การเพิ่มประสิทธิภาพและการสืบค้นทรัพยากรอิเล็กทรอนิกส์ด้วย Metadata (การจัดทำ Metadata, การทำ SEO Search Engine Optimization , การสร้าง tag )

1. เมทาดาทา (Metadata)
้
และการประยุกต์ใชงาน
วันที่ 5 กุมภาพันธ์ 2556
ณ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุร ี
บุญเลิศ อรุณพิบลย์
ู
ศตพล ยศกรกุล
ฝ่ ายบริการความรู ้ทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
สานั กงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.)
http://www.thailibrary.in.th

2. เมทาดาทา คือ ...
• Metadata is data about data
ื ้ ี ื่ ่
หนังสอเล่มนีมชอเรือง คือ ...
ผู ้แต่ง คือ ...
สานักพิมพ์ทจัดพิมพ์ คือ ...
ี่
ปี ทจัดพิมพ์ .....
ี่
ISBN ……
คาสาคัญ/หัวเรือง ......่
จานวนหน ้า ....
ราคา .....

3. เมทาดาทา คือ ...
• Metadata is data about data
เมทาดาทาเพือบริการผู ้ใช ้
่
ในรูปแบบ “ข ้อมูลทางบรรณานุกรม”
CIP : Cataloguing in Publication

4. เมทาดาทา คือ ...
• Metadata is data about data
LDR: 00660nam 2200217 a 4500
001: 83167
005: 20020311000000.0
008: 430803s2543 th 000 1 tha d
020: $a 9748530329 $c 195
040: $a มศว
090: $a น $b ม495ส
100: 0 $a มาลา คาจันทร์.
245: 10 $a สร ้อยสุคันธา / $c มาลา คาจันทร์.
260: ี
$a เชยงใหม่ : $b วรรณรักษ์ , $c 2543.
300: $a 343 หน ้า.
950: $a สมุดทะเบียนพัสดุ เล่ม 5 หน ้า 89 (ร 43)
้
เมทาดาทาเพือใชในระบบจัดเก็บทาง
่
คอมพิวเตอร์ ในรูปแบบ “MARC”
MAchine Readable Catalog

5. ่ ิ่
Data ทีมากกว่า “สงพิมพ์ตวเล่ม”
ั
• เอกสารอิเล็กทรอนิกส ์ • วัตถุทางโบราณคดี
– แฟ้ มเอกสารทีได ้จาก
่ • ิ
งานศลปะ
การสแกน
• จดหมายเหตุ
• เอกสารดิจทัล
ิ
– Convert File
• เอกสารการทางาน
• PDF • นิทรรศการ
– Born Digital
• Word file
• PowerPoint file
• แฟ้ มภาพจากกล ้องถ่ายภาพ
ดิจทัล
ิ
• ไฟล์วดทัศน์
ี ิ
• ไฟล์เสยงี
• เอกสารเว็บ

6. ระบบงานของห ้องสมุด
• ระบบห ้องสมุดอัตโนมัต ิ
• เว็บไซต์ห ้องสมุด จัดเก็บ
• ระบบห ้องสมุดดิจทล ิ ั
• ระบบคลังภาพดิจทล ิ ั
• ระบบจดหมายเหตุดจทล ิ ิ ั
• ระบบฐานข ้อมูลงานศลปะ ิ ื
สบค ้น
• ระบบฐานข ้อมูลงานวิจัย
• ระบบฐานข ้อมูลผ ้าพืนเมือง
้ เข ้าถึง
• ระบบฐานข ้อมูลปราชญ์ชาวบ ้าน
• ระบบบริหารจัดการความรู ้ ื่
การเชอมโยง
การวิเคราะห์

7. เมทาดาทา
จึงต ้องมีมากกว่า
MARC

8. หลากหลาย Metadata
• MARC • MODs
• MARCML • METs
• Dublin core • PDF Metadata
• ISAD (g) • Doc Metadata
• CDWA • EXIF
• RDF • XMP
• OWL • IPTC

9. ประเภทของเมทาดาทา
• Administrative Metadata
– Created/Modified date, Revision, File Type,
Right, Link
• Descriptive Metadata
– Title, Abstract, Author, Keyword, Tag
• Structural Metadata
– Defines the relationship between whole and
parts

