Φυσική Ε΄ δημοτικού

2. Την ενέργεια, όταν ρέει από ένα σώμα προς ένα άλλο λόγω
διαφορετικής θερμοκρασίας, την ονομάζουμε θερμότητα .
Η θερμότητα ρέει πάντοτε από τα σώματα με υψηλότερη θερμοκρασία
προς τα σώματα με χαμηλότερη θερμοκρασία.
Η θερμοκρασία είναι ιδιότητα και μέγεθος που μας βοηθά να περιγρά-
ψουμε πόσο θερμό ή ψυχρό είναι ένα σώμα. Όταν ένα σώμα είναι θερμό,
λέμε ότι έχει υψηλή θερμοκρασία, όταν είναι ψυχρό, λέμε ότι έχει
χαμηλή θερμοκρασία. Τη θερμοκρασία τη μετράμε με ειδικά όργανα,
τα θερμόμετρα.
Τήξη ονομάζεται η φυσική διαδικασία κατά την οποία ένα στερεό υλικό
αλλάζει φυσική κατάσταση και μετατρέπεται σε υγρό.
Πήξη ονομάζεται η φυσική διαδικασία κατά την οποία ένα υγρό
αλλάζει φυσική κατάσταση και μετατρέπεται σε στερεό.

3. Τα μαλλιά μας στεγνώνουν μετά το λούσιμο, ακόμη κι αν δεν τα σκουπίσουμε.
Αν μάλιστα τα φυσά ζεστός αέρας, στεγνώνουν πολύ πιο γρήγορα.
Γιατί άραγε συμβαίνει αυτό;

4. Με ένα σταγονόμετρο ρίξτε
μία σταγόνα οινόπνευμα στο
θρανίο.
Θα συμβεί κάτι και αν ναι, τι;
Παρατηρήστε τη σταγόνα
για μερικά λεπτά.

5. Η σταγόνα οινοπνεύματος γίνεται όλο και πιο μικρή και τελικά
εξαφανίζεται!
Πώς είναι δυνατόν να εξαφανίστηκε;
Τι συνέβη στη σταγόνα;
Υπήρξε ροή θερμότητας; Από πού προς πού;
Τι συμπέρασμα μπορούμε να βγάλουμε;

6. Υπήρξε ροή θερμότητας από το περιβάλλον προς το οινόπνευμα.
Το οινόπνευμα απορρόφησε θερμότητα και άλλαξε φυσική κατάσταση.
Από υγρό έγινε αέριο, που δεν μπορούμε να το δούμε. Δεν εξαφανίστηκε
λοιπόν.
Όταν ένα υγρό παίρνει θερμότητα, ένα μέρος στην επιφάνειά
του αλλάζει φυσική κατάσταση και γίνεται αέριο. Το φαινόμενο
αυτό ονομάζεται εξάτμιση.
Εξάτμιση συμβαίνει μόνο στο οινόπνευμα ή και σε άλλα υγρά;
Θα μπορούσε να συμβεί σε έναν κουβά νερό;

7. Όταν ένα υγρό απορροφά θερμότητα, ένα μέρος του αλλάζει φυσική
κατάσταση και γίνεται αέριο. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται εξάτμιση .
Η εξάτμιση γίνεται μόνο από την ελεύθερη επιφάνεια του υγρού και όχι
από όλη τη μάζα του.
Πού θα συμβεί γρηγορότερα η εξάτμιση; Γιατί;

8. Πού θα συμβεί γρηγορότερα η εξάτμιση; Γιατί;
Όσο μεγαλύτερη είναι η ελεύθερη επιφάνεια του υγρού τόσο γρηγορότερα
γίνεται η εξάτμιση.

9. Όσο μεγαλύτερη είναι η θερμοκρασία τόσο γρηγορότερα γίνεται η
εξάτμιση.
Πού θα συμβεί γρηγορότερα η εξάτμιση; Γιατί;
Βρεγμένα χέρια που απλώς
περιμένουμε να στεγνώσουν
Βρεγμένα χέρια που τα κουνάμε.

