20180214-ประชุมผู้ทรงคุณวุฒิเพื่อเสนอแนะแนวทางวิชาการสำหรับ ศมส.

1. พัฒนาการในการจัดการคลังข้อมูลดิจิทัล ศมส.:
LEARNING BY DOING
ประชุมผู้ทรงคุณวุฒิเพื่อเสนอแนะแนวทางวิชาการสาหรับ ศมส.
14/02/2018
สิทธิศักดิ์ รุ่งเจริญสุขศรี
นักวิชาการ
ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

2. OUTLINE
????-2555: ยุค
แรกเริ่มของการ
ผลิตฐานข้อมูล
2556: จุดก้าว
กระโดดในการ
จัดการคลังข้อมูล
2561-2565:
ความท้าทายใหม่
ที่ต้องเผชิญ
2

3. ????-2555: ยุคแรกเริ่ม
ของการผลิตฐานข้อมูล
ที่มา:
https://web.archive.org/web/19990427133516/http://www.
sac.or.th:80/
• เริ่มให้บริการฐานข้อมูลเป็นครั้ง
แรกเมื่อปี ????
• ห้องสมุดเริ่มให้บริการสืบค้นข้อมูล
เมื่อปี 2541
• หน้าเว็บ (webpage) ทีเก่า
ที่สุดของ ศมส. ถูกบันทึกไว้โดย
Internet Archive เมื่อวันที่
27 เมษายน 2542
3

4. รายชื่อฐานข้อมูล ศมส. สารวจเมื่อปี 2555
1. ฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย (2546)
2. ฐานข้อมูลพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นในประเทศไทย
(2547)
3. ฐานข้อมูลงานวิจัยทางชาติพันธุ์วิทยา (2549)
4. ของเล่นพื้นบ้าน (2549)
5. ฐานข้อมูลจดหมายเหตุมานุษยวิทยาในประเทศไทย
(2550)
6. ข่าวมานุษยวิทยา (2550)
7. หนังสือเก่าชาวสยาม (2551)
8. ภาพยนตร์ชาติพันธุ์ (2552)*
9. มานุษยวิทยากายภาพ (ปรับปรุงใหม่และจะ
ให้บริการในปี 2561)
10. ICH & Museums Field School
(2555)
11. รายชื่อวรรณกรรมท้องถิ่นภาคตะวันตก (ภายหลัง
เปลี่ยนชื่อเป็น “ฐานข้อมูลเอกสารโบราณภูมิภาค
ตะวันตกในประเทศไทย” (2558))
12. ฐานข้อมูลกลุ่มชาติพันธุ์ในประเทศไทย (2558)
13. ฐานข้อมูลแหล่งโบราณคดีที่สาคัญในประเทศไทย
(2555)
14. ฐานข้อมูลมานุษยวิทยาการดนตรี (ไม่ได้ดาเนินการ)
4

5. ผลลัพธ์ที่ได้จากการสารวจความคิดเห็นผู้ปฏิบัติงานเมื่อปี 2555
• รับมอบงานมา...แต่ไม่รู้จะเริ่มอะไร ตรงไหน อย่างไรดี?
• จะแปลงสภาพเอกสารในรูปแบบใด? ความละเอียด
เท่าไหร่?
• Metadata อะไรถึงเหมาะ...แล้วฐานอื่นๆ เขาทางาน
กันแบบไหน...
• จะให้รายละเอียดข้อมูลแบบไหนถึงจะเรียกว่ามี
“คุณภาพ” แถมต้อง “เข้าใจง่าย” ถูกใจผู้ใช้บริการ
• แล้วจะเผยแพร่ข้อมูลในรูปแบบใด C หรือ CC
หรือไม่มีก็ไม่เป็นไร...
• ฯลฯ
5

6. ฐานข้อมูลจดหมายเหตุมานุษยวิทยา
6
File no. for digital object,
refers back to anthro. collection
Type of doc. (link to 'document
type' table)
Name of anthropologist whose collec.
Contains the digital object (link to
'anthropologist' table')
Title of object
One file no. can contain more
Than one item, like records created
for one activity. Comprising four
data field paper cards
Description of photo or text
Path to digital file on local SAC
server
Subject determined by creator
Subject related to digital
Object (th/en through linked
'subject' table), the SAC Archives
uses the Human Relation Area File
(Yale system)
link to object in the same box
• ไม่มีการให้
รายละเอียดใน
แต่ละช่วงชั้น เน้น
การให้
รายละเอียดใน
ระดับรายชิ้น
(item level)
• กาหนด
องค์ประกอบ
ข้อมูลขึ้นเอง