10. ประโยชน์ของเมทาดาทา
• เป็ นแนวปฏิบัตรวมกันของนักพัฒนาระบบ และ
ิ่
บุคลากรทีเกียวข ้อง
่ ่
้ ื
• ใชในการสบค ้นข ้อมูล
้ ื่
• ใชในการเชอมโยงข ้อมูล
• ลดเวลา กาลัง และงบประมาณในการทางาน

11. การจัดการเมทาดาทาของรูปถ่าย
EXIF/IPTC Metadata
EXIF IPTC
• เมทาดาทาทีมาพร ้อมกับรูป
่ • เมทาดาทาทีผู ้ใช ้ ชางภาพ
่ ่
ถ่าย ผู ้สร ้างสรรค์ สามารถบันทึก
• บันทึกด ้วยซอฟต์แวร์ทมา
ี่ เพิมเติมได ้
่
พร ้อมกับกล ้องถ่ายภาพ – Caption/Title
ดิจทล
ิ ั – Description
– Taken Date – Keyword
– Make – Category
– Manufacturer – Right

12. การเรียกดู EXIF ด ้วย XnView

13. ื
การสบค ้นด ้วย EXIF ผ่าน XnView

14. ่
การสงต่อข ้อมูล EXIF ด ้วย PhotoScape

15. การทางานกับ IPTC ด ้วย XnView

16. การค ้นด ้วย IPTC ผ่าน XnView

17. EXIF และ IPTC กับ Flickr.com
ภาพตัวอย่างความสามารถการดึง IPTC
Metadata ของภาพด ้วย Flickr.com

18. ื
ตัวอย่างการสบค ้นรูปภาพผ่าน Flickr.com
Descriptive Metadata

19. ื
สบค ้นต่อด ้วย
Administrative Metadata

20. IPTC กับ Facebook.com

21. ภาพจากกล้องถ่ายภาพดิจท ัลพร้อมพิก ัด Geo Tagging
ิ
• ภาพจากกล ้องถ่ายภาพดิจทัลรุนใหม่ๆ จะฝั งค่าพิกด
ิ ่ ั
ึ่ ้
Geo Tag ไว ้ใน EXIF Metadata ซงต ้องใชโปรแกรม
เฉพาะดึงค่ามาแสดงผล
• geotag-0.062.jar ตรวจสอบและแสดงผล Geo Tag
ดาวน์โหลดได ้ที่
http://sourceforge.net/projects/geotag
• ตรวจสอบและแสดงผล Geo Tag แบบ Online
http://www.geoimgr.com

22. ภาพจากกล้องถ่ายภาพดิจท ัลพร้อมพิก ัด Geo Tagging
ิ

23. การใช ้ Administrative Metadata (Date Taken)
ื่
กับการเปลียนชอแฟ้ มภาพด ้วย XnView
่

24. ระบบคลังภาพดิจทัล หรือทีเกียวข ้อง
ิ ่ ่
• รองรับการนาเข ้าภาพพร ้อม Extract เมทาดาทา
ทัง EXIF และ IPTC ได ้อัตโนมัต ิ
้
• Open Source Software
– Joomla + JoomGallery
– Wordpress.org + NextGen Gallery
– Gallery2

25. แนวปฏิบตการถ่ายภาพ/บันทึกภาพดิจทัล
ั ิ ิ
• ตังค่าวันที/เวลาของกล ้องถ่ายภาพดิจทลให ้ตรงกับเวลาจริง
้ ่ ิ ั
(เทียบกับเวลามาตรฐาน)
• กาหนดคุณภาพของการถ่ายภาพ/บันทึกภาพให ้สูง
• ระบุข ้อมูลเกียวกับผู ้ถ่ายภาพ และอืนๆ ตามค่าควบคุม (Config)
่ ่
ของกล ้องถ่ายภาพดิจทลแต่ละรุน
ิ ั ่
• เก็บภาพคุณภาพสูงไว ้เป็ นระบบ
้
• ภาพทีนามาใชงานหรือเผยแพร่ ควรระบุ IPTC ให ้เหมาะสมก่อน
่
เผยแพร่
• ปรับขนาดภาพให ้มีขนาดทีเหมาะสมก่อนเผยแพร่
่

26. การจัดการเมทาดาทา
สาหรับเอกสารเว็บ
คาค ้น
Site Title
Site URL
Site Description

