This ppt is useful to study of Criterias for selection of a good learning experiences and Types of learning experiences perticularly for B.Ed. students of English and Marathi medium.

1. B.Ed. 104
Assessment and Evaluation for Learning
अध्ययनासाठीचे मूल्ाांकन आणि मूल्मापन
Unit 1 Process of Evaluation
मूल्मापनाची प्रणिया
Subunit :- 1.5 Criteria for selection of a good learning
experiences and Types
चाांगले अध्ययन अनुभव णनवडण्याचे णनकष आणि प्रकार
Prof.Rashinkar Devdatta
Shri Khanderai Pratishthans
Prof. Rashinkar Devdatta

2. Subunit :- 1.5 Criteria for selection of a good
learning experiences and Types
चाांगले अध्ययन अनुभव णनवडण्याचे णनकष आणि
प्रकार
Learning occurs when the pupil has an experience , that is when he reacts to the
situation in which he finds himself. Learning takes place by interaction between the
situation and learner.
1) Four year old Sunil burnt his fingers when he touches hot pan. Now he does not go
near the stove. Learning has taken place through this experience.
2) Seven year old Prachi sees a person slipping over a banana skin on the street. She
now does not step over a skin fallen on the street. She throws banana skin in a
dust bin. This experience has modified her behaviour.
3) When someone wins the tournament or competition , then he/she gets lot of
appreciation and cheers. This experience modifies his/her behaviour by
developing confidence.
4) Pouring water in the bottle again and again, handling geometrical or scientific
instruments will make children more confident and modify their behaviour.
Prof. Rashinkar Devdatta

3. चाांगले अध्ययन अनुभव णनवडण्याचे णनकष आणि प्रकार
• अध्ययन तेव्हा होते जेव्हा विद्यार्थ्ााला अनुभि असतो, म्हणजे जेव्हा तो स्वतः ला ज्या
पररस्थथतीत शोधतो , त्या पररस्थथतीिर प्रवतविया देतो. पररस्थथती आवण अध्ययनाथीं
याांच्यातील परस्परसांिादाने अध्ययन घडते.
• गरम तव्याला हात लािल्यािर चार िर्ाांच्या सुनीलची बोटे भाजली. आता तो चुलीजिळ जात
नाही. या अनुभिातून वशकायला वमळाले.
• सात िर्ाांची प्राची रस्त्यािर एक व्यक्ती क
े ळीच्या कातडीिरून घसरताना पाहते. ती आता
रस्त्यािर पडलेल्या क
े ळीच्या कातडीिर पाऊल टाकत नाही. ती क
े ळीची कातडी डस्ट
वबनमध्ये फ
े कते. या अनुभिाने वतची िागणूक बदलली आहे.
• जेव्हा एखादी व्यक्ती स्पधाा वजांकते, तेव्हा त्याला/वतला खूप कौतुक आवण आनांद वमळतो. हा
अनुभि त्याच्या/वतच्या ितानात आत्मविश्वास िाढिून बदलतो.
• बाटलीत पाणी पुन्हा-पुन्हा ओतणे, भौवमवतक वक
ां िा िैज्ञावनक उपकरणे हाताळणे यामुळे
मुलाांमध्ये आत्मविश्वास िाढेल आवण त्याांची िागणूक सुधारेल.
Prof. Rashinkar Devdatta

4. Learning Experiences :-
Experiencing is simply seeing , hearing ,feeling ,testing ,smelling and so on.
The individuals reacts to these experiences and learning takes place. We learn
because things happen to us and we do something in turn.
It is only through experiences that we learn. Learning will not take place in
the absence of any experiences. All experiences are learning experiences.
Every moment the child is learning because of varied learning experiences he
is getting in life. The kind of learning which takes place is a result of the kind
of experience which child gets .
In the traditional school environment various types of experiences are
provided.
The teacher gives factual information and the child memorizes the
information by rote. The learning process becomes synonymous with
memorization and factual information becomes the learning product. But
learning does not mean only memorization.
Prof. Rashinkar Devdatta

5. अध्ययन अनुभि :-
• अनुभि म्हणजे फक्त पाहणे, ऐकणे, अनुभिणे, तपासणे, िास घेणे इत्यादी.
• व्यक्ती या अनुभिाांिर प्रवतविया देतात आवण अध्ययन घडते. आपण वशकतो कारण
आपल्यासोबत गोष्टी घडतात आवण आपण त्या बदल्यात काहीतरी करतो.
• अनुभिातूनच आपण वशकतो. कोणत्याही अनुभिाअभािी वशक्षण होणार नाही. सिा अनुभि
हे अध्ययन अनुभि असतात.
• प्रत्येक क्षणी मूल वशकत असते कारण त्याला जीिनात विविध अनुभि येत असतात. ज्या
प्रकारचे वशक्षण घडते ते मुलाच्या अनुभिाचा पररणाम असतो.
• पारांपाररक शालेय िातािरणात विविध प्रकारचे अनुभि वदले जातात.
• वशक्षक तर्थ्ात्मक मावहती देतात आवण मूल ती मावहती रटू न लक्षात ठे िते. अध्ययन प्रविया
स्मरणशक्तीचा समानाथी बनते आवण िास्तविक मावहती हे अध्ययनाचे उत्पादन (वनष्पत्ती)
बनते . पण अध्ययन म्हणजे क
े िळ स्मरण करणे नव्हे.
Prof. Rashinkar Devdatta

