijkheden voor het verbeteren van de integrale kwal iteit en het
verlagen van de kosten' aldus Cohen. Nico Noort, algemeen bestu urslid
L

8. r •
Verslag van de bijeenkomst over 'Vrije Vormen' op 26 april 2000
in Krimpen a.d. Ijssel
Vrije vormen in de
architectuur
Geen echt bedrijfsbezoek maar meer een symposium onder de titel: 'Vrije vormen in de
Architectuur', met als onderliggend thema het aftasten van een mogelijke relatie tussen de
bouwkunde en de scheepsbo uwkunde. Deze laatste discipline maakt al vanaf haar prehistorische
ontstaan noodgedwongen gebruik van dubbelgekromde vlakken en heeft op dat gebied zowel in
geometrische als in technische zin een uitgebreide kennis en ervaring. In de scheepsbo uw is design,
engineering en production / manufacturing zeer nauw op elkaar betrokken en wo rdt tegenwoordig
op grote schaal gebruik gemaakt van geïntegreerde software. Hoe anders is dat nog in de bouwkunde.
Daar wordt de min of meer recente behoefte aan toepassing van dubbelgekromde vlakken niet
ingegeven door stromingstechnische noodzaak, maar door enerzijds overwegingen van ideële aard en
anderzijds door de mogelijkheden die door moderne computers worden geboden om al dan niet
random geomerrieën te genereren, waarvan men zich vtoeger ternauwernood een voorstelling kon
maken. In het kader van het branche-vreemde Booostingjaar leek het een mooie gelegenheid om eens
bij de scheepsbouw een kijkje te nemen en deze te spiegelen aan de ontwikkelingen in de
architectuur. De werf van Van der Giessen-De Noord te Krimpen a.d. Ijssel was zo bereidwillig om
ons het een en ander te laten zien over ontwerp en productie van een schip.
Om zowel overzicht als evenwi ch t in het programma te brengen, werden zowel jonge pas
afgestudeerde ontwerpers alsook ervaren architecten, alsmede een vertegenwoordiger uit zowel de
bouwkundige constructeurswereld met veel ervaring op het gebied van het dagthema, alsook uit de
scheepsbouwengineering voor het houden van een korte inleiding uitgenodigd. Helaas moesten beide
laatstgenoemden door omstandigheden op het laatste moment verstek laten gaan, zodat het
zwaartepunt, tegen de bedoeling in, geheel op het architectonische ontwerpvlak kwam te liggen.
L

9. r 11 ,
De s pr e ke r s
Het ondelwerp werd door de verschillende wél aanwezige inleiders opgehangen aan eigen projecten.
Erwin Hilbrands en Kees Draaisma on twierpen voor hun ingenieursexam en in Delft een nieuwe
dierentuin in Em men. Als uitgangspunt hanteerden zij een beeld van verschuivende en botsende
aardschollen, die de verschillende continenten representeerden en in hun gescheurde grensstroken
afscheidingen vormden tussen de verschillende activiteiten . Hier lagen ook de routes voor het publiek,
die al wandelend van het ene werelddeel naar het andere konden 'zappen'. Hun concept leverde niet
alleen inspiratie op voor een organische vormgeving, maar ook voor een specifieke ontwerpmethode.
Michel Post was afgestudeerd op een ontwerp voor 'Xanad u', een centrum voor een uitgaanscultuur,
waar 'oud en nieuw' konden samengaan. Het resultaat was een amoebe-achtige structuur in het
Amsterdamse IJ, half in en half uit het water, waarvan de vorm in hoofdzaak was bepaald door emoties
met velw ijzi ngen naar mythologische figuren uit de klassieke oudheid. Zijn presentatie werd geheel
verLorgd door een mengeling van video- en diaprojectie, welke door de beperkingen van de aanwezige
apparatuu r niet helemaal tot zijn recht kwam.
Lars Spuybroek legde aan de hand van een viertal proj ecten van zijn bureau uit, dat vrij e vormen
eigenlijk helemaal niet zo vrij zijn, maar volledig worden bepaald door primitieven, waaraan een grote
hoeveelheid geom etrische info rmatie is roegevoegd. Hij gebruikt bij zijn vormgeving diverse
computerprogramma's, waaronder Maya, naast andere maquette-achtige hulpmiddelen.
