1. Хичээл №3
Сэдэв: Б.Лагвасүрэнгийн “Буруу
энгэртэй дээл”
Боловсруулсан-М.Бондгор

2. ХИЧЭЭЛИЙН ЗОРИЛГО:
“Буруу энгэртэй дээл” шүлгийн утга санааг
ойлгуулах,
Монголчуудын үр хүүхдэдээ буруу энгэртэй дээл
хийж өмсгөх зан заншил, дом заслын тухай
ярилцах,
Шүлгийн утга санааг гаргасан салаалах хувиргал
хийн, шүлэг дуурайн зохиох,

3. Хичээлийн зорилт:
“Буруу энгэртэй дээл” шүлгийг мэдэрч уншина.
Эхээс тулгуур үгсийг түүж, тайлбарлана.
Монгол ёс заншлын тухай тайлбарлан
ярилцана.
Шүлгийг салаалах хувиргалд оруулан, утга
санааг гаргасан шүлэг зохионо.
Сэтгэдлээ бичнэ.

4. Буруу энгэртэй дээл
Хавийн уран эгч нарын оёсон дээлний
Ханцуй суганы ухлаадас нийлүүлж
Эрээн дээл буруу энгэртэй шагласан
Эхийнхээ сэтгэлийг эргэж одоо
бодохноо
Эх бүхний хайрыг цуглуулж
“Энхрий” үрдээ өмсгөсөн байж...
Хөх бүхний цагаан сүүгээр
Хөрст дэлхийд аргамжсан байж...

5. Гантай жилийн сүүл мушгиж төрсөн
Галыг нь тойрон мөлхөж өссөн
Ганц хүүгээ гэсэн
Дэндүү их хайраа
Дээлний буруугаар далдалж
Дотоод хормойны нь шидээсийг
Дутуу татаж авчээ.
Интернетээс:
Энхрий хүүхдэд мөн авгай хүний дээлний загвар
хийцтэй дээл, эсвэл буруу энгэртэй дээл өмсгөдөг ёс
байв.

6. Илүү үзэх, нүдний хор
Эвий дэвсэх, худлаа хөөрхийгөөс харамлаж
Хайнга юм шиг хандаж
Хайраа бас нуужээ
Хүйсийг минь хүртэл төөрүүлж охин гэж
Хүний чихнээс нэрий минь нуужээ.
Үргэчих вий! Чигчий үр минь ! гэж
Үнсэхээ хүртэл цөөлжээ

7. Зөв энгэртэй дээлэнд дасахгүй
Зөндөөн юмаа буруу өвөртөлж хаясаан! Би
Далай их хайрыг чинь буй чигээр нь мэдэрсэн бол
Даанч танхил хүү чинь өөрийгөө ч гэсэн гээх байж...
Далд хайр
Холын ухаан
Дэлхийд намайг тулсан
Цагаан тэнхлэг

8. Шүлгээс тулгуур үгсийг олоорой.
Ханцуй суганы ухлаадас ,
Эрээн дээл ,
Буруу энгэр ,
Эхийн сэтгэл ,
Хайр , цагаан сүү ,
Нүдний хор , худлаа хөөрхий ,
Зөв энгэр ,
Далд хайр , холын ухаан ,
Цагаан тэнхлэг ,

9. Бурханч лам Г.Пүрэвбатын “Энхрий
ороолгон хүүхдийн цээр гаргах зан заншил”-
аас /Оlloo.mn/
Зарим айлд эрэгтэй эсвэл эмэгтэй хvvхэд нь
тогтдоггvй. Ийм улсууд л гэхэд эрэгтэй
хvvхэд тєрєнгvvт зvс бууруулах арга
хэрэглэдэг. Жишээлэхэд хувцсаар нь буруу
энгэртэй дээл хийх эсвэл охидтойгоо адил
хувцаслах, эмэгтэй нэр єгч, эмэгтэй хvvхэд
шиг vсийг нь засах зэрэг. Дээлэнд нь янз
бvрийн торго, сахиус зvvж єгнє. Энэ бол
аливаа муу зvйлээс хамгаалсан дом юм.

10. Olloo.mn
Ингэж эрэгтэй хvvхдийг эмэгтэй хvvхэд шиг эмэгтэй
хvvхдийг эрэгтэй хvvхэд шиг болгож тєєрvvлэх
маягаар цээр гаргаж байгаа нь тэднийг гай барцдаас
хамгаалж байгаа ийм зан vйл юм. Тэрчлэн тэдгээр
хvvхдээ тодорхой хугацааны дараа амь нас нь
батажсан хойно эргээд эрэгтэй, эмэгтэй хvvхдийн
ёсоор цээр гарах ёс vйлддэг. Тухайлбал энхрий
хvvхдийг эмзэг vед нь vсийг нь хєнддєггvй долоон
нас хvрэхэд нь амь нас нь батажлаа, тогтлоо гэж
vздэг. Ингээд цээр гаргах ёсыг хvvхдийнхээ vсийг
vргээх найраа хийж эхэлдэг.

11. Эцэг эхийн ач
“Багш таниас илүү бурхан гэж үгүй, эцэг эхээс илүү
ачтан гэж үгүй” хэмээн эцэг эхийн ачийг дурьдахуй
номонд бичсэнчлэн эцэг эхийн ачийг товчхон дурьдвал:
9,10 сар хэвлийдээ тээсэн. Тээх хугацаандаа өөрөөсөө
илүү үрээ эрүүл саруул төрүүлэхийн төлөө идэж уух
дуртай зүйл, явдал хөдөлгөөнөө хязгаарлан байж амь,
хүний биеийг хайрласан ачтан билээ та. Төрөхөөс өсөж
томрох хүртэл хайрлан энхрийлж, хүйтэнд дулаан биедээ
наан дулаацуулж, ангир уураг сүүгээрээ хөхүүлэн
хооллож, баас шээстэйгээ холилдон хэвтэхэд минь
гараараа цэвэрлэж, хэл амаараа нусыг минь арилгаж,
явж ярьж чадахгүй тохойн чинээ өчүүхэн биеийг минь
өдий зэрэгт хүргэсэн ачтан билээ та.

12. Яруу сайхан нэр хайрлан дуудаж, эрдэм мэдлэггүй ч
зөв амьдрах талаар заан сургаж, олон янзын зүйлсээр
баярлуулж, магтан сайшаасан ачтан билээ та.
Яавал сайн хүн болох бол?
Яавал сайн хүн болох бол?
Яавал сайхан явах бол?
Яавал сайхан явах бол?
Яавал өвчингүй эрүүл байх бол?
Үрийнхээ төлөө юу хийх вэ гэж үргэлжид бодон
сэтгэлээ чилээнэ.

13. Дээрх эхүүдээс санаа авч,”Эхийн ач”
сэдэвт эх эсвэл шүлэг зохиогоорой.
“Аугаа их Чингис нохойноос айдаг, эхээсээ
айдаг байсан”­ыг Монголын нууц товчоонд
онцлон дурджээ. Бид ч ингэж өсөж
хүмүүжсэн. Бид долоо цөм л эцэг эхээсээ
айж эмээн хүн болсон. Энэ л үр хүүхэд
бидний эцэг, эхээ гэсэн хамгийн дээд
хүндлэл байсан юм.

14. Шүлгийг бүрэн эхээр нь цээжилж, уран
сайхан уншихад бэлтгээрэй.
“Хайр дотроо, хал нь гаднаа” гэсэн эх
зохио.
Шүлгээс төрсөн сэтгэгдлээ бичээрэй.