Φυσική Ε΄ δημοτικού

2. Όπως όλες οι αλλαγές γύρω μας, έτσι και η αλλαγή της θερμοκρασίας οφεί-
λεται στην ενέργεια. Μία από τις μορφές ενέργειας είναι η θερμική ενέργεια.

3. ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣ
Σε όλες τις θερμοκρασίες, τα μόρια όλων των σωμάτων κινούνται συνεχώς
και τυχαία προς όλες τις κατευθύνσεις. Οι κινήσεις αυτές των μορίων είναι
διαφορετικές στα στερεά, τα υγρά και τα αέρια σώματα.
Στα στερεά σώματα, τα μόρια κινούνται πολύ κοντά το ένα στο άλλο και
κοντά σε μόνιμες θέσεις που έχουν και δεν τις αλλάζουν, έτσι ώστε ούτε να
πλησιάζουν μεταξύ τους ούτε να απομακρύνονται.
Στερεά

4. Στα υγρά σώματα, τα μόρια κινούνται αλλάζοντας συνεχώς θέσεις, αλλά
παραμένουν κοντά το ένα στο άλλο, έτσι ώστε ούτε να πλησιάζουν μεταξύ
τους ούτε να απομακρύνονται.
Υγρά

5. Στα αέρια σώματα, τα μόρια κινούνται ελεύθερα αλλάζοντας συνεχώς θέσεις,
χωρίς να πλησιάζουν πολύ μεταξύ τους, μπορούν όμως να απομακρύνονται
το ένα από το άλλο όσο τους είναι δυνατό.
Αέρια
Την κινητική ενέργεια των μορίων λόγω των συνεχών και τυχαίων
κινήσεών τους την ονομάζουμε θερμική ενέργεια.

6. Όσο περισσότερη θερμική ενέργεια έχει ένα σώμα, τόσο μεγαλύτερη
είναι και η θερμοκρασία του.
Θα μπορούσαμε εμείς με κάποιον τρόπο να αλλάξουμε τη θερμοκρασία
ενός υλικού σώματος; Θα μπορούσαμε να θερμάνουμε π.χ. λίγο νερό;
Με ποιον τρόπο;
Υπάρχουν πολλοί διαφο-
ρετικοί τρόποι για να θερ-
μάνουμε το νερό. Συνή-
θως χρησιμοποιούμε το
μάτι της ηλεκτρικής κουζί
νας.
Υπάρχουν άλλοι τρόποι;

7. Θα μπορούσαμε επίσης να θερμάνουμε το υγρό μας με το γκαζάκι ή ακόμα
και να το αφήσουμε για κάποιο χρονικό διάστημα στον ήλιο. Ακόμη κι αν το
ανακατέψουμε για αρκετή ώρα, θα το θερμάνουμε λίγο.

8. Σε όλες τις περιπτώσεις χρειαζόμαστε ενέργεια. Όμως....

9. Ζεσταίνουμε το νερό σε ένα δοχείο. Μετράμε
τη θερμοκρασία κάθε λεπτό και συμπληρώ-
νουμε τις παρατηρήσεις μας στον πίνακα.
Τι πιστεύετε ότι θα συμβεί;

10. 20 οC
27 οC
25 οC
24 οC
22 οC
Το νερό μέσα στα πέντε αυτά
λεπτά αύξησε τη θερμοκρασία
του, ζεστάθηκε.
Για να γίνει αυτό ποια
ενέργεια χρειαστήκαμε;

11. Πού πήγε όμως η ενέργεια που απελευθερώθηκε όσο καιγόταν το αέριο;
Χρειαστήκαμε τη χημική ενέργεια που έχει το υγραέριο.

