SlideShare a Scribd company logo

مێژووی کورد و کوردستان (1).pdf

•
•
S
ssuserd41a151

مێژوی هاوچەرخ

Technology
1 of 15
Download to read offline
‫پێشەکی‬ ‫کوردیش‬ ‫وەکو‬ ‫هەموو‬ ‫نەتەوەکانی‬ ‫سەر‬ ‫ڕووی‬ ‫زەمین‬ ‫خاوەن‬ ‫مێژوویەکی‬ ‫دەولەمەندی‬ ‫تایبەت‬ ‫بە‬ ‫خۆیەتی‬ ‫کە‬ ‫لە‬ ‫اڵیەن‬ ‫چەندین‬ ‫مێژوو‬ ‫نوسی‬ ‫ناوخۆی‬ ‫و‬ ‫بیانی‬ ‫نوسراون‬ ‫کە‬ ‫باس‬ ‫لە‬ ‫چەندین‬ ‫دەسکەوتی‬ ‫کورد‬ ‫و‬ ‫شوێنەواری‬ ‫کۆن‬ ‫دەکەن‬ ‫لە‬ ‫کوردستان‬ . ‫ئێمە‬ ‫لەم‬ ‫سمینارە‬ ‫وەک‬ ‫بەرچاو‬ ‫ڕوونیەک‬ ‫بۆ‬ ‫قوتابیان‬ ‫باسی‬ ‫چەندین‬ ‫بابەتی‬ ‫مێژوو‬ ‫ی‬ ‫تایبەت‬ ‫بە‬ ‫کوردمان‬ ‫کردووە‬ ‫لەوانە‬ ‫دەرکەوتنی‬ ‫ناوی‬ ‫کوردستان‬ ‫وە‬ ‫ناوەکەی‬ ‫دەگەرێتەوە‬ ‫بۆچی‬ ‫؟‬ ‫بۆچی‬ ‫پێی‬ ‫ئەڵێن‬ ‫کوردستان؟‬ ‫وە‬ ‫بەکار‬ ‫هێنانی‬ ‫زاراوەی‬ ‫کوردی‬ ‫لە‬ ‫مێژوودا‬ ‫بۆ‬ ‫کەی‬ ‫دەگەرێتەوە‬ ‫و‬ ‫کێ‬ ‫یەکەمجار‬ ‫بەکاری‬ ‫هێناوە؟‬ ‫وە‬ ‫سەرەتایەک‬ ‫دەربارەی‬ ‫مرۆڤە‬ ‫سەرەتاییەکان‬ ‫و‬ ‫مرۆڤی‬ ‫نیاندەرتال‬ ‫بە‬ ،‫نمونە‬ ‫ئەشکەوتی‬ ‫‌هەزارمێرد‬ ‫دەکەوێتە‬ ‫کوێ‬ ‫و‬ ‫ئەو‬ ‫چینانە‬ ‫چین‬ ‫کە‬ ‫تێیدا‬ ‫دۆزراونەتەوە؟‬ ‫باسی‬ ‫ئەشکەوتی‬ ‫شانەدەر‬ ‫و‬ ‫چینەکانی‬ ‫ئەم‬ ‫ئە‬ ‫شکەتە‬ .
‫کوردستان‬ ‫ناوی‬ ‫دەرکەوتنی‬ ‫ئەوەی‬ ‫پەیوەندی‬ ‫بە‬ ‫وشەی‬ ‫کوردستانەوە‬ ‫هەیە‬ ‫ئەمە‬ ‫لە‬ ‫ڕووی‬ ‫زمانەوە‬ ‫لە‬ ‫دوو‬ ‫وشەی‬ ‫ڵێکدراو‬ ‫پێک‬ ‫دێت‬ ( ‫کورد‬ - ‫ستان‬ ) ‫پاشگری‬ ( ‫ستان‬ ) ‫لە‬ ‫زمانی‬ ‫ئێرانیەکاندا‬ ‫بە‬ ‫مان‬ ‫ای‬ ‫واڵت‬ ( ‫سەرزەمین‬ ، ‫هەریم‬ ، ‫ناوچە‬ ) ‫دێت‬ ‫کە‬ ‫ئێستا‬ ‫لە‬ ‫ناونانی‬ ‫بەشێک‬ ‫لە‬ ‫واڵتانی‬ ‫ئاسی‬ ‫ادا‬ ‫دەبینین‬ ‫لە‬ ‫ئێرانیس‬ ‫وشەی‬ ‫ئۆستان‬ ‫لە‬ ‫ڕووی‬ ‫کاریگەریەوە‬ ‫بە‬ ‫مانای‬ ‫پاریزگا‬ ‫دێ‬ ‫ت‬ ‫لە‬ ‫میژووی‬ ‫کۆندا‬ ‫وسەی‬ ‫کوردستان‬ ‫بە‬ ‫کار‬ ‫نەهاتوە‬ ‫چەندین‬ ‫ناوی‬ ‫جۆراوجۆر‬ ‫لەو‬ ‫ناوچەی‬ ‫ە‬ ‫نراوە‬ ‫کە‬ ‫ئێستا‬ ‫گەڵی‬ ‫کورد‬ ‫تێیدا‬ ‫نیشتەجێیە‬ ‫و‬ ‫کوردستان‬ ‫ناودەبرێت‬ ‫بەو‬ ‫نا‬ ‫وانە‬ ( ‫سوبیر‬ ، ‫سۆبارتۆ‬ ، ‫گۆتیۆم‬ ) ‫زاموا‬ . ‫ئالیاڵم‬ ‫هەریمی‬ ‫چیاکان‬ ‫هەندیک‬ ‫کەس‬ ‫باوەریان‬ ‫وایە‬ ‫بەکارهینانی‬ ‫زاراوەی‬ ‫کوردستان‬ ‫بۆ‬ ‫یەکەم‬ ‫جار‬ ‫لە‬ ‫سەرچاوە‬ ‫میژوویەکان‬ ‫دەگەرێتەو‬ ‫ە‬ ‫بۆ‬ ‫وەاڵتانی‬ ‫فارس‬ ( ‫حەمەدالله‬ ‫مستوفی‬ ‫قەزوینی‬ ‫لە‬ ‫دایک‬ ‫بووی‬ ٥٧٠ ‫کۆچی‬ ١٣٤٩ ‫زاینی‬ ‫لە‬ ‫کتێبی‬ ‫گەشتی‬ ‫داڵن‬ – ‫نزهة‬ ‫القلوب‬ ) ‫وشەی‬ ‫کوردستانی‬ ‫بەکارهینابێ‬ .
‫بەاڵم‬ ‫لە‬ ‫ڕاستیدا‬ ‫هەندێ‬ ‫کەسی‬ ‫تر‬ ‫هەن‬ ‫لە‬ ‫پەرتوکەکانیاندا‬ ‫لە‬ ‫پێش‬ ‫ئەوەدا‬ ‫هەمان‬ ‫وشەیان‬ ‫لە‬ ‫نوسینەکانیاندا‬ ‫بەکارهێناوە‬ ‫بۆ‬ ‫نمونە‬ ‫گەریدەی‬ ‫ئیتالی‬ ( ‫مارکۆ‬ ‫پۆلۆ‬ ) ‫لە‬ ‫دایک‬ ‫بوویی‬ ٧٢٣ ‫کۆچی‬ ١٣٢٣ ‫زاینی‬ ‫لە‬ ‫گەشتێکدا‬ ‫بۆ‬ ‫هەرێمەکانی‬ ‫ڕۆژهەاڵت‬ ‫وشەی‬ ‫کوردستانی‬ ‫لەم‬ ‫گەشتەدا‬ ‫تۆمار‬ ‫کرد‬ ‫ووە‬ ‫هەروەها‬ ‫الی‬ ( ‫رشیدالدین‬ ‫فیضل‬ ‫الله‬ ‫همدانی‬ ‫لە‬ ‫دایک‬ ‫بووی‬ ٧١٨ ‫کۆچی‬ – ١٣١٨ ‫زاینی‬ ) ‫کە‬ ‫مێژووی‬ ‫مەغۆلەکانی‬ ‫نوسیوەتەوە‬ ‫لە‬ ‫پەرتوکەکەیدا‬ ( ‫جامع‬ ‫التواریخ‬ ) ‫کە‬ ‫تێیدا‬ ‫وشەی‬ ‫کوردستان‬ ‫هاتووە‬ . ‫لە‬ ‫الیەکی‬ ‫لە‬ ‫الیەکی‬ ‫تر‬ ‫کوردستان‬ ‫و‬ ‫ناوچە‬ ‫کوردییەکان‬ ‫سنورێکی‬ ‫دیاریکراویان‬ ‫نەبووە‬ ‫ئەوەت‬ ‫ا‬ ‫بە‬ ‫گوێرەی‬ ( ‫حمدالله‬ ‫مستوفی‬ ‫قەزوینی‬ ) ‫ئەوە‬ ‫لە‬ ( ١٦ ) ‫ویالیەت‬ ‫پێک‬ ‫هاتووە‬ ‫مەڵبەندەکەی‬ ‫قەاڵی‬ ( ‫بەهار‬ ) ‫ە‬ ‫لە‬ ‫باکوری‬ ‫شاری‬ ‫هەمەدان‬ . ‫دواتر‬ ‫گەریدەی‬ ‫تورکی‬ ( ‫ئەولیا‬ ‫چەلەبی‬ ) ‫لە‬ ( ‫سیاحەتنامە‬ ) ‫دا‬ ‫لە‬ ‫سەدەی‬ ‫حەڤدەیەمی‬ ‫زاینیدا‬ . ‫دوای‬ ‫گەرانی‬ ‫بە‬ ‫زۆربەی‬ ‫ناوچەکانی‬ ‫کوردستان‬ ‫ئەم‬ ‫سنورەی‬ ‫فراوان‬ ‫کردوە‬ .
