TIÊU HÓA

1. SUY DINH DƯỠNG
SUY DINH DƯỠNG

2. ĐỊNH NGHĨA
Suy dinh dưỡng là hậu quả của chế độ ăn
thiếu protein và năng lượng lâu dài dẫn đến sự
chậm phát triển về thể chất cũng như tinh thần
của trẻ.

3. Hỏi bệnh sử
● Chế độ ăn hàng ngày trước đợt bệnh này, số
lượng thức ăn và dịch trong vài ngày qua.
● Mắt trũng gần đây, thời gian và số lần ói, tiêu
chảy, tính chất dịch ói và phân.
● Tiếp xúc lao và sởi.
● Cân nặng lúc sanh, tiền căn bú mẹ, các mốc
phát triển chính, chủng ngừa.

4. PHÂN LOẠI
Suy dinh dưỡng cấp: Chỉ số chiều cao theo tuổi bình thường, nhưng
cân nặng/chiều cao <-2SD, biểu thị suy dinh dưỡng mới diễn ra, và
chế độ ăn hiện tại chưa phù hợp với nhu cầu.
Suy dinh dưỡng mãn đã phục hồi: Chiều cao theo tuổi <-2SD
nhưng cân nặng theo chiều cao bình thường. Phản ảnh sự thiếu dinh
dưỡng đã xảy ra trong một thời gian dài, nặng và sớm vì đã gây ảnh
hưởng trên sự phát triển tầm vóc của trẻ. Nhưng tình trạng dinh
dưỡng hiện đã phục hồi, ở những đối tượng này cần thận trọng với
nguy cơ béo phì vì chiều cao thấp.
Suy dinh dưỡng mãn tiến triển: Chiều cao theo tuổi < -2SD và cân
nặng theo chiều cao cũng <-2SD chứng tỏ tình trạng thiếu dinh
dưỡng đã xảy ra trong quá khứ và tiếp tục tiến triển đến hiện nay.
Suy dinh dưỡng bào thai: Đánh giá dựa vào cân nặng <2500g,
chiều dài < 48cm và vòng đầu <35cm sau khi trẻ chào đời.

6. Nguyeân nhaân
 Nhieãm truøng vaø kyù sinh truøng:
Treû ñöôïc nuoâi döôõng trong moâi tröôøng soáng keùm
veä sinh.
Treû khoâng ñöôïc chuûng ngöøa theo lòch nhaát laø ñoái
vôùi nhöõng beänh baét buoäc.
 Caùc dò taät baåm sinh:
Heä tieâu hoaù: Söùt moâi, cheû voøm haàu, heïp phì ñaïi
moân vò, phình ñaïi traøng baåm sinh....
Heä tim maïch: Tim baåm sinh.
Heä thaàn kinh: Taät ñaàu nhoû ( Microceùphalie) hay
naõo uùng thuûy ( Hydroceùphalie ), baïi naõo....
Beänh nhieãm saéc theå: Hoäi chöùng Down.

7. Nguyeân nhaân
 Thieáu kieán thöùc nuoâi con theo khoa hoïc:
– Treân 60% caùc baø meï khoâng bieát caùch nuoâi con
theo khoa hoïc.
– Khi caùc baø meï khoâng ñuû söõa hOaëc khoâng coù söõa
nuoâi con, chæ nuoâi treû ñôn thuaàn baèng söõa boø hoaëc
nöôùc chaùo loaõng
– Töø thaùng thöù 4 trôû ñi, khoâng bieát cho treû aên daëm
– Khi treû bò beänh baét treû kieâng aên, chæ aên chaùo
muoái, chaùo ñöông, keùo daøi nhieàu ngaøy.
– Nuoâi treû baèng cheá ñoä aên boät quaù sôùm, tröôùc 3
thaùng tuoåi vaø coù tröôøng hôïp ngay sau sanh gaây roái
loaïn tieâu hoaù keùo daøi.

8. 4. Haäu quaû cuûa beänh SDD
Suy dinh döôõng naëng vaø keùo daøi ôû thôøi kyø baøo
thai vaø döôùi 12 thaùng: aûnh höôûng ñeán söï phaùt
trieån trí tueä.
Suy dinh döôõng naëng vaø keùo daøi tröôùc 3 tuoåi
seõ laøm cho treû giaûm caân naëng vaø chieàu cao.
Trong 3 chæ soá : caân naëng, chieàu cao,vaø trí
tueä , chæ coù caân naëng laø thay ñoåi nhanh nhaát,
sôùm nhaát vaø phuïc hoài sau ñieàu trò.