7. ฐานข้อมูลงานวิจัยทางชาติพันธุ์
7

8. 2556: จุดก้าวกระโดดใน
การจัดการคลังข้อมูล
โครงการจัดการ
เนื้อหาคลังข้อมูล
ดิจิทัล ศมส.
(DCP, 2556)
สารวจองค์ความรู้
ด้านการจัดการ
คลังข้อมูล
เสริมสร้างความรู้ใน
การจัดการเนื้อหา
ข้อมูลดิจิทัล
นโยบายการจัดการ
เนื้อหาคลังข้อมูล
ดิจิทัล ศมส.+คู่มือ
ปฏิบัติงานแต่ละฐาน
•รายงานกิจกรรม
“ทบทวนตัวเรา”
จานวน 9 เรื่อง
•รายงาน Business
Model
Canvas จานวน 1
เรื่อง
•สารวจคู่เทียบในการ
ทางาน
•การมีส่วนร่วมของชุมชนในการ
จัดการมรดกวัฒนธรรมในรูปแบบ
ดิจิทัล
•แนวทางการประยุกต์ใช้งาน
Ontology ในการจัดการ
ข้อมูล
•บทบาทและทักษะของนักวิชาการ
ในการจัดการและเผยแพร่ความรู้
8

9. STANDARD METADATA FOR
DIGITAL HERITAGE COLLECTIONS
Material Culture
• Libraries
• Archives
• Museums
Bibliographic
• Libraries
• Archives
• Museums
Archival
• Libraries
• Archives
• Museums
Data Structure CDWA MARC ISAD
EAD
Data Content CCO AACR2 (RDA) DACS
Data Format XML XML
ISO2709
XML
Data Exchange OAI OAI
Z39.50
SRU
SRW
OAI
(Elings & Waibel, 2007) 9

10. METADATA (1)
• ออกแบบโดยนักวิชาการ ศมส. โดยอิงหัวเรื่องจากเนื้อหาวิชาการเป็นหลัก มิได้อ้างอิงมาตรฐาน metadata
Home Made Metadata (4 dbs)
• 15 core elements (++sub-elements):Title, Creator, Subject, Description,
Publisher, Contributor, Date,Type, Format, Identifier, Source, Language,
Relation, Coverage, Rights.
• เป็นมาตรฐาน metadata ที่ฐานข้อมูลส่วนใหญ่ของ ศมส. เลือกใช้
• นิยมใช้กับ Intangible Digital Record เช่น summarise/analyse, digitisation, field work
โดยที่ศมส. มิได้ครอบครองวัสดุต้นฉบับ
Dublin Core Metadata (14 dbs)
• 8 core elements (47 sub-elements): Identity, Context, Content & Structure,
Conditions,Allied materials, Notes,Access points, Control.
• สามารถ export เป็น EAD (Encoded Archival Description)
ISAD(G) (1 db)
10

11. METADATA (2)
• 7 core elements (53 sub-elements): Identity, Creation date, Measurement,
Material and Techniques,Archaeological context, Related, Control area.
• ใช้กับวัสดุทางวัฒนธรรม เช่น ภาชนดินเผา ลูกปัด
CDWA Lite (2 dbs)
• ใช้กับข่าวมานุษยวิทยา
MARC 21 (1 db)
• Encoded Archival Context - Corporate bodies, Persons, and Families (EAC-
CPF) ใช้กับฐานข้อมูลนักสังคมวิทยาและนักมานุษยวิทยา
EAC-CPF (1 db)
11

12. METADATA (3)
• มีต้นแบบมาจากเว็บไซต์ Community Archives and Heritage Group (CAHG) ซึ่งเก็บ
รวบรวมเอกสารจดหมายเหตุ (วัตถุและเรื่องเล่า) ของ UK และ Ireland
• พยายามลดความซับซ้อนในการให้คาอธิบายข้อมูล เพื่อเปิดโอกาสให้ชุมชน (ครอบคลุมถึงกลุ่มคนที่มีถิ่นอาศัย
วัฒนธรรม ความเชื่อ ภูมิหลัง อัตลักษณ์ และความสนใจร่วมกัน (Flinn, 2007, p.153)) สามารถนาไปใช้
งานได้โดยง่ายขึ้น
• 14 Core elements (46 sub-elements) สามารถให้คาอธิบายทรัพยากรได้ทั้งแบบเดี่ยว
(individual items) และแบบกลุ่ม (group items)
Community Archives (1 db)
• Specific Elements – ออกแบบโดยอ้างอิงจากมาตรฐาน metadata ต่างๆ (DC, CDWA,
ISAD(G))ให้เป็นแกนหลักในการอธิบายข้อมูล จากนั้น จึงเพิ่มองค์ประกอบข้อมูลเฉพาะที่เป็นไปตามเนื้อหา
ข้อมูลวิชาการของแต่ละฐานข้อมูล เข่น <dc:title;culture>, <sac:shapeDescription>,
<dc:format;forming> เป็นต้น
• Cultural Rights Elements – ออกแบบโดยคานึงถึงสิทธิทางวัฒนธรรม และผู้มีส่วนได้ส่วนเสียที่
เกี่ยวกับข้อมูล เช่น<sac:traditionalKnowledgeLicense>, <sac:culturalProtocol>
SAC qualifier
SAC’s Common
Elements
• <dc:type>
• <dc:date.created.
standard>
• <dc:title>
• <dc:description>
• <dc:creator>
• <dc:coverage.
temporal>
• <dc:coverage.
spatial>
12