‫مێژوودا‬ ‫لە‬ ‫کورد‬ ‫زاراوەی‬ ‫زاراوەی‬ ( ‫کورد‬ ) ‫لە‬ ‫مێژوودا‬ ‫بۆ‬ ‫یەکەمین‬ ‫جا‬ ‫لە‬ ‫تۆماری‬ ‫پاشایەکی‬ ‫بنەمالەی‬ ( ‫ئۆری‬ ‫سۆمەری‬ ) ‫بە‬ ‫ناوی‬ ( ‫سۆشین‬ ) ‫لە‬ ( ٢٠٢٨ – ٢٠٣٦ ) ‫پ‬ . ‫ز‬ ‫بە‬ ‫شێوەی‬ ‫زاراوەی‬ ( ‫کردا‬ ) ‫بە‬ ‫مانای‬ ( ‫بەرز‬ ) ‫هاتووە‬ ‫کە‬ ‫بۆ‬ ( ‫هەزارەی‬ ‫سێیەمی‬ ) ‫پ‬ . ‫ز‬ ‫دەگەرێتەوە‬ ‫مەبەستیش‬ ‫لەو‬ ‫زاراوەیە‬ ‫ئەو‬ ‫ناوچە‬ ‫شاخاویانەبووە‬ ‫کە‬ ‫خەلکانێکی‬ ‫ڕەگەز‬ ‫جیاوازیان‬ ‫لە‬ ‫سۆمەرییەک‬ ‫ان‬ ‫تێدا‬ ‫ژیاوە‬ ‫کە‬ ‫دواتر‬ ‫بە‬ ( ‫کورد‬ ) ‫ناسراون‬ . ‫ناوی‬ ‫ئەو‬ ‫پێکهاتەیەش‬ ‫لە‬ ‫تۆمارێکی‬ ‫تر‬ ‫ی‬ ‫مێژوویی‬ ‫داهاتووە‬ ‫کە‬ ‫بۆ‬ ‫سالی‬ ( ٢٢٤ ) ‫ز‬ ‫دەگەرێتەوە‬ ‫تێیدا‬ ‫ئاماژە‬ ‫بە‬ ‫زاراوەی‬ ( ‫کورد‬ ) ‫کراوە‬ ‫بە‬ ‫پێی‬ ‫هەندێک‬ ‫سەرچاوە‬ ‫کە‬ ‫کۆنترین‬ ‫زاراوەی‬ ‫وشەی‬ ( ‫کوردی‬ ) ‫لێ‬ ‫وەرگیراب‬ ‫ێت‬ ‫زاراوەی‬ ( ‫کردا‬ ) ‫ی‬ ‫سۆمەرییە‬ ‫و‬ ‫مەبەستیش‬ ‫لێ‬ ‫نەتەوەیەکی‬ ‫نیشتەجێی‬ ‫ناوچەیەک‬ ‫ی‬ ‫ساخاوی‬ ‫سەخت‬ ‫بوون‬ ‫بەاڵم‬ ‫کۆنترین‬ ‫تۆمارێکیب‬ ‫مێژووی‬ ‫کە‬ ‫زاراوەی‬ ( ‫کورد‬ ) ‫ی‬ ‫تێ‬ ‫دا‬ ‫تۆمارکرابێت‬ ‫نامەکەی‬ ( ‫ئەردەوانی‬ ‫پێنجەمی‬ ) ‫پاشای‬ ( ‫ئەشکانییە‬ ) ‫بۆ‬ ( ‫ئەردەشێر‬ ‫ی‬ ‫کوری‬ ‫بابەکی‬ ) ‫ساسانی‬ .
‫زاراوەی‬ ‫کورد‬ ‫لە‬ ‫مێژوودا‬ : ( ‫کورد‬ ) ‫ناوی‬ ‫نەتەوەی‬ ‫گەلێکە‬ ‫لە‬ ‫خۆرئاوای‬ ‫کیشوە‬ ‫ری‬ ‫ئاسیا‬ ‫ئەو‬ ‫نەتەوەیەی‬ ‫بە‬ ‫پێی‬ ‫ڕەوتی‬ ‫مێژوو‬ ‫لە‬ ‫پال‬ ‫نەتەوەکانی‬ ( ‫ئاشوری‬ – ‫کلدان‬ – ‫ئەرمەن‬ – ‫تورک‬ – ‫عەرەب‬ – ‫فارس‬ – ‫تورکمان‬ ) ‫سەردەمانێکیان‬ ‫لە‬ ‫ملمالنێ‬ ‫و‬ ‫پێکەوەژیانیان‬ ‫بەسەربردووە‬ ‫مەبەست‬ ‫لە‬ ( ‫نەتەوە‬ ) ‫ئەو‬ ‫کۆمەڵە‬ ‫خەڵکە‬ ‫بوو‬ ‫ە‬ ‫کە‬ ‫لەسەر‬ ‫یەک‬ ‫خاک‬ ‫نیشتەجێ‬ ‫بوون‬ ‫و‬ ‫خاوەنی‬ ‫یەک‬ ‫مێژوو‬ ‫و‬ ‫یەک‬ ‫ئایندەی‬ ‫هاوب‬ ‫ەش‬ ‫بوون‬ . ‫مێژووی‬ ( ‫کوردیش‬ ) ‫ئەو‬ ‫ئەو‬ ‫خەباتە‬ ‫دوور‬ ‫و‬ ‫درێژە‬ ‫بووە‬ ‫کە‬ ‫بۆ‬ ‫سەبەخ‬ ‫ۆی‬ ‫خاک‬ ‫و‬ ‫نیستیمان‬ ،‫داویەتی‬ ‫وە‬ ‫هەروەها‬ ‫لەسەر‬ ‫خاکی‬ ‫کوردان‬ ‫جگە‬ ‫لە‬ ‫کورد‬ ‫چەندین‬ ‫نەتەوە‬ ‫و‬ ‫ڕێبازەکانی‬ ‫تەریقەتەکانی‬ ( ‫قادری‬ ‫و‬ ‫نەقشبەندی‬ ) ‫تێید‬ ‫ا‬ ‫ژیاوە‬ ‫بەوەش‬ ‫خاکی‬ ‫کورد‬ ‫مەڵبەندی‬ ‫پێکەوەژیانی‬ ‫دەیان‬ ‫نەتەوە‬ ‫و‬ ‫ئایین‬ ‫بووە‬ .
‫سەرەتاییەکان‬ ‫مرۆڤە‬ • ‫مرۆڤی‬ ‫سترالۆپیتکی‬ ‫ئەو‬ ‫جۆرە‬ ‫مرۆڤە‬ ‫کۆنترین‬ ‫جۆری‬ ‫مرۆڤە‬ ‫لە‬ ‫سەردەمی‬ ‫دێرین‬ ‫بەردی‬ ‫کۆن‬ ‫بەدیارکەوتوون‬ ‫زاناکان‬ ‫ئەوجۆرە‬ ‫مرۆڤەیان‬ ‫کردۆتە‬ ‫دوو‬ ‫لق‬ ‫یەکەمیان‬ ‫جۆری‬ ‫سترالۆپیتکی‬ ‫رۆبو‬ ‫ستوس‬ ‫کەئەم‬ ‫جۆرەیان‬ ) ١ ‫میلیۆن‬ ( ‫ساڵ‬ ‫بەر‬ ‫لەئێستا‬ ‫لەناوچوون‬ . • ‫مرۆڤی‬ ‫هۆمۆهابیلیس‬ ‫زاناکان‬ ‫بۆیان‬ ‫دەرکەوتووە‬ ‫کەئەمجۆرە‬ ‫مرۆڤە‬ ‫لەمرۆڤی‬ ‫سترالۆپیتکی‬ ‫زی‬ ‫رەکتر‬ ‫بووە‬ ‫ئەمجۆرەیان‬ ‫نزیکەی‬ ( ٢ ‫میلیۆن‬ ) ‫ساڵ‬ ‫بەرلەئێستا‬ ‫بەدیارکەوتوون‬ ‫نزیکەی‬ ( ١ ‫میلیۆن‬ ‫و‬ ٨٠٠ ‫هەزار‬ ‫ساڵ‬ ‫یان‬ ١ ‫میلیۆن‬ ‫و‬ ٧٠٠ ‫هەزار‬ ‫ساڵ‬ ‫پێش‬ ‫ئێستا‬ ‫لەناوچوون‬ . ) • ‫مرۆڤی‬ ‫هۆمۆئەرەکتۆس‬ ‫نزیکەی‬ ( ١ ‫میلیۆن‬ ‫و‬ ٨٠٠ ‫هەزار‬ ‫ساڵ‬ ) ‫پێش‬ ‫ئێستا‬ ‫بەدیارکەوتوون‬ ‫بەاڵم‬ ‫کاتی‬ ‫لەناوچوونیان‬ ‫نازاندرێ‬ . • ‫مرۆڤی‬ ‫جاوە‬ ‫ئەمەش‬ ‫یەکێکە‬ ‫لەجۆرەکانی‬ ‫تری‬ ‫مرۆڤی‬ ‫کۆن‬ • ‫مرۆڤی‬ ‫پەکین‬ ‫تا‬ ‫ئێستا‬ ‫کۆنترین‬ ‫ئێسک‬ ‫و‬ ‫پروسکی‬ ‫ئەمجۆرە‬ ‫مرۆڤە‬ ‫دۆزرابێتەوە‬ ‫ئێسک‬ ‫و‬ ‫پ‬ ‫روسکی‬ ‫ژنێکە‬ ‫کەدەگەرێتەوە‬ ‫بۆ‬ ‫نزیکەی‬ ( ١ ‫میلیۆن‬ ‫و‬ ٦٠٠ ‫هەزار‬ ‫ساڵ‬ ‫پێش‬ ‫ئێستا‬ )