6. Learning is defined as the process of acquiring knowledge , abilities ,skills , attitudes and so on.
These are the learning outcomes. What kind of experiences should be provided to produce these
outcomes? These learning experiences should be well planned.
The quality of experiences which the children have , will determine the quality of learning.
Learning Experiences :-
Learning experience is the interaction of the learner and the situation provided by the teacher.
Learning experiences are students activities planned with specific purpose of producing desired
change.
अध्ययनाची व्याख्या ज्ञान, क्षमता, कौशल्ये, िृत्ती इत्यादी प्राप्त करण्याची प्रविया म्हणून क
े ली जाते. ह्या
अध्ययन वनष्पत्ती आहेत. ह्या अध्ययन वनष्पत्ती वमळिण्यासाठी कोणत्या प्रकारचे अनुभि वदले जािेत?
अध्ययन अनुभिाांचे चाांगले वनयोजन क
े ले पावहजे.
मुलाांच्या अनुभिाांची गुणित्ता, अध्ययनाची गुणित्ता ठरिेल.
अध्ययन अनुभि :-
अध्ययन अनुभि म्हणजे विद्याथी आवण वशक्षकाने पुरिलेली पररस्थथती याांच्यातील आांतरविया होय.
अध्ययन अनुभि म्हणजे इस्ित बदल घडिून आणण्याच्या विवशष्ट उद्देशाने विद्यार्थ्ाांचे वनयोवजत उपिम
होय .
Prof. Rashinkar Devdatta

7. Criteria for selection of good learning experiences
1) It should be directly related to the instructional objectives.
2)It should be meaningful and satisfying to the learner. Playing with clay would be
meaningful and satisfying to children going to pre primary schools but it may not be so
for adolescents.
3) It should be related to life situations.
4) It should be appropriate to the maturity level of the learner.
चाांगले अध्ययन अनुभव णनवडण्यासाठीचे णनकष
१) हे अनुदेशन उवद्दष्टाांशी थेट सांबांवधत असले पावहजे.
२) ते अथापूणा आवण अध्ययनाथीला समाधान देणारे असािे. पूिाप्राथवमक शाळे त जाणाऱ्या
मुलाांसाठी मातीशी खेळणे अथापूणा आवण समाधानकारक असेल परांतु वकशोरियीन मुलाांसाठी
असे असू शकत नाही.
3) ते जीिन पररस्थथतीशी सांबांवधत असािे.
4) ते अध्ययनाथींच्या पररपक्वता पातळीसाठी योग्य असािे.
Prof. Rashinkar Devdatta

8. 5) While selecting the experience , availability of material and of time should be considered.
6) It should be varied and rich in content. If people who observe the habits of bird and their nests
has a richer experience than the one who rarely sees the habits of one bird.
While selecting any learning experience, the teacher must see that it leads to the attainment of
any given educational objective. she should remember that it is possible to have a variety of
learning experiences for the attainment of a single objective.
५) अध्ययन अनुभि वनिडताना सावहत्याची उपलब्धता आवण िेळ याांचा विचार क
े ला पावहजे.
6) ते िैविध्यपूणा आवण आशय समृद्ध असािे. पक्ष्ाांच्या सियी आवण त्याांच्या घरट्ाांचे वनरीक्षण करणार्या
लोकाांना क्ववचतच एका पक्ष्ाच्या सियी पाहणार्याांपेक्षा समृद्ध अनुभि असेल.
कोणताही अध्ययन अनुभि वनिडताना, वशक्षकाने हे पाहणे आिश्यक आहे की ते कोणत्याही शैक्षवणक
उवद्दष्टाच्या प्राप्तीकडे नेत आहे. वतने हे लक्षात ठे िले पावहजे की एकाच उवद्दष्टाच्या पूतातेसाठी विविध प्रकारचे
अध्ययन अनुभि देणे शक्य आहे.
Prof. Rashinkar Devdatta

9. Types of Learning Experiences
अध्ययन अनुभवाचे प्रकार
• There are two types of Learning experiences:-
1) Direct Learning experiences
2) Vicarious or Indirect learning experiences
अध्ययन अनुभवाचे प्रकार
अध्ययन अनुभवाचे दोन प्रकार आहेत
१) प्रत्यक्ष अध्ययन अनुभव
२) अप्रत्यक्ष णक
ां वा णवकारी अध्ययन अनुभव
Prof. Rashinkar Devdatta