9. 7. Xeùt nghieäm:
7.1. Thieáu maùu nhöôïc saéc: giaûm Hb, Fe/HT, Ferritine

10. 7. Xeùt nghieäm:
Thieáu vitamin B12 vaø acid folic: macrocytic
anemia

11. 7. Xeùt nghieäm:
7.2. Thieáu ñaïm: Serum prealbumin (transthyretin) vaø albumin
Ñaïm toaøn phaàn trong maùu giaûm raát naëng ôû theå phuø: < 4g% vaø
giaûm ít hôn theå teo ñeùt: 4 –5 g%.
Tyû leä A/ G bình thöôøng ôû theå teo ñeùt.
Ngöôïc laïi tyû leä A/ G bò ñaûo ngöôïc trong theå phuø
Thay ñoåi caùc thaønh cuûa acid amin.
 Taêng loaïi khoâng caàn thieát: Glycin, alanin, serin....
 Giaûm caùc loaïi caàn thieát: Tyrosin, lysin, trytophan, methionin.....

12. 7. Xeùt nghieäm:
7.3. Thieáu men chuyeån hoaù: Nhö caùc men:
Phosphatase.
Esterase.
Cholinesterase.
Amylase.
Lipase.

13. 7. Xeùt nghieäm:
7.4. Roái loaïn nöôùc vaø ñieän giaûi:
Roái loaïn phaân phoái nöôùc: Giöõ nöôùc ôû gian baøo trong theå phuø vaø
thieáu nöôùc maõn trong theå teo ñeùt.
Caùc chaát ñieän giaûi trong maùu bò giaûm, nhaát laø trong theå phuø:
Na+ , Cl- , Ca++ vaø HCO3-.
7.5. Thieáu chaát beùo:
Caùc thaønh phaàn chaát beùo trong maùu ñeàu bò giaûm: lipid,
cholesterol, triglycerid.
7.6. Giaûm khaû naêng baûo veä cô theå: Do caùc chöùc naêng baûo veä cô
theå ñeàu giaûm neân treû raát deã maéc caùc beänh nhieãm truøng nhaát
laø ôû theå phuø.
Toång soá Lymphocyte < 1000/mm³, test IDR (-)

14. 7. Xeùt nghieäm:
7.7. Suy chöùc naêng gan: Nhaát laø trong theå phuø khi gan ñaõ to,
chaéc do thoaùi hoaù môõ. Do thieáu men chuyeån hoaù neân chaát lipid
hình thaønh töø glucid thöøa khoâng ñöôïc söû duïng, laéng ñoïng laïi
trong teá baøo gan vaø phaù huûy moïi hoaït ñoäng cuûa gan:
Haïn cheá gan toång hôïp caùc globulin mieãn dòch, caùc yeáu toá ñoâng
maùu.
Haïn cheá ñieàu hoaø ñöôøng huyeát vaø thaân nhieät.

15. 7. Xeùt nghieäm:
7.8 Thieáu vitamine:
Vitamine tan trong môõ: A – D- E – K
Vitamine tan trong nöôùc: ít gaëp, thöôøng thieáu a.folic vaø B12.
7.9 Muoái khoaùng: ñoàng, keõm.
7.10 X.quang : cho thaáy daáu hieäu loaõng xöông vaø giuùp xaùc ñònh
tuoåi thaät cuûa BN nhôø ñaùnh giaù tuoåi xöông

16. 8. Chaån ñoaùn :
Ñaùnh giaù tình traïng dinh döôõng bao goàm:
Cheá ñoä dinh döôõng, thuoác vaø tieàn caên beänh
lyù.
Khaùm laâm saøng
Ño löôøng söï phaùt trieån, chæ soá nhaân traéc
Caän laâm saøng

18. 9. Ñieàu trò
9.1. Ñoái vôùi theå suy dinh döôõng nheï vaø
suy dinh döôõng theå vöøa khoâng coù bieán
chöùng: treû caàn ñöôïc ñieàu trò taïi nhaø baèng
caùch:
Ñieàu chænh cheá ñoä aên cho phuø hôïp vôùi nhu
caàu cuûa treû.
Chaêm soùc treû baèng chính tình thöông cuûa cha
meï: ñoäng vieân, khuyeán khích treû aên, chôi vôùi
treû laø nhöõng bieän phaùp toát trong ñieàu trò.

