1. Хичээл№10. Сэдэв: Дасгал хичээл
Хичээлийн зорилго:
УНӨ-ийн хэв шинж болох тодотгол,
тусагдахуун гишүүн өгүүлбэртэй
УНӨ-ийг задлан ялгах, зохиох
хувиргах чадварт сургана.

2. Хичээлийн зорилт:
Эхээс УНӨ-ийг зөв таньж олох,
Тодотгол, тусагдахуун ГӨ-тэй УНӨ
зохиох,
Өгүүлбэрийг хувиргах, найруулгад
оновчтой хэрэглэх,

3. Хичээлийн арга:
Багаар хамтарч ажиллах арга,
Идэвхтэй уншлагын арга,
Задлан шинжилж дүгнэх арга,

4. Эхийг уншаад даалгаврыг
гүйцэтгээрэй.
Хамаг юм сайн сайхнаас эхэлнэ.
Хаа холоос хүү минь ирэхээс эхэлнэ.
Хайр дурлал инээмсэглэлээс эхэлнэ.
Хаврын бороо цэцэгнээс эхэлнэ.
Хамаг юм сайн сайхнаас эхэлнэ.
Хаа хол хүний үр явахаас эхэлнэ.
Хасар басар нохой хөсөг дагахаас эхэлнэ.
Хангай хээрийн өвс халиурахаас эхэлнэ.

5. Эхийн сэдэв юу вэ?
Эхийн гол санаа юу вэ? |ярилцъя|
1.Эхэд УНӨ хэд байна вэ?
2. Эхийн эрхэн үйлдэгчийг олоорой.
3.Хайр дурлал гэдэг үг ямар тийн ялгалд
байгаа вэ?
4. Хаврын бороо гэдэг холбоо үгийн
“хаврын” ямар дэлгэрүүлэгч вэ?
5. Тусагдахуун гишүүн өгүүлбэрүүдийг
олж, зааглан гишүүдээр зур.

6. Хэлц үгийн утгыг зөв гаргасан
УНӨ зохиогоорой.
Барилдахаасаа таахалзах, хийхээсээ
хээхэлзэх,
Болсонд шүд хурц, бурууд нүд хурц.
Дуугүй сууснаас гэм гарахгүй,
Нүүдэллэхэд сайн хөсөг хэрэгтэй,
нөхөрлөхөд сайн анд хэрэгтэй.
Их идсэнээр урт наслахгүй, ихэмсэг
загнаснаар хол явахгүй.

7. Хэлц үгсийн утгыг гарган, УНӨ
зохио.
Голомт залгах, сүнс нь зайлах, зүрх
чичрэх, баруун гар, нар нь гарах,
амны хишигтэй, цаасан малгай
өмсгөх, нүд хужирлах, өөх үмхүүлэх,
Ганзага нийлэх, гар хөл болох,гэдэс
гарах, гэзэг дарах, ам шүдээ
билүүдэх, амны салиа нь арилаагүй,
нүүрээ барах, элэг эмтрэх,

8. Эхээс ТГӨ-тэй УНӨ-ийг олж,
задлан тайлбарла. Шидэт гэр
Нутаг минь аагим цагтаа амь тэмцэм
халуун, осгом цагтаа амь алдам хүйтэн.
Гэхдээ л гэр минь. Жаргахын цаадтай
жаргал эдлүүлдэг төрсөн гэр минь. Хэрэв
үхдэлд жаргал гэж байдаг бол хэрэгтэй
юмыг нь хийж байгаад, дотор нь насаа
элээсэн бүгд хамгийн жаргалтай үхтэл
байхаар шидтэй гэр. |Д.Урианхай|

9. Зохисын заадас эхийг уншаад
Хоёр бор уул ярилцаарай.
Хормойн цэцгээ тууж
Талдаа “саах” нийлүүлнэ
Холын олон шувууд
Холгосон далиа хумьж
Нуурандаа элгээ нийлүүлнэ
Хорвоог орхисон ижийгээ
Ирэх л юм шиг санаж
Хотлын хөтлийг ширтсээр би
Хонио хургатай нь нийлүүлнэ.

10. Эхээс ТоГӨ-тэй УНӨ-ийг ялган
тайлбарлаарай. “Зун”
Баланд согтсон эрвээхий буух цэцгээ
эс олон эргэлдэнэ. Өнгө өнгийн
цэцгэн даашинзтай охидыг өөр
хооронд нь ялгахад цэцгээ андуурсан
эрвээхий шиг