Ο ‘ΜΑΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ’ ΠΟΥ ΕΠΛΗΞΕ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ

1. Ο ‘ΜΑΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ’ ΠΟΥ ΕΠΛΗΞΕ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ

2.  ΤΙ ΕΙΝΑΙ
 ΕΠΙΔΗΜΙΕΣ ΠΑΝΩΛΗΣ
 ΠΩΣ ΞΕΚΙΝΗΣΕ
 Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
 ΠΡΟΛΗΨΗ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ
 ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
 ΟΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΣ ΙΣΟΡΙΟΓΡΑΦΩΝ
 ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
 ΠΡΟΚΑΤΛΗΨΕΙΣ ΕΠΟΧΗΣ
 ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΜΑΥΡΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ
 Η ΠΑΝΩΛΗ ΩΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΟΠΛΟ
 ΕΞΕΛΙΞΗ ΠΑΝΩΛΗΣ

3. Η πανώλη ή πανούκλα είναι οξεία λοιμώδης νόσος, που προκαλείται από
το βακτήριο Yersinia pestis (παστερέλλα του Υερσέν).
Η νόσος μεταδίδεται στον άνθρωπο από το τσίμπημα ψύλλων, (κυρίως του
είδους Xenopsylla cheopsis), που παρασιτούν σε άρρωστο μαύρο
αρουραίο.
Μεταδίδεται εύκολα και γρήγορα με άμεση ή έμμεση επαφή, ιδιαίτερα στις
περιπτώσεις πνευμονικής εντόπισης, οπότε μεταδίδεται ακόμα και με τα
σταγονίδια.
Είναι βαριάς μορφής ασθένεια, με υψηλό πυρετό και τοξική κατάσταση.
Η ασθένεια εμφανίζεται σε τρεις μορφές:
 βουβωνική (έντονη αιμορραγική λεμφαδενίτιδα),
 πνευμονική, που είναι ιδιαίτερα μολυσματική μορφή (βαριά πνευμονία)
 σηψαιμική.

4.  542 - Η πανώλη του Ιουστινιανού (που ήταν αυτοκράτορας) άρχισε
στην Αίγυπτο.
 610 - Η πανώλη φτάνει στην Κίνα, περνώντας από τη Μέση Ανατολή
στην Περσία (Ιράν) και στην Ινδία.
 1330 - Οι Μογγόλοι επιδρομείς μεταναστεύουν δυτικά, φέρνοντας την
πανώλη μαζί τους.
 1347 - Η δεύτερη πανδημία πανώλης, ο Μαύρος Θάνατος, σαρώνει τη
Μέση Ανατολή και την Ευρώπη
 1665 - Η μεγάλη Πανώλη πλήττει το Λονδίνο. Ανακόπτεται από τη
Μεγάλη Πυρκαγιά που το 1666 έκαψε σχεδόν όλη τη πόλη
 1721 - Η δεύτερη πανδημία εξασθενεί τελικά στη Γαλλία. Συνεχίζεται
όμως στη Μέση Ανατολή.
 1855 - Τρίτη πανδημία πανώλης ξεσπάει στην Κίνα. Το 1890
απομονώνεται το βακτήριο και αναπτύσσεται το εμβόλιο.
 1900 - Επιδημία εννέα ετών στο Σίδνεϊ και στο Σαν Φρανσίσκο. Σβήνει
όταν εξοντώνονται οι αρουραίοι.
 1960 - Το Βιετνάμ γίνεται η κυριότερη εστία μόλυνσης, ιδίως κατά τον
πόλεμο με τις ΗΠΑ.

5.  Το 1346 εμφανίστηκαν τα πρώτα συμπτώματα στην πόλη
Σαράι στον κάτω ρου του Βόλγα, ενώ πολύ σύντομα
επεκτάθηκε κοντα στη σημερινή Ρωσία.
 Το ίδιο έτος, οι Μογγόλοι, πολιορκούσαν την πόλη Καφφά
της Κριμαίας που βρισκόταν υπό την κατοχή των
Γενοβέζων.
 Οι Μογγόλοι στη διάρκεια της πολιορκίας, έριχναν στην
πολιορκημένη πόλη πτώματα ανθρώπων που είχαν
πεθάνει από πανώλη, δένοντας τα σε καταπέλτες και
εκσφενδονίζοντάς τα!
 Οι πολιορκημένοι έριχναν τα πτώματα στην θάλασσα, αλλά
το κακό είχε γίνει. Η πανώλη είχε πλήξει την Κάφφα .
 Γενοβέζικα καράβια, μετέφεραν τη θανατηφόρα αυτή
ασθένεια (1347) στην Κωνσταντινούπολη, το Κάιρο, τη
Μεσσήνη και τη Σικελία

6.  Από αυτά τα μέρη
εξαπλώθηκε στα επόμενα
τέσσερα χρόνια σε όλη την
υπόλοιπη Ευρώπη:
 Με πλοία, των οποίων τα
πληρώματα ήταν μολυσμένα, ο
παθογόνος οργανισμός της
ασθένειας μεταφέρθηκε από
την Γένοβα στη Μασσαλία,
από όπου η πανώλη
ακολούθησε τον ρου
του Ροδανού. Τον Αύγουστο
του 1348 η επιδημία έφτασε
και στην Αβινιόν, στη
νότια Γαλλία, η οποία εκείνη τη
περίοδο ήταν η έδρα του
Πάπα.