19. 9. Ñieàu trò
9.2. Suy dinh döôõng theå vöøa keøm bieán chöùng vaø suy
dinh döôõng theå naëng: caàn cho nhaäp vieän ñieàu trò
nhö sau:
Giai ñoaïn oån ñònh Giai ñoaïn phuïc hoài
Ngaøy 1 – 2 Ngaøy 3 – 7 Tuaàn 2- 6
1.Haï ñöôøng huyeát
2.Haï thaân nhieät
3.Buø nöôùc
4.Ñieàu chænh ñieän giaûi
5.Choáng nhieãm truøng
6.Boå sung vi chaát
7.Baét ñaàu cho aên
8.Phuïc hoài taêng tröôûng
9.Kích thích caûm giaùc vaø hoã
trôï xuùc caûm
10.Theo doõi
Khoâng saét Coù saét

20. Phaùc ñoà caáp cöùu suy dinh döôõng
naëng cuûa toå chöùc y teá theá giôùi
1. Ñaùnh giaù vaø ñieàu trò maát nöôùc vaø roái loaïn ñieän giaûi.
2. Chaån ñoaùn vaø ñieàu trò nhieãm truøng vaø kyù sinh truøng.
3. Neáu treû ôû vuøng soát reùt cho uoáng phoøng baèng Chloroquine.
4. Cho uoáng vitamine A lieàu taán coâng.
5. Ñieàu trò thieáu maùu döïa vaøo Hb (gr%).
 < 3 gr% truyeàn maùu 10 – 20 ml/kg/laàn.
 > 3 gr% :
Neáu treû > 3 ngaøy tuoåi : uoáng Sulfate Fe 50mg/kg/ngaøy.
Neáu treû < 3 ngaøy tuoåi : uoáng sirop Fe 1 – 2 ml/kg/ngaøy.
5ml = 60 mg Fe.
Neáu treû khoâng uoáng ñöôïc : tieâm baép dung dòch Imferon.
Soá ml = 2/3 caân naëng.
1 ml = 50 mg Fe.
Khi chích khôûi ñaàu 1 ml, taêng daàn lieàu toái ña 5 ml.
 Song song keát hôïp cheá ñoä aên giaøu saét.
 Uoáng ñeán khi Hb ñaït 11 gr%.

21. Phaùc ñoà caáp cöùu suy dinh döôõng
naëng cuûa toå chöùc y teá theá giôùi
6. Uoáng :
 KCl 1 gr/ngaøy x 7 ngaøy
 Mg 0,5gr/ngaøy x 7 ngaøy.
7. Uoáng Acid folic : 5 mg/ngaøy x 7 ngaøy.
8. Uoáng ña sinh toá.
9. Cho aên caøng sôùm caøng toát baèng söõa giaøu naêng löôïng keát
hôïp vôùi cheá ñoä aên daëm theo tuoåi.
10. Ñieàu trò caùc bieán chöùng :
 Haï nhieät ñoä.
 Haï ñöôøng huyeát.
 Haï Calci huyeát.
11. Chaêm soùc treû baèng chính tình thöông cuûa cha meï.
12. Heïn taùi khaùm.

22. Xuaát vieän vaø theo doõi
Treû coù caân naëng / chieàu cao = 90% ( - 1SD ) coù theå
xem laø ñaõ hoài phuïc vaø coù theå xuaát vieän.
Tuy nhieân treû coù theå xuaát vieän sôùm neáu ñaït ñöôïc caùc
tieâu chuaån sau:
Veà phía treû:
- Treû > 12 thaùng.
- Treû ñaõ söû duïng ñaày ñuû khaùng sinh.
- Treû ñaõ aên ngon mieäng.
- Treû ñaõ taêng caân toát ( > 10g/ kg/ ngaøy ).
- Heát phuø (neáu luùc nhaäp vieän coù phuø )
- Treû ñaõ uoáng ñuû 2 tuaàn Kali, Magneù, khoaùng vaø vitamin
( hoaëc
seõ tieáp tuïc uoáng ñaày ñuû khi veà nhaø ).

