ANAYASAL HUKUK DEVLETİ VE ANAYASAL VERGİ HUKUKU’NUN FELSEFİ TEMELLERİ: JOHN LOCKE, İKTİDARIN SINIRLANDIRILMASI VE VERGİLERİN MEŞRUİYETİ

1. ANAYASAL HUKUK DEVLETİ VE
ANAYASAL VERGİ HUKUKU’NUN
FELSEFİ TEMELLERİ:
JOHN LOCKE, İKTİDARIN
SINIRLANDIRILMASI
VE VERGİLERİN MEŞRUİYETİ
Bu sunum şu kaynaktan yararlanarak hazırlanmıştır:
Coşkun Can AKTAN, Anayasal Vergi Hukuku, Ankara, Seçkin Yayınları,2019
Sunumu Hazırlayanlar: Seval Gülmez -Irmak Meder

2. “…yasama ya da
yüksek otorite
günübirlik
kararnameler ile
değil; önceden
halkın bilgisine
sunulmuş ve ilan
edilmiş, tarafsız
ve doğru yargıçlar
tarafından
korunan yerleşik
daimi kurallarla
bağlıdır.”

3. John Locke yaşadığı dönemde “mutlak iktidar”
anlayışına daima karşı olmuş ve eserlerinde;
Anayasacılık
Anayasal Demokrasi
Anayasal Hukuk
Devleti
SINIRLI
İKTİDAR
fikrini işlemiştir.

4. İKTİDARIN SINIRLANDIRILMASI
İktidarın sınırlandırılması, hangi siyasal yönetim sistemi içerisinde olursa olsun, her
türlü güç ve yetkinin kötüye kullanılmasının engellemesini ifade etmektedir.
“İktidarın sınırlandırılması demokrasi için vazgeçilmez bir şarttır.’’
Siyasal
İlgisizlik
Siyasal
Bilgisizlik
Siyasal
Miyopluk
Siyasal
Unutkanlık
Çoğunluk
Despotizmi
Plütokrasi
Lider Diktası Bağımlı Yargı
Yozlaşmaya
Eğimli Siyasal
Güç

5. “Hiçbir devlet yönetimi keyfi
olamaz, keyfi davranamaz,
keyfi kararlar alıp
uygulayamaz.’’
“Ama yönetim altındaki insanların özgürlüğü o
toplumdaki her bir kişinin ortak olduğu ve o
toplumda kurulmuş yasama iktidarı tarafından
çıkarılan sürekli bir kurala sahip olmaktır;
kuralın emrinin olmadığı her şeyde kendi
irademe uyma ve başka bir insanın değişken,
belirli olmayan, bilinmeyen, keyfi iradesine
tabii olmama hürriyetidir. Doğal özgürlük,
benzer biçimde, doğa yasasından başka
sınırlamalara tabii olmamaktır.’’

6. JOHN LOCKE VE İKTİDARIN SINIRLANDIRILMASI
➢ Devletin gücü, en son sınırında, toplumun kamusal yararıyla sınırlıdır.
➢ Yasama ya da egemen otorite, kendisini, gündelik keyfi kararlarla yöneten bir
iktidar olarak göremez.
YASAMA YÜRÜTME
FEDERAL
GÜÇ
Mülkiyet Anlayışı
Mülkiyet edinilir. Mülkiyet korunur.
Doğal
Toplum
Siyasal
Toplum
Kuvvetler Ayrılığı

7. “Devlet yönetimi altında yaşayan insanların özgürlüğü;
yasama organı tarafından çıkarılan ve herkes için
geçerli olan daimi kuralların varlığı halinde
mümkündür. Özgürlüğümüz sürekli değişen, belirsiz,
bilinmeyen, keyfi kurallara tabi olmamalıdır.”

8. Sosyal sözleşme
Sosyal Sözleşme
Rıza
“Hiç kimsenin bu malları ya da bu malların bir bölümünü
sahiplerinin rızası olmaksızın sahiplerinden almaya hakkı yoktur.’’
Egemen güç, herhangi bir kişiden, mülkiyetinin herhangi bir
bölümünü, bu kişinin onayı olmadan alamaz.

9. Bireyler yaşam, özgürlük ve mülkiyet
haklarının güvence altına alınması için
bir vergi ödemeye razı olmalıdırlar.

10. Keyfi Olmama İlkesi
Temsil ve Rıza İlkesi
Genellik - Kanun
Önünde Eşitlik İlkesi
Belirlilik – Kesinlik
İlkesi
Daimilik – Süreklilik
İlkesi
Bağlayıcılık İlkesi
Adalet -
Eşitlik İlkesi
Belirlilik -
Kesinlik İlkesi
Uygunluk -
Kolaylık İlkesi
İktisadilik -
Etkinlik İlkesi

11. Kesinlik İlkesi:
Ödeme zamanı , şekli ve miktarı
önceden belli olmalıdır.
Bireyin ödemek zorunda olduğu
vergi keyfi olmamalıdır.
Uygunluk İlkesi:
Mükellefe en az rahatsızlığı
verecek şekilde olmalıdır.
VERGİLEME İLKELERİ: ADAM SMITH

12. Adalet İlkesi:
Herkes kendi gelirine
orantılı olarak kamu
harcamalarına
katılmalıdır.
İktisadilik İlkesi:
Vergi toplama maliyeti
düşük olmalıdır.

13. John Locke’ un Anayasal Vergi Hukuku’nun
Altı Temel İlkesi
Keyfi Olmama
İlkesi
Yasama ve
yürütme organı
vergileme
yetkisini keyfi
olarak
kullanmamalıdır.
Temsil ve Rıza
İlkesi
Halkın rıza ve
onayı olmaksızın
vergi ve benzeri
mali
yükümlülükler
konulmamalıdır.
Genellik- Kanun
Önünde Eşitlik
İlkesi
Herkes kanun
önünde eşittir.
Herkese farklı
değil tek bir
vergi kuralı
uygulanmalıdır.

14. “Zengin ile yoksul
için, mahkemedeki
hatırı sayılır kişi ile
pulluğundaki köylü
için sadece tek bir
kurala sahip olmak
zorundadırlar.”

15. Belirlilik-Kesinlik
İlkesi
Vergilemede anlık
kararlarla değil;
önceden halkın
bilgisine sunulmuş
belirli ve kesin
kurallar geçerli
olmalıdır.
Daimilik- Süreklilik
İlkesi
Vergi kuralları
sürekli olarak
değiştirilmemelidir.
Bağlayıcılık ilkesi
Anayasa vergileme
konusunda yasama
ve yürütme organı
bağlayıcı kurallara
sahip olmalıdır.
Önceden bilinen, ilan edilmiş
yerleşik daimi kurallar iyi bir
vergi sisteminin yapı taşlarıdır.

16. Vergilerin kanunla konulmuş olması “meşru
vergileme” olduğu anlamına gelmemektedir.
Kanunlara aykırı olmayan kararlar alınmasına
rağmen vergi ayrımcılığı yapılmakta ve
hukuk devletinin temel ilkeleri kolayca ihlal
edilmektedir.
Kamu maliyesinde “keyfi’’ uygulamalar
kaldırılmalıdır.
GENEL DEĞERLENDİRME

17. Vergi otoritesi kurallar
çerçevesinde düzenlenmelidir.
“Kurallara karşı otorite” ya da
“kurallara karşı takdir’’ arasında
doğru seçim yapılmalıdır.
“Anayasal vergi hukuku demek
kurallara dayalı vergileme
demektir.’’