‫نیاندەرتاڵ‬ ‫مرۆڤی‬ ‫نیاندەرتاڵ‬ ‫بە‬ ‫ئینگلیزی‬ : (Neanderthal) ‫ئەو‬ ‫مرۆڤە‬ ‫کۆنانە‬ ‫بوون‬ ‫کە‬ ‫نزیکەی‬ ( ٤٠٠٠ ) ‫ساڵ‬ ‫لەمەوپێش‬ ‫لەناوچوونوا‬ ‫دیارە‬ ‫کە‬ ‫ئەوان‬ ‫لە‬ ‫ئەوروپاوە‬ ‫سەریان‬ ‫هەڵداوە‬ ‫و‬ ‫دواتریش‬ ‫بە‬ ‫ناوچەکانی‬ ‫باشووری‬ ‫ڕۆ‬ ‫ژا‬ ‫و‬ ‫ناوەڕاست‬ ‫و‬ ‫باکووری‬ ‫ئاسیادا‬ ‫باڵوبوونەتەوە‬ . ‫هەر‬ ‫لە‬ ،‫ئاسیادا‬ ‫ئەو‬ ‫ان‬ ‫هەزاران‬ ‫کەلوپەلی‬ ‫بەردینیان‬ ‫لەدوای‬ ‫خۆیان‬ ‫بەجێهێشتووە‬ . ‫مرۆڤی‬ ‫هاوچەرخ‬ ( ٩٩.٧ ٪ ) ‫ی‬ ‫دی‬ ‫ئێن‬ ‫ئەیەکەیان‬ ‫دەچێتەوە‬ ‫سەر‬ ‫نیاندەرتاڵەکان‬ . ‫مرۆڤی‬ ‫نیاندەرتاڵ‬ ‫سەرەتای‬ ‫دەرکەوتنی‬ ‫دەگەرێتەوە‬ ‫بۆ‬ ( ١٣٠ ) ‫هەزار‬ ‫ساڵ‬ ‫پێش‬ ‫ئێستا‬ ‫و‬ ‫نزیکەی‬ ( ٧٥ ) ‫هەزار‬ ‫ساڵ‬ ‫پێش‬ ‫ئێستا‬ ‫رێیان‬ ‫کەوتە‬ ‫ئاسیا‬ ‫و‬ ‫نزیکەی‬ ( ٣٥ ) ‫هەزار‬ ‫ساڵ‬ ‫پێش‬ ‫ئێستا‬ ‫لەناوچووە‬
‫شوێنەوار‬ ‫ناسی‬ ‫بە‬ ‫ڕەگەز‬ ‫ئەمریکی‬ ( ‫ڕالف‬ ‫سولیکی‬ ) ‫و‬ ‫تیمەکەی‬ ‫ل‬ ‫ە‬ ‫زانکۆی‬ ‫کۆلۆمبیا‬ ‫لە‬ ‫ساڵەکانی‬ ( ١٩٥١ - ١٩٦٠ ) ‫توانیان‬ ‫بە‬ ‫شێوەیەکی‬ ‫زانستی‬ ‫دەست‬ ‫بە‬ ‫هەڵکۆڵین‬ ‫بکەن‬ ‫لە‬ ‫ئەشکەوتی‬ ‫شانەدەر‬ ‫بە‬ ‫خۆشحالیەوە‬ ‫توانرا‬ ‫لەو‬ ‫ئەشکەوتە‬ ‫یەکەمین‬ ‫ئێسکە‬ ‫پەیکەری‬ ‫مرۆ‬ ‫ڤ‬ ،‫بدۆزرێتەوە‬ ‫کە‬ ‫مێژووەکەی‬ ‫بۆ‬ ‫نزیکەی‬ ( ٨٠ ) ‫هەزار‬ ‫ساڵ‬ ‫بەر‬ ‫لە‬ ‫زایین‬ ‫دەگەرێتەوە‬ ‫لە‬ ‫ڕێگەی‬ ‫ئەو‬ ‫هەڵکۆڵینانە‬ ‫دەکرێت‬ ‫وێنەیەکی‬ ‫بەهێز‬ ‫ئامادە‬ ‫بکرێت‬ ‫سەبارەت‬ ‫بە‬ ‫چۆنیەتی‬ ‫بارودۆخی‬ ‫مرۆڤی‬ ‫نیاندرتاڵەکان‬ . ‫هەر‬ ‫چەندە‬ ‫مێژووی‬ ( Home Neanderthalensis ) ‫بە‬ ‫واتایی‬ ( ‫مرۆڤی‬ ‫سەرەتایی‬ ) ‫کە‬ ‫جۆرێک‬ ‫لە‬ ‫ڕەگەزی‬ ‫ئەو‬ ،‫مرۆڤانەی‬ ‫کە‬ ‫لە‬ ‫ئەوروپا‬ ‫و‬ ‫ل‬ ‫ە‬ ‫بەشێک‬ ‫لە‬ ‫ڕۆژئاوای‬ ‫ئاسیا‬ ‫و‬ ‫ئاسیایی‬ ‫ناوەراست‬ ،‫ژیاون‬ ‫دەگەرێتە‬ ‫وە‬ ‫بۆ‬ ‫نزیکەی‬ ( ٣٥٠ ) ‫هەزار‬ ‫ساڵ‬ ‫و‬ ‫وەک‬ ‫باس‬ ‫دەکرێت‬ ‫پێش‬ ‫نزیکەی‬ ( ٢٤ ) ‫هەزار‬ ‫ساڵ‬ ‫لە‬ ‫ئەوروپا‬ ‫لە‬ ‫ناو‬ ‫چوون‬ .
‫مێرد‬ ‫هەزار‬ ‫ئەشکەوتی‬ ‫ئەم‬ ‫ئەشکەوتە‬ ‫دەکەوێتە‬ ‫پاریزگای‬ ‫سلێمانی‬ ‫بە‬ ‫دەوری‬ ١٣ ‫کم‬ ‫لە‬ ‫باکوری‬ ‫ڕۆژئاوای‬ ‫شارەکەوە‬ ‫لە‬ ‫نزیک‬ ‫گوندی‬ ‫هەزارمێرد‬ ‫ئەم‬ ‫ئەشکەوتە‬ ‫بە‬ ‫تەنی‬ ‫شت‬ ‫چیای‬ ( ‫بەرانانەوە‬ ) ‫وەکو‬ ‫یەکێک‬ ‫لە‬ ‫شوێنەوارە‬ ‫گرنگەکانی‬ ‫کوردستان‬ ‫و‬ ‫عێراق‬ ‫دەناسرێت‬ ‫چەند‬ ‫ڕاوبۆچونێک‬ ‫هەیە‬ ‫دەربارەی‬ ‫ناوی‬ ‫هەزارمێرد‬ ‫پێدەچێت‬ ‫بە‬ ‫هۆی‬ ‫فراوانی‬ ‫و‬ ‫گەورەی‬ ‫ئەشکەوتەکە‬ ‫ناونرابێت‬ ‫کە‬ ‫جێگ‬ ‫ای‬ ‫هەزار‬ ‫پیاوی‬ ‫تێدا‬ ‫بووبێتەوە‬ ‫هەروەها‬ ‫وشەی‬ ( ‫میرد‬ ) ‫لە‬ ‫زمانی‬ ‫فارسی‬ ‫بە‬ ‫واتایی‬ ‫پیاو‬ ‫بێت‬ ‫یان‬ ‫پێدەچێت‬ ‫پەیوەندی‬ ‫بە‬ ‫پلەیەکی‬ ‫سەربازییەو‬ ‫ە‬ ‫هەبێت‬ ‫بە‬ ‫واتایی‬ ‫پێشەوای‬ ‫هەزار‬ ‫جەنگاوەر‬ ( ‫هەزارمیرد‬ ) ‫هەروەها‬ ‫خەڵکی‬ ‫ناوچەکە‬ ( ‫هەزارمێرگ‬ ) ‫یشی‬ ‫پێ‬ ‫ئەڵێن‬ ‫بە‬ ‫واتای‬ ‫زەوی‬ ‫تەر‬ ‫و‬ ‫پر‬ ‫ئاو‬ ‫دێت‬ ‫بۆیە‬ ‫پ‬ ‫ێدەچێت‬ ( ‫هەزارمێرد‬ ) ‫ڕەگ‬ ‫و‬ ‫ڕیشەی‬ ‫لە‬ ( ‫هەزارمێرگ‬ ) ‫ەوە‬ ،‫هاتبێ‬ ‫چەند‬ ‫جارێک‬ ‫پشکنین‬ ‫لە‬ ‫ئەشکەوتی‬ ‫هەزارمێرد‬ ‫کراوە‬ ‫لە‬ ‫چەند‬ ‫کاتێکی‬ ‫جیاواز‬ ‫و‬ ‫لە‬ ‫الیەن‬ ‫چەند‬ ‫شوێنەوار‬ ‫ناسێکەوە‬ ‫وەکو‬ ‫شوێنەوار‬ ‫ناس‬ ( ‫سپایزەر‬ ‫لە‬ ‫سالی‬ ١٩٢٦ ) ( ‫خاتوو‬ ‫دروسی‬ ‫گاروود‬ ‫لە‬ ‫سالی‬ ١٩٢٨ ) ‫وە‬ ‫چەندانی‬ ‫دیکە‬ .
