1. BAĞIŞIKLIK
VE
BAĞIŞIKLAMA
Dr. Osman GÜNAY

2. Dersin Amacı
Bağışıklamanın temel ilkeleri ve ülkemizdeki
bağışıklama uygulamaları hakkında bilgi
vermek.

3. Öğrenme Hedefleri
2 saatlik dersin sonunda öğrenciler;
2. Bağışıklı türlerini sayıp tanımlayabilecek,
3. Aktif bağışıklamanın temel ilkelerini sayabilecek,
4. Aşı kontrendikasyonlarını sayabilecek,
5. Aşıların önemli yan etkilerini sayabilecek
6. Türkiye’de uygulanan aşı takvimini
açıklayabilecek,
7. Rutin aşıların özelliklerini açıklayabilecek
8. Soğuk zincir ve kitlesel immünite kavramlarını
tanımlayabileceklerdir.

4. Bağışıklık
Bağışıklık terimi, konakçının enfeksiyon
etkenlerine karşı savunma durumunu, yani
direnç faktörlerinin oluşturduğu durumu ifade
eder.
04/17/12 4
O. Günay

5. Bağışıklık Tipleri
A. Doğal bağışıklık
• Türe has
• Irka has
• Bireysel
B. Kazanılmış bağışıklık
• Aktif
• Pasif
04/17/12 O. Günay 5

6. Doğal Bağışıklık
Enfeksiyon etkeni veya onun ürünleri ile
karşılaşma söz konusu olmaksızın
konakçıda doğal olarak var olan
bağışıklıktır.
İnsanlarda hastalık yapan birçok etkenin
hayvanlarda hastalık yapmaması bu tip
bağışıklığa bağlıdır.
04/17/12 O. Günay 6

7. Kazanılmış (akkiz) Bağışıklık
Konakçıların enfeksiyon etkeni veya onun
ürünleri ile karşılaşması sonucunda ortaya
çıkan bağışıklıktır.
04/17/12 O. Günay 7

8. Aktif Bağışıklık
Konakçının kendisinin enfeksiyon etkeni
veya onun ürünleri ile karşılaşması sonucu
kazandığı bağışıklıktır.
Aktif bağışıklık iki şekilde kazanılır:
• Doğal aktif bağışıklık
• Yapay aktif bağışıklık
04/17/12 O. Günay 8

9. Pasif Bağışıklık
Bir konakçıda oluşan bağışıklık ürünlerinin
bir başka konakçıya geçmesi ile oluşan
bağışıklıktır.
İki şekilde oluşabilir
3. Doğal pasif bağışıklık
4. Yapay pasif bağışıklık
04/17/12 O. Günay 9

10. Kitlesel İmmünite
(Herd Immunity)
Toplumun belli bir bölümünün herhangi bir
yolla bir etkene karşı bağışık olması halinde
bulaşma zincirinin kırılacağı ve yayılımın
duracağı kabul edilir.
Bunun için gerekli olan bağışıklık oranı
etkenin transmisibilitesine ve hassas
bireylerin dağılım biçimine göre değişir.
04/17/12 O. Günay 10

11. Bazı Hastalıklarda
Kitlesel İmmünite Oranları
Hastalıklar Bulaştırıcılık Kitlesel İmmünite
(kişi)
Difteri 6–7 Oranları (%)
85
Kızamık 12–18 83–94
Kabakulak 4–7 75–86
Boğmaca 12–17 92–94
Polio 5–7 80–86
Kızamıkcık 5–7 80–85
Çiçek 6–7 83–85
04/17/12 O. Günay 11

12. Bağışıklama
Hizmetleri

13. 04/17/12 O. Günay 13

14. 04/17/12 O. Günay 14

15. Bağışıklama
 Aktif bağışıklama: Aşılar
 Pasif bağışıklama: Serumlar ve
Gammaglobulinler
04/17/12 O. Günay 15

16. Aşıların Sınıflandırılması
(Antijenin kaynağına göre)
 Virüs aşıları
 Bakteri aşılar
 Toksoid aşılar
04/17/12 O. Günay 16

17. Aşıların Sınıflandırılması
(Antijenin tipine göre)
 Canlı (Attenue) aşılar
 Ölü (İnaktive) aşılar
 Toksoid aşılar
 Biyoteknolojik aşılar
04/17/12 O. Günay 17

18. Aşıların Sınıflandırılması
(Uygulama durumuna göre)
 Rutin aşılar: HepB, BCG, DaBT-IPA-Hib,
OPA, KPA, KKK, DaBT-IPA, Td, TT
 Özel kişi ve gruplara yapılan aşılar:
Kuduz, Influenza vb
 İsteğe bağlı olarak yapılan aşılar:
HAV, Su Çiçeği vb
 Geliştirilen aşılar: AIDS, Sıtma vb
04/17/12 O. Günay 18

