Bir Öğretim Sistemi Tasarım Modeli Olarak ADDIE (ATGUD)

1. UZÖ507 e-Öğrenme
Malzemelerinin Geliştirilmesi
Anadolu Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Uzaktan Eğitim Anabilim Dalı
Uzaktan Öğretim Bilim Dalı (Online)
Hazırlayan: Murat TAŞIN

2. Bir Öğretim Sistemi Tasarım
Modeli Olarak ADDIE
(ATGUD)

3. ATGUD, teknoloji temelli öğretim için birçok profesyonel öğretim tasarımcısı
tarafından kullanılan bir tasarım modelidir. İster basılı materyale dayalı ister çevrimiçi
olsun, ATGUD, profesyonel olarak geliştirilmiş nitelikli uzaktan eğitim programları için
neredeyse bir standart halini almıştır. Şirket eğitimlerinde de ağırlıklı olarak kullanılan
modelin, farklı varyasyonları bulunmaktadır. Bunlarım en başında planlama (ve/veya
hazırlık) aşamasının başa eklendiği PATGUD’dir. Yinelemeli bir şekilde uygulanan
modelde, değerlendirme yeniden analize yönlendirir ve hem tasarımda hem geliştirmede
değişikliklere yol açabilir. ATGUD modelinin yaygın olarak kullanılmasının nedenlerinden
biri de, geniş ölçekli ve karmaşık öğretim tasarımlarında oldukça değerli olmasıdır. Kökleri
II. Dünya Savaşı’na dayanan ATGUD, güç bir harekat olan Normandiya çıkartmasını
yönetmek üzere geliştirilen sistem tasarımından türemiştir.

4. İngiltere’deki Açık Üniversite, Hollanda Açık Üniversitesi ve Kanada’daki Athabasca Üniversitesi
ile Thompson Rivers Açık Üniversitesi gibi çoğu açık üniversitede, halen daha karmaşık çoklu ortam
uzaktan eğitim derslerinin tasarımını yönetmede ATGUD modeli kullanılmaktadır. İngiltere’deki Açık
Üniversite 1971 yılında 20.000 öğrenciyle ilk açıldığında, radyo, televizyon, özel olarak tasarlanmış basılı
materyaller, ders kitapları ve yeniden üretilmiş araştırma çalışmalarının yer aldığı okuma listelerini
kullanmakta, genellikle 20 akademisyenden oluşan bölgesel çalışma grupları, medya prodüktörleri ve
teknoloji destek personeli dersleri geliştirmekte ve bölgesel eğitmenlerden ve kıdemli danışmanlardan
oluşan eğitimci ordusu derslerin verilmesini ve öğrenci desteğini sağlamaktaydı. Kuruluşunun ardından iki
sene içerisinde bu derece geniş ölçekte hizmet verilebilmesi, sistematik bir öğretim tasarımı olmadan
mümkün değildir. 2014 yılına geldiğimizde, 200.000’in üzerinde öğrencisi olan Açık Üniversite halen bu
çok güçlü öğretim tasarımı modelini kullanmaya devam etmektedir.
ATGUD ve öğretim tasarımı aslen ABD’nde doğmuş olsa da, İngiltere’nin Açık Üniversitesi’nin
nitelikli öğretim materyali geliştirmedeki başarısı uzaktan eğitim hizmeti veren birçok eğitim kurumunu
ATGUD modelinin daha küçük ölçeklerde de olsa (genellikle bir öğretim tasarımcısı ve bir öğretmenden
oluşan ekiplerle) uyarlamaya ve kullanmaya teşvik etmiştir. Uzaktan eğitim dersleri çevrimiçi dersler olarak
geliştirilmeye başlandıkça, ATGUD modelinin kullanımı da sürmüştür. Bugün bu model, birçok eğitim
kurumundaki öğretim tasarımcısı tarafından geniş katılımlı derslerin, harmanlanmış öğrenme ortamlarının ve
tamamen çevrimiçi derslerin yeniden tasarımında kullanılmaktadır.

5. ADDIE Modeli, eğitimde Analiz, Tasarım, Geliştirme, Uygulama ve Değerlendirme süreçlerine
sistematik bir yaklaşım modelidir.
Analysis (Analiz) A
Design (Tasarım) T
Development (Geliştirme) G
Implementation (Uygulama) U
Evaluation (Değerlendirme) D

6. Eğitim modeli öğrenen merkezli olduğu için yukarıdaki her süreç öğrenme sonuçlarına göre
tasarlanır ve aslında bu sonuçlar da ihtiyaç analizinden gelir. Bu aşamalar çoğu zaman iç içe geçer ve
her biri birbiriyle ilişkilidir. Bu bağlamda ADDIE modeli etkili eğitimler tasarlamak için esnek bir
yol haritası görevi görür. Uluslararası yazında ADDIE olarak bilinen ATGUD modeliyle ilgili sayısız
kitap yazılmıştır (örneğin Morrison, 2010; Dick & Carey, 2004). ATGUD’nin açılımı, modelin
içerdiği öğretim tasarımı aşamalarına işaret eder.