‫هەروەها‬ ‫بەرێوەبەرایەتی‬ ‫شوێنەواری‬ ‫سلێمانی‬ ‫لە‬ ‫ڕۆژی‬ ( ١٨/٦/١٩٩٦ ) ‫لە‬ ‫الیەن‬ ‫شوێنەوارناسی‬ ‫کورد‬ ‫کەمال‬ ‫نوری‬ ‫مەعروف‬ ‫و‬ ‫هاشم‬ ‫حەمە‬ ‫عبدالله‬ ‫لە‬ ‫سەرجەمی‬ ‫پشکنینە‬ ‫شوێنەوارییەکاندا‬ ‫سێ‬ ‫چینی‬ ‫شو‬ ‫ێنەواری‬ ‫دۆزراییەوە‬ : ١ - ‫چینی‬ ‫سەرەوەی‬ ‫ئەشکەوتەکەیە‬ ‫کۆمەڵێک‬ ‫پاشماوەی‬ ‫گۆزە‬ ‫و‬ ‫گ‬ ‫ڵێنەی‬ ‫جۆراوجۆری‬ ‫تێدا‬ ‫دۆزرایەوە‬ ‫کە‬ ‫دەگەرێتەوە‬ ‫بۆ‬ ‫سەردەمی‬ ‫شارستانی‬ ‫ئیسالمی‬ ‫واتە‬ ‫ئەم‬ ‫چینە‬ ‫بۆ‬ ‫سەردەمێکی‬ ‫تازەی‬ ‫چاخە‬ ‫مێژوویەکان‬ ‫دەگەرێتەوە‬ ‫وە‬ ‫هەروەها‬ ‫لەم‬ ‫ئەشکەوتەدا‬ ‫پاشماوەی‬ ‫ئێسکی‬ ‫مرۆڤ‬ ‫دۆزرایەوە‬ ‫بەاڵم‬ ‫کۆن‬ ‫نەبوو‬ ‫کە‬ ‫پێکهاتبوو‬ ‫لە‬ ‫پاشماوەی‬ ‫سێ‬ ‫گۆر‬ ‫کە‬ ‫یەکێکیان‬ ‫منداڵ‬ ‫بوو‬ ‫هەروەها‬ ‫سێ‬ ‫گۆزەی‬ ‫لەگەڵدا‬ ‫نێژرابوون‬ ‫هەروە‬ ‫ها‬ ‫سێ‬ ‫پارچە‬ ‫ئاسن‬ ‫دۆزرانەوە‬ ‫کە‬ ‫یەکێکیان‬ ‫هی‬ ‫سەردەمی‬ ‫بێزەنتی‬ ‫و‬ ‫ئەوەی‬ ‫تریان‬ ‫هی‬ ‫سەردەمی‬ ‫ساسانیە‬ .
٢ - ‫چینێکی‬ ‫جیاکەرەوەی‬ ‫تەنکە‬ ‫کە‬ ‫هەندێ‬ ‫بەردی‬ ‫ئەستێی‬ ‫جۆری‬ ‫ئۆرگەنیشی‬ ‫تێدادۆزراوەتەوە‬ . ٣ - ‫لەم‬ ‫چینەدا‬ ‫هەندێک‬ ‫ئێسک‬ ‫دۆزرانەوە‬ ‫کە‬ ‫هی‬ ‫ئاژەل‬ ‫و‬ ‫باڵندەی‬ ‫کوندە‬ ‫پەپوو‬ ‫هەروەها‬ ‫ئامێری‬ ‫بەردە‬ ‫ئەستێی‬ ‫زۆر‬ ‫دۆزرانەوە‬ ‫بەاڵم‬ ‫شێوەکانیان‬ ‫جیاجیان‬ ‫لە‬ ‫یەکتری‬ ‫لە‬ ‫یەک‬ ‫جۆری‬ ‫ناسراو‬ ‫بە‬ ‫موسێر‬ ‫ی‬ ‫چاخی‬ ‫بەردینی‬ ‫ناوەراست‬ ‫هەروەها‬ ‫دوو‬ ‫تەوەری‬ ‫دەستی‬ ‫دۆزرایەوە‬ ‫ئەو‬ ‫بەردە‬ ‫ئەستی‬ ‫یانەی‬ ‫جۆری‬ ‫موستێری‬ ‫کە‬ ‫لەم‬ ‫چینەدا‬ ‫دۆزرایەو‬ ‫ە‬ ‫بۆ‬ ( ٣٠ ) ‫هەزار‬ ‫ساڵ‬ ‫تا‬ ( ٥٠ ) ‫هەزار‬ ‫ساڵ‬ ‫بەر‬ ‫لە‬ ‫ئێستا‬ ‫یان‬ ‫زیاتر‬ ‫دەگەرێتەوە‬ .
‫شانەدەر‬ ‫ئەشکەوتی‬ ‫‌م‬ ‫ە‬‫ئ‬ ‫‌وتە‬ ‫ە‬‫‌شک‬ ‫ە‬‫ئ‬ ‫کە‬ ‫لە‬ ‫باکووری‬ ‫رۆژئاوای‬ ‫‌کانی‬ ‫ە‬‫کێو‬ ،‫زاگرۆس‬ ‫لە‬ ‫کوردستانی‬ ‫عێر‬ ‫اق‬ ،‫‌وتوە‬ ‫ە‬‫‌لک‬ ‫ە‬‫ه‬ ‫‌ن‬ ‫ە‬‫خاو‬ ‫‌ڵێک‬ ‫ە‬‫کۆم‬ ‫‌واری‬ ‫ە‬‫ئاس‬ ‫‌ناسی‬ ‫ە‬‫کۆنین‬ ‫زۆر‬ ‫پاراو‬ ‫لە‬ ‫چاخی‬ ‫کۆن‬ ‫‌ردی‬ ‫ە‬‫ب‬ ‫‌ندی‬ ‫ە‬‫ناو‬ ‫‌تا‬ ‫ە‬‫ه‬ ‫‌کانی‬ ‫ە‬‫دوایی‬ ‫نوێ‬ ‫‌ردیە‬ ‫ە‬‫ب‬ . ‫‌م‬ ‫ە‬‫ئ‬ ‫‌وتە‬ ‫ە‬‫‌شک‬ ‫ە‬‫ئ‬ ‫دەکەوێتە‬ ‫قەزای‬ ) ‫مێرگەسۆر‬ ( ‫و‬ ‫سەر‬ ‫بە‬ ‫پارێزگای‬ ‫هەولێرە‬ . ) ٢٢٠٠ ( ‫پێ‬ ‫بەرزە‬ ‫لە‬ ‫ئاستی‬ ‫ڕووی‬ ،‫زەریاوە‬ ‫دەکەوێتە‬ ‫سەر‬ ‫بەرزایی‬ ‫لوتکەی‬ ‫چیای‬ ‫برادۆست‬ ‫و‬ ‫مێژووی‬ ‫ئەم‬ ‫ئەشکەوتە‬ ‫دەگەرێتەوە‬ ‫بۆ‬ ‫سەرد‬ ‫ەمی‬ ‫بەردینی‬ ‫کۆن‬ ‫بۆ‬ ) ٨٠٠٠٠ ( ‫ساڵ‬ ‫بەر‬ ‫لە‬ ‫زایین‬ ‫و‬ ‫بە‬ ‫کۆنترین‬ ‫و‬ ‫گەورەترین‬ ‫ئەشکەوت‬ ‫دادەنرێت‬ ‫لە‬ ‫عێراقدا‬ . ‫لە‬ ‫بەرزایی‬ ( ١٨ ‫م‬ ) ‫و‬ ‫درێژایی‬ ( ٤٠ ‫م‬ ) ‫و‬ ‫پانایی‬ ( ٢٧ ‫م‬ ) ‫کە‬ ‫فراوان‬ ‫دەبێت‬ ‫بۆ‬ ‫ناوەوە‬ ‫تا‬ ‫دەگاتە‬ ‫نزیکایی‬ ( ٦٠ ‫م‬ ) . ‫لەساڵی‬ ) ١٩٥١ ‫تا‬ ١٩٦١ ( ‫هەڵکۆڵینی‬ ‫سەرەتایی‬ ‫تێدا‬ ‫کراوە‬ ‫لە‬ ‫الیەن‬ ‫زانا‬ ( ‫ڕالف‬ ‫سولیکی‬ ) ‫بە‬ ‫پاڵپشتی‬ ‫بەڕێوەبەرایە‬ ‫تی‬ ‫گشتی‬ ‫شوێنەوار‬ ‫لەو‬ ،‫کاتەدا‬ ‫ئەم‬ ‫هەڵکۆڵینەش‬ ‫تەواو‬ ‫نەکراوە‬ ‫و‬ ‫لە‬ ‫ئەنجامی‬ ‫ئەم‬ ‫هەڵکۆلی‬ ‫نەش‬ ) ‫چوار‬ ( ‫چین‬ ‫دۆزراوەتەوە‬ .
‫‌ی‬ ‫ە‬‫‌و‬ ‫ە‬‫دیتن‬ ‫‌ڵێک‬ ‫ە‬‫کۆم‬ ‫ئیسکلیتی‬ ‫‌کانی‬ ‫ە‬‫مرۆڤ‬ ‫نیاندرتال‬ ‫لە‬ ‫توی‬ ‫موستری‬ ‫‌م‬ ‫ە‬‫ئ‬ ‫‌شکە‬ ‫ە‬‫ئ‬ ،‫‌وتە‬ ‫‌ک‬ ‫ە‬‫و‬ ‫خاڵیکی‬ ‫گرینگ‬ ‫‌کرێ‬ ‫ە‬‫‌چاود‬ ‫ە‬‫ڕ‬ ‫لە‬ ‫‌کانی‬ ‫ە‬‫‌و‬ ‫ە‬‫ڵێکولین‬ ‫چاخی‬ ‫کۆن‬ ‫‌ردی‬ ‫ە‬‫ب‬ ‫زاگرۆس‬ ‫و‬ ‫‌اڵتی‬ ‫ە‬‫رۆژه‬ ‫‌راست‬ ‫ە‬‫ناو‬ . ‫‌م‬ ‫ە‬‫ئ‬ ‫‌یە‬ ‫ە‬‫‌و‬ ‫ە‬‫دۆزران‬ ‫‌نگ‬ ‫ە‬‫ڕ‬ ‫‌کی‬ ‫ە‬‫‌ی‬ ‫ە‬‫‌و‬ ‫ە‬‫دان‬ ‫زۆری‬ ‫بوو‬ : ‫تا‬ ‫‌و‬ ‫ە‬‫ئ‬ ‫‌یە‬ ‫ە‬‫ڕاد‬ ‫کە‬ ‫نیوی‬ ‫‌ر‬ ‫ە‬‫‌د‬ ‫ە‬‫شان‬ ‫بۆ‬ ‫‌کان‬ ‫ە‬‫‌ناس‬ ‫ە‬‫کۆنین‬ ‫و‬ ‫‌ت‬ ‫ە‬‫‌نان‬ ‫ە‬‫ت‬ ‫بۆ‬ ‫‌ڵکی‬ ‫ە‬‫خ‬ ‫ئاسایی‬ ‫‌بیر‬ ‫ە‬‫و‬ ‫‌ی‬ ‫ە‬‫‌و‬ ‫ە‬‫‌ر‬ ‫ە‬‫هێن‬ ‫‌کان‬ ‫ە‬‫نیئاندرتال‬ ‫بوو‬ ‫ە‬ ‫و‬ ‫‌یە‬ ‫ە‬‫ه‬ . ‫بەاڵم‬ ‫‌کانی‬ ‫ە‬‫‌وت‬ ‫ە‬‫‌سک‬ ‫ە‬‫د‬ ‫‌ر‬ ‫ە‬‫‌د‬ ‫ە‬‫شان‬ ‫‌نیا‬ ‫ە‬‫ت‬ ‫‌ت‬ ‫ە‬‫تایب‬ ‫نیە‬ ‫بە‬ ‫‌کانی‬ ‫ە‬‫‌وار‬ ‫ە‬‫ئاس‬ ‫چاخی‬ ‫کۆن‬ ‫‌ردی‬ ‫ە‬‫ب‬ . ‫‌ی‬ ‫ە‬‫‌و‬ ‫ە‬‫باڵوبون‬ ‫کتێبی‬ ) ‫گۆرستانی‬ ‫‌تای‬ ‫ە‬‫‌ر‬ ‫ە‬‫س‬ ‫نۆی‬ ‫‌ردی‬ ‫ە‬‫ب‬ ‫‌ر‬ ‫ە‬‫‌د‬ ‫ە‬‫شان‬ ( ‫لە‬ ‫‌ن‬ ‫ە‬‫اڵی‬ ‫سولکی‬ ‫و‬ ‫هاوکارانی‬ ‫نیشان‬ ‫‌ری‬ ‫ە‬‫د‬ ‫‌و‬ ‫ە‬‫ئ‬ ‫‌یە‬ ‫ە‬‫ڕاستی‬ ‫کە‬ ‫‌وارە‬ ‫ە‬‫ئاس‬ ‫‌کانی‬ ‫ە‬‫‌ناسی‬ ‫ە‬‫کۆنین‬ ‫دوای‬ ‫چاخی‬ ‫کۆن‬ ،‫‌ردیش‬ ‫ە‬‫ب‬ ‫ز‬ ‫ۆر‬ ‫شتی‬ ‫بؤ‬ ‫گوتن‬ ‫پێیە‬ . ‫‌م‬ ‫ە‬‫ئ‬ ‫کتێبە‬ ‫بریتیە‬ ‫لە‬ ‫‌وتی‬ ‫ە‬‫‌سک‬ ‫ە‬‫د‬ ‫‌ی‬ ‫ە‬‫‌و‬ ‫ە‬‫لێکۆلین‬ ‫‌کان‬ ‫ە‬‫‌وار‬ ‫ە‬‫ئاس‬ ‫ی‬ ‫گۆرستانی‬ ‫تۆی‬ ‫‌می‬ ‫ە‬‫‌رد‬ ‫ە‬‫س‬ ‫‌تای‬ ‫ە‬‫‌ر‬ ‫ە‬‫س‬ ‫نۆی‬ ‫‌ردی‬ ‫ە‬‫ب‬ ‫کە‬ ‫لە‬ ‫دوایین‬ ‫‌کانی‬ ‫ە‬‫ڕوژ‬ ‫کۆتایی‬ ‫‌رزی‬ ‫ە‬‫و‬ ‫‌ندنی‬ ‫ە‬‫‌لق‬ ‫ە‬‫ه‬ ‫زانس‬ ‫تی‬ ( ١٩٦٠ ) ‫لە‬ ‫‌وتی‬ ‫ە‬‫‌شک‬ ‫ە‬‫ئ‬ ‫‌ر‬ ‫ە‬‫‌د‬ ‫ە‬‫شان‬ ‫‌وە‬ ‫ە‬‫دۆزرای‬ .
‫گۆرستانی‬ ‫ناو‬ ‫براو‬ ‫لە‬ ‫قواڵیی‬ ‫‌ک‬ ‫ە‬‫ی‬ ‫میتری‬ ‫لە‬ ‫بنی‬ ‫‌کە‬ ‫ە‬‫‌وت‬ ‫ە‬‫‌شک‬ ‫ە‬‫ئ‬ ‫بە‬ ‫درێژایی‬ ‫و‬ ‫پانایی‬ ٦ × ٦ ‫میتر‬ ‫لە‬ ‫الی‬ ‫‌ی‬ ‫ە‬‫‌و‬ ‫ە‬‫‌ر‬ ‫ە‬‫س‬ ‫‌کە‬ ‫ە‬‫‌وت‬ ‫ە‬‫‌شک‬ ‫ە‬‫ئ‬ ‫‌وە‬ ‫ە‬‫‌ت‬ ‫ە‬‫دیتراو‬ ‫کە‬ ‫لە‬ ‫‌نجامی‬ ‫ە‬‫ئ‬ ‫‌م‬ ‫ە‬‫ئ‬ ‫‌دا‬ ‫ە‬‫‌ندن‬ ‫ە‬‫‌لق‬ ‫ە‬‫ه‬ ) ٢٦ ( ‫گۆر‬ ‫بریتی‬ ‫لە‬ ‫‌ی‬ ‫ە‬‫‌ست‬ ‫ە‬‫ج‬ ٣٥ ‫مرۆڤ‬ ‫و‬ ‫‌شی‬ ‫ە‬‫پێشک‬ ‫زۆر‬ ‫بۆ‬ ‫‌کان‬ ‫ە‬‫مردو‬ ‫‌وە‬ ‫ە‬‫‌ت‬ ‫ە‬‫دۆزراو‬ . ‫‌کان‬ ‫ە‬‫مردو‬ ‫زیاتر‬ ‫بە‬ ‫‌ی‬ ‫ە‬‫شێو‬ ‫گرمۆلە‬ ‫و‬ ‫‌ک‬ ‫ە‬‫و‬ ‫مناڵ‬ ‫‌نیو‬ ‫ە‬‫ل‬ ‫زگی‬ ‫دایک‬ ‫دا‬ ‫نیژرابوون‬ ‫و‬ ‫‌ی‬ ‫ە‬‫زۆرب‬ ‫‌رە‬ ‫ە‬‫ه‬ ‫زۆر‬ ‫یان‬ ‫مناڵی‬ ‫ساوا‬ ‫و‬ ‫مناڵی‬ ‫‌تر‬ ‫ە‬‫‌ور‬ ‫ە‬‫گ‬ ‫بوون‬ . ‫‌واوی‬ ‫ە‬‫ت‬ ‫‌کان‬ ‫ە‬‫مردو‬ ‫‌ر‬ ‫ە‬‫‌س‬ ‫ە‬‫ل‬ ‫‌ستینیک‬ ‫ە‬‫ب‬ ‫لە‬ ‫‌میش‬ ‫ە‬‫خۆل‬ ‫و‬ ‫‌لوز‬ ‫ە‬‫خ‬ ‫ناشترابوون‬ ‫و‬ ‫‌واوی‬ ‫ە‬‫ت‬ ‫‌کە‬ ‫ە‬‫گۆرستان‬ ‫بە‬ ‫توێژێک‬ ‫لە‬ ‫گلە‬ ‫سورە‬ ‫و‬ ‫زیخی‬ ‫‌رد‬ ‫ە‬‫ز‬ ‫داپۆشرابوون‬ . ‫نزیک‬ ‫لە‬ ‫‌ی‬ ‫ە‬‫نیو‬ ‫‌کان‬ ‫ە‬‫گۆر‬ ‫‌شی‬ ‫ە‬‫پێشک‬ ‫مردوانیان‬ ‫لە‬ ‫‌ل‬ ‫ە‬‫گ‬ ‫بوو‬ ‫کە‬ ‫بریتین‬ ‫لە‬ : ‫شتی‬ ،‫‌وە‬ ‫ە‬‫‌ر‬ ‫ە‬‫رازین‬ ‫هێلکە‬ ‫ش‬ ،‫‌یتان‬ ‫ە‬ ‫‌ی‬ ‫ە‬‫‌س‬ ‫ە‬‫‌ر‬ ‫ە‬‫ک‬ ‫سازکراو‬ ‫لە‬ ،‫ئیسکان‬ ‫‌ستاری‬ ‫ە‬‫د‬ ‫‌ردی‬ ‫ە‬‫ب‬ ‫و‬ ‫‌ک‬ ‫ە‬‫ی‬ ‫‌ی‬ ‫ە‬‫ملوانک‬ ‫مسی‬ . ‫بوونی‬ ‫‌م‬ ‫ە‬‫ئ‬ ‫شتە‬ ،‫مسیە‬ ‫‌نگە‬ ‫ە‬‫ڕ‬ ‫‌ری‬ ‫ە‬‫نیشاند‬ ‫بوونی‬ ‫جۆریک‬ ‫‌ندی‬ ‫ە‬‫پیو‬ ‫بازرگانی‬ ‫لە‬ ‫‌ل‬ ‫ە‬‫گ‬ ‫ئاناتۆلی‬ ‫بیت‬ . ‫‌م‬ ‫ە‬‫ئ‬ ‫‌ڵە‬ ‫ە‬‫کۆم‬ ‫ئیسکلیتی‬ ‫مرۆڤە‬ ‫بۆ‬ ‫‌م‬ ‫ە‬‫‌ک‬ ‫ە‬‫ی‬ ‫جار‬ ‫لە‬ ‫ساڵی‬ ) ١٩٦٢ ( ‫بە‬ ‫‌کی‬ ‫ە‬‫‌ی‬ ‫ە‬‫شێو‬ ‫‌تایی‬ ‫ە‬‫‌ر‬ ‫ە‬‫س‬ ‫لە‬ ‫‌ن‬ ‫ە‬‫الی‬ ) ‫خوان‬ ‫مۆنیزاگا‬ ( ‫لە‬ ‫‌ی‬ ‫ە‬‫‌خان‬ ‫ە‬‫مۆز‬ ‫‌غدا‬ ‫ە‬‫ب‬ ‫‌یان‬ ‫ە‬‫‌و‬ ‫ە‬‫لێکولین‬ ‫لە‬ ‫‌ر‬ ‫ە‬‫س‬ ‫کرا‬ . ) ‫دنیس‬ ‫‌مباخ‬ ‫ە‬‫فر‬ ( ، ‫مرۆڤ‬ ‫ناسی‬ ،‫‌ش‬ ‫ە‬‫ل‬ ‫لە‬ ‫ساڵی‬ ( ١٩٦٩ ) ‫بۆ‬ ‫‌م‬ ‫ە‬‫دوو‬ ‫جار‬ ‫بە‬ ‫‌ر‬ ‫ە‬‫س‬ ‫‌م‬ ‫ە‬‫ئ‬ ‫‌ڵە‬ ‫ە‬‫کۆم‬ ‫‌دا‬ ‫ە‬‫‌ی‬ ‫ە‬‫الش‬ ‫چووە‬ ‫کە‬ ‫راپۆرتی‬ ‫‌م‬ ‫ە‬‫ئ‬ ‫‌ی‬ ‫ە‬‫‌ی‬ ‫ە‬‫‌و‬ ‫ە‬‫لێکولین‬ ‫لە‬ ‫گۆفاری‬ ) ‫سومیر‬ ( ‫‌وە‬ ‫ە‬‫باڵوکرای‬ ( ١٩٧٠ ) .
‫سەرچاوەکان‬ 1 - ‫کتێبی‌زاراوەی‌کورد‌لە‌مێژوودا‬ : 2 - ‫د‬ ‌. ‫جمال‌رشید‌احمد‌و‌د‬ ‌. ‌‫فوزی‌رشید‬ ( ‫تاریخ‌الکرد‌القدیم‬ ) 3 - ‌‫دکتۆر‌کەیوان‌ئازاد‌ئەنوەر‬ ( ‫پەردەیەک‌لە‌مێژووی‌کورد‬ ) 4 - ‫کۆردۆلۆجی‬ 5 - ‫ئینتەرنێت‬

