SlideShare a Scribd company logo
1 of 22
Сэдэв “Хэлц ба хэлц бус өгүүлбэрийн утгын харьцаа”
Зорилт ,[object Object]
 Хэлц ба хэлц бус өгүүлбэр дээр ажиллаж утгын харьцааг олох.,[object Object]
Хэлц бус өгүүлбэрийн онцлог ,[object Object]
Шууд утгатай
Утга нь ил тодорхой
Чөлөөтэй  сонгож бүтээх,[object Object]
 Далд утга санаа бүхий дүрслэг өгүүлбэр Мөнгөн аяга барьж будаа гуйх.
Зүйр цэцэн үг “Дуутай тэнгэр хургүй Цуутай хүүхэнхуримгүй”.
Хэлц өгүүлбэр нь Бэлгэ дэмбэрлийн үг. “Аавдаа ачлалтай     Ээждээ энэрэлтэй”
Оновчтой мэргэн үг хэллэг Эрүүл мэнд аз       жаргалын эх мөн.
Зүйр цэцэн үг  “Муу нуухаар     Сайн илчил”
1 р хэсэг  “Хүн гэмээ мэдэхгүй   Тэмээ гэдрэгээ мэдэхгүй” “Төмрийн сайн нь зэвэрдэггүй Төрлийн сайн нь мартагддаггүй”гэсэн 2 өгүүлбэрийн гол санааг гаргаарай. Дээрх 2 өгүүлбэрийн илрэх хэлбэр нь ямар байна вэ? Утгын хувьд ямар өгүүлбэрүүд  болох вэ?
2 р хэсэг “Цувж явсан барсаас   Цуглаж суусан шаазгай дээр”  “Дагдангийн эхнэрийн таргалсан   Цэрмаагийн турсан  хоёр яг тэнцэнэ” гэсэн 2 өгүүлбэрийн гол санааг гаргаарай.   Дээрх 2 өгүүлбэрийн илрэх хэлбэр нь ямар байна вэ? Утгын хувьд ямар өгүүлбэрүүд  болох вэ?
3 р хэсэг “Залуу хүний замын хүзүү урт Залхуу хүний үгийн хүзүү урт” “Ариун үнэн сэтгэлийг алттай л адилтгая Амраг янаг сэтгэлийг зүрхтэй л адилтгая” гэсэн 2 өгүүлбэрийн гол санааг гаргаарай. Дээрх 2 өгүүлбэрийн илрэх хэлбэр нь ямар байна вэ? Утгын хувьд ямар өгүүлбэрүүд  болох вэ? Дээрх өгүүлбэрийн цөм бүтцийг олоорой.
4 р хэсэг   “Жавартай тэнгэрийн хаяа улаан    Жаргалтай хатны хацар улаан    Жалганд ургасан сухай улаан”   “Чулуун хормойтой    Шилэн нүдтэй    Ширмэн хоолойтой    Төмөр дээвэртэй” гэсэн 2 өгүүлбэрийн гол санааг гаргаарай. Дээрх 2 өгүүлбэрийн аль нь хэлц  аль нь хэлц бус  өгүүлбэр болох вэ? Утгын хувьд ямар өгүүлбэрүүд  болох вэ?
Дараах дүрслэг хэлц өгүүлбэртэй утга санаагаараа ойролцоо хэлц, хэллэг аль болох олныг олж бичээрэй.    “Өөрийн хүрзийг     хайрлаад, хүний шанагаар        шавар хутгах”
Дараах хэлцүүдийг утга санааны ойролцоо байдлаар нь бүлэглэж бичээрэй. Шуудайд хийсэн үхрийн эвэр шиг. Нар баруун хойноос гарах. Гэдсэндээ хөлөө хийлцэх. Хорголоо тоолох. Эр үхрийн сүүгээр элгэн тараг бүрэх. Гар татах.
Эерэг ба сөрөг үнэлэмж бүхий өвөрмөц хэлц дээр нэмж, аль болох олон жишээ олж бичээд, утга санааг нь тайлбарлаарай. Эерэг үнэлэмж: Нүд дүүрэн  Нүдэнд дулаан. Нүд алдам. Сөрөг үнэлэмж Нүд үзүүрлэх. Нүдээ чичлүүлэх. Усан нүдэн.
   Дараах шууд нэрлэлтийн чөлөөт нэгжүүдийн    утга санааг зөвхөн “НҮД” гэдэг үг орсон    өвөрмөц хэлцээр илэрхийлээрэй. 1.Нэн ховордох				= 2Аашилж загнах,  гадуурхах	= 3.Аливааг шохоорхох, хорхойтон шимтэн харах = 4.Ихэд айх, балмагдан сандрах 	 =  5.Үзэн ядах = 6.Ядарч доройтсоноос царай зүс муудах =
Дараах хоёр эхийг харьцуулан уншаад, хэлц ба хэлц бус нэгжүүдийн утга,дүрслэлийн онцлогийг жишиж ялгааг тодорхойлоорой.
А. БИ БАГАДАА Сумынхаа бага сургуульд ороод аав, ээжийнхээ чихийг мөн ч их халууцуулсан даа. Хичээл завсарлангуут гараад, дээд ангийхантайгаа нударга зөрүүлнэ шүү дээ. Оройхон тийшээ айлын хүн хүүхдээ дагуулчихсан манайхыг сураглаад ороод ирэх. Хэрэг бишдэж байгаа нь тэр. Дараа нь аавдаа “тоосоо сайхан гөвүүлнэ дээ”. Бага ангидаа би сайн л сурч байсан.