23. Xuaát vieän vaø theo doõi
Veà phía meï hoaëc ngöôøi chaêm soùc:
- Khoâng ñi laøm xa nhaø.
- Ñaõ ñöôïc huaán luyeän toát veà caùch cho aên thích hôïp.
- Coù ñuû nguoàn taøi chính ñeå nuoâi treû.
- Coù nhieät tình ñeå thöïc hieän caùc höôùng daãn cuûa nhaân
vieân y teá.
+ Khi veà nhaø, meï phaûi ñöôïc huaán luyeän caùch cho aên
toát vaø kích thích caûm giaùc baèng troø chôi lieäu phaùp.
+ Treû ñöôïc mang ñeán taùi khaùm sau xuaát vieän 1,2, 4 tuaàn
trong thaùng ñaàu vaø moãi thaùng trong 6 thaùng tieáp theo

24. 10. Chaêm soùc söùc khoeû ban
ñaàu
Nguyeân nhaân suy dinh döôõng laø söï ngheøo khoå vaø
thieáu kieán thöùc. Vieäc phoøng choáng suy dinh döôõng
chæ coù theå thöïc hieän coù hieäu quaû khi nhaø nöôùc ñöùng
ra chòu traùch nhieäm ñöa vaøo keá hoaïch phaùt trieån
chung cuûa kinh teá, vaên hoaù, xaõ hoäi vaø huy ñoäng caùc
ngaønh, ñoaøn theå vaø nhaân daân cuøng laøm.
Chieán löôïc chung phoøng choáng suy dinh döôõng
nhaèm muïc ñích ñeán naêm 2010 seõ haï tyû leä suy dinh
döôõng ôû treû em döôùi 5 tuoåi xuoáng 20%.

25. 10. Chaêm soùc söùc khoeû ban
ñaàu
Chuùng ta caàn giaùo duïc cho baø meï :
- Phaûi chaêm soùc treû ngay töø trong buïng meï thoâng qua cheá ñoä
dinh döôõng vaø chaêm soùc baø meï moät caùch hôïp lyù.
Sau khi treû ra ñôøi, söõa meï laø nguoàn thöùc aên toát nhaát cho treû do
ñoù caàn coù chính saùch ñuùng ñoái vôùi nhöõng baø meï cho con buù.
- Phoøng choáng caùc beänh nhieãm khuaån baèng caùch thoâng qua coâng
taùc tieâm chuûng môû roäng.
- Phaùt hieän sôùm caùc treû bò suy dinh döôõng baèng caùch theo doõi
caân naëng.
- Taêng nguoàn thöïc phaåm boå sung cho baø meï vaø treû, thoâng qua
vieäc xaây döïng heä sinh thaùi V.A.C ñeå taän duïng nguoàn thöùc aên
ñòa phöông

26. 11. Phoøng beänh
11.1 Taïi tuyeán cô sôû : caàn höôùng daãn baø meï:
Caùch nuoâi con theo phöông phaùp khoa hoïc ñeå phoøng
beänh suy dinh döôõng.
Caùch phaùt hieän sôøm beänh suy dinh döôõng döïa vaøo
theo doõi bieåu ñoà caân naëng.
Caùch phuïc hoài dinh döôõng taïi nhaø.
11.2 Taïi tuyeán trung öông : caàn ñieàu trò ñuùng vaø tích
cöïc nhöõng beänh nhieãm truøng taùi phaùt nhö : vieâm hoâ
haáp, tieâu chaûy, sôûi coù bieán chöùng… maø haäu quaû cuûa
noù laø beänh SDD.

