หลักร้อยกรอง

1. ใบความรู้
เรื่อง กลอนดอกสร้อย
รายวิชาภาษาไทย รหัส ท๒๑๑๐๒ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๒
กลอนดอกสร้อย
คือ บทร้อยกรองชนิดหนึ่งที่ปรากฏในวรรณคดีไทยมาช้านาน มีลักษณะการแต่งเหมือนกับกลอน
สุภาพและกลอนสักวาทุกประการ แต่งขึ้นเพื่อใช้ในการขับร้อง วรรณคดีที่แต่งด้วยกลอนดอกสร้อย ได้แก่ กลอน
ดอกสร้อยราพึงในป่าช้า
ลักษณะของกลอนดอกสร้อย
๑. มีการสัมผัสบังคับเหมือนกลอนสุภาพทุกประการ
๒. บทหนึ่งมี ๔ คากลอน หรือ ๘ วรรค
- วรรคที่ ๑ เรียกว่า วรรคสดับ - วรรคที่ ๓ เรียกว่า วรรครอง
- วรรคที่ ๒ เรียกว่า วรรครับ - วรรคที่ ๔ เรียกว่า วรรคส่ง
๓. แต่ละวรรคใช้คา ๖ - ๘ คา แต่วรรคแรกจะมี ๔ คา
๔. คาที่ ๒ ของวรรคแรกใช้คาว่า “เอ๋ย” ส่วนคาสุดท้ายของบทคือวรรคที่ ๘ ใช้คาว่า “เอย”
การสัมผัสบังคับ
๑. คาสุดท้ายของวรรคที่ ๑ สัมผัสกับคาที่ ๓ หรือ ๕ ของวรรคที่ ๒
๒. คาสุดท้ายของวรรคที่ ๒ สัมผัสกับคาสุดท้ายของวรรคที่ ๓
๓. คาสุดท้ายของวรรคที่ ๓ สัมผัสกับคาที่ ๓ หรือ ๕ ของวรรคที่ ๔
๔. สัมผัสระหว่างบทคือ คาสุดท้ายของวรรคที่ ๔ สัมผัสกับคาสุดท้ายของวรรคที่ ๖
เสียงวรรณยุกต์ท้ายคาแต่ละวรรค
๑. คาสุดท้ายวรรคที่ ๑ ใช้ได้ทั้ง ๕ เสียงแต่ไม่นิยมเสียงสามัญ
๒. คาสุดท้ายวรรคที่ ๒ นิยมใช้เสียงจัตวา
๓. คาสุดท้ายวรรคที่ ๓ และวรรคที่ ๔ นิยมใช้เสียงสามัญ
แผนผังฉันทลักษณ์กลอนดอกสร้อย

2. ตัวอย่างบทประพันธ์
แมวเอ๋ยแมวเหมียว รูปร่างประเปรียวเป็นหนักหนา
ร้องเรียก เหมียว เหมียว เดี๋ยวก็มา เคล้าแข้งเคล้าขาน่าเอ็นดู
รู้จักเอารักเข้าต่อตั้ง ค่า ค่า ซ้านั่งระวังหนู
ควรนับว่ามันกตัญญู คอยดูอย่างไว้ใส่ใจเอย
(นายทัด เปรียญ : แมวเหมียว)