9. ANALİZ: Analiz aşamasında ihtiyaç analizi yapılarak, mevcut öğretim problemleri,
öğrenenlerin (çalışanların) beklentileri, ön bilgileri (varolan), mevcut beceri ve yeterlilikleri, öğrenme
ortamı, öğretim amaçları ve hedefleri belirlenir. Bunlar belirlenirken aşağıdaki sorular irdelenebilir.
Tabii ki bu sorular değişebilir veya bu soruların yenileri oluşturulabilir.
• Öğrenenler kimler? ve bu kişilerin karakteristik özellikleri neler?
• Bu kişilerin sahip olması istenilen yeni davranış kalıpları neler?
• Öğrenmeyi engelleyen etmenler var mı? Varsa bunlar nelerdir?
• Yetişkin öğrenme modelleri neler? Hangileri kullanılabilir?
• Bu eğitim sürecinin zaman kısıtlaması var mı? Varsa nedir?
• Eğitim alacak kişilerin görev tanımları nelerdir?
• İş analizi nasıldır?
• Performans sistemi nasıldır ve kriterleri nelerdir?

10. TASARIM: Tasarım aşaması da öğrenme hedefleri, ölçme araçları, alıştırmalar ve etkinlikler, içerik,
konu analizi, ders planlama ve materyal seçimi ile ilgilidir. Tasarım aşaması sistematik ve belirli
olmalıdır. Öğretim tasarım planı her bir unsuru detaylara dikkat edilerek hazırlanmalı ve ihtiyaç analizini
dikkate alarak planlanmalıdır. Bu aşamadaki adımlar:
 Bilişsel, duyuşsal ve psikomotor hedef davranışlara göre içeriklerin oluşturulması
 Tüm kaynakların incelenmesi (Media, internet, kaynak kitap, uzman kişi, prosedür vb.), hedef davranış ve
içerik doğrultusunda öğretim stratejisinin oluşturulması.
 Etkinliklerin ve materyallerin hazırlanması (interaktif veya sınıf)
 Ölçme ve değerlendirme araçlarının hazırlanması
 Tasarımın küçük gruplarda denenmesi
GELİŞTİRME: Bu aşamada, tasarımın test edilmesi sonucunda elde edilen veriler (öğrenen
yorumları, deneme uygulamasında karşılaşılan problemler ve tüm gözlem sonuçları) kullanılır. Tasarım
aşamasında oluşturulan içerik ve konular, etkinlikler, alıştırmalar, zamanlama, sınıf düzeni, materyaller ve
ölçme-değerlendirme araçları tekrar gözden geçirilerek gerekli iyileştirme ve düzeltmeler yapılır.

11. UYGULAMA: Uygulama aşamasında, öğretmen (eğitmen) kılavuz kitabı veya materyali
(interaktif de olabilir) ve öğrenci (öğrenen) kılavuzu (aynı şekilde interaktif olabilir) geliştirilir ve
uygulanır. Geliştirilmiş olan tasarımın nasıl uygulanacağı konusunda eğitmenlere yol göstermek ve
eğitime katılacak olanlara da bu eğitimde neleri nasıl yapacaklarına dair yardımcı olmak amaçtır.
• Eğitmen kılavuzunda; eğitim stratejisi ve modeli, hedef davranışlar (eğitime katılanlardan,
eğitimden sonra kazanmalarını beklediğimiz davranışlar), içerik ve konular, etkinlikler,
alıştırmalar, materyaller, ölçme-değerlendirme araçları, süre, sınıf düzeni yer alır. En önemlisi de
tüm bunların nasıl uygulanacağı anlatılır ve uygulaması yapılır.
• Öğrenci kılavuzunda, kendilerinden beklenen hedef davranışlar, eğitimin amacı, içerik ve konular,
eğitimde neler yapacakları, kullanacakları araç ve materyaller, uygulayacakları değerlendirme
araçları anlatılır ve uygulanır.
• Bu aşamada artık sınıfa inilir. Gerek sınıf eğitimi, gerek saha eğitimi, gerekse web tabanlı bir
öğretim olsun. Uygulama yapılarak sonucunda özellikle aşağıdaki sorular irdelenir;
• Ne işe yaradı / ne işe yaramadı?
• Neleri değiştirmem gerekiyor? (Eklemeler ve çıkarmalar)
• Daha başka hangi etkinlikleri kullanabilirim veya hangi değerlendirmeleri yapabilirim?