Recommended

مێژووی کورد.pptx
مێژووی کورد.pptxمێژووی کورد.pptx
مێژووی کورد.pptxssuserd41a151
 
Pair of words Rana Abu Bakar 10th class
Pair of words Rana Abu Bakar 10th class Pair of words Rana Abu Bakar 10th class
Pair of words Rana Abu Bakar 10th class Rana Abu Bakar
 
Kurdistan region ( history-politics-economic )
Kurdistan region ( history-politics-economic ) Kurdistan region ( history-politics-economic )
Kurdistan region ( history-politics-economic ) mabast xoshnaw
 
Saudi Arabia- Culture
Saudi Arabia- CultureSaudi Arabia- Culture
Saudi Arabia- CultureHitaishi Gupta
 
٠میرنشینی سۆران.pdf
٠میرنشینی سۆران.pdf٠میرنشینی سۆران.pdf
٠میرنشینی سۆران.pdfbalen9
 
Kurdish culture and (Language)
Kurdish culture and (Language)Kurdish culture and (Language)
Kurdish culture and (Language)Hunar Ismael
 
Sports and games
Sports and gamesSports and games
Sports and gamesbkukuckova
 
Most common words you should know volume 04 linking and joining words and phr...
Most common words you should know volume 04 linking and joining words and phr...Most common words you should know volume 04 linking and joining words and phr...
Most common words you should know volume 04 linking and joining words and phr...eBook.com.bd (প্রয়োজনীয় বাংলা বই)
 

Recommended

مێژووی کورد.pptx
مێژووی کورد.pptxمێژووی کورد.pptx
مێژووی کورد.pptxssuserd41a151
 
Pair of words Rana Abu Bakar 10th class
Pair of words Rana Abu Bakar 10th class Pair of words Rana Abu Bakar 10th class
Pair of words Rana Abu Bakar 10th class Rana Abu Bakar
 
Kurdistan region ( history-politics-economic )
Kurdistan region ( history-politics-economic ) Kurdistan region ( history-politics-economic )
Kurdistan region ( history-politics-economic ) mabast xoshnaw
 
Saudi Arabia- Culture
Saudi Arabia- CultureSaudi Arabia- Culture
Saudi Arabia- CultureHitaishi Gupta
 
٠میرنشینی سۆران.pdf
٠میرنشینی سۆران.pdf٠میرنشینی سۆران.pdf
٠میرنشینی سۆران.pdfbalen9
 
Kurdish culture and (Language)
Kurdish culture and (Language)Kurdish culture and (Language)
Kurdish culture and (Language)Hunar Ismael
 
Sports and games
Sports and gamesSports and games
Sports and gamesbkukuckova
 
Most common words you should know volume 04 linking and joining words and phr...
Most common words you should know volume 04 linking and joining words and phr...Most common words you should know volume 04 linking and joining words and phr...
Most common words you should know volume 04 linking and joining words and phr...eBook.com.bd (প্রয়োজনীয় বাংলা বই)
 
Introduction to Arabic Language
Introduction to Arabic Language Introduction to Arabic Language
Introduction to Arabic Language Basem Ali
 
The Olympics- Beach Volleyball
The Olympics- Beach VolleyballThe Olympics- Beach Volleyball
The Olympics- Beach VolleyballSt Brigid's Primary School
 