7.  Για να μειώσουν τον κίνδυνο μετάδοσης της πανώλης,
όλα τα καράβια από το 1347 και μετά απομονώνονταν
για 40 μέρες (καραντίνα, από τα γαλλικά «une
quarantaine de jours» = 40 μέρες).

8.  Ο ιστοριογράφος της Σιένα Ανιόλο ντι Τούρα (Agnolo di Tura), στην βόρεια
Ιταλία, αναφέρει πως :
 δεν υπήρχε κανείς πρόθυμος να θάψει τους νεκρούς, ακόμη και τα ίδια τα
πέντε παιδιά του.
 Ο Τζων Κλιν (John Clyn), τελευταίος επιζήσας μοναχός ενός ιρλανδικού
μοναστηριού, έγραψε λίγο πριν πεθάνει πως ελπίζει να υπάρχει έστω και
ένας άνθρωπος που θα βγει αλώβητος από την πανώλη, για να συνεχίσει
το δικό του χρονικό.
 Στη Βενετία από τους 24 συνολικά γιατρούς πέθαναν οι 20.

9.  Οι γνώσεις που κατείχαν ήταν ελαχιστες, ενώ ιατρικές
γνώσεις αντλούσαν από τον Ιπποκράτη και τον Γαληνό.
 θεωρούσαν πως η πανώλη προήλθε από την Ασία από
μολυσμένους ανέμους με ανυπόφορη οσμή ή πως η
ασθένεια προερχόταν από αναθυμιάσεις και ατμούς από
το κέντρο της Γης. Μερικές από τις «θεραπείες» που
εξασκούνταν κατά τη διάρκεια της πανδημίας ήταν οι
ακόλουθες:
 Κάψιμο φλοιών κυδωνιών και κορμών λάχανων.
 Κάψιμο ευωδών ξύλων μέσα στις καλύβες.
 Βράσιμο του νερού και στη συνέχεια ψήσιμο του
κρέατος.
 Αποχή από τη σεξουαλική πράξη.
 Εφαρμογή πολλών αφαιμάξεων.

10.  Οι γιατροί φορούσαν
μια μάσκα που
έμοιαζε με ράμφος, η
οποία ήταν γεμάτη με
αρωματικά βότανα.
 Οι μάσκες ηταν
σχεδιασμένες για να
τους προστατεύουν
από τον μολυσμένο
αέρα, τον οποίο
(σύμφωνα με την
μιασματική θεωρία
της νόσου)
θεωρούσαν ως την
αιτία της μόλυνσης.

11.  Πάρα πολλοί άνθρωποι, οι οποίοι έβλεπαν την
πανώλη ως την υπέρτατη τιμωρία του Θεού,
αναζήτησαν παρηγοριά στη θρησκεία.
 Η εκκλησιαστική και κοσμική εξουσία έριξε την ευθύνη
για τον όλεθρο στους Εβραίους. Έτσι ξεπήδησε
ξαφνικά μια θεωρία ότι δήθεν οι Εβραίοι είχαν
δηλητηριάσει τα πηγάδια για να εξοντώσουν τους
χριστιανούς.
 Η θεωρία αυτή πυροδότησε ένα γενικότερο κύμα
διωγμών εναντίον των Εβραίων σε ολόκληρη την
Ευρώπη. Ωστόσο, ενώ οι Εβραίοι διώκονταν, ούτε οι
χριστιανοί διώκτες τους απέφευγαν τον θάνατο από
την πανώλη.

12.  Εκτιμάται πως περίπου 20 με 25 εκατομμύρια άνθρωποι, το ένα
τρίτο του τότε ευρωπαϊκού πληθυσμού, έπεσαν θύματα της
καταστροφικής πανδημίας.
 Ο Μαύρος Θάνατος άφησε ωστόσο κάποιες περιοχές της
Ευρώπης σχεδόν ανέπαφες από το καταστροφικό πέρασμα του:
μεγάλα τμήματα του Βελγίου και της Πολωνίας, αλλά και η Πράγα
δεν επηρεάστηκαν καθόλου την ίδια στιγμή που ολόκληρα
κομμάτια γης σε άλλες περιοχές ερημώθηκαν κυριολεκτικά.
 Στην Φλωρεντία πέθαναν τα 4/5 του πληθυσμού της πόλης.
 Μετά την πανδημία πανώλης χρειάστηκαν 3 αιώνες για να
επανέλθει ο ευρωπαϊκός πληθυσμός στα επίπεδα πριν από την
πανδημία - μόλις τον 17ο αιώνα συνέβη αυτό.

13.  Ο συνολικός ανθρώπινος απολογισμός της,
υπολογίζεται σε 100 έως 200 εκατομμύρια
νεκρούς στην Ευρώπη, στην Ασία και στη
βόρεια Αφρική. Μάλιστα εκτιμάται ότι μείωσε τότε
τον παγκόσμιο πληθυσμό από 450 εκατομμύρια
σε 350 - 375 εκατομμύρια

14.  Το έργο του Ρόζα είναι μια
αναφορά από την πρώτη
γραμμή του θανάτου.
 ένα νεογέννητο μωρό
υπογράφει μια συμφωνία
με τον Θάνατο
αναγνωρίζοντας ότι η
ανθρώπινη ύπαρξη είναι
άθλια και σύντομη.
 Θεωρείται ότι τουλάχιστον
οι μισοί κάτοικοι της
Νάπολης – περισσότεροι
από 200.000 άνθρωποι –
πέθαναν από πανώλη

15.  Μακροπρόθεσμα η πανδημία πανώλης επιτάχυνε μία
ριζική αλλαγή στην μεσαιωνική ευρωπαϊκή κοινωνία.
 Έτσι οι γενιές μετά το 1348 δεν μπόρεσαν να
διατηρήσουν τα κοινωνικά και πολιτιστικά πρότυπα
του 13ου αιώνα.
 Η μεγάλη απώλεια πληθυσμού προκάλεσε
αναδιοργάνωση της κοινωνίας.
 Η ερήμωση πολλών περιοχών επέτρεψε σε ένα
μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού την πρόσβαση
σε αγροκτήματα και θέσεις εργασίας που άξιζαν.
 Οι μισθοί στις πόλεις ανέβηκαν, ενώ η αγορά για
αγροτικές μισθώσεις κατέρρεε.
 Η εμφανής άνοδος του κόστους εργασίας επέφερε τη
σταδιακή μηχανοποίηση της εργασίας.

16.  Το μικρόβιο της πανώλης χρησιμοποιήθηκε ως
βιολογικό όπλο στην αρχαία Κίνα, τη Μογγολία, την
Τουρκία και άλλες περιοχές, αλλά και στην Ευρώπη το
Μεσαίωνα.
 Χρησιμοποιούσαν τα πτώματα ζώων (αγελάδες,
άλογα) και μόλυναν το νερό των εχθρών.
 Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου οι
Ιάπωνες πολλαπλασίασαν ψύλλους και τους
ελευθέρωσαν εναντίον των Κινέζων, των Κορεατών
και των Μαντζουριανών.
 Μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Αμερικανοί και οι
Ρώσοι κατάφεραν να δημιουργήσουν διάφορους
τρόπους μετάδοσης της πνευμονικής πανώλης με
μικρόβια ανθεκτικά στα αντιβιοτικά.

17.  Η πρώτη προσπάθεια για την παρασκευή του
εμβόλιου εναντίον της πανώλης έγινε το 1801 από τον
Άγγλο Ιατρό Whyte ο οποίος εμβολίασε τον εαυτό του
και 4 βοηθούς του. Και οι πέντε πέθαναν μετά από
λίγες μέρες.
 Το πρώτο εμβόλιο κατά της πανώλης δημιουργήθηκε
από το Ρώσο ιατρό Woldemar Haffline, το 1897.
 Το μοναδικό εμβόλιο που υπάρχει σήμερα κατά τις
πανωλης ανακαλυφθηκε στις Η.Π.Α . και αποτελείται
από νεκρά, αδρανοποιημένα με φορμαλδεΰδη
βακτηρίδια.
 Η πανωλη σημερα αφορα συγκεκριμενες ηλικιακες
ομαδες καθως προσβάλλει ένα πολύ μικρο ποσοστο
και θεωρειται ακινδυνη.

18.  ΠΑΝΩΛΗ%20μαυρος%20θανατος%202022.p
ptx
 https://www.protothema.gr/stories/article/9
68687/panoli-i-foveri-epidimia-pou-
skotose-perissoterous-apo-20000000-
europaious-1347-1351/
 https://www.documentonews.gr/article/o-
mayros-thanatos-poy-erhmwse-th-gh/
 https://www.tanea.gr/2019/10/05/world/ma
yros-thanatos-apo-ayto-to-meros-
ksekinise-i-panoli-pou-apodekatise-tin-
eyropi/

19.  Ευχαριστω πολύ
 Ο μαθητης 1ου γελ Σταυρουπολης
 Νικος Ταπαλης