10. Όσο περισσότερα ρεύματα αέρα υπάρχουν, τόσο γρηγορότερα γίνεται η
εξάτμιση, γιατί απομακρύνουν τους ατμούς του υγρού από την επιφάνειά
του με αποτέλεσνα να δημιουργούνται γρηγορότερα άλλοι.
Μια σταγόνα οινοπνεύματος και μία σταγόνα νερού χρειάζονται
τον ίδιο χρόνο για να εξατμιστούν;

11. ΑΡΑ
Όταν ένα υγρό απορροφά θερμότητα, ένα μέρος του αλλάζει φυσική
κατάσταση και γίνεται αέριο. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται εξάτμιση .
Η εξάτμιση γίνεται μόνο από την ελεύθερη επιφάνεια του υγρού και
όχι από όλη τη μάζα του.
Η εξάτμιση εξαρτάται από τη θερμότητα, την ελεύθερη επιφάνεια του
υγρού, τα ρεύματα του αέρα που αυτό δέχεται και το είδος του υγρού.
Το οινόπνευμα και μερικά άλλα υγρά εξατμίζονται πιο γρήγορα από άλλα.
Αυτά λέγονται πτητικά υγρά.

12. Η φυσική της… μπουγάδας
Για να στεγνώσουν τα ρούχα, πρέπει να εξατμιστεί το νερό που αυτά έχουν
απορροφήσει κατά το πλύσιμο. Όλοι ξέρουμε ότι, για να στεγνώσουν
γρηγορότερα τα φρεσκοπλυμένα ρούχα, δεν πρέπει να τα αφήσουμε
διπλωμένα, αλλά να τα απλώσουμε. Γιατί;

13. Πράγματι, όσο μεγαλύτερη είναι η επιφάνεια από την οποία γίνεται η εξάτμιση
τόσο πιο γρήγορα εξατμίζεται το νερό.
Επίσης, έχουμε όλοι παρατηρήσει ότι τα ρούχα στεγνώνουν πιο γρήγορα μια
μέρα που φυσάει, παρά μια μέρα που έχει άπνοια. Γιατί;

14. Αυτό συμβαίνει, γιατί το ρεύμα αέρα πάνω από την επιφάνεια των ρούχων
βοηθάει στην ταχύτερη εξάτμιση του νερού που έχουν απορροφήσει τα
ρούχα.
Τέλος, μπορούμε εύκολα να διαπιστώσουμε ότι ένα ρούχο που
πλύναμε με ζεστό νερό στεγνώνει γρηγορότερα από ένα ίδιο ρούχο
που πλύναμε με κρύο νερό. Γιατί;

15. Όσο μεγαλύτερη είναι
η θερμοκρασία του υγρού,
τόσο γρηγορότερα
εξατμίζεται.

16. Αυτό το ήξερες;
Το αλάτι είναι μία ουσία, που χρησιμοποιούμε καθημερινά. Κάθε άνθρωπος
στη διάρκεια ενός χρόνου τρώει με το φαγητό του περίπου 6 κιλά αλάτι.
Το αλάτι δε νοστιμίζει απλά τα φαγητά, αλλά είναι απαραίτητο και για την
πέψη και την καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος. Χρησιμοποιείται
ακόμη ως συντηρητικό των τροφίμων. Κρέας, ψάρια, ελιές διατηρούνται με
αλάτι.
Από πού παίρνουμε όμως το αλάτι
και ΠΩΣ;

17. Στη χώρα μας και σε άλλες μεσογειακές χώρες παίρνουμε αλάτι από το νερό
της θάλασσας. Κοντά στην ακρογιαλιά κατασκευάζονται δεξαμενές με πολύ
μικρό βάθος και μεγάλη επιφάνεια, που ονομάζονται αλυκές.
Γιατί πρέπει να έχουν μικρό βάθος και μεγάλη επιφάνεια;
Αλυκές Μεσολογγίου

18. Γεμίζουμε τις αλυκές με θαλασσινό νερό και αφήνουμε το νερό να εξατμιστεί
στον ήλιο.Ύστερα γίνεται η συγκομιδή, ο καθαρισμός και η συσκευασία
του αλατιού.