Madina book 2 english key
Madina book 2 english keyMadina book 2 english key
Madina book 2 english keyMansour1
 
Importance of sports in our life by Shreyansh Gupta
Importance of sports in our life by Shreyansh GuptaImportance of sports in our life by Shreyansh Gupta
Importance of sports in our life by Shreyansh GuptaShreyansh Gupta
 
Watan Se Muhabbat Iman Ka Hissa Hai Urdu
Watan Se Muhabbat Iman Ka Hissa Hai UrduWatan Se Muhabbat Iman Ka Hissa Hai Urdu
Watan Se Muhabbat Iman Ka Hissa Hai UrduDUFM Educational & Charitable Trust
 
احكام التجويد
احكام التجويداحكام التجويد
احكام التجويدGhassan Azmouz
 
Madina arabic-worksheet2
Madina arabic-worksheet2Madina arabic-worksheet2
Madina arabic-worksheet2Sonali Jannat
 
UAE Culture, Customs And Etiquette
UAE Culture, Customs And EtiquetteUAE Culture, Customs And Etiquette
UAE Culture, Customs And EtiquetteHadeel Suboh
 
ئالا.pptx
ئالا.pptxئالا.pptx
ئالا.pptxSulSya
 
dyalol leser sherko
dyalol leser sherkodyalol leser sherko
dyalol leser sherkodr.luqmanraouf
 
عبداللە پەشێو
عبداللە پەشێوعبداللە پەشێو
عبداللە پەشێوdanaShalal2
 
حاجی قادری کۆیی وبیردۆزی پێویستیەکان
حاجی قادری کۆیی وبیردۆزی پێویستیەکانحاجی قادری کۆیی وبیردۆزی پێویستیەکان
حاجی قادری کۆیی وبیردۆزی پێویستیەکانNeberd Talib Ali
 
hatwan journal May 2023
hatwan journal May 2023hatwan journal May 2023
hatwan journal May 2023ssuserd86201
 
hatwan journal May 2023
hatwan journal May 2023hatwan journal May 2023
hatwan journal May 2023ssuserd86201
 
Kurdology
Kurdology Kurdology
Kurdology Bardarash
 
هەرزەکار Herzekar
هەرزەکار Herzekarهەرزەکار Herzekar
هەرزەکار HerzekarHalwest Rasul
 
سێ کچی ئەمەریکی بە جلی مەلەوانی دەچنە مزگەوتێک بزانە چی ڕوو دەدات
سێ کچی ئەمەریکی بە جلی مەلەوانی دەچنە مزگەوتێک بزانە چی ڕوو دەداتسێ کچی ئەمەریکی بە جلی مەلەوانی دەچنە مزگەوتێک بزانە چی ڕوو دەدات
سێ کچی ئەمەریکی بە جلی مەلەوانی دەچنە مزگەوتێک بزانە چی ڕوو دەداتawderahmed1989
 
سێ کچی ئەمەریکی بە جلی مەلەوانی دەچنە مزگەوتێک بزانە چی ڕوو دەدات
سێ کچی ئەمەریکی بە جلی مەلەوانی دەچنە مزگەوتێک بزانە چی ڕوو دەداتسێ کچی ئەمەریکی بە جلی مەلەوانی دەچنە مزگەوتێک بزانە چی ڕوو دەدات
سێ کچی ئەمەریکی بە جلی مەلەوانی دەچنە مزگەوتێک بزانە چی ڕوو دەداتFacebook
 
raprty d.xalob sherko
raprty d.xalob sherkoraprty d.xalob sherko
raprty d.xalob sherkoDoor Dopic
 
دەربارەی ڕەخنەی مێژووی
دەربارەی ڕەخنەی مێژوویدەربارەی ڕەخنەی مێژووی
دەربارەی ڕەخنەی مێژوویKurd Heritage
 
Soran Karbasian, Komari serbexo u musteqîllî Kurdistan; Gerranewe bo rastiyek...
Soran Karbasian, Komari serbexo u musteqîllî Kurdistan; Gerranewe bo rastiyek...Soran Karbasian, Komari serbexo u musteqîllî Kurdistan; Gerranewe bo rastiyek...
Soran Karbasian, Komari serbexo u musteqîllî Kurdistan; Gerranewe bo rastiyek...Soran Karbasian
 
تەلارسازانە هێڵکاری بکە
تەلارسازانە هێڵکاری بکەتەلارسازانە هێڵکاری بکە
تەلارسازانە هێڵکاری بکەBahzad5
 

More Related Content

What's hot

Introduction to Arabic Language
Introduction to Arabic Language Introduction to Arabic Language
Introduction to Arabic Language Basem Ali
 
Madina book 2 english key
Madina book 2 english keyMadina book 2 english key
Madina book 2 english keyMansour1
 
Importance of sports in our life by Shreyansh Gupta
Importance of sports in our life by Shreyansh GuptaImportance of sports in our life by Shreyansh Gupta
Importance of sports in our life by Shreyansh GuptaShreyansh Gupta
 
احكام التجويد
احكام التجويداحكام التجويد
احكام التجويدGhassan Azmouz
 
Madina arabic-worksheet2
Madina arabic-worksheet2Madina arabic-worksheet2
Madina arabic-worksheet2Sonali Jannat
 
UAE Culture, Customs And Etiquette
UAE Culture, Customs And EtiquetteUAE Culture, Customs And Etiquette
UAE Culture, Customs And EtiquetteHadeel Suboh
 

What's hot (8)

Introduction to Arabic Language
Introduction to Arabic Language Introduction to Arabic Language
Introduction to Arabic Language
 
The Olympics- Beach Volleyball
The Olympics- Beach VolleyballThe Olympics- Beach Volleyball
The Olympics- Beach Volleyball
 
Madina book 2 english key
Madina book 2 english keyMadina book 2 english key
Madina book 2 english key
 
Importance of sports in our life by Shreyansh Gupta
Importance of sports in our life by Shreyansh GuptaImportance of sports in our life by Shreyansh Gupta
Importance of sports in our life by Shreyansh Gupta
 
Watan Se Muhabbat Iman Ka Hissa Hai Urdu
Watan Se Muhabbat Iman Ka Hissa Hai UrduWatan Se Muhabbat Iman Ka Hissa Hai Urdu
Watan Se Muhabbat Iman Ka Hissa Hai Urdu
 
احكام التجويد
احكام التجويداحكام التجويد
احكام التجويد
 
Madina arabic-worksheet2
Madina arabic-worksheet2Madina arabic-worksheet2
Madina arabic-worksheet2
 
UAE Culture, Customs And Etiquette
UAE Culture, Customs And EtiquetteUAE Culture, Customs And Etiquette
UAE Culture, Customs And Etiquette
 

Similar to مێژووی کورد و کوردستان (1).pdf

ئالا.pptx
ئالا.pptxئالا.pptx
ئالا.pptxSulSya
 
عبداللە پەشێو
عبداللە پەشێوعبداللە پەشێو
عبداللە پەشێوdanaShalal2
 
حاجی قادری کۆیی وبیردۆزی پێویستیەکان
حاجی قادری کۆیی وبیردۆزی پێویستیەکانحاجی قادری کۆیی وبیردۆزی پێویستیەکان
حاجی قادری کۆیی وبیردۆزی پێویستیەکانNeberd Talib Ali
 
hatwan journal May 2023
hatwan journal May 2023hatwan journal May 2023
hatwan journal May 2023ssuserd86201
 
hatwan journal May 2023
hatwan journal May 2023hatwan journal May 2023
hatwan journal May 2023ssuserd86201
 
هەرزەکار Herzekar
هەرزەکار Herzekarهەرزەکار Herzekar
هەرزەکار HerzekarHalwest Rasul
 
سێ کچی ئەمەریکی بە جلی مەلەوانی دەچنە مزگەوتێک بزانە چی ڕوو دەدات
سێ کچی ئەمەریکی بە جلی مەلەوانی دەچنە مزگەوتێک بزانە چی ڕوو دەداتسێ کچی ئەمەریکی بە جلی مەلەوانی دەچنە مزگەوتێک بزانە چی ڕوو دەدات
سێ کچی ئەمەریکی بە جلی مەلەوانی دەچنە مزگەوتێک بزانە چی ڕوو دەداتawderahmed1989
 
سێ کچی ئەمەریکی بە جلی مەلەوانی دەچنە مزگەوتێک بزانە چی ڕوو دەدات
سێ کچی ئەمەریکی بە جلی مەلەوانی دەچنە مزگەوتێک بزانە چی ڕوو دەداتسێ کچی ئەمەریکی بە جلی مەلەوانی دەچنە مزگەوتێک بزانە چی ڕوو دەدات
سێ کچی ئەمەریکی بە جلی مەلەوانی دەچنە مزگەوتێک بزانە چی ڕوو دەداتFacebook
 
raprty d.xalob sherko
raprty d.xalob sherkoraprty d.xalob sherko
raprty d.xalob sherkoDoor Dopic
 
دەربارەی ڕەخنەی مێژووی
دەربارەی ڕەخنەی مێژوویدەربارەی ڕەخنەی مێژووی
دەربارەی ڕەخنەی مێژوویKurd Heritage
 