Karel Vol/ers tenslotte gaf een uiteenzetting over zijn studie naar gebogen vlakken, de door hem
ontwikkelde methode om dergelijke vlakken te genereren en te klasseren, en de mogelijkheden, die
dergelijke vlakken in verschillende categorieën kunnen bieden voor de architectuur.
De s cheepsw e r f
Het afsluitende bezoek aan de scheepswerf legde de nadruk op het proces van ontwerp en
vervaardiging van onderdelen van de scheepshuid en op de getrapte assemblage daarvan. H et daarvoor
geroonde enthousiasme van de deelnemers is een aanwij zing voor een zekere velwantschap tussen
bouwkundigen en scheepsbouwers. In de kleine groepen die nog wat napraatten, is dat zeker nog
verder ui tgewerkt. Een interessante, informatieve middag bij het grotendeels in de beroemde 'H al van
Quist' ondergebrachte scheepsbouwbedrijf.
Jan van der Woord, secretaris Booosting
L .J

10. • ,
Ver s lag 2e Raa d van Advies ses s ie 17 mei 2000
Inspiratoren geven zich bloot
Vier inspiratoren van Booo s ting leggen hun ziel bloot voor een
aanda chtig gehoor in de grote zaal op de afdeling Bouwkunde van
de TU Delft .
M ick Eekhout, Eric Vreedenburgh, Marcel Vroom en Jan Brouwer met de respectievelijke thema's: 'D e
toekomst van de bouw', 'O ntwerp en evol utie', 'W indows 2000', en 'D e verleiding van het verleden'.
Mi ck Eek h o u t wi l b l ij v e n meevec h te n
Onverwacht is er vanuit de hoek van de compurertechnologie een nieuwe kloof ontstaan russen
ontwerper en uirvoerder. Architecten als Geh lY en Egeraat tekenen grillige vormen in glasconstructies,
met geen enkel paneel hetzelfde en nog erger: geen knoop hetzelfde. G rote problemen en
kostenoversch rijdingen bij uirvoering, maar Mick gaat er wel voor.
O ude Booostingidealen als verandering toelaten in gebouwen, ze met het gebruik mee laten groeien,
lijken achterhaald. H et Cenu'e Pompidou is nu na 25 jaar gerestaureerd en ziet er weer exact hetzelfde
uit als bij oplevering. Piano zei ooit over dit gebouw: 'We wanted to change archi tecture', en dat gold
voor zowel techniek als vormgeving. Die verandering is gekomen: industrial isatie heeft, ook na 12 jaar
Booosting, een normale plaats veroverd in de bouw. M ick voelt zich van de 2e of3 e generatie achter
de groten als Piano, Rice en Foster, zij gaven het voorbeeld. Toch zullen hun verhalen ook weer
geschiedenis worden. H ij vraagt zich af of zijn verhaal en dat van Jan Brouwer door de volgende
generatie wordt overgenomen. Gelukkig ziet hij nieuwe ontwerpers verschij nen die ook technisch goed
onderlegd zijn. Producenten staan inmiddels meer open voor ontwerpers. Zelfs de aloude baksteen
moet geloven aan vormveranderingen.
De eco nomische, esthetische en technische levensduur moet in evenwicht gebracht worden. Mick wil
zijn bijdrage blijven leveren aan het fascinerende gevecht russen bouwtechnologie en architectuur.
Er i c Vr ee d e nbu rg h zo e kt h et toeval
De term ind ustrieel ontwerpen dateert nog uit de 1g e eeuw. Eric zoekt flex ibiliteit: het wonen is
bijvoorbeeld doellozer dan we denken: hoe kan industrieel bouwen hierop reageren? H et toeval en ook
fo uten maken is interessant. De computer kan daarin een rol gaan spelen: die moet je dingen laten
L .J

11. r doen waar een mens niet goed in is. Als voorbeeld krijgen we een video te zien van een experiment
,
in de computer waarbij wezens zichzelf doorklonen en onderling tot allerlei eigen vormen en interacties
komen. Er ontstaat een wereld waar we als mens alleen met verbazing naar kunnen kijken. Maar er
blijft een verschil tussen het menselijk denken en het computerdenken: de mens kan andere verbanden
leggen. Een tweede video laat dat zien. Prachtig huis op een rots aan zee 'casa co me mi (een huis als
ik)', gebouwd in de vorm van een grote trap door architect Malaparte. Daarin zijn allerlei verbanden
en ook herinneringen gelegd, zoals alleen een mens dat kan. Het huis legt zo'n bijzondere relatie met
het prachtige landschap, dat Malaparte ooit het volgende menselijke verband legde: 'Het huis was er
al, ik heb het landschap ontworpen'. Eric gaat verder op zoek naar het toeval, voor zover dat kan.