19. Αυτό το ήξερες;
Κάποια υγρά εξατμίζονται ευκολότερα από κάποια άλλα στις συνθήκες που
επικρατούν στο περιβάλλον. Τα υγρά αυτά ονομάζονται πτητικά. Το
οινόπνευμα, βασικό συστατικό μιας κολόνιας, είναι ένα πτητικό υγρό που
εξατμίζεται γρήγορα. Εκτός από οινόπνευμα όμως η κολόνια περιέχει και
δεκάδες αιθέρια έλαια με χαρακτηριστική οσμή.

20. Άλλα από αυτά εξατμίζονται γρηγορότερα και άλλα πιο αργά. Αφού γίνουν
αέρια, τα αιθέρια έλαια φτάνουν μέχρι τη μύτη μας αλλά και μέχρι τη μύτη
των ανθρώπων που πλησιάζουμε. Τα αισθητήρια όργανα στο εσωτερικό της
μύτης ανιχνεύουν τη χαρακτηριστική τους οσμή και στέλνουν στον
εγκέφαλο... ευχάριστα μηνύματα! Καθώς τα αιθέρια έλαια είναι διαλυμένα
στο οινόπνευμα, εισχωρούν στους πόρους του δέρματος και αναμειγνύονται
με διάφορα συστατικά του σώματός μας. Γι' αυτό και η ίδια κολόνια μπορεί
να «μυρίζει» διαφορετικά, ανάλογα με το ποιος τη φορά.

21. ΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΣΚΕΨΗ
Μια κρύα και συννεφιασμένη μέρα τα ρούχα θα στεγνώσουν; Γιατί;

22. Βάλτε σε ένα ποτήρι νερό και
μερικά παγάκια. Σκουπίστε
καλά το εξωτερικό μέρος του
ποτηριού και σκεπάστε το με
ένα χαρτόνι.
Θα συμβεί κάτι και αν ναι, τι;
Τι συμβαίνει τελικά μετά από μερικά λεπτά;

23. Στα εξωτερικά τοιχώματα του ποτηριού
Από πού νομίζετε ότι προέρχονται οι μικρές
σταγόνες στην επιφάνεια του ποτηριού;
Μπορεί να προέρχονται από το νερό που
υπάρχει μέσα στο ποτήρι;
Υπάρχει ροή θερμότητας; Από πού προς πού;
εμφανίστηκαν σταγόνες νερού.

24. Οι σταγόνες στα εξωτερικά τοιχώματα του ποτηριού δεν μπορεί να προέρχο-
νται από το νερό που βρίσκεται μέσα, γιατί το ποτήρι το έχουμε σκεπασμένο.
Υπάρχει ροή θερμότητας. Από το πιο ζεστό σώμα, τον αέρα του περιβάλ-
λοντος εδώ, προς το πιο κρύο, στο ποτήρι.
Τι συμπέρασμα μπορούμε να βγάλουμε;

25. Όταν ένα αέριο δίνει θερμότητα, ένα μέρος του αλλάζει φυσική
κατάσταση και γίνεται υγρό. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται
συμπύκνωση ή υγροποίηση. Στον αέρα υπάρχουν υδρατμοί
που συμπυκνώνονται στην κρύα επιφάνει του ποτηριού.
Συμπύκνωση ή υγροποίηση συμβαίνει μόνο πάνω στο ποτήρι με
τα παγάκια ή την έχετε παρατηρήσει και αλλού;

26. Η συμπύκνωση ή υγροποίηση συμβαίνει χειμώνα ή καλοκαίρι;
Γιατί; Κάθε πότε συμβαίνει συμπύκνωση τελικά;

27. Συμπύκνωση ή υγροποίηση ονομάζεται το φαινόμενο της μετατροπής ενός
αέριου σώματος σε υγρό, όταν δίνει θερμότητα.
Συμπύκνωση ή υγροποίηση μπορεί να συμβεί κάθε φορά που οι υδρατμοί
ακουμπούν σε μια κρύα επιφάνεια. Εκείνη τη στιγμή οι υδρατμοί αποβάλλουν
ενέργεια και γίνονται υγρό.
Τα κρύα τζάμια του αυτοκινήτου θολώνουν τον χειμώνα.
Μπορείτε να
εξηγήσετε γιατί;

28. Αν παρατηρήσεις το πίσω τζάμι των περισσότερων αυτοκινήτων, θα
διαπιστώσεις ότι μοιάζει με αυτό της φωτογραφίας. Στον αέρα γύρω μας
υπάρχουν υδρατμοί. Στον κλειστό χώρο του αυτοκινήτου οι υδρατμοί είναι
περισσότεροι από ό,τι έξω από αυτό, καθώς σε αυτούς που υπάρχουν
ούτως ή άλλως στην ατμόσφαιρα προστίθενται και αυτοί που εκπνέουν οι
επιβάτες. Τις κρύες μέρες οι υδρατμοί αυτοί συμπυκνώνονται στα τζάμια
του αυτοκινήτου περιορίζοντας την ορατότητα.