13. 7. FORMAT
7.1 จานวนหน้า Total Pages <dc:format;totalPag
es>
Number เพื่อระบุจานวนหน้าทั้งหมดของผลงาน
ตัวอย่างเช่น
- 125
7.2 สื่อ Medium <dc.format.medium
>
Choice type:
- PDF Document
เพื่อระบุนามสกุลไฟล์ดิจิทัลของวัสดุ/
เอกสารที่ได้รับการแปลงสภาพเป็นไฟล์
ดิจิทัล และข้อมูลที่เป็นไฟล์ดิจิทัลโดย
กาเนิด
7.3 ความยาว Extent <dc.format.extent> เพื่อระบุขนาดความจุของสื่อ เช่น 2 MB
8. DESCRIPTION
*8.1 คาอธิบาย/บทคัดย่อ Abstract <dc:description.abst
ract>
Text เพื่ออธิบายเนื้อหา หรือบทคัดย่อของ
ผลงานในรูปแบบการพรรณาความ โดย
ผู้จัดทา (16.1)
8.2 สารบัญ Table of Contents <dc:description;tabl
eOfContents>
Text เพื่อระบุสารบัญโดยผู้จัดทา (16.1)
13
EX. ฐานข้อมูลงานวิจัย ศมส. - DC (1)

14. EX. ฐานข้อมูลนิทาน – DC + SAC QUALIFIER (2)
14
TH EN Tag name Definition
1.1 ชื่อ-นามสกุลของผู้เก็บข้อมูล Creator <dc:creator> ชื่อนามสกุลของเจ้าของผลงาน ในที่นี้
หมายถึงผู้เก็บข้อมูล (หน้าชื่อของผู้เก็บ
ข้อมูลไม่ต้องใส่คานาหน้า เช่น นาย นาง
น.ส. ตาแหน่งวิชาการเช่น เช่น ศ. ผศ.
รศ. ดร.และตาแหน่งราชการ เช่น
พ.ต.ท.)
1.2 อายุของผู้เก็บข้อมูล (ปี) Age of creator <dc:creator.age> อายุของผู้เก็บข้อมูล (ใส่เฉพาะตัวเลข)
1.3 สถาบันการศึกษาของผู้เก็บข้อมูล Name of organisation <dc:creator.org> ชื่อสถาบันการศึกษาที่ผู้เก็บข้อมูลสังกัด
1.4 ระดับการศึกษาผู้เก็บข้อมูล Educational level of
creator
<dc:creator.edulevel> ระดับการศึกษาสูงสุดของผู้เก็บข้อมูล
1.5 ที่อยู่ของผู้เก็บข้อมูล Address of creator <dc:creator.add> ที่อยู่ปัจจุบันของผู้เก็บข้อมูล ที่สามารถ
ติดต่อได้ กรณีต้องการถามข้อมูล
เพิ่มเติม
1.6 เบอร์โทรศัพท์ของผู้เก็บข้อมูล Telephone number of
creator
<dc:creator.tel> เบอร์โทรศัพท์ของผู้เก็บข้อมูล
1.7 อีเมลของผู้เก็บข้อมูล Email of creator <dc:creator.email> อีเมลของผู้เก็บข้อมูล
1.Informationofcreator