12. Ένα μέρος της ενέργειας που απελευθερώθηκε με την καύση του υγραερίου
πήγε στο νερό.
Τι αποτέλεσμα είχε η απορρόφηση ενέργειας από το νερό;

13. Καθώς μετρήσαμε με το θερμόμετρο, είδαμε ότι όταν το νερό απορρόφησε
την ενέργεια του αερίου, αυξήθηκε η θερμοκρασία του.
Τι συμπέρασμα μπορούμε να βγάλουμε τελικά;

14. Ενέργεια που απελευθερώθηκε από το αέριο που καιγόταν πήγε
στο νερό. Όταν το νερό απορρόφησε την ενέργεια αυτή,
αυξήθηκε η θερμοκρασία του.
Η θερμική ενέργεια του αερίου έκανε λοιπόν μια διαδρομή.
Μεταφέρθηκε από το υγραέριο στο νερό και όχι μόνο.
Θα μπορούσε να μεταφερθεί κάπου αλλού και η ενέργεια που έχει
απορροφήσει το νερό;

15. Τοποθετήστε το μπρίκι με το ζεστό νερόαπό το προηγούμενο πείραμα μέσα
σε ένα μεγαλύτερο δοχείο που το έχετε γεμίσει με κρύο νερό. Με δύο θερμό-
μετρα παρακολουθήστε τη μεταβολή της θερμοκρασίας του νερού στα δύο
δοχεία. Σημειώστε τις μετρήσεις στον πίνακα.
Τι πιστεύετε ότι θα συμβεί;

16. Σε ποιο σώμα μειώθηκε η θερμοκρασία, σε ποιο αυξήθηκε;
Πού πάει η ενέργεια που είχε απορροφήσει το νερό στο μπρίκι;

17. 60 οC
55 οC
52 οC
50 οC
48 οC
20 οC
22 οC
23 οC
24 οC
26 οC
Άρα πού καταλήγουμε;

18. Το νερό δίνει ενέργεια και η θερμοκρασία
του πέφτει.
Το νερό παίρνει ενέργεια και η θερμοκρασία
του αυξάνεται.
Ένα μέρος της ενέργειας, την οποία το νερό στο μπρίκι είχε απορροφήσει
από το αέριο που καιγόταν, μεταφέρθηκε στο νερό στο μεγάλο δοχείο.
Πολλές διαδρομές κάνει αυτή η ενέργεια....

20. Την ενέργεια, όταν ρέει από ένα σώμα προς ένα άλλο λόγω διαφορε-
τικής θερμοκρασίας, την ονομάζουμε θερμότητα .
Η θερμότητα ρέει πάντοτε από τα πιο θερμά σώματα προς τα
πιο ψυχρά.
Αυτό συμβαίνει
μέχρι να επέλθει
θερμική ισορροπία.
Ροή θερμότητας
Θερμότερο
σώμα
Ψυχρότερο
σώμα

21. Παρατήρησε τις παρακάτω φωτογραφίες και σχεδίασε ένα βέλος που να
δείχνει τη ροή της θερμότητας.

23. Ροή θερμότητας
Θερμότερο
σώμα
Ψυχρότερο
σώμα
Τι συμβαίνει στα μόρια όταν η θερμότητα ρέει;

24. ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣ
Όταν από ένα σώμα αποβάλλεται θερμότητα, τα μόριά του κινούνται με
μικρότερες ταχύτητες. Η θερμοκρασία του ελαττώνεται.
Αντίθετα, όταν σε ένα σώμα προσφέρεται θερμότητα, τα μόριά του
κινούνται με μεγαλύτερες ταχύτητες. Η θερμοκρασία του αυξάνεται.

25. ΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΣΚΕΨΗ
Όταν κάνει κρύο και φοράμε το μπουφάν μας για να ζεσταθούμε
τι συμβαίνει; Ζεσταίνει το μπουφάν εμάς ή εμείς το μπουφάν;

26. Η θερμοκρασία του χρώματος
Έχεις σίγουρα παρατηρήσει ότι το χρώμα μιας φλόγας δεν είναι πάντα το ίδιο.
Η φλόγα στο καμινέτο έχει χαρακτηριστικές μπλε περιοχές, ενώ η φλόγα στο
τζάκι είναι κίτρινη. Το χρώμα της φλόγας προδίδει... τη θερμοκρασία της.

27. Το μπλε χρώμα που βλέπεις στις εικόνες των άστρων αντιστοιχεί σε
υψηλότερη θερμοκρασία από το κίτρινο. Με βάση το χρώμα μπορούμε
εύκολα να υπολογίσουμε την επιφανειακή θερμοκρασία ενός άστρου, ακόμα
και αν αυτό βρίσκεται πολύ μακριά από τη Γη.
Δεν έχουμε παρά να δούμε το χρώμα του!

