سیمیناری ئامادەکراو لەسەر عبداللە پەشێو

1. ‫کوردە‬ ‫شاعیرێکی‬ ‫پەشێو‬ ‫عەبدوڵاڵ‬
.
‫ک‬ ‫ھەرێمی‬ ‫حکوومەتی‬ ‫دەسەاڵتدارانی‬ ‫لە‬ ‫ڕەخنەگرانەیەوە‬ ‫دژایەتیی‬ ‫بەھۆی‬
‫وەک‬ ‫وردستان‬
‫د‬ ‫کوردیی‬ ‫سیاسەتی‬ ‫و‬ ‫کۆمەڵگە‬ ‫کەمووکووڕییەکانی‬ ‫دەربڕین‬ ‫و‬ ‫بەشێعر‬ ‫و‬ ‫دەرکەوتووە‬ ‫سیاسیش‬ ‫شاعیرێکی‬
‫و‬ ‫ڕەخنە‬ ‫بەر‬ ‫اوەتە‬
‫کردووە‬ ‫بیروبۆچوونەکانی‬ ‫لە‬ ‫گوزارشتی‬ ‫شیعر‬ ‫شێوازی‬ ‫بە‬
.

2. ‫ساڵی‬ ‫پەشێو‬
١٩٤٦
‫گوندی‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫ئایینی‬ ‫بنەماڵەیەکی‬ ‫لە‬
"
‫بێرکۆت‬
"
‫بووە‬ ‫لەدایک‬ ‫ھەولێر‬ ‫شاری‬ ‫نزیک‬ ‫ی‬
(
‫گو‬ ‫ئەو‬
‫ئێستا‬ ‫ندە‬
‫ھەولێر‬ ‫شاری‬ ‫لە‬ ‫بەشێک‬ ‫بووەتە‬
.)
‫مااڵو‬ ‫زوو‬ ‫ھەر‬ ‫شێرپەنجە‬ ‫نەخۆشی‬ ‫بەھۆی‬ ‫بەاڵم‬ ،‫بووە‬ ‫گوندەکە‬ ‫مەالی‬ ‫باوکی‬
‫دنیا‬ ‫لە‬ ‫ایی‬
‫دەڵێ‬ ‫پەشێو‬ ،‫دەکا‬
" :
‫قوتابخانەی‬ ‫چوومە‬ ‫جار‬ ‫یەکەم‬ ،‫خوێندن‬ ‫بەر‬ ‫بچمە‬ ‫دام‬ ‫ھانیان‬ ‫مامەکانم‬
"
‫د‬ ‫عەرەبی‬ ‫بە‬ ‫خالیدیە‬
‫ەمخوێند‬
."
‫ساڵی‬
١٩٦١
‫ھەفتەنامەی‬ ‫لە‬ ‫شیعری‬ ‫یەکەم‬ ‫و‬ ‫نووسین‬ ‫شیعر‬ ‫بە‬ ‫دەکا‬ ‫دەست‬ ‫یەکەمجار‬ ‫بۆ‬
"
‫ھەولێر‬
"
‫دەکاتە‬ ‫باڵو‬ ‫دا‬
‫وە‬
.
‫دەکا‬ ‫تەواو‬ ‫ھەولێر‬ ‫لە‬ ‫ھەر‬ ‫دواناوەندی‬ ‫و‬ ‫ناوەندی‬ ‫خوێندنی‬ ‫ئەوە‬ ‫دوابەدوای‬
.
‫ساڵی‬
١٩٦٣
‫قوتابیانی‬ ‫یەکێتی‬ ‫بە‬ ‫دەکا‬ ‫پەیوەندی‬
‫پ‬ ‫پێشکەوتووی‬ ‫کادیرێکی‬ ‫و‬ ‫قوتابیان‬ ‫بەرپرسی‬ ‫دەبێتە‬ ‫بەوالوە‬ ‫شەستەکان‬ ‫نێوەڕاستی‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫کوردستان‬
‫دیموکراتی‬ ‫ارتی‬
‫کوردستان‬

3. ‫پەشێو‬
‫لە‬ ‫ھۆنراوەی‬ ‫یەکەم‬
١٩٦٣
‫لە‬ ‫شیعری‬ ‫کۆمەڵە‬ ‫یەکەم‬ ‫و‬
١٩٦٧
‫کردوەتەوە‬ ‫باڵو‬
.
‫زام‬ ‫و‬ ‫فرمێسک‬
(
١٩٦٥
–
١٩٦٧
)
‫کەرکووک‬ ‫لە‬ ‫یەکەم‬ ‫چاپی‬ ،
١٩٦٧
‫شکاو‬ ‫بتی‬
(
١٩٦٧
–
١٩٦٨
)
‫کەرکووک‬ ‫یەکەم‬ ‫چاپی‬ ،
١٩٦٨
‫تینوو‬ ‫شاعیرێکی‬ ‫شەونامەی‬
(
١٩٦٨
–
١٩٧٢
)
‫یەکەم‬ ‫چاپی‬ ،
‫بەغدا‬
١٩٧٢
‫ھەولێر‬ ‫یەکەم‬ ‫چاپی‬ ،‫براکوژی‬ ‫دیوانی‬
١٩٩٤
‫قەدەغە‬ ‫شیعرێکی‬ ‫چەند‬ ‫و‬ ‫منااڵن‬ ‫بۆ‬ ‫وانە‬ ‫دوانزە‬
(
١٩٦٩
–
١٩٧٣
)
‫بەرلین‬ ‫یەکەم‬ ‫چاپی‬ ،
١٩٩٧
‫نەبینم‬ ‫پێوە‬ ‫خەونتان‬ ‫نییە‬ ‫شەو‬
(
١٩٧٣
–
١٩٧٩
)
‫یەکەم‬ ‫چاپی‬ ،
‫بەغدا‬
١٩٨٠
‫چاندن‬ ‫برووسکە‬
(
١٩٨٠
–
١٩٨٨
)
‫سوید‬ ‫یەکەم‬ ‫چاپی‬ ،
٢٠٠٠
‫زەردەپەڕ‬ ‫بەرەو‬
(
١٩٨٩
–
٢٠٠١
)
‫سوید‬ ‫یەکەم‬ ‫چاپی‬ ،
٢٠٠١
‫کوردستان‬ ‫یەکەم‬ ‫چاپی‬ ،‫زگماک‬ ‫عاشقێکی‬ ‫پرێسکەی‬
٢٠٠٦
‫کڕێوە‬ ‫لە‬ ‫ڕوو‬ ‫و‬ ‫نەوا‬ ‫لە‬ ‫پشت‬
٢٠٠٦
‫ـ‬
(
‫شێعرەکانی‬ ‫کۆی‬
١٩٦٥
‫تا‬
١٩٧٩
)
‫ھەولێر‬ ‫ـ‬
‫چیا‬ ‫ڕکێفم‬ ‫و‬ ‫ھەورە‬ ‫ھەسپم‬
٢٠٠٦
‫ـ‬
(
‫شێعرەکانی‬ ‫کۆی‬
١٩٨٠
‫تا‬
٢٠٠٥
)
‫ھەولێر‬ ‫ـ‬
‫دوور‬ ‫کەناریش‬ ‫و‬ ‫پۆاڵ‬ ‫سەوڵم‬
-
(
‫شێعرەکانی‬ ‫کۆی‬
٢٠٠٦
‫تا‬
٢٠١٩
)
-
‫ھەولێر‬
‫شاعیری‬ ‫و‬ ‫نووسەر‬ ‫چەندین‬ ‫بەرھەمەکانی‬ ‫ھەروەھا‬ ‫پەشێو‬
‫وەرگەڕاندوەتە‬ ‫پووشکین‬ ‫و‬ ‫ویتمەن‬ ‫واڵت‬ ‫وەک‬ ‫جیھان‬ ‫گەورەی‬
‫کوردی‬ ‫زمانی‬ ‫سەر‬
.
‫باڵو‬ ‫کتێبەدا‬ ‫لەم‬ ‫پووشکینی‬ ‫وەرگێڕانی‬ ‫شێعرەکانی‬ ‫لە‬ ‫بەشێک‬
‫کردۆتەوە‬
:
‫شاکاری‬ ‫بەرھەمی‬ ‫و‬ ‫ژیان‬ ،‫پووشکین‬
١٩٨٣
‫س‬ ‫ـ‬
.
‫م‬
.
‫پێتڕۆف‬
‫وەرگێڕان‬ ‫ـ‬
:
‫پەشێو‬ ‫عەبدوڵاڵ‬ ‫و‬ ‫مەالکەریم‬ ‫محەممەدی‬

4. ‫ئەو‬
‫ھونەرمەندەی‬ ‫ئەو‬ ‫لەگەڵ‬ ‫ئەمانەن‬ ‫گۆرانی‬ ‫بەرھەمی‬ ‫کرانە‬ ‫پەشێو‬ ‫عەبدوڵاڵ‬ ‫شیعرانەی‬
‫وتوویەتی‬
‫دیالن‬ ‫بژار‬
:
‫کوردستان‬ ‫ئااڵی‬ ‫شیعری‬
‫کەریم‬ ‫عەدنان‬
:
‫دەگا‬ ‫لەبەر‬ ‫و‬ ‫سووتاو‬ ‫دارستانی‬ ‫و‬ ‫چاوەنواری‬ ‫و‬ ‫خاتوون‬ ‫شیعرەکانی‬
‫پوور‬ ‫ئیبراھیم‬ ‫مریەم‬
:
‫نەورۆزی‬ ‫و‬ ‫بێ‬ ‫کێ‬ ‫و‬ ‫من‬ ‫دڵی‬ ‫و‬ ‫دەرگا‬ ‫لەبەر‬ ‫شیعرەکانی‬
٧٩
‫ڕەشید‬ ‫خاڵید‬
:
‫ون‬ ‫سەربازی‬ ‫و‬ ‫نیشتیمان‬ ‫و‬ ‫لەگەڵمانیت‬ ‫ڕۆژەوە‬ ‫لەو‬ ‫شیعرەکانی‬
‫شاھڕوخ‬ ‫عەزیز‬
:
‫کەم‬ ‫لەبیرت‬ ‫دەتوانم‬ ‫چۆن‬ ‫و‬ ‫وانە‬ ‫دوازدە‬ ‫شیعرەکانی‬
‫تۆفیق‬ ‫تایەر‬
:
‫دێ‬ ‫دەستم‬ ‫لە‬ ‫شیعری‬
‫جەزا‬ ‫محەممەد‬
:
‫دێ‬ ‫دەستم‬ ‫لە‬ ‫شیعری‬
‫سەاڵح‬ ‫ھەردی‬
:
‫دێ‬ ‫دەستم‬ ‫لە‬ ‫شیعری‬
‫ئەسعەد‬ ‫ھاوتا‬
:
‫بکەوە‬ ‫لێ‬ ‫دەرگەکەتم‬ ‫شیعری‬
‫فەریقی‬ ‫مەرزیە‬
:
‫نامە‬ ‫شیعری‬
‫قەرەداغی‬ ‫عەتا‬
:
‫ئەفسوناوی‬ ‫جوانی‬ ‫شیعری‬
‫ناتلی‬ ‫محەممەد‬
:
‫نامە‬ ‫شیعری‬
‫کەریمی‬ ‫ناسر‬
:
‫دەمکوژێ‬ ‫ساردیت‬ ‫شیعری‬
‫عوسمان‬ ‫کاروان‬
:
‫دێڵی‬ ‫بەجێم‬ ‫تۆش‬ ‫و‬ ‫ون‬ ‫سەربازی‬ ‫و‬ ‫وەرە‬ ‫بەتەنیا‬ ‫ھاتی‬ ‫گەر‬ ‫شیعرەکانی‬

5. ‫پەشێو‬
‫بوار‬ ‫لە‬ ‫نەتەوەکەی‬ ‫دابڕانی‬ ‫بە‬ ‫کردنی‬ ‫ھەست‬ ‫و‬ ‫پێگەیشتوو‬ ‫و‬ ‫ڕۆشنبیر‬ ‫مرۆڤێکی‬ ‫وەک‬ ‫نووسیندا‬ ‫سەرەتای‬ ‫لە‬ ‫ھەر‬
‫ی‬
‫بنووسێت‬ ‫شیعر‬ ‫ڕەوان‬ ‫و‬ ‫پەتی‬ ‫کوردیی‬ ‫زمانێکی‬ ‫بە‬ ‫ھەوڵیداوە‬ ‫ڕوانگییەکان‬ ‫کاریگەریی‬ ‫و‬ ‫ھونەریی‬ ‫و‬ ‫فیکریی‬
[.
٨
]
‫ئەگەر‬
‫ت‬ ‫زمانەکەشی‬ ‫و‬ ‫کوڕییە‬ ‫و‬ ‫کەم‬ ‫و‬ ‫ھەڵە‬ ‫بێ‬ ‫تەواوی‬ ‫ڕێنووسێکی‬ ‫دەبینین‬ ،‫بکەین‬ ‫کوردییەکەشی‬ ‫ڕێنووسی‬ ‫شێوازی‬ ‫سەیری‬
‫ەواو‬
‫خزمەتێکی‬ ‫و‬ ‫کوردی‬ ‫ڕێنووسی‬ ‫و‬ ‫ھۆزان‬ ‫بۆ‬ ‫دەکا‬ ‫خۆشەویستیمان‬ ‫بەرزی‬ ‫وانەیەکی‬ ‫فێری‬ ‫کە‬ ‫بێگەردە‬ ‫و‬ ‫ساف‬ ‫و‬ ‫پەتی‬ ‫پاراو‬
‫ئێمە‬ ‫بە‬ ‫پێشکەش‬ ‫نایابیشی‬ ‫یەکجار‬
‫کردووە‬
.
‫سادەیی‬
‫خۆیە‬ ‫سادەیی‬ ‫و‬ ‫خاکەڕایی‬ ‫بەرھەمی‬ ،‫پەشێو‬ ‫گوزارشتەکانی‬ ‫و‬ ‫پەیڤ‬
‫کە‬ ،‫تی‬
‫دەڵێ‬ ‫خۆیشی‬ ‫وەک‬
:
‫نیشتمانەکەی‬ ‫ناوی‬ ‫و‬ ‫ڕەنگ‬ ‫وەک‬ ‫سادەیە‬ ‫ھەمیشە‬ ‫ئەو‬

6. ‫بڵێی‬
‫دەرگە‬ ‫کلیلی‬ ‫وایە‬ ‫پێم‬ ‫بکا؟‬ ‫داگیر‬ ‫دەروونان‬ ‫و‬ ‫دڵ‬ ‫و‬ ‫بکاتەوە‬ ‫خۆی‬ ‫جێی‬ ‫ئاوا‬ ‫پەشێو‬ ‫ئەوەی‬ ‫ھۆی‬ ‫بووبێتە‬ ‫شتێک‬ ‫چ‬
‫ئەو‬ ‫ی‬
‫کەچی‬ ،‫ھەڵدەقوڵێ‬ ‫لێ‬ ‫ڕادەبەدەری‬ ‫لە‬ ‫سەداقەتی‬ ‫و‬ ‫بێخەوش‬ ‫ھەستێ‬ ‫و‬ ‫عاتیفە‬ ‫کانیاوی‬ ‫و‬ ‫کانی‬ ‫پەشێو‬ ‫شێعری‬ ‫کە‬ ‫ئەوەیە‬ ‫ڕازە‬
‫دەگەڕێ‬ ‫بیسەرێک‬ ‫لە‬ ‫کون‬ ‫بە‬ ‫کون‬ ‫شاعیر‬ ،‫کاکییە‬ ‫بە‬ ‫کاکی‬ ‫وشکەاڵنێکی‬ ‫ئێمە‬ ‫ئەوڕۆی‬ ‫شاعیرانی‬ ‫زۆربەی‬ ‫شێعری‬
[.
١٥
]
‫زیا‬ ‫و‬ ‫دێ‬ ‫ھەر‬ ‫تایبەتییەکەی‬ ‫دنیا‬ ‫حەشیمەتی‬ ‫کە‬ ‫بێ‬ ‫بۆیەش‬ ‫ھەر‬ ‫ڕەنگە‬ ‫و‬ ‫دەدوێ‬ ‫بەردەنگەکانی‬ ‫لەگەڵ‬ ‫ڕاستگۆیانە‬ ‫پەشێو‬
‫و‬ ‫تر‬
‫دەبێ‬ ‫زیاتر‬
.
‫دێتەدەر‬ ‫ئەوانەوە‬ ‫گەرووی‬ ‫لە‬ ‫وایە‬ ‫پێیان‬ ‫و‬ ‫بەدڵە‬ ‫شاعیرەکەیان‬ ‫ڕەخنەی‬ ‫کە‬ ‫جەماعەتێک‬
.
‫سەداقەتەش‬ ‫ئەم‬ ‫بەڵگەی‬
‫دەبیندرێ‬ ‫شیعرەکانیدا‬ ‫زۆری‬ ‫ھەرە‬ ‫زوربەی‬ ‫لە‬

7. ‫پەشێوی‬
‫کوردای‬ ‫بەگیانی‬ ‫و‬ ‫ڕەسەنن‬ ‫شۆڕشگێڕی‬ ‫ئەدەبی‬ ‫شانازی‬ ‫تاجی‬ ‫شێعرەکانی‬ ‫و‬ ‫ڕاستەقینەیە‬ ‫سەوداسەرێکی‬ ‫شاعیر‬
‫ەتی‬
‫دابمرکێنەوە‬ ‫مەحاڵە‬ ‫و‬ ‫دەسەنن‬ ‫کڵپە‬ ‫و‬ ‫گڕ‬
.
‫ھەمیشە‬ ‫کەرەسەی‬ ‫و‬ ‫ھەوێن‬ ،‫ھزر‬ ،‫شەقڵ‬ ،‫بابەت‬ ‫نەتەوە‬ ‫بااڵی‬ ‫بەرژەوەندیی‬
‫شێعرەکانین‬ ‫لەبیرنەکراوی‬ ‫و‬ ‫ئامادەکراو‬

8. ‫ڕەنگە‬
‫بەقەد‬ ‫کەس‬ ‫کوردەواریدا‬ ‫ھاوچەرخی‬ ‫شاعیرانی‬ ‫لە‬
«
‫ھەژار‬ ‫مامۆستا‬
»
‫و‬
«
‫عەبدوڵاڵپەشێو‬
»
‫قامکی‬ ‫بەزەقی‬ ‫ئاوا‬
‫نەترازابێت‬ ‫شیعر‬ ‫چەکی‬ ‫پەلەپیتکەی‬ ‫لەسەر‬
.
‫باش‬ ‫شاعیرانەدا‬ ‫ئەو‬ ‫شیعرییەکانی‬ ‫بەرھەمە‬ ‫کۆی‬ ‫بەسەر‬ ‫چاوخشاندنێک‬ ‫بە‬
‫لێرەولەوێی‬ ‫چونکە‬ ،‫ھەڵبژێرن‬ ‫الڕێبازە‬ ‫ئەم‬ ‫نەکردووە‬ ‫وای‬ ‫شاعیرێتیدا‬ ‫بواری‬ ‫لە‬ ‫بوون‬ ‫بێدەسەاڵت‬ ‫کە‬ ‫دەردەکەوێت‬
‫ھەستکر‬ ‫ژانی‬ ‫ئەوە‬ ‫بەاڵم‬ ،‫سەلمێنەرە‬ ‫بەڵگەیەکی‬ ‫نەمرییان‬ ‫و‬ ‫دەسەاڵت‬ ‫بۆ‬ ‫کە‬ ‫دەنوێنێ‬ ‫خۆ‬ ‫وا‬ ‫شیعری‬ ‫شاکارە‬ ‫دیوانەکانیاندا‬
‫دن‬
‫بە‬ ‫خەریکبوون‬ ‫و‬ ‫خۆوە‬ ‫ناخی‬ ‫چوونە‬ ‫لە‬ ‫پێ‬ ‫وازی‬ ‫و‬ ‫شیعر‬ ‫بەرەژانی‬ ‫بۆتە‬ ‫لێیان‬ ‫کە‬ ‫گەلەکەیانە‬ ‫مێژووی‬ ‫الڕێداچوونی‬ ‫بە‬
‫پێدەچەوسێنرێتەوە‬ ‫کۆمەڵگەی‬ ‫ژاوەژاوەی‬ ‫ئەو‬ ‫گێژاوی‬ ‫ناو‬ ‫داونەتە‬ ‫فڕێی‬ ‫و‬ ‫ھێناون‬ ‫خۆ‬ ‫ڕۆحی‬