Эрдэс чулуулаг

2. Зорилго
•Эрдэс чулуулагтай
танилцаж шинж чанарыг
тодорхойлох
Tseba.blogmn.net

3. Агуулга
• Геологийн шинжлэх ухаан
• Чулуулгийн нас
• Эрдсийн төрөл
• Чулуулгийн төрөл, гарал үүсэл
• Орд газар
Tseba.blogmn.net

4. Эдгээр түүхийн дурсгалуудыг ямар чулуугаар
бүтээсэн бэ?
Tseba.blogmn.net

5. Геологийн шинжлэх ухаан
Эрдэс чулуулагтай холбоотой бүхий л зүйлийг судалдаг ШУ юм.
Геологи
Химийн
найрлага
Физик
чанар
Нас
Хөгжлийн
түүх
Бүрдүүлэгч
эрдсүүд
Тогтоц
Гарал
үүсэл
Хэрэглээ
Tseba.blogmn.net

6. Чулуулгийн нас
• Чулуулгийн
үнэмлэхүй нас:
Чулуулаг анх
үүсч тогтсоноос
хойшхи
өнгөрсөн цаг
хугацааг хэлнэ.
• Харьцангуй нас:
Геологийн
шинжлэх ухаанд
түгээмэл
хэрэглэддэг
тоолол юм.
Чулуулгийн насыг тогтоосноор тухайн цаг
үед дэлхий дэлхий дээр ямар үйл явдал
хэрхэн хувьсан өөрчлөгдөж байсан тухай
баримт мэдээллийг үнэн зөвөөр олох
боломжтой.
Tseba.blogmn.net

7. Эрдэс бодис
• Эрдсийг судалдаг ШУ-ыг
эрдэс судлал буюу
Минералоги гэдэг .
Одоогоор 5000 гаруй
төрлийн эрдэс бодис
илрээд байгаа бөгөөд
ихэнх нь цахиур
болонхүчилтөрөгчийн эгэл
хэсгээс бүрдэнэ.
• Эрдэсүүд нийлж
чулуулгийг бий болгодог
ба хамгийн түгээмэл
чулуулагт кварц, хээрийн
жонш зэрэг орно.
Tseba.blogmn.net

8. Чулуулгийн төрөл , гарал үүсэл
Чулуулгийн гарал үүсэл
Тунамал
Газрын гадаргын өнгөн
хэсэг болон гадарга
дээр ил гарсан,
өгөршлийн дүнд
хуримтлагдан хатуурч
нягтарсан чулуулаг
Магмын
Газар хөдлөлт, галт
уулын улмаас газрын
гадаргад ил гарч ирэх
халуун хайлмал магма
болон газрын гүнд
царцсан магмаас үүснэ
Хувирмал
Даралт, температурын
нөлөөгөөр анхны
хими, физик шинж
чанараа алдан өөр
шинэ төрлийн чулуулаг
үүсдэг
Tseba.blogmn.net

9. Чулуун мандалд чулуулгуудын
эзлэх хувийн жин
65
8
27
Магма Тунамал Хувирмал
Tseba.blogmn.net

10. Тунамал чулуулаг
• Дэлхийн газрын гадаргын 75-80%-ийг бүрхэнэ.
Дараах түгээмэл тунамал чулуулгууд байна.
шохой шохойн чулуу доломит
элсэн чулуу
конгломерат
занар
Tseba.blogmn.net

11. Магмын чулуулаг
• Гарал үүслийн хувьд 2 ангилна.
• 1. Шургамал чулуулаг: Газрын гүнд магма хөрч талсжин үүсдэг
• 2. Бялхмал чулуулаг: Магма газрын гадаргад ил гаран хөрч
үүснэ.
• Шинж чанар: Маш бат бөх бөгөөд газрын давхаргын доор, дээд
мантийн дээд хэсгээр тархана.
• Хамгийн түгээмэл чулуу нь боржин, хүрмэн чулуу болон болон
базальт чулуу юм.
Боржин чулуу Базальт
Галт уулын хүрмэн чулуу
Tseba.blogmn.net

12. Хувирмал чулуулаг
• Тунамал болон магмын гаралтай чулуунаас
хувирмал чулуулаг үүснэ. Мөн хувирмал чулуу дахин
хувирч болно. Жишээ нь:
Өмнөх чулуу Хувирсан чулуу
Хээрийн жонш Гнейс
Занар Шаваралаг
занар
Шохойн чулуу Гантиг
Tseba.blogmn.net

13. Хуурай газар дахь чулуулгийн
байрлал
Tseba.blogmn.net

14. Орд газар
• Ашигт малтмалын
орд гэж хайгуул хийж нөөцийн тоо
хэмжээ, чанарыг нь судлан тогтоосон
бөгөөд уурхайлан олборлоход эдийн засгийн
хувьд үр ашигтай эрдсийн хуримтлалыг хэлнэ.
• Харин орд газар олборлолт явуулан ашигт
малтмалыг гарган авч байгаа хэлбэрийг уурхай
гэдэг.
• Дэлхий дээр ашигт малтмалын олон мянган орд
газар, уурхайнууд бий.
Tseba.blogmn.net

15. Чулуулгийн эргэлт
Tseba.blogmn.net

16. Дасгал даалгавар
• Чулуулаг гэж юж вэ?
• Далайн гүнд ямар чулуулаг тархсан бэ?
• Бид чулууг ямар зориулалтаар ашиглаж байна
вэ? Фото зургаар жишээ гаргаарай
• Дэлхийн хамгийн том алдартай ашигт
малтмалын орд газрын танилцуулга бэлдэж
ирээрэй
Tseba.blogmn.net