15. EX. ฐานข้อมูลภาชนะดินเผาในประเทศไทย
CDWA LITE + SAC QUALIFIER (3)
Old
element
name
NewTH New EN CDWA-LITE DC
1.8.1 ชื่อภาชนะ ชื่อภาชนะ Title <cdwalite:title> <dc:title>
1.8.2 ชื่อภาชนะ
(ศมส.)
ชื่อรอง Alternative Title <sac:alternativeTitle> <dc:title.alternative>
1.8.3 ชื่อรูปแบบ
ภาชนะ (ของ ศมส.)
รูปแบบภาชนะ Typology <sac:typology> <dc:title;typology>
1.8.4 ชื่อวัฒนธรรม วัฒนธรรม Culture <cdwalite:culture> <dc:title;culture>
1.8.5 ที่มาของชื่อภาชนะ Source of Title <cdwalite:sourceTitle> <dc:source.title>
15
1.8Description

16. Sequential Actions
1. Conceptualise – การวางกรอบความคิด
2. Create or receive – การสร้างหรือรับมอบ
3. Appraise and Select – การประเมินและ
คัดเลือก
4. Ingest – การนาเข้า
5. Preservation action – การสงวนและรักษา
6. Store – การจัดเก็บ
7. Access, Use, and Reuse – การเข้าถึง การใช้
และการนากลับมาใช้ใหม่
8. Transform – การเปลี่ยนสภาพข้อมูลไปสู่รูปแบบ
อื่นๆ
DATA LIFECYCLE & SAC’S WORKFLOW
16

17. 17
HYBRID
CURATOR
Content Curator:
• มีความเชี่ยวชาญในประเด็นวิชาการ ทา
หน้าที่ในการแสวงหา คัดเลือก รวบรวม
และจัดการข้อมูลเพื่อเผยแพร่ไปยัง
กลุ่มเป้าหมาย
• เข้าใจพฤติกรรมการใช้งาน และความ
ต้องการของกลุ่มเป้าหมาย
• มีความสามารถในการแปรรูป และนาเสนอ
ข้อมูลสู่สาธารณะได้อย่างเหมาะสม
Data Curator:
• พัฒนานโยบายในการปฏิบัติงานและ
ให้บริการ
• วิเคราะห์เนื้อหาดิจิทัลเพื่อกาหนดการ
ให้บริการที่เหมาะสม
• ให้คาแนะนาแก่ผู้สร้างข้อมูล ผู้ใช้ข้อมูล
และผู้ที่นาข้อมูลกลับมาใช้ใหม่
• จัดเก็บข้อมูลเข้าสู่คลังอย่างมี
ประสิทธิภาพ
• พัฒนาและกาหนดข้อตกลง/เงื่อนไขใน
การใช้ข้อมูล
• ตรวจสอบคุณภาพข้อมูล
• พัฒนาโครงสร้างพื้นฐานข้อมูลให้
เหมาะสมสาหรับการเข้าถึง ให้
คาอธิบาย นาเสนอ จัดเก็บ และดูแล
รักษา
• ทาให้ข้อมูลสามารถใช้/นากลับ หรือค้น
คืนได้
• วางแผนการสงวนรักษา เช่น มั่นใจว่า
แหล่งจัดเก็บมีความเหมาะสม มีการ
สารองข้อมูลสม่าเสมอ มีการสารวจ
ตรวจตราความล้าสมัย
• พัฒนาการทางานร่วมกัน หมายถึง
แนวทางที่จะทาให้ข้อมูลในระบบหรือ
component ต่างๆ ของแต่ละ
หน่วยงานสามารถทางานร่วมกันได้โดย
ระบบไม่จาเป็นต้องมาจากที่เดียวกัน
หรือหน่วยงานเดียวกัน แต่ต้องสามารถ
คุยกันได้ติดต่อสื่อสารกันได้
แลกเปลี่ยนข้อมูลกันได้
(Harvey, 2010, p.58)