28. Με ειδικές φωτογραφικές μηχανές ή κάμερες μπορούμε να εντοπίσουμε στο
σκοτάδι τα θερμά σώματα. Με τον τρόπο αυτό μπορούμε, για παράδειγμα,
να εντοπίσουμε ανθρώπους ή ζώα σε ένα σκοτεινό χώρο.

29. Η πληροφορία αυτή αποτυπώνεται
στην οθόνη με βάση το χρώμα που
αντιστοιχεί σε κάθε θερμοκρασία.
Με αντίστοιχο τρόπο μπορείς να
«δεις» τη διαφορετική θερμοκρασία
που έχουν τα διάφορα μέρη του
σώματός μας.

30. Θερμά και ψυχρά ... συναισθήματα!
Η ελληνική γλώσσα μπορεί να περιγράψει με πολύ παραστατικό τρόπο τη...
θέρμη ή την ψυχρότητα στις σχέσεις των ανθρώπων. Οι παρακάτω
εκφράσεις είναι ενδεικτικές:
«Πέρασε αρκετή ώρα, μέχρι να σπάσει ο πάγος και να ζεσταθούν
οι σχέσεις τους».
«Είναι κακός, ψυχρός και ανάποδος!»
«Βρήκε καταφύγιο στη ζεστασιά της οικογένειάς του».
«Μας χαιρέτησε με ψυχρότητα».
«Θερμή παράκληση: να κλείνετε την πόρτα, καθώς βγαίνετε».
«Σας στέλνω τις πιο θερμές ευχές μου».
«Θερμά συγχαρητήρια!»
«Σε θερμοπαρακαλώ να με ακούσεις».
«Αυτό και αν ήταν καυτό νέο».
«Τον έκαψες με αυτό που είπες στον
διευθυντή του».
«Κρύα χέρια, ζεστή καρδιά!»
«Αντάλλαξαν θερμή χειραψία».

31. 1. Τοποθετούμε μία κατσαρόλα με νερό πάνω στο μάτι της ηλεκτρικής
κουζίνας. Εξήγησε τι ακριβώς συμβαίνει χρησιμοποιώντας τις λέξεις
«θερμοκρασία» και «θερμότητα».
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________

32. 2. Συμπλήρωσε τις παρακάτω προτάσεις με τις λέξεις
«θερμοκρασία» και «θερμότητα».
!Ο Ήλιος δίνει __________________________ στη Γη.
!Όταν ζεσταίνουμε νερό στο μάτι της ηλεκτρικής κουζίνας,
ρέει ____________________________ από το μέταλλο στο νερό.
Η _________________________ του νερού αυξάνεται.
!Με το θερμόμετρο μετράμε τη _______________________ των σωμάτων.

35. ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ
Θερμική ενέργεια ονομάζουμε την κινητική ενέργεια των μορίων λόγω των
συνεχών και τυχαίων κινήσεών τους. Τη θερμική ενέργεια την αντιλαμβανό-
μαστε από τη θερμοκρασία των σωμάτων. Όσο περισσότερη θερμική ενέργεια
έχει ένα σώμα, τόσο μεγαλύτερη είναι και η θερμοκρασία του.
Την ενέργεια, όταν ρέει από ένα σώμα προς ένα άλλο λόγω
διαφορετικής θερμοκρασίας, την ονομάζουμε θερμότητα .
Η θερμότητα ρέει πάντοτε από τα σώματα με υψηλότερη θερμοκρασία
προς τα σώματα με χαμηλότερη θερμοκρασία.
Η θερμοκρασία είναι ιδιότητα και μέγεθος που μας βοηθά να περιγρά-
ψουμε πόσο θερμό ή ψυχρό είναι ένα σώμα. Όταν ένα σώμα είναι θερμό
λέμε ότι έχει υψηλή θερμοκρασία, όταν είναι ψυχρό, λέμε ότι έχει
χαμηλή θερμοκρασία. Τη θερμοκρασία τη μετράμε με ειδικά όργανα,
τα θερμόμετρα.

36. Παρουσίαση: ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΥΛΩΝΑΚΗ