Yvette Wittenberg, onderzoeker lectoraat community care aan de Hogeschool van Amsterdam, presenteerde tijdens de door DSP-groep georganiseerde inspiratiesessie over respijtzorg.

1. RUIMTE VOOR RESPIJTZORG
OVER DE ONDERSTEUNINGSBEHOEFTE VAN MANTELZORGERS
DRS. YVETTE WITTENBERG
ONDERZOEKER LECTORAAT COMMUNITY CARE
HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM
22 MEI 2014
1

2. Mantelzorgondersteuning
Kansen en voorwaarden
Verantwoordelijkheden
2
INHOUD

3. MANTELZORGONDERSTEUNING
3

4. Informatie
Advies en
begeleiding
Emotionele
steun
Educatie
Praktische
en/of
regelhulp
Financiële
tegemoet-
koming
Materiële
hulp
Respijtzorg
4

5. DIVERSITEIT
Verschillende groepen mantelzorgers hebben:
- verschillende ervaringen met het geven van mantelzorg;
- in meer of mindere mate te maken met een gevoel van belasting;
- verschillende ondersteuningsbehoeften.
Uitdaging bij het ondersteunen van mantelzorgers is dus:
aansluiten bij de individuele situatie
5

6. EEN VOORBEELD
VGZ: Ondanks zorgzwaarte - plezier, leuke momenten
Maar ook negatieve kanten:
Discriminerende reacties, voortdurende druk
Afbrokkelen sociaal netwerk
GGZ: Vaak negatiever; verwachtingen bijstellen
Noodzaak alert te blijven kost veel energie
Taboe op psychiatrische problematiek
6

7. ERVAREN BELASTING
7

8. ONDERSTEUNINGSBEHOEFTE (1)
Mantelzorger gaat pas aan zichzelf denken, wanneer
voor de zorgvrager alles goed is geregeld
Ondersteuningsbehoefte is erg divers
Mantelzorgers hebben voornamelijk behoefte aan ondersteuning voor
de zorgvrager en minder aan voorzieningen voor henzelf
En ook: meedenken en -praten over de zorg
8

9. ONDERSTEUNINGSBEHOEFTE (2)
- Goede informatie, bijv. over regelingen, liefst op één plek
Maar ook: over zorgvraag cliënt / hoe met situatie om te gaan
- Hulp van praktische aard
- Financiële ondersteuning
- Ervaringen delen
- Tijdelijk overdragen van zorgtaken, soms graag aan eigen
sociale netwerk
9

10. Er zou wel iets mogen gebeuren aan de participatie van
buurtbewoners en kennissen. Daar missen we wel een stukje
ondersteuning van. Dat als er een keer snel een boodschap
gedaan moet worden, een van de buren bijvoorbeeld even op
kan passen. Want het rare is, dat iedereen het raar vindt dat hij
nu half in de opvang woont. Want het is zo’n lieve knul. Maar als
je daarentegen even aan ze vraagt om op te passen, dan kan
dat nooit. Ze vergeten altijd hoeveel werk het is en hoeveel
energie het vraagt. (Moeder van zoon, VGZ, ♂)
10

11. RESPIJTZORG
De zorgtaken van de mantelzorger (tijdelijk) overnemen
Formeel of informeel:
Inzet van professionele hulpverleners of vrijwilligers
Thuis of buitenshuis
Direct of indirect:
Respijtzorg als doel van het aanbod of respijtzorg die ontstaat als
neveneffect (met zorg aan de zorgvrager als doel)
11

12. WAAR HEBBEN WE HET NU OVER?
Even op adem komen
In opdracht van Cliëntenbelang Amsterdam en
Platform Mantelzorg Amsterdam
Productie: Merel Media
12

13. KANSEN EN VOORWAARDEN
13

14. 14

15. 15

16. VOORWAARDEN
Zorg uit handen geven is niet gemakkelijk
Het besef ‘ik ben mantelzorger’ moet er zijn
Informatie over de mogelijkheden moet (op tijd) beschikbaar zijn
Zorg moet op elkaar aansluiten, anders komt het alsnog op de
mantelzorger neer
Van belang: een vast persoon tijd geven om de zorg te verlenen en de
mantelzorger en zorgvrager inspraak geven wie dat doet
16