27. Các vấn đề dinh dưỡng thường gặp ở
trẻ em
Suy dinh dưỡng
Béo phì
Thiếu máu thiếu sắt
Thiếu iode
Thiếu vitamine A
Thiếu kẽm
Thiếu Folate

28.  Ñuû naêng löôïng.
 Ñuû chaát dinh döôõng.
 Caân ñoái.
 Phuø hôïp : tuoåi, tình traïng söùc khoûe…
Yêu cầu của thực phẩm

29. Chaát dinh döôõng sinh naêng löôïng
 Chaát ñaïm: 120-150 g
thịt, 150-200 g cá, tôm
hoặc 300 g đậu phụ,
một quả trứng gà = 30
g thịt nạc
 Chất beùo: 30-40 g
 Chaát boät: 150-200 g
gạo

30.  Nöôùc
 Vitamin :
 Tan trong nöôùc: C, nhoùm
B, a.folic, Biotin…
 Tan trong daàu: A,D,E,K
 Muoái khoaùng ña löôïng:
Na, Ca, Mg, P, Na….
 Vi löôïng: Keõm, selen…..
Chaát dinh döôõng khoâng sinh
naêng löôïng

31. “ 9 Qui tắc ăn uống” dành cho
trẻ biếng ăn nhẹ
1. Cho trẻ tập trung vào
bữa ăn, không xem TV…
2. Giới hạn bữa ăn 20 – 30
phút
3. Đừng tỏ thái độ khó chịu
khi trẻ không ăn
4. Khen ngợi khi trẻ chịu ăn
thức ăn mới
5.Cung cấp thức ăn phù
hợp lứa tuổi

32. “ 9 Qui tắc ăn uống” dành cho
trẻ biếng ăn nhẹ
6.Giới thiệu món mới một
cách hệ thống, kiên trì
7.Khuyến khích trẻ tự xúc,
tự gắp, tự bốc thức ăn
8.Cứ cho trẻ nghịch thức
ăn, dù đổ cơm, vỡ bát
9.Không cho trẻ ăn, uống
đồ ngọt giữa các bữa ăn

33. Lưu Đồ Điều Trị SDD
RUFT = Ready-To-Use Therapeutic Food

34. Điều Trị SDD Nặng (2)
1. Hạ Đường Huyết
CĐ: Đường H <54 mg/dL
ĐT: 50 ml Glucose 10% uống/sonde DD, cách 2 giờ
+ Kháng sinh
2. Hạ Thân Nhiệt
CĐ: Nhiệt độ nách <35oC, hậu môn <35,5oC
ĐT: ăn ngay + quấn chăn, chiếu đèn + KS
3. Mất nước:
CĐ: khó đánh giá. Giả định tiêu chảy = có mất nước
ĐT: ReSoMal miệng/sonde DD
5 ml/kg/30 phút x 2giò đầu
5-10 ml/kg/giờ x 4-10 giờ kế
Sau đó: F-15 điều trị mất nước & nuôi ăn

35. Điều Trị SDD Nặng (3)
4. RL điện giải: Thêm
Kali: 3-4 mg/kg/ng
Magne: 0,4-0,6 mmol/kg/ng
5. Nhiêm Trùng
CĐ: SDD năng = có nhiễm trùng
Kháng Sinh:
Không biến chứng: Cotrimoxazole
Có biến chứng: Ampicillin + Gentamycine
Không cải thiện trong 48 giờ: + Chloramphenicol
Vaccine: sởi nếu trẻ >6 tháng chưa chủng ngừa,
hoặc>9 tháng đã tiêm vaccine trước 9tháng
Xổ giun: mebendazole 100 mg x2/ng x3 ngày

36. Điều Trị SDD Nặng (4)
6. Vi chất: Thêm mỗi ngày trong ít nhất 2 tuần:
1 viên đa sinh tố
Folic acid 5mg/ng, sau đó 1 mg/ngày
Zinc 2 mg/kg/ng
Đồng 0,3 mg/kg/ng
Vitamin A uống N1
50 000 IU (<6 tháng),
100 000 IU (6-12 tháng)
200 000 IU (>12 tháng)
Khi tăng cân, ferous sulffate 3 mg/kg/ng

37. Điều Trị SDD Nặng (5)
7. Nuôi ăn ban đầu:
F-75: 75 kcal/100 mL, 0,9 g protein/100 mL
N1-2: cách mỗi 2 giờ, 11 ml/kg/cữ, tổng 130 ml/kg/ng
N3-5: cách 3 giờ, 16 ml/kg/cữ, tổng 130 ml/kg/ng
N6+: các 4 giờ, 22 ml/kg/cữ, tổng 130 ml/kg/ng
8. Tăng trưởng bắt kịp:
Khi có cảm giác thèm ăn trở lại
Dinh dưỡng tích cực để tăng cân >10 g/kg/ng
F-100: chứa 100 kcal/100 ml và 2,9 g/protein/100 mL
Chuyển tiếp: thế F-75 với F-100/RUTFs cùng số lượng x 2 ngày
Sau đó: ăn thường xuyên, không giới hạn số lượng
150-220 kcal/kg/ng, protein 4-6 g/kg/ng
Trẻ bú mẹ: thêm F-100 bắt đàu mỗi cữ bú