Marcel Vroom wil intelligentie
Voor de periode die je vooruit wilt kijken, moet je even ver terug kijken. Marcel interesseert zich in
de kennis die anderen reeds hebben ontwikkeld door het woord 'forgetting' uit te leggen als for-getting:
het ligt voor het grijpen, het is er al, maar je moet het wel zien.
In feite proberen we grip te krijgen op datgene wat we al weten en vooral datgene wat een ander weet.
Marcel is op zoek naar intelligente producten: producten die kunnen communiceren met de gebruiker
en met elkaar. Als je gaat koken moet de afZuigkap vanzelf aangaan, zodat je er niet te laat achter komt
dat het hele huis naar spruitjes ruikt. Bewoners van intelligente woningen moeten, net als auto-
bestuurders, altijd kunnen vertrouwen op de technologie. Toch blijft de huidige computersoftware
nogal onderontwikkeld. Bill Gates zei ooit: als Windows 2000 in auto's zou zitten, duurt het twee
minuten voor je kan starten en slaat de auto tijdens de rit minstens drie keer af. Daarom ziet Marcel
de compurersoftware als de bouwnijverheid van de nieuwe economie.
Hij sluit zich aan bij het voorstel van Eduard Böhtlingk om de naam Stichting Industrieel Bouwen
te wijzigen, omdat deze de lading niet meer dekt. Hij denkt dan niet aan innovatief of inventief, maar
aan intelligent. Deze Stichting Intelligent Bouwen NL wil de partijen aan de andere kant van de sloot
overhalen de sprong te maken naar de nieuwe wereld, die van het industriële tijdperk, die van het
intelligent bouwen, die van de innovatieve bedrijfstak, die van de nieuwe economie.
Intelligente producten en wonen: dat zijn de thema's van Marcel. Maar intelligente woningen, worden
die ook intelligent gebouwd?
Jan Brouwer is weer op zoek naar de bron
Terug naar de bton. Daartoe verschijnen zelfs dia's van vuur, water en kluiten aarde. Jan wil rust, maar
ziet chaos om zich heen. Olie B. Bommel zei: 'We naderen de toekomst, Joost. Als we daar zijn,
kunnen we even uitrusten'. Maar Jan kan nog niet uitrusten: de architectuur is hem veel te chaotisch.
Wijs stelt hij vast dat we voortaan maar over bouwen moeten praten, dan komen we misschien weer
bij architectuur uit. Ondanks het feit dat de architect nog steeds volop roem geniet (bekend maakt
bemind) loopt hij nog steeds hopeloos achter bij de huidige technische ontwikkelingen. En helaas
wordt die techniek, vooral op het gebied van de energievoorziening, steeds meer onzichtbaar: zeker
als we de wereld krijgen die Marcel Vroom zo-even heeft geschetst.
Architectuur is nu teveel vorm en te weinig inhoud. Jan ziet drie O's: onmacht, onwil en
onwetendheid bij de huidige architect (en dat zijn beslist niet de Booosting O's). Hij pleit weer voor
de architect die weet hoe hij het moet maken. Onder het motto: 'De wereld wordt beter als je het
verleden koppelt aan het heden' gaat Jan verder op zoek naar de bron.
Eduard Böhtlingk, architect en algemeen bestuurslid Booosting
L .J

12. _:J.m.~i"I(._,- ___a....:g,,-e_n_d_a__-----,
Activiteiten 2000/2001
dinsdag 14 november 2000 Nieuw Aluminiumcentrum te Houten (zie pagina 05 en NB 57 pag. 01-02)
woensdag 13 december 2000 Kinderkunsthal te Rotterdam (zie pagina 01-02)
donderdag 18 januari 2001 Duvedec te Veldhoven
Nieuwjaarsborrel
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
In mei 1988 is de Stichting Industrieel Bouwen Nederland,
booosting
stichting
Booosting, opgericht vanui t een gecombineerd initiatief van
industrie, ontwerpers en architecten. De voornaamste doelstelling
industrieel van Booosting is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelen, onderzoeken en
bouwen toepassen van industrieel te vervaardigen bouwproducten en gebouwdelen, ter verhoging
nederland van de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Op de antwoordkaart kunt u aangeven of
•••••••••• u geïnteresseerd bent in meer informatie over de activiteiten van Booosting.
: ... Booosting colofon
Delftechpark 22 Postbus 596 2600 AN Delft
telefoon 0152702770 telefax 0152702771 E-mail booosting@ooo.nl
homepage http://www.booosting.nl
Contactpersoon: Jolanda Steenhouwer
bereikbaar di en wo van 9.00 tot 17. 00 UUr en op do van 9.00 tot 13.00 UUr
Redactie: Jolanda Steenhouwer
Vormgeving: Patricia Brouwer D esign
Druk: Drukkerij Hans Truijen
Met dank aan: Paul Bruinsma, Berend Groeneveld, Jan Koelink en Prido van
Nieuwamerongen, Eelke POltwer, Daniëlle Timmer, Yvonne van Wilderen
.. Voorzitter
Vice Voorzitter
Jos Lichtenberg
Els Z ijlstra
BuroA+
Materia
Secretaris Jan van der Woord TU Delft
(per 1-1-2001) Penningmeester And1"é Roelofien Neonis
Lid Eduard Böhtlingk Architectenbureau Böhtlingk
Lid Harm Boomsma Axys Innovations
Lid NicoNoort Corus Colours
L

13. • IJ ,
Nieuwe participanten
-----
Arconiko Architecten contactpersonen : Frido van Nieuwamerongen en
Jan Koe7ink, arch i tecte n
ARC 0 N K 0 ARCONIKO ontwerpt gebouwen om bijvoorbeeld te
wonen, te werken, te sporten of, indien gewenst, alles
Weste r straat 40 tegelijk te doen. Wij doen dit met een optimistische kijk naar
3016 DH Rotterdam de toekomst. Vandaar ook onze interesse voor nieuwe
T 010-4123181 technische mogelijkheden.
F 010-4047597 Techniek is voor ons geen doel maar slechts een middel. Ons
E arconiko@arconiko . com werkelijke doel is fraaie, goede en bruikbare ruimten voor
mensen te ontwerpen. Nieuwe technieken en materialen
benutten wij om dit doel te velwezenlijken.
ARCONIKO heeft een duidelijke visie ontwikkeld over de verhouding tussen bouwen, architectuur
en de toekomst. In Booosting verwachten wij te discussiëren met bedrijven met een grote
innovatiekracht en een visie op hedendaagse ontwikkelingen. Voor producenten kunnen wij een brug
vormen tussen een (nieuw) product en / of techniek en de architectonische ontwerpwereld.
-, , ; .
A+ Bureau voor De Horsten Bouwproducten EGM Architecten
Bouwproduktontwikkeling Hunter Douglas HomaniOsorio Lobato Architecten
ABT Adviesbureau voor Bouwtechniek Krupe Bomatex Hubert-Jan Henket Architecten
Aldus bouwinnovatie Limburg Kozijnen Maurer Engineering
BlesgraafBureau voor Bouwen & milieu Lime/ight Architecture and Media
BDA Groep MBI Beton ir Daan Peters
Corsmit Raadgevend Ingenieursbureau De Meeuw Oirschot RPHS architecten
D3BN Den Haag Octatube Space Structures Snelder . Vola. Petit Architecten
dgmr raadgevende ingenieurs Oskomera Jan Timmers
ing. Karel H Dekker Plastica Plaat Tum + Horsting Architecten
Façade Consulting & Engineering Polyblock Verburg Hoogendijk Architecten
GeNie Consult en Parmers Polynorm Bruynzeel Architectenbureau De Voogd
Hiemch Engineering RCSystem Van Waes, Buro voor Architektuur
Kettlitz Adviezen Reynolds Architectuursystemen XX architecten
Leylandi Consultancy Reynolds Special Products Atelier Zeimtra, van der Pol
Materia Rockwool , ": '
RGD, Directie Ontwerp & Techniek Saint-Gobain Glass axys innovatiom
• Schoonderbeek & Parmers SBM Nederland Koning Industrial Design
H de Wit Consultancy Somfj Nederland Neonis Ind. Design & Corporate Graphics
Ingenieursbureau Zonneveld Trespa International Robin Hood Produkties
•••• :t :,. Ubbink Nederland TNO Industrie
Alliance Europe Unicom Nederland :'. " .
Ballast Nedam IGB, Utrecht • VEBO Beton & StIUll Aedes, vereniging van woningcorporaties
Bik Bouwprodukten Wentzei Bouwen met Staal
BRS Staalwerken Wolvega Panelen Centrum Hout
~ Bruynzeel Keukem en Kasten Zoontjem Beton ENCI
"EL CD20 Bouwsystemen : ' St. Aluminium Centrum
- CVK Kalkzandsteen Archi-Konsult ,, '
~ Corus Colours Archipel Ontwerpers Bou T, praktijkvereniging
~ H Van Dam Fabriek van Plaatwerken Architectenbureau Böhtlingk Bouwtechnologie TUD
'2 Enitor Het Architecten Comort Hogeschool Emchede
• Hoesch Bouwsystemen Nederland Arconiko Architecten Hogeschool Brabant
Holec Laagspanning Bul/horst Architecten en Stedenbouwers TU Delfi, vakgroep Bouwtechnologie .J
L Holonite CEPEZED TU Eindhoven, faculteit Bouwkunde

14. • ,
mOOOi mijns inziens
--~~~~~~====~~====~ ~
QI
Fascinatie voor
.
een mOOOl vak
De fotografen Bernd en Hilla Becher zijn beiden gefascineerd door
industriële complexen. De foto's zijn haarscherp, duidelijk en puur.
De co mplexen zij n ook duidelijk en puur. Het productieproces is
gematerialiseerd tot een gebouw. De complexen zijn ontworpen
zonder toevoeging van moooi. Het laten zien tot in detail is moooi.
C
QI
rl:>
relatie s i e raad e n lichaam t
De sieraden van Emmy van Leersum zijn ontworpen ~
om moooi te zijn. Op zoek naar een relatie tussen
sieraad en lichaam. Voor de gekozen vormprincipes
worden de eigenschappen van het materiaal uit-
gebuit. Dit is vormgeven en vervormen van het
materiaal in zijn meest pure vorm.
fa sc inatie voor een moooi vak
T ussen het industriële complex en het sieraad staat
~ de architectuur. De architect zoekt naar een evenwicht tussen deze uitersten. Ontwerpen is zoeken
~ naar een functioneel, vormgegeven, uitgekiend systeem. Het zoeken naar de grenzen van de uitersten
is de uitdaging van de architect. Wetenschap en techniek zijn onmisbaar. Zij markeren het ontwerp
in de tijd. Het aanscherpen van het evenwicht is een fascinatie. Een fascinatie voor een moooi vak.
fascinatie voor eve nwi c ht
Caldel; een Amerikaanse kunstenaar, heeft een fascinatie voor
evenwicht. Hij zoekt met verschillende materialen en
vormen naar een uitgekiend systeem. 'When everyming goes
right, a mobile is a piece of poetry that dances with me joy
oflife and surprises.'
Yvonne van Wilderen,
architect bij Hubert-Jan Henket bna architecten
L .J
IJ

15. .
nleuw .
vi j f Jaar
voor en door studenten, zo u na
vijf jaar vervangen worden,
zodat iedere bouwkundestudent
ten minste één maal in zijn
studietijd de mogelijkheid zou
krijgen zelf te bouwen.
In 1999 werd dan ook beslo ten opnieuw een prijsvraag voor studenten uit te schrijven met als thema
'tijdelijkheid'. Vele ontwerpen werden ingezonden en een deskundige jury koos vijf plannen.
Studenten nomineerden een zesde ontwerp. In het voorjaar werden deze plannen onder begeleiding
van docenten uitgewerkt van schets tot voorlopige ontwerpen. Op 16 mei 2000 was het zover. Tijdens
een grootse eind-presentatie werd door de jUly het winnend ontwerp gekozen: 'Scaffold 001',
ontworpen door David PhiLipsen en Johan van Lierop.
Scaffold 001 bestaat uit een kern, met daaromheen een zaaltje en een hellingbaan. De tijdelijkheid
van het ontwerp zit vooral in de steigerconstructie: deze constructie is opgebouwd uit steigerbuizen
en is zo volledig demontabel. Op deze manier kan het paviljoen na vijf jaar afgebroken, verplaatst en
weer opgebouwd worden op een nieuwe locatie. In dit kader werd nog nooit eerder met
steigermateriaal gewerkt en is het dus een uniek ontwerp.