17. ZORG ÉN WELZIJN
Denk niet alleen aan voorzieningen om de zorg voor de zorgvrager te
organiseren:
- dagbesteding - tijdelijk verblijf (ook complexe zorg)
- dagopvang - vervanging bij vakantie
- dagverzorging - zorghotel
- logeermogelijkheden - huishoudelijke ondersteuning
Maar ook aan het welzijn van de zorgvrager en mantelzorger
“Zorg is noodzakelijk voor ondersteuning of vanuit medisch oogpunt,
welzijn is de component die bepaalt of je de kwaliteit van leven hebt die bij
je past en waar je je prettig bij voelt binnen de mogelijkheden die je hebt.”
17

18. VERANTWOORDELIJKHEDEN
18

19. WIE?
19
Maatschappelijk werkers?
Huisartsen?
Vrijwilligers?
De mantelzorgers zelf?
Ergotherapeuten?
Verpleegkundigen?
Het sociale wijkteam?
SPH’ers?
Praktijkondersteuners?
Zorginstellingen?
Gemeenten?

20. DE MANTELZORGERS ZELF:
20
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Ik ben op de hoogte van relevante
veranderingen in wet- en regelgeving
rondom zorg
Ik ben bereid om in de toekomst meer
mantelzorg te verrichten
Ik vind dat de overheid verantwoordelijk is
voor het verlenen van zorg
Eens Oneens Geen mening

21. ‘RESPIJT’ CREËREN
Hoe doorbereken we vraagverlegenheid en handelingsverlegenheid?
Wie zou dat kunnen doen?
Hoe zorgen we ervoor dat sociale netwerken niet afbrokkelen?
Wie zou dat kunnen doen?
21

22. TOT SLOT
Voor lang niet alle mantelzorgers is respijtzorg een
oplossing
Creëer passende vormen van respijtzorg voor de
mantelzorgers die dat nodig hebben
Maar vergeet de andere mantelzorgers niet..
22

23. hva.nl/communitycare
Volg ons op Twitter: CommunityCareNL / YWittenberg
Of bekijk de animatie over het lectoraat op YouTube
y.wittenberg@hva.nl
06 211 56 085
23
MEER INFORMATIE EN CONTACT

24. BRONNEN
Cliëntenbelang Amsterdam (2014). Respijtzorg door de ogen van mantelzorgers. Amsterdam: Cliëntenbelang Amsterdam.
Databestand “Informele Zorg en Diversiteit 2013”, Hogeschool van Amsterdam (nog over te publiceren).
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2009). Basisfuncties lokale ondersteuning vrijwilligerswerk en mantelzorg. Den Haag: Ministerie VWS.
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2014). Infographic: Ondersteuning Wmo 2015.
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2014). Infographic: Passende zorg in de Wet langdurige zorg.
Rijksoverheid (z.j.). Hulp voor de mantelzorger. Geraadpleegd op 14 mei 2014, via http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mantelzorg/hulp-voor-de-
mantelzorger.
Rijksoverheid (z.j.). Wat is mantelzorg? Geraadpleegd op 14 mei 2014, via http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mantelzorg/vraag-en-antwoord/wat-is-
mantelzorg.html.
Rossum, F. van, Iersel, J. van en Ham, M. van den (2012). Naar een continuüm van respijtzorg in 2015. Amsterdam: RIGO Research en Advies.
Wittenberg, Y. (2010). Gewoon Bijzonder. De behoeften van mantelzorgers in Amsterdam. Universiteit van Amsterdam: Masterscriptie.
Wittenberg, Y., Bredewold, F. en Jager-Vreugdenhil, M. (2013). Bijzondere mantelzorgers beter in beeld. Digitale uitgave via www.tinteling.org.
Wittenberg, Y., Kwekkeboom, M.H. en Boer, A. de (2012). Bijzondere mantelzorg. Ervaringen van mantelzorgers van mensen met een verstandelijke
beperking of psychiatrische problematiek. Den Haag / Amsterdam: SCP / HvA.
24