10. Direct Learning Experiences
प्रत्यक्ष अध्ययन अनुभव
• This refers to learning activity that involves first hand experience with various
objects or symbols.
• It is commonly referred to as perceptual learning, but it is a broader term since it
includes experience with symbols such as used in Mathematics or Science.
• Perceptual learning applies to experiences dependent upon seeing, hearing,
tasting, smelling, feeling, handling and manipulating different things in different
ways.
• Ex:- 1) Observing and experimenting with materials and apparatus.
2) Constructing models , plans etc.
3) Drawing, Painting, dramatization
4) Presenting a description either orally or in writing.
5) Summarizing, stating generalization etc.
6) Listing important facts , points etc.
and so on….
Prof. Rashinkar Devdatta

11. प्रत्यक्ष अध्ययन अनुभव
• हे अध्ययनाच्या अश्या उपिमाांना सांदवभात करते ज्यामध्ये विविध िस्तू वक
ां िा वचन्हाांचा प्रथम
वक
ां िा प्रत्यक्ष अनुभि समाविष्ट असतो.
• याला सामान्यतः ज्ञानेंविय वशक्षण म्हणून सांबोधले जाते, परांतु वह एक व्यापक सांज्ञा आहे
कारण त्यात गवणत वक
ां िा विज्ञानामध्ये िापरल्या जाणार्या वचन्हाांचा अनुभि समाविष्ट आहे.
• इांवियबोधात्मक वशक्षण िेगिेगळ्या गोष्टी पाहणे, ऐकणे, चाखणे, िास घेणे, अनुभिणे,
हाताळणे आवण हाताळणे यािर अिलांबून असलेल्या अनुभिाांिर लागू होते.
• उदा:- १) सामग्री आवण उपकरणाांचे वनरीक्षण करणे आवण प्रयोग करणे.
• २) प्रवतक
ृ ती (मॉडेल्स), योजना इ. तयार करणे.
• 3) रेखावचत्र, वचत्रकला, नाट्ीकरण
• 4) तोांडी वक
ां िा लेखी िणान सादर करणे.
• 5) साराांश देणे, सामान्यीकरण साांगणे इ.
• ६) महत्त्वाच्या तर्थ्े, मुद्दे इत्यादीांची यादी करणे.
• िगैरे….
Prof. Rashinkar Devdatta

12. Vicarious or Indirect learning experiences
• This is the type of learning experience through which we acquire the learning
outcome without first hand experience.
• It makes use of direct experience of others.
• We learn much through the experience of others.
• These experiences include activities such as reading, looking at pictures, listening
to lectures, listening to discussions etc.
• Such learning experiences or activities are very important since it is impossible for
us to have all first hand experiences. Ex:- Mountaineering, volcanoes, earthquakes
.
• To teach revolution in History, teacher has to use books, pictures, movies and
other material.
• Examples of Vicarious or Indirect learning experiences :-
1) Reading accounts or discussions in books, magazines, papers etc.
2) Listening to lectures, oral discussions etc.
3) Observing pictures, maps, charts ,models etc.
Prof. Rashinkar Devdatta

13. अप्रत्यक्ष वक
ां िा विकारी अध्ययन अनुभि
• अध्ययन अनुभिाचा प्रकार आहे ज्याद्वारे आपण प्रथम वक
ां िा प्रत्यक्ष अनुभिावशिाय
वशकण्याचे पररणाम प्राप्त करतो.
• त्यात इतराांच्या प्रत्यक्ष अनुभिाचा उपयोग होतो.
• इतराांच्या अनुभिातून आपण बरेच काही वशकतो.
• या अनुभिाांमध्ये िाचन, वचत्रे पाहणे, व्याख्याने ऐकणे, चचाा ऐकणे इत्यादी वियाकलापाांचा
समािेश होतो.
• असे अध्ययन अनुभि वक
ां िा वियाकलाप खूप महत्वाचे आहेत कारण सिाच प्रथम वक
ां िा
प्रत्यक्ष अनुभि घेणे आपल्यासाठी अशक्य आहे. उदा:- पिातारोहण, ज्वालामुखी, भूक
ां प.
• इवतहासातील िाांती वशकिण्यासाठी वशक्षकाला पुस्तक
े , वचत्रे, वचत्रपट आवण इतर सावहत्य
िापरािे लागते.
• विकारी वक
ां िा अप्रत्यक्ष वशकण्याच्या अनुभिाांची उदाहरणे :-
• पुस्तक
े , मावसक
े , पेपसा इत्यादीमधील लेखे वक
ां िा चचाा िाचणे.
• व्याख्याने ऐकणे, तोांडी चचाा इ.
• वचत्रे, नकाशे, तक्ते, मॉडेल इत्यादीांचे वनरीक्षण करणे.
Prof. Rashinkar Devdatta