Het ontwerpproces werd voortgezet in de daaropvolgende onderwijs periode. Er werd een begin
gemaakt met de bouwvoorbereidingen, met als doel om maandag 4 september te beginnen met
bouwen. Ondanks vele inspanningen lukte dit niet: hoofdoorzaak waren problemen omtrent de
constructie. Verder bleek de kloof tussen ontwerp en uirvoering op dat moment nog te groot.
Op dit moment (begin oktober) is een groep van vijftien stlldenten bezig de laatste zaken op orde te
krijgen, om 30 oktober 2000 te kunnen starten met de bouw. De constructieroblemen zijn opgeost,
de bouwplaats neemt vaste vormen aan en de sponsoring haalt steeds rrif er nieuwe cont(r)a~ten
binnen. Er is gekozen voor duurzame warmtewinning: in de zomer wordt de koelte van de bodem
gebruikt voor koeling, in de winter wordt de relatief/warme lucht gebruikt om voor te verarmen.
De studenten die in oktober de draagconstructie op gaan bouwen hebben reeds een steigerbouw-cursus
gevolgd en de groep 'publiciteit' houdt zich bezig 1 met de organisatie Ivan een veiling, waJ bij
+.
onderdelen van het paviljoen Laaven aangeboden worden. Hieraan wordt een spectaculaire 'eeb te
steigerbuis bevestiging' gekoppeld. De startdatum nad~rt pet.psse s«hre,den en we zijn het e alle~aal
over eens: paviljoen Scaffold komt eraan!
? info
Stylos, Daniëlle Timmer
T 01 5 - 2783697
E stylos@bk.tudelft.nl
I www. bk.tudelft.nllstylos

16. zoekt grensverleggende
architecten
Fabriek van Plaatwerken Van Dam uit
Ridderkerk is in staat om probleemoplossend
Q)
A
"0
.-<
mee te denken met de architect over nieuwe, het liefst ingewikkelde gevelsystemen. Van Dam is sterk
'" <=>
c: <=> in zowel het ontwikkelen als het uitwerken, produceren en monteren van nieuwe gevelsystemen. Het
N
c:
Q)
-'"
0 grote voordeel van een '1 op l ' - relatie met de architect is ook het vroegtijdig onderkennen en
Q) "0
3 Q)
E
voorkomen van potentiële problemen in productie en montage. Van Dam heeft heel veel kennis en
v>
Q)
N
"0
Q)
ervaring met het detailleren en monteren en kan, omdat zij veel hoog gekwalificeerd personeel in dienst
Q)
0
+-'
'-
Q)
heeft en de afdelingen Verkoop en R&D nauw met elkaar verbonden zijn, steeds een stapje hogerop.
0 en
lL
-'"
Van Dam zoekt architecten die hun grenzen willen verleggen. Hier enkele productvoorbeelden met
en '-
Q) Cor-ten toepassingen, die Van Dam samen met de architect ontwikkelde.
c: 3:
a; c:
+-'
v>
Q)
+-' Weervast staal (Cor-ten) in de gevel
C>-
o '"
D.. Men past in Nederland al 20 jaar Cor-ten toe in gebouwgevels. Bij de eerste projecten werden dunne
4-
Q)
Q)
0
'- +-'
platen toegepast en werd er weinig aandacht geschonken aan de specifieke detaillering die voor Cor-
c- v>
Q)
0 ten staal benodigd is. Dit resulteerde in het doorroesten van de gemonteerde panelen. De laatste tien
c: '-
Q)
Q)
jaar wordt er een andere legering toegepast die een hechtere beschermlaag geeft en er wordt zodanig
"';' en
c:
0
'-
0 gedetailleerd dat er geen water op de gevel achterblijft.
U Q)
"0
'-
::s c:
0
;:;::
'" Detaillering
>
u
Q)
en Bij het succesvol toepassen van Cor-ten in de gevel is het noodzakelijk om de principes van het
'" roestproces te onderkennen. Als de buitenhuid van de Cor-ten plaat met water in aantaking komt,
+-' +-'
c:
0
'" E gaat hij oxideren. Als er een oxidelaag gevormd is zal deze laag de kern van de plaat beschermen.
ei)
Wanneer een plaatdeel continu met water in aantaking blijft zal de beschermende oxidelaag telkens
weer aangetast worden. Hierdoor roest de plaat door. Dit betekent dat er zo dient te worden
gedetailleerd dat het regenwater ten allen tijde vrij van de gevel kan lopen. Dit geldt ook voor de
achterzijde van de Cor-ten plaat. Bij het potdekselen van de platen is het noodzakelijk om een
waterdoorlatende naad aan te houden. Vooral te kleine naden en verkeerd aangebrachte
bevestigingsmiddelen kunnen spleetcorrosie veroorzaken.