Soran Karbasian, Komari serbexo u musteqîllî Kurdistan; Gerranewe bo rastiyek...
Soran Karbasian, Komari serbexo u musteqîllî Kurdistan; Gerranewe bo rastiyek...Soran Karbasian, Komari serbexo u musteqîllî Kurdistan; Gerranewe bo rastiyek...
Soran Karbasian, Komari serbexo u musteqîllî Kurdistan; Gerranewe bo rastiyek...Soran Karbasian
 
تەلارسازانە هێڵکاری بکە
تەلارسازانە هێڵکاری بکەتەلارسازانە هێڵکاری بکە
تەلارسازانە هێڵکاری بکەBahzad5
 
کاریگەری جێ بەجێ کردنی مەرجەکانی متمانەی نێودەوڵەتی لەبواری پشکنینی تاقیگەیی ...
کاریگەری جێ بەجێ کردنی مەرجەکانی متمانەی نێودەوڵەتی لەبواری پشکنینی تاقیگەیی ...کاریگەری جێ بەجێ کردنی مەرجەکانی متمانەی نێودەوڵەتی لەبواری پشکنینی تاقیگەیی ...
کاریگەری جێ بەجێ کردنی مەرجەکانی متمانەی نێودەوڵەتی لەبواری پشکنینی تاقیگەیی ...Bahzad5
 
Engineering field knowledge -زانیاری بواری ئەندازیاری
Engineering field knowledge -زانیاری بواری ئەندازیاریEngineering field knowledge -زانیاری بواری ئەندازیاری
Engineering field knowledge -زانیاری بواری ئەندازیاریBahzad5
 
بەشێن ئەندازيارى بنياسە ! | Jameel Academy
بەشێن ئەندازيارى بنياسە ! | Jameel Academyبەشێن ئەندازيارى بنياسە ! | Jameel Academy
بەشێن ئەندازيارى بنياسە ! | Jameel AcademyJameel Academy
 
ژمارە قورئانیەکان book
ژمارە قورئانیەکان bookژمارە قورئانیەکان book
ژمارە قورئانیەکان bookmahren design
 

Similar to مێژووی کورد و کوردستان (1).pdf (20)

ئالا.pptx
ئالا.pptxئالا.pptx
ئالا.pptx
 
dyalol leser sherko
dyalol leser sherkodyalol leser sherko
dyalol leser sherko
 
عبداللە پەشێو
عبداللە پەشێوعبداللە پەشێو
عبداللە پەشێو
 
حاجی قادری کۆیی وبیردۆزی پێویستیەکان
حاجی قادری کۆیی وبیردۆزی پێویستیەکانحاجی قادری کۆیی وبیردۆزی پێویستیەکان
حاجی قادری کۆیی وبیردۆزی پێویستیەکان
 
hatwan journal May 2023
hatwan journal May 2023hatwan journal May 2023
hatwan journal May 2023
 
hatwan journal May 2023
hatwan journal May 2023hatwan journal May 2023
hatwan journal May 2023
 
Kurdology
Kurdology Kurdology
Kurdology
 
هەرزەکار Herzekar
هەرزەکار Herzekarهەرزەکار Herzekar
هەرزەکار Herzekar
 
سێ کچی ئەمەریکی بە جلی مەلەوانی دەچنە مزگەوتێک بزانە چی ڕوو دەدات
سێ کچی ئەمەریکی بە جلی مەلەوانی دەچنە مزگەوتێک بزانە چی ڕوو دەداتسێ کچی ئەمەریکی بە جلی مەلەوانی دەچنە مزگەوتێک بزانە چی ڕوو دەدات
سێ کچی ئەمەریکی بە جلی مەلەوانی دەچنە مزگەوتێک بزانە چی ڕوو دەدات
 
سێ کچی ئەمەریکی بە جلی مەلەوانی دەچنە مزگەوتێک بزانە چی ڕوو دەدات
سێ کچی ئەمەریکی بە جلی مەلەوانی دەچنە مزگەوتێک بزانە چی ڕوو دەداتسێ کچی ئەمەریکی بە جلی مەلەوانی دەچنە مزگەوتێک بزانە چی ڕوو دەدات
سێ کچی ئەمەریکی بە جلی مەلەوانی دەچنە مزگەوتێک بزانە چی ڕوو دەدات
 
raprty d.xalob sherko
raprty d.xalob sherkoraprty d.xalob sherko
raprty d.xalob sherko
 
دەربارەی ڕەخنەی مێژووی
دەربارەی ڕەخنەی مێژوویدەربارەی ڕەخنەی مێژووی
دەربارەی ڕەخنەی مێژووی
 
Soran Karbasian, Komari serbexo u musteqîllî Kurdistan; Gerranewe bo rastiyek...
Soran Karbasian, Komari serbexo u musteqîllî Kurdistan; Gerranewe bo rastiyek...Soran Karbasian, Komari serbexo u musteqîllî Kurdistan; Gerranewe bo rastiyek...
Soran Karbasian, Komari serbexo u musteqîllî Kurdistan; Gerranewe bo rastiyek...
 
تەلارسازانە هێڵکاری بکە
تەلارسازانە هێڵکاری بکەتەلارسازانە هێڵکاری بکە
تەلارسازانە هێڵکاری بکە
 
Kurdish Central (Sorani) - Prayer of Manasseh.pdf
Kurdish Central (Sorani) - Prayer of Manasseh.pdfKurdish Central (Sorani) - Prayer of Manasseh.pdf
Kurdish Central (Sorani) - Prayer of Manasseh.pdf
 
کاریگەری جێ بەجێ کردنی مەرجەکانی متمانەی نێودەوڵەتی لەبواری پشکنینی تاقیگەیی ...
کاریگەری جێ بەجێ کردنی مەرجەکانی متمانەی نێودەوڵەتی لەبواری پشکنینی تاقیگەیی ...کاریگەری جێ بەجێ کردنی مەرجەکانی متمانەی نێودەوڵەتی لەبواری پشکنینی تاقیگەیی ...
کاریگەری جێ بەجێ کردنی مەرجەکانی متمانەی نێودەوڵەتی لەبواری پشکنینی تاقیگەیی ...
 
Engineering field knowledge -زانیاری بواری ئەندازیاری
Engineering field knowledge -زانیاری بواری ئەندازیاریEngineering field knowledge -زانیاری بواری ئەندازیاری
Engineering field knowledge -زانیاری بواری ئەندازیاری
 
بەشێن ئەندازيارى بنياسە ! | Jameel Academy
بەشێن ئەندازيارى بنياسە ! | Jameel Academyبەشێن ئەندازيارى بنياسە ! | Jameel Academy
بەشێن ئەندازيارى بنياسە ! | Jameel Academy
 
ژمارە قورئانیەکان book
ژمارە قورئانیەکان bookژمارە قورئانیەکان book
ژمارە قورئانیەکان book
 
Kurdish Central Sorani - Testament of Benjamin.pdf
Kurdish Central Sorani - Testament of Benjamin.pdfKurdish Central Sorani - Testament of Benjamin.pdf
Kurdish Central Sorani - Testament of Benjamin.pdf
 

More from ssuserd41a151

درۆکردن لای منداڵ.pptx
درۆکردن لای منداڵ.pptxدرۆکردن لای منداڵ.pptx
درۆکردن لای منداڵ.pptxssuserd41a151
 
پەروەردەی_منداڵ_لەقۆناغی_باخچەی_مندالاندا.pptx
پەروەردەی_منداڵ_لەقۆناغی_باخچەی_مندالاندا.pptxپەروەردەی_منداڵ_لەقۆناغی_باخچەی_مندالاندا.pptx
پەروەردەی_منداڵ_لەقۆناغی_باخچەی_مندالاندا.pptxssuserd41a151
 
2_5453956163466955701.pptx
2_5453956163466955701.pptx2_5453956163466955701.pptx
2_5453956163466955701.pptxssuserd41a151
 
کۆماری کوردستان.pptx
کۆماری کوردستان.pptxکۆماری کوردستان.pptx
کۆماری کوردستان.pptxssuserd41a151
 

More from ssuserd41a151 (9)

Meningitis
Meningitis Meningitis
Meningitis
 
درۆکردن لای منداڵ.pptx
درۆکردن لای منداڵ.pptxدرۆکردن لای منداڵ.pptx
درۆکردن لای منداڵ.pptx
 
پەروەردەی_منداڵ_لەقۆناغی_باخچەی_مندالاندا.pptx
پەروەردەی_منداڵ_لەقۆناغی_باخچەی_مندالاندا.pptxپەروەردەی_منداڵ_لەقۆناغی_باخچەی_مندالاندا.pptx
پەروەردەی_منداڵ_لەقۆناغی_باخچەی_مندالاندا.pptx
 
s.pptx
s.pptxs.pptx
s.pptx
 
2_5453956163466955701.pptx
2_5453956163466955701.pptx2_5453956163466955701.pptx
2_5453956163466955701.pptx
 
کۆماری کوردستان.pptx
کۆماری کوردستان.pptxکۆماری کوردستان.pptx
کۆماری کوردستان.pptx
 
nervous system.pptx
nervous system.pptxnervous system.pptx
nervous system.pptx
 
Natural gas.pptx
Natural gas.pptxNatural gas.pptx
Natural gas.pptx
 
ترشە باران
ترشە بارانترشە باران
ترشە باران
 

مێژووی کورد و کوردستان (1).pdf