38. F-75 & F-100F-75ab
F-75c
F-100d
(starter) (starter) (catch-up)
(cereal based)
Dried skimmed milk (g) 25 25 80
Sugar (g) 100 70 50
Cereal flour (g) --- 35 ---
Vegetable oil (g) 27 27 60
Electrolyte/ mineral soln (ml) 20 20 20
Water: make up to (ml) 1000 1000 1000
Contents per 100 ml
Energy (kcal) 75 75 100
Protein (g) 0.9 1.1 2.9
Lactose (g) 1.3 1.3 4.2
Potassium (mmol) 4 4.2 6.3
Sodium (mmol) 4 4.2 6.3
Magnesium (mmol) 0.43 0.46 0.73
Zinc (mg) 2 2 2.3
Copper (mg) 0.25 0.25 0.25
% energy from protein 5 6 12
% energy from fat 32 32 53
Osmolarity (mOsm/l) 413 334 419
WHO 1999

39. Thực Phẩm Điều Trị Dùng Ngay
(Ready-to-Used Therapeutic Foods, RUTFs)
F-100 là thực phẩm từ sữa (milk-based)
RUTFs là thực phẩm từ lipid (lipid-based)
– thành phần dinh dưỡng tương đương F-100
– chủ yếu lipid, cô đặc, bổ sung vi chất
– có năng lượng cao (4,5kcal/g),
– dạng keo, có rất ít nước:
Không cho phép VK sống
Dễ dàng đóng gói và bảo quản không cần tủ lạnh
Dùng ngay không cần chế biến gì
An toàn, không biến chứng

40. Điều Trị SDD Nặng (6)
9. Kích thích cảm giác:
Trẻ cần tương tác với trẻ khác & người lớn
Chơi có kế hoạch 15-30 phút/ngày
Tiếp xúc với mẹ càng nhiều càng tốt (ru, ăn, tắm, chơi)
10. Chuẩn bị cho tái khám:
Theo dõi đến khi cân theo cao 90% (# -1SD)
Ăn giàu năng lượng, bổ dưỡng + chơi có kế hoạch
Tái khám tuần 1, 2, 4, hàng tháng cho đến 6 tháng
Tiêm chủng & uống Vitamin A mỗi 6 tháng

41. ĐIỀU TRỊ
SDD Trung Bình & Nhẹ
Nguyên tắc:
- Giáo dục dinh dưỡng: điều chỉnh chế độ ăn phù
hợp với tuổi
- 6 tháng đầu: bú mẹ hoàn toàn
- Ăn dặm từ 6 tháng,
đủ 4 ô: đạm + béo + bột + rau quả cùng SỮA MẸ
Sữa mẹ có thể cung cấp 100% nhu cầu từ 0-6tháng,
50% nhu cấu từ 6-12 tháng, và 1/3 nhu cầu từ 1-2
tuổi.
- Chăm sóc trẻ bằng chính tình thương của mẹ
- Kết hợp: chủng ngừa, xổ giun, uống Vitamin A

42. Phòng Ngừa SDD
Giáo dục dinh dưỡng cho bà mẹ
– Trước sinh: khám thai, theo dõi tăng cân (3th cuối)
– Sau sanh: sữa mẹ là thức ăn tốt nhất + nuôi con khoa học + ăn dặm
đúng
– Phát hiện sớm SDD dựa theo dõi biểu đồ cân nặng
– Phục hồi SDD tại nhà
Đièu trị đúng nhiễm trùng tái diễn (hô hấp, tiêu chảy, sởi)
Kết hợp chủng ngừa, tẩy giun định kỳ, uống Vitamin A
Tăng nguồn thực phẩm bổ sung cho mẹ & trẻ

48. THANH YOU FOR YOUR ATTENTION