29. Πάνω στο τζάμι ή ακόμη και μέσα σε αυτό είναι τοποθετημένο ένα λεπτό
σύρμα που διαρρέεται από ρεύμα, όταν ανοίξουμε ένα διακόπτη. Ο οδηγός
ενεργοποιώντας το διακόπτη που είναι συνδεδεμένος με το συρματάκι στο
τζάμι κλείνει ένα κύκλωμα, που τροφοδοτεί με ηλεκτρικό ρεύμα το συρματάκι.
Έτσι το τζάμι θερμαίνεται και το νερό που έχει συγκεντρωθεί στην επιφάνειά
του εξατμίζεται. Ο οδηγός μπορεί να δει μέσα από αυτό και συνεχίζει την
πορεία του με ασφάλεια.

30. Αυτό το ήξερες;
Η θερμοκρασία του ανθρώπινου σώματος, όταν είμαστε υγιείς, διατηρείται
περίπου σταθερή στους 37 οC, ακόμα και αν η θερμοκρασία του περιβάλ-
λοντος είναι πολύ υψηλότερη ή πολύ χαμηλότερη.
Πώς επιτυγχάνεται όμως αυτό;
Τις ζεστές καλοκαιρινές μέρες η θερμοκρασία του σώματός μας αρχίζει να
αυξάνεται. Τότε μικρά σταγονίδια νερού βγαίνουν από τους πόρους του
δέρματος σχηματίζοντας τον ιδρώτα. Καθώς ο ιδρώτας εξατμίζεται, απορ-
ροφά θερμότητα από το σώμα μας χαμηλώνοντας τη θερμοκρασία σε φυσιο-
λογικά επίπεδα.
Μπορούμε να πούμε ότι
ιδρώτας είναι το ψυκτικό
υγρό του ανθρώπινου
σώματος.

31. ΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΣΚΕΨΗ
Γιατί βρέχει όταν βρέχει;

32. Όταν τα σύννεφα χάνουν θερμότητα (ψύχονται), μετατρέπονται σε νερό,
δηλαδή βροχή. Συμβαίνει δηλαδή συμπύκνωση ή υγροποίηση.

33. ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣ
Με την προσφορά θερμότητας σε ένα υγρό σώμα και την αύξηση της θερ-
μοκρασίας του, οι ταχύτητες των μορίων του μεγαλώνουν. Κάποια μόρια
από την επιφάνεια του υγρού απομακρύνονται από τα άλλα και διαχέονται
στο χώρο που περιβάλλει το υγρό, σε αέρια μορφή. Τη μετατροπή αυτή
ονομάζουμε εξάτμιση. Η εξάτμιση γίνεται μόνο από την επιφάνεια του
υγρού.

34. Η αλλαγή φυσικής κατάστασης από αέρια σε υγρή ονομάζεται υγροποίηση
ή συμπύκνωση ενός αερίου. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται, όταν το αέριο
αποβάλλει θερμότητα και μειώνεται αρκετά η θερμοκρασία του. Τότε οι
ταχύτητες των μορίων του μικραίνουν, τα μόρια πλησιάζουν μεταξύ τους και
σχηματίζουν σταγόνες.

37. ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ
Εξάτμιση συμβαίνει όταν ένα υγρό απορροφά θερμότητα και ένα μέρος του
αλλάζει φυσική κατάσταση και γίνεται αέριο. Η εξάτμιση γίνεται μόνο από
την ελεύθερη επιφάνεια του υγρού.
Συμπύκνωση ή υγροποίηση συμβαίνει όταν ένα αέριο σώμα δίνει θερμό-
τητα, αλλάζει φυσική κατάσταση και γίνεται υγρό.