12. DEĞERLENDİRME: Öğretim tasarımının verimliliği ve etkililiğini ölçmek için oluşturulan
bir değerlendirme sürecidir. Değerlendirme iki bölümden oluşur; şekillendirici yada biçimlendirici
olarak tanımlanan ADDIE tasarımının her aşamasında gerçekleştirilen ara değerlendirmeler ve diğeri
de özet değerlendirme olarak adlandırılan sürecin sonunda gerçekleştirilen ve ADDIE tasarımının bir
bütün olarak değerlendirildiği bölümdür.
Öğretim tasarımlarının her birinin temelde tek bir amacı vardır. O da eğitim alacak kitlede
hedeflenen davranış değişikliğini gerçekleştirebilmesidir. Bu amacı en iyi gerçekleştiren model de
ADDIE modelidir. Çünkü tasarım sürekli bir değerlendirme ve iyileştirme sürecinden geçer. Bu da
onun etkililiğini yükseltir ve başarılı olmasını sağlar.

14. ATGUD’nin bu kadar başarılı olmasının bir nedeni, öğrenme hedeflerinin net olarak
belirlendiği, içeriğin özenle yapılandırıldığı, öğrenci ve öğretmenlerin iş yükünün kontrollü bir
şekilde belirlendiği, medyanın, öğrenci faaliyetlerinin ve değerlendirmenin istenen öğrenme
çıktılarıyla güçlü bir şekilde birleştirildiği iyi ve nitelikli bir tasarım olarak kabul edilmesidir.
İyi tasarım ilkeleri, ATGUD modeli olsa da olmasa da uygulanabilir; ancak ATGUD, bu
tasarım ilkelerinin sistemli ve eksiksiz bir şekilde tanımlanıp yürütülmesine izin verir. Aynı zamanda,
çok sayıda dersin aynı kalite standartlarında tasarlanması ve geliştirilmesini sağlamada faydalı bir
yönetim aracıdır.
ATGUD yaklaşımı farklı ölçeklerdeki öğretim projeleri için kullanılabilir, ancak en iyi
sonucu büyük ölçekli ve karmaşık projelerde vermektedir. Öğrenci sayısının az olduğu veya basit ya
da geleneksel sınıf tasarımına dayalı derslere uygulanması gereksiz ve pahalıdır.

15. ATGUD modeline ilişkin ikinci bir eleştiri, modelin ‘önden yüklemeli’ olması, yani içeriğin
tasarımı ve geliştirmesine daha çok yoğunlaşıp uygulama esnasında öğretmen ve öğrenci arasındaki
iletişime aynı derecede önem vermemesidir. Dolayısıyla, öğrenci-öğretmen etkileşimine yeterince
önem vermemesi ve öğretimde davranışçı yaklaşımları öncelikli kılması nedeniyle yapısalcılar
tarafından yerilmektedir.
Diğer bir eleştiri ise, modelin birçok açıklamasında beş aşamanın her biri ayrıntılı bir şekilde
betimlenmesine rağmen, bu çerçeve içerisinde nasıl karar alınacağına dair bir rehberlik
sağlamamasıdır. Örneğin, farklı teknolojiler arasında nasıl seçim yapılacağı veya
hangi değerlendirme stratejilerinin kullanılacağı ile ilgili herhangi bir kılavuz ilke veya prosedür
bulunmamaktadır. Bu kararları alabilmek için öğretmenlerin ATGUD modelinin ötesine geçmesi
gerekmektedir.
ATGUD modelinin aşırı ‘coşkulu’ bir şekilde kullanımı, tasarım aşamalarının gereğinden
fazla karmaşıklaşmasına, çalışan kategorisinin fazlalaşmasına (öğretim elemanları, öğretim
tasarımcıları, editörler, web tasarımcıları gibi) ve sonuç olarak sınırları kesin çizilmiş bir iş
bölümüyle başlangıçtaki onay aşamasından uygulamaya geçilmesine kadar iki yıllık bir zaman
harcanmasına neden olabilir; ki bugüne kadar bunun örneklerine rastlanmıştır. Tasarım ve yönetim
altyapısı ne kadar karmaşık olursa, maliyet tahminlerinin aşılması ve programın pahalıya mal olması
o kadar kolay olacaktır.

16. Model üzerindeki başka bir eleştiri ise, modelin dijital çağ için yeterince esnek olmamasıdır.
Sürekli ve hızla gelişen yeni içeriklere, her gün yenileri eklenen teknolojilere ve uygulamalara,
sürekli değişen öğrenci profiline bir öğretmen nasıl yanıt verebilecektir? ATGUD modeli bize
geçmişte önemli faydalar sağlayıp öğrenme ve öğretmenin tasarlanması için sağlam bir temel
oluşturduysa da, değişken öğrenme ortamlarında fazlasıyla ‘önceden belirlenmiş’, doğrusal ve katı
bir model olarak kalabilir.

17. • Bccampus Dijital Çağda Öğretim Bölüm 4 Çevrimiçi Öğrenme Ortamlarında Öğretim Yöntemleri
• Necatibey Eğitim Fakültesi Öğretim Tasarımı 09 Mart 201
• Ceren Erktan Yiğit İnsan Kaynaklarında Eğitim ve Gelişim 28 Şubat 2012