More Related Content

What's hot

монгол хэлний шалгалт
монгол хэлний шалгалтмонгол хэлний шалгалт
монгол хэлний шалгалтOyuhai1127
 
хүн байгаа газар харилцаа байдаг
хүн байгаа газар харилцаа байдагхүн байгаа газар харилцаа байдаг
хүн байгаа газар харилцаа байдагHumen Resource
 
үзүүлэх хичээл
үзүүлэх хичээлүзүүлэх хичээл
үзүүлэх хичээлdoljio
 
монгол хэлний тест 11 анги
монгол хэлний тест 11 ангимонгол хэлний тест 11 анги
монгол хэлний тест 11 ангиOyuhai1127
 
гарчиггүй 1
гарчиггүй 1гарчиггүй 1
гарчиггүй 1nayna-1
 
Монгол хэлний хэлц үгийг ангилах асуудалд
Монгол хэлний хэлц үгийг ангилах асуудалдМонгол хэлний хэлц үгийг ангилах асуудалд
Монгол хэлний хэлц үгийг ангилах асуудалдNational University Of Mongolia
 
18. engiin ba niilmel oguulberiin angilal
18. engiin ba niilmel oguulberiin angilal18. engiin ba niilmel oguulberiin angilal
18. engiin ba niilmel oguulberiin angilaltelmenten
 
өгүүлбэрийн гол гишүүд
өгүүлбэрийн гол гишүүдөгүүлбэрийн гол гишүүд
өгүүлбэрийн гол гишүүдBaterdene Solongo
 
монгол хэл 7-р анги
монгол хэл 7-р ангимонгол хэл 7-р анги
монгол хэл 7-р ангиaltantuya2012
 

What's hot (18)

Chimeg
ChimegChimeg
Chimeg
 
монгол хэлний шалгалт
монгол хэлний шалгалтмонгол хэлний шалгалт
монгол хэлний шалгалт
 
хичээл 5
хичээл 5хичээл 5
хичээл 5
 
хүн байгаа газар харилцаа байдаг
хүн байгаа газар харилцаа байдагхүн байгаа газар харилцаа байдаг
хүн байгаа газар харилцаа байдаг
 
үзүүлэх хичээл
үзүүлэх хичээлүзүүлэх хичээл
үзүүлэх хичээл
 
монгол хэлний тест 11 анги
монгол хэлний тест 11 ангимонгол хэлний тест 11 анги
монгол хэлний тест 11 анги
 
эхийн хувиргал.
эхийн хувиргал.эхийн хувиргал.
эхийн хувиргал.
 