Waar ook veel aandacht aan besteed moet worden is het lekwater. Dit lekwater neemt een kleine
hoeveelheid ijzeroxide mee. Dit ijzeroxide is een natuurproduct en onschadelijk voor de flora en fauna,
maar kan wel lelijke strepen op bijvoorbeeld metselwerk achter laten. Het moet dus goed opgevangen
en afgevoerd worden.
Verwerking
De stalen platen worden in ongeroeste vorm fabrieksmatig gezet, geknipt, gelast e.d .. Om een snelle
egale roestkleur te verkrijgen is het mogelijk de platen na het bewerken te stralen. Na ongeveer zeven
maanden buitenlucht en regen hebben de panelen hun natuurlijke kleur aangenomen. Als de
opdrachtgever het wenst is het mogelijk de panelen voor te roesten. Vooral bij een binnen toepassing
T

17. kan dit wenselijk zijn. De panelen kunnen immers
niet verder oxideren als ze niet regelmatig nat
worden. Het is ook mogelijk de panelen die binnen
worden toegepast te voorzien van een duurzaam
beschermende coating, zodat het geroeste paneel
geen vlekken op kleren maakt. Van Dam heeft
inmiddels veel ervaring met het detailleren en
monteren van Cor-ten toepassingen op kunnen doen bij o.a.: Crystal Palace park, concertpodium van
Ian Ritchie; RVU-gebouw van MVRDV; Borneo- eiland van Rowin Petersma; Baltic Flour van Ellis
W illiams en Kantoorgebouw Hermes van Buro Snijders.
Om de architect met het detailleren van de Cor-ten gevel bij te staan heeft Van Dam een boekje
samengesteld waarin het materiaal 'Weervast staal' aan bod komt en tevens enkele projecten worden
toegelicht.
Titanium
Dat Van Dam nieuwe ontwerpen en de toepassing van nieuwe materialen niet schuwt blijkt uit het
ontwerp voor een vliegveld waarvan de draagconstructie en de sandwichpanelen zijn uitgevoerd in
titanium. Ook zij n er projecten met RVS buitengevels gerealiseerd.
A Kantoorgebouw H ermes. Cor-ten
? info voorzetgevel . Geprefabriceerd in
Fabriek van Plaatwerken Van Dam segme nten van 9 x 3 meter, ongeroes t in
Berend Groeneveld en StefZoeteman het werk te Ve nr ay. Gereed september 2000
T 0180 - 44 1845 of 43
Milieu Investeringsaftrek
Op 26 juli jJ. is er een nieuwe fiscale investerings- de aankoop van op de MlA lijst voorkomende
aftrekregeling van kracht geworden, de Milieu bedrijfsmiddelen in de periode 1 januari 2000 -
Investeringsaftrek. Op basis van deze regeling 26 juli 2000 alsnog een aanvraag kan worden
mag ter zake van bepaalde milieusparende ingediend. Dit moet gebeuren voor 26 oktober
investeringen een extra bedrag ten laste van het a.S. Voor investeringen na 26 juli geldt een
fiscale resultaat gebracht worden. Dit bedrag is, meldingstermijn van drie maanden.
afhankelijk van het soort en bedrijfsmiddeI, gelijk
aan 15 of 30 % van het investeringsbedrag. Meldingsformulieren- milieulijsten e.d. kunnen
De bedrijfsmiddelen waarvoor deze investerings- worden aangevraagd bij Senter, VROM en de
aftrek geldt, zijn opgenomen op de milieulijst belastingdienst. Voorstellen voor de milieulijst
voor de Milieu Investeringsaftrek. Deze lijst 2001 moeten rond deze tijd bij VROM worden
komt grotendeels overeen met de bekende ingediend.
Vamil-lijst. De Vamil regeling, inhoudende een
vrije afschrijving, kan in veel gevallen samen met ?
de MlA worden toegepast. Voor meer informatie
De MlA heeft terugwerkende kracht gekregen kunt u contact opnemen
tot 1 januari 2000. Dit betekent dat ter zake van met Pouwer & Stevers
L 010-4521122 .J