27. Web Metadata : Metatag

28. Web Metadata : Metatag
<head>
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8">
<title>Mahidol University, THAILAND -- Wisdom of the Land</title>
<META NAME="Author" CONTENT="Mahidol University">
<META NAME="keywords" CONTENT="Mahidol University, Mahidol, Wisdom of
the Land, Thailand, Salaya, Thai University">
<META NAME="Keywords" lang="th" CONTENT="มหาวิทยาลัยมหิดล, มหิดล, ม.
มหิดล, มหาวิทยาลัย, ศาลายา">
<META NAME="description" CONTENT="Mahidol University is the best
comprehensive universities in Thailand and Mahidol University is ranked as the
#1 university in Thailand by the recent QS.com Asian University Rankings
2009">
<meta name="robots" content="index, follow">
</head>

29. CMS & Web Metadata
• Joomla : site • Joomla : artile
– Site Title – Title
– Site Keyword – Alias -> FriendlyURL
– Site Description – Keyword
– Site Author – Description
– Site Right – Author
– Site Robot – Right
– Robot

30. Web Metadata : Wordpress.org
ื่
• ติดตัง Plug-ins ชอ
้
– All in One SEO Pack
– Google XML Sitemaps
– Simple Tags

31. การกาหนดหมวดหมู่ Tag รวมทังประเด็นระหว่าง
้
Tag และคาสาคัญ (Keyword)
้ ่ ่ ่
• Categories และ Tags ถูกสร ้างขึนเพือผู ้เข ้าชมเว็บ ไม่ใชเพือ
Search Engine (อย่างเดียว)
• Categories และ Tags เป็ นเครืองมือในการนาทาง การ
่
จัดเรียงเนือหา การจัดกลุมเนือหา และการสร ้างความสมพันธ์
้ ่ ้ ั
้ ่ ่
ของเนือหา เพือชวยให ้ผู ้อ่านเข ้าถึงเนือหาทีเกียวข ้องได ้
้ ่ ่
สะดวก
้ ่ ้
• Categories และ Tags ต ้องถูกใชงานได ้ง่าย คาทีใชจึงไม่
ต ้องหรูหรา
• Categories เปรียบเสมือนสารบัญในการเข ้าถึงเนือหาของเว็บ
้
่ ้ี ่
และชวยบ่งชวาในเว็บมีเนือหากลุมใด
้ ่

32. การกาหนดหมวดหมู่ Tag รวมทังประเด็นระหว่าง
้
Tag และคาสาคัญ (Keyword)
• Categories จะต ้องเป็ นเป็ นคาทีเฉพาะเจาะจงมาก
่
่ ่
พอทีจะชวยให ้ผู ้เข ้าชมเข ้าใจเนือหาภายใน ไม่กว ้าง
้
เกินไปหรือแคบเกินไป หรือคลุมเครือ
• Categories must be specific enough to help visitors
understand the content within, while not being too
general or vague.
่ ้ ่
• Tags เป็ นคาทีใชเพือทาดัชนีคาค ้นของเว็บ
• Tags เป็ นคาทีมความหมายเพียงพอในตัวเอง เกียวข ้อง
่ ี ่
่
กับบทความ ชวยในการจัดหมวดหมูระดับเนือหาของเว็บ
่ ้
้
• Tags ถูกใชเป็ นดัชนีคาผ่าน Blog Search Engine เชน ่
Technorati

33. Administrative & Descriptive Metadata
กับเอกสาร Microsoft Office/OpenOffice.org/LibreOffice

34. Greenstone ระบบห ้องสมุดดิจทัล
ิ
ทีทางานร่วมกับ Document Metadata
่

35. Structural Metadata
• เอกสาร Word (ภาษาอังกฤษ) ทีพมพ์ด ้วย Style แปลงเป็ น
่ ิ
Digital Content แบบมีโครงสร ้างด ้วย Greenstone

36. มาตรฐานเอกสารดิจทัล
ิ
• ้ ื่
การตังชอโฟลเดอร์ไฟล์
• Default font
• การพิมพ์
• Save and embed font --- ms office
• Export and embed
• Style
• Export PDF and bookmark

37. ขอบคุณครับ
บุญเลิศ อรุณพิบลย์
ู
• boonlert@nstda.or.th
• http://www.facebook.com/boonlert
• http://www.slideshare.net/boonlert
ศตพล ยศกรกุล (เฟิ สท์)
• satapon@nstda.or.th
• http://www.facebook.com/firstsatapon
• http://www.slideshare.net/firstpimm/