гарчиггүй 1
гарчиггүй 1гарчиггүй 1
гарчиггүй 1
 
хичээл 10
хичээл 10хичээл 10
хичээл 10
 
эхийн тухай
эхийн тухайэхийн тухай
эхийн тухай
 
Монгол хэлний хэлц үгийг ангилах асуудалд
Монгол хэлний хэлц үгийг ангилах асуудалдМонгол хэлний хэлц үгийг ангилах асуудалд
Монгол хэлний хэлц үгийг ангилах асуудалд
 
18. engiin ba niilmel oguulberiin angilal
18. engiin ba niilmel oguulberiin angilal18. engiin ba niilmel oguulberiin angilal
18. engiin ba niilmel oguulberiin angilal
 
ухаан1
ухаан1ухаан1
ухаан1
 
Mongol angli helnii niilmel uguulberiin zeregtsuulel
Mongol angli helnii niilmel uguulberiin zeregtsuulelMongol angli helnii niilmel uguulberiin zeregtsuulel
Mongol angli helnii niilmel uguulberiin zeregtsuulel
 
өгүүлбэрийн гол гишүүд
өгүүлбэрийн гол гишүүдөгүүлбэрийн гол гишүүд
өгүүлбэрийн гол гишүүд
 
монгол хэл 7-р анги
монгол хэл 7-р ангимонгол хэл 7-р анги
монгол хэл 7-р анги
 
Mongol helnii tosoo uge sudlal
Mongol helnii tosoo uge sudlalMongol helnii tosoo uge sudlal
Mongol helnii tosoo uge sudlal
 
хичээл 7
хичээл 7хичээл 7
хичээл 7
 

Similar to сэдэв

11 р анги монгол хэл
11 р анги монгол хэл11 р анги монгол хэл
11 р анги монгол хэлbadmaaa
 
Eh deer ajillah test
Eh deer ajillah testEh deer ajillah test
Eh deer ajillah testurangua85
 
Buteelch setgelgee
Buteelch setgelgeeButeelch setgelgee
Buteelch setgelgeeEb Ganaa
 
Buteelch setgelgee
Buteelch setgelgeeButeelch setgelgee
Buteelch setgelgeeEb Ganaa
 
хичээл 21
хичээл 21хичээл 21
хичээл 21nayna-1
 
хувилбарт дасгал
хувилбарт дасгалхувилбарт дасгал
хувилбарт дасгалjobshig
 
б.лагвасүрэнгийн буруу энгэртэй дээл
б.лагвасүрэнгийн  буруу энгэртэй дээлб.лагвасүрэнгийн  буруу энгэртэй дээл
б.лагвасүрэнгийн буруу энгэртэй дээлshand1_Bondok
 
тайлбарламж
тайлбарламжтайлбарламж
тайлбарламжjorjoo34
 
бие даалт
бие даалтбие даалт
бие даалтhoianseku
 

Similar to сэдэв (20)

Gerlee tungaa
Gerlee tungaaGerlee tungaa
Gerlee tungaa
 
Gerlee tungaa
Gerlee tungaaGerlee tungaa
Gerlee tungaa
 
Mon9
Mon9Mon9
Mon9
 
11 р анги монгол хэл
11 р анги монгол хэл11 р анги монгол хэл
11 р анги монгол хэл
 
Tuya eh
Tuya ehTuya eh
Tuya eh
 
Pdf
PdfPdf
Pdf
 
Mongol hel 5
Mongol hel 5Mongol hel 5
Mongol hel 5
 
Eh deer ajillah test
Eh deer ajillah testEh deer ajillah test
Eh deer ajillah test
 
Buteelch setgelgee
Buteelch setgelgeeButeelch setgelgee
Buteelch setgelgee
 
Buteelch setgelgee
Buteelch setgelgeeButeelch setgelgee
Buteelch setgelgee
 
Viii angi(2)
Viii angi(2)Viii angi(2)
Viii angi(2)
 
хичээл 21
хичээл 21хичээл 21
хичээл 21
 
хичээл 3
хичээл 3хичээл 3
хичээл 3
 
хувилбарт дасгал
хувилбарт дасгалхувилбарт дасгал
хувилбарт дасгал
 
Shijirtuya
ShijirtuyaShijirtuya
Shijirtuya
 
Pdf 1
Pdf 1Pdf 1
Pdf 1
 
б.лагвасүрэнгийн буруу энгэртэй дээл
б.лагвасүрэнгийн  буруу энгэртэй дээлб.лагвасүрэнгийн  буруу энгэртэй дээл
б.лагвасүрэнгийн буруу энгэртэй дээл
 
б.л б.э.д
б.л б.э.дб.л б.э.д
б.л б.э.д
 
тайлбарламж
тайлбарламжтайлбарламж
тайлбарламж
 
бие даалт
бие даалтбие даалт
бие даалт
 

More from bolortuul

эхийн бүтэц 7ц
эхийн бүтэц 7цэхийн бүтэц 7ц
эхийн бүтэц 7цbolortuul
 
шаргачин зохиол 6
шаргачин зохиол       6шаргачин зохиол       6
шаргачин зохиол 6bolortuul
 
титэм үг
титэм үгтитэм үг
титэм үгbolortuul
 
Gazriin hemjees
Gazriin hemjeesGazriin hemjees
Gazriin hemjeesbolortuul
 
темперамент1
темперамент1темперамент1
темперамент1bolortuul
 
Ehiin baimj sanaa
Ehiin baimj sanaaEhiin baimj sanaa
Ehiin baimj sanaabolortuul
 
Uguullegt zadlal hiih
Uguullegt zadlal hiihUguullegt zadlal hiih
Uguullegt zadlal hiihbolortuul
 
Tsahim test102
Tsahim test102Tsahim test102
Tsahim test102bolortuul
 

More from bolortuul (11)

эхийн бүтэц 7ц
эхийн бүтэц 7цэхийн бүтэц 7ц
эхийн бүтэц 7ц
 
шаргачин зохиол 6
шаргачин зохиол       6шаргачин зохиол       6
шаргачин зохиол 6
 
титэм үг
титэм үгтитэм үг
титэм үг
 
Gazriin hemjees
Gazriin hemjeesGazriin hemjees
Gazriin hemjees
 
темперамент1
темперамент1темперамент1
темперамент1
 
Ehiin baimj sanaa
Ehiin baimj sanaaEhiin baimj sanaa
Ehiin baimj sanaa
 
Uguullegt zadlal hiih
Uguullegt zadlal hiihUguullegt zadlal hiih
Uguullegt zadlal hiih
 
Sudalgaa102
Sudalgaa102Sudalgaa102
Sudalgaa102
 
Tsahim test102
Tsahim test102Tsahim test102
Tsahim test102
 
Sudalgaa102
Sudalgaa102Sudalgaa102
Sudalgaa102
 
Tsahim test
Tsahim testTsahim test
Tsahim test
 

сэдэв

  • 1. Сэдэв “Хэлц ба хэлц бус өгүүлбэрийн утгын харьцаа”
  • 2.
  • 3.
  • 4.
  • 6. Утга нь ил тодорхой
  • 7.
  • 8. Далд утга санаа бүхий дүрслэг өгүүлбэр Мөнгөн аяга барьж будаа гуйх.
  • 9. Зүйр цэцэн үг “Дуутай тэнгэр хургүй Цуутай хүүхэнхуримгүй”.
  • 10. Хэлц өгүүлбэр нь Бэлгэ дэмбэрлийн үг. “Аавдаа ачлалтай Ээждээ энэрэлтэй”
  • 11. Оновчтой мэргэн үг хэллэг Эрүүл мэнд аз жаргалын эх мөн.
  • 12. Зүйр цэцэн үг “Муу нуухаар Сайн илчил”
  • 13. 1 р хэсэг “Хүн гэмээ мэдэхгүй Тэмээ гэдрэгээ мэдэхгүй” “Төмрийн сайн нь зэвэрдэггүй Төрлийн сайн нь мартагддаггүй”гэсэн 2 өгүүлбэрийн гол санааг гаргаарай. Дээрх 2 өгүүлбэрийн илрэх хэлбэр нь ямар байна вэ? Утгын хувьд ямар өгүүлбэрүүд болох вэ?
  • 14. 2 р хэсэг “Цувж явсан барсаас Цуглаж суусан шаазгай дээр” “Дагдангийн эхнэрийн таргалсан Цэрмаагийн турсан хоёр яг тэнцэнэ” гэсэн 2 өгүүлбэрийн гол санааг гаргаарай. Дээрх 2 өгүүлбэрийн илрэх хэлбэр нь ямар байна вэ? Утгын хувьд ямар өгүүлбэрүүд болох вэ?
  • 15. 3 р хэсэг “Залуу хүний замын хүзүү урт Залхуу хүний үгийн хүзүү урт” “Ариун үнэн сэтгэлийг алттай л адилтгая Амраг янаг сэтгэлийг зүрхтэй л адилтгая” гэсэн 2 өгүүлбэрийн гол санааг гаргаарай. Дээрх 2 өгүүлбэрийн илрэх хэлбэр нь ямар байна вэ? Утгын хувьд ямар өгүүлбэрүүд болох вэ? Дээрх өгүүлбэрийн цөм бүтцийг олоорой.
  • 16. 4 р хэсэг “Жавартай тэнгэрийн хаяа улаан Жаргалтай хатны хацар улаан Жалганд ургасан сухай улаан” “Чулуун хормойтой Шилэн нүдтэй Ширмэн хоолойтой Төмөр дээвэртэй” гэсэн 2 өгүүлбэрийн гол санааг гаргаарай. Дээрх 2 өгүүлбэрийн аль нь хэлц аль нь хэлц бус өгүүлбэр болох вэ? Утгын хувьд ямар өгүүлбэрүүд болох вэ?
  • 17. Дараах дүрслэг хэлц өгүүлбэртэй утга санаагаараа ойролцоо хэлц, хэллэг аль болох олныг олж бичээрэй. “Өөрийн хүрзийг хайрлаад, хүний шанагаар шавар хутгах”
  • 18. Дараах хэлцүүдийг утга санааны ойролцоо байдлаар нь бүлэглэж бичээрэй. Шуудайд хийсэн үхрийн эвэр шиг. Нар баруун хойноос гарах. Гэдсэндээ хөлөө хийлцэх. Хорголоо тоолох. Эр үхрийн сүүгээр элгэн тараг бүрэх. Гар татах.
  • 19. Эерэг ба сөрөг үнэлэмж бүхий өвөрмөц хэлц дээр нэмж, аль болох олон жишээ олж бичээд, утга санааг нь тайлбарлаарай. Эерэг үнэлэмж: Нүд дүүрэн Нүдэнд дулаан. Нүд алдам. Сөрөг үнэлэмж Нүд үзүүрлэх. Нүдээ чичлүүлэх. Усан нүдэн.
  • 20. Дараах шууд нэрлэлтийн чөлөөт нэгжүүдийн утга санааг зөвхөн “НҮД” гэдэг үг орсон өвөрмөц хэлцээр илэрхийлээрэй. 1.Нэн ховордох = 2Аашилж загнах, гадуурхах = 3.Аливааг шохоорхох, хорхойтон шимтэн харах = 4.Ихэд айх, балмагдан сандрах = 5.Үзэн ядах = 6.Ядарч доройтсоноос царай зүс муудах =
  • 21. Дараах хоёр эхийг харьцуулан уншаад, хэлц ба хэлц бус нэгжүүдийн утга,дүрслэлийн онцлогийг жишиж ялгааг тодорхойлоорой.
  • 22. А. БИ БАГАДАА Сумынхаа бага сургуульд ороод аав, ээжийнхээ чихийг мөн ч их халууцуулсан даа. Хичээл завсарлангуут гараад, дээд ангийхантайгаа нударга зөрүүлнэ шүү дээ. Оройхон тийшээ айлын хүн хүүхдээ дагуулчихсан манайхыг сураглаад ороод ирэх. Хэрэг бишдэж байгаа нь тэр. Дараа нь аавдаа “тоосоо сайхан гөвүүлнэ дээ”. Бага ангидаа би сайн л сурч байсан.
  • 23. Б. БИ БАГАДАА Сумынхаа бага сургуульд ороод аав, ээждээ мөн ч их муу юм дуулгасан даа. Хичээл завсарлангуут гараад, дээд ангийхантайгаа зодолдоно шүү дээ. Оройхон тийшээ айлын хүн хүүхдээ дагуулчихсан манайхыг сураглаад ороод ирэх. Муу юм болох гэж байгаа нь тэр. Дараа нь аавдаа сайн шийтгүүлнэ дээ. Бага ангидаа би сайн л сур ч байсан.