18. CONTENTS
• 4 categories
• 31 databases
LEARNING
2561-2565: ความท้าทายใหม่ที่ต้องเผชิญ
18
ฐานข้อมูลชาติพันธุ์
1. กลุ่มชาติพันธุ์
2. งานวิจัยชาติพันธุ์
3. ภาพยนตร์ชาติพันธุ์
4. กลุ่มชาติพันธุ์ในเอเชียตะวันออก
เฉียงใต้*
5. ภาษาศาสตร์ชาติพันธุ์*
ฐานข้อมูลสังคมวัฒนธรรม
6. พิพิธภัณฑ์ในประเทศไทย
7.ของเล่นพื้นบ้านในประเทศไทย
8. ประเพณีท้องถิ่นในประเทศไทย
9. เครื่องมือเครื่องใช้พื้นบ้าน
10. เรือนพื้นถิ่นในประเทศไทย
11. นามานุกรมวรรณคดีไทย
12. หนังสือเก่าชาวสยาม
13. สังคมวัฒนธรรมเอเชียตะวันออก
เฉียงใต้
14. ภูมินามในจังหวัดสมุทรสาคร*
15. วัดพุทธในจังหวัดสมุทรสาคร*
16. นิทาน ตานาน และเรื่องเล่าพื้นบ้าน
ในประเทศไทยและเอเชียตะวันออก
เฉียงใต้*
ฐานข้อมูลโบราณคดีและประวัติศาสตร์
17. จารึกในประเทศไทย
18. เอกสารโบราณภูมิภาคตะวันตกในประเทศไทย
19. จารึกวัดพระเชตุพนวิมลมังคลารา
20. แหล่งโบราณคดีที่สาคัญในประเทศไทย
21. ศิลปกรรมในประเทศไทย
22. ศิลปกรรมในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
23. ภาชนะดินเผาในประเทศไทย
24. มานุษยวิทยากายภาพในประเทศไทย
25. บรรณนิทัศน์เอกสารวิชาการโบราณคดีในเอเชีย
ตะวันออกเฉียงใต้*
26. ฐานข้อมูลลูกปัดโบราณในประเทศไทย*
ฐานข้อมูลในแวดวงมานุษยวิทยา
27. จดหมายเหตุมานุษยวิทยา
28. ศัพท์มานุษยวิทยา
29. ข่าวมานุษยวิทยา
30. นักสังคมวิทยาและนัก
มานุษยวิทยา*
31. งานศึกษาวิจัยของ ศมส.
*อยู่ในระหว่างดาเนินการ

19. AUTO-CITATION
19
APA, MLA, HARVARD

20. MODEL FOR HERITAGE SELF-
DOCUMENTATION BY LOCAL COMMUNITIES
LEARNINGANDINNOVATIONSKILLS
INFORMATION,MEDIA,ANDTECHNOLOGYSKILLS
LIFEANDCAREERSKILLS
21stCENTURYTHEMES
DESCRIB-
ING
MANAG
-ING
DISCO-
VERING
USE&
RE-SUE
SELECT-
ING
CREAT-
ING
COMMUNITY’S
ARCHIVES
CONCEP-
TUALISE
PRESER
-VING
MEMMORY
INSTITU-
TIONS
(SAC+NET-
WORK)
COMMU-
NITIES
USERS/
CUSTO-
MERS
CREATIVE ECOLOGY
• FUNDING
• TRAINING
• RE-COLLECTING
• TECHNOLOGY
• RESEARCH DATA
• INFORMATION
REPACKAGING
• CULTURAL GUIDELINE
• CONSULTING (R&D)
OUTPUT-OUTCOME
• COMMUNITIES DATA
MANAGEMENT
COURSE (CDMC):
TANGILBLE-
INTANGIBLE-DIGITAL
• ONLINE SOURCES
• SAFEGUARDING
COMMUNITIES
• COMMUNITIES
LEARNING CENTRE
• COMMUNITIES
NETWORK
• APPROPRIATE USAGE
• VALUE ADDITIONTO
CULTURAL
INFORMATION

21. WEB ARCHIVING PROJECT
21
• สารวจและศึกษาเว็บไซต์ทางด้าน
มานุษยวิทยาทั้งในประเทศ และ
SEA
• พัฒนาระบบ Digital Web
Archiving เพื่อทาสาเนาและ
สงวนรักษาสารสนเทศบนเว็บไซต์
เป้าหมาย
• จัดทาความร่วมมือกับหน่วยงาน
เป้าหมาย เพื่อชักชวนให้เป็น
เครือข่าย Web Archive
วัตถุประสงค์
• สารสนเทศทางด้านมานุษยวิทยา
ของประเทศที่เผยแพร่บน
WWW ได้รับการรวบรวมและ
สงวนรักษา
ผลลัพธ์
ที่มา: http://pandora.nla.gov.au/

22. แนวปฏิบัติการจัดการข้อมูล
ทางมานุษยวิทยา
22ที่มา: http://localcontexts.org/tk-labels/

23. คลังข้อมูลที่มีคุณภาพ
23
ความน่าเชื่อถือ (Trust)
มีความถูกต้อง/มี
ลักษณะที่น่าเชื่อถือ
(Authenticity)
สามารถเข้าใจใน
บริบท
(Understand-
ability)
สามารถใช้งานได้
(Usability)
มีบูรณภาพ
(Integrity)
(Giarlo, 2013)

24. Q & A
24
Thank you
Email: sittisak.r@sac.or.th
Slideshare: sittisak017