19. Rutin Aşılar
BCG: Canlı, bakteri
Polio (OPA): Canlı, virüs; (IPA): Ölü, virüs
Difteri: Toksoid
Tetanoz: Toksoid
Boğmaca: Ölü, bakteri; Asellüler Boğmaca: Subünit
Kızamık: Canlı, virüs
Kızamıkcık: Canlı, virüs
Kabakulak: Canlı, virüs
Hepatit B: Rekombinant, virüs
Hib: Ölü, bakteri
KPA: Subünit, bakteri
04/17/12 O. Günay 19

20. Aşı Uygulamasında
Dikkat Edilecek Hususlar
 Aşı dozu
 Aşı sayısı
 Aşı tekniği
 Aşılar arasındaki süre
 Eşzamanlı aşılama
 Kombine aşılar
 Kayıt
 Yan etkileri hatırlatma
04/17/12 O. Günay 20

21. Aşı Komplikasyonları
 Hafif komplikasyonlar
Ateş, kırgınlık, aşı yerinde
kızarıklık, şişlik, ağrı
 Ciddi komplikasyonlar
Konvülsiyon (Boğmaca)
Ensefalit (Kuduz)
Aşının yaygınlaşması (BCG)
Paralizi (OPV)
Anaflaksi
O. Günay
04/17/12
21

22. Soğuk Zincir (Cold Chain)
 Aşının üretim yerinden uygulama yerine
kadar taşınması ve depolanması
sırasında, belli sıcaklık derecelerinde
muhafaza edilmesini sağlayacak sistemdir
 Bu koşullar aşının cinsine ve planlanan
taşıma/depolama süresine göre değişir
04/17/12 O. Günay 22

23. Birinci Basamak Sağlık
Kuruluşlarında Aşıların Saklanması
 Aşı ihtiyacının aylık olarak belirlenmesi
 Aşı nakil kabı ile getirme
 Buzdolabında depolama
 Soğuk zincir sorumlusu
 Buzdolabının izlenmesi ve kayıt
04/17/12 O. Günay 23

24. Buzdolabına
Aşıların Yerleştirilmesi
Klasik buzdolaplarında;
 Üst rafta canlı virüs aşıları
 Ortada BCG
 Alt raflarda diğer aşılar
 Kapakta aşı yok
 Buzlukta buz aküsü
 Sebzelikte su bidonu
Buzdolabının tipine dikkat edilmeli
04/17/12 O. Günay 24

25. Çocukluk Çağı Aşı Takvimi
(Türkiye – 2011)
Doğumda 1 2 4 6 12 18 – 24 1. 8.
AŞILAR aylık aylık aylık aylık aylık aylık Sınıf Sınıf
Hep B I II III
BCG I
DaBT-IPA-Hib I II III R
KPA I II III R
KKK (MMR) I R
OPA I II
DaBT-IPA R
Td 04/17/12 O. Günay 25 R

26. Rutin Bağışıklama Hedefleri
• Her antijen için en az %95 aşılı olmalı
• 12 ayını bitirmiş çocukların en %90’ı tam
aşılı olmalı

27. Doğurgan Çağ Kadınların Tetanoz
Aşıları
 Gebeliğin 4. ayında ilk doz (TT1)
 Bir ay sonra ikinci doz (TT2)
 Altı ay sonra üçüncü doz (TT3)
 Bir yıl sonra dördüncü doz (TT4)
 Bir yıl sonra beşinci doz (TT5)
04/17/12 O. Günay 27

28. Kaçırılmış Fırsat
Aşı olması gereken bir kişi herhangi bir
nedenle bir sağlık kuruluşuna başvurduğu
halde, eksik aşılarının yapılmaması.
04/17/12 O. Günay 28

29. Aşıların kaydı
(Yazılmayan işlem yapılmamış demektir)
 Yapılan aşılar ilgili sağlık kuruluşunca
kaydedilmeli,
 Üst kuruluşlara bildirilmeli,
 Ailenin izlemesi için aşı kartı verilmelidir.
04/17/12 O. Günay 29

30. Pasif Bağışıklama
 Serumlar (heterolog, homolog)
 Gamma globulinler (immünglobulinler)
04/17/12 O. Günay 30

31. İmmünglobulinler
 Standart İmmünglobulin
 Spesifik İmmünglobulin (TİG vb)
04/17/12 O. Günay 31

32. Özellikleri
 Çabuk etki
 Kısa süreli etki
04/17/12 O. Günay 32

33. Kullanım Alanları
 Bakteriyel hastalıklar (koruma, tedavi)
 Viral hastalıklar (koruma, tedavi)
 Zehirlenmeler (tedavi)
 Rh uyuşmazlığı (koruma)
04/17/12 O. Günay 33

34. HAYDİ ÇOCUKLAR AŞIYA !!!
HAYDİ ÇOCUKLAR
AŞIYA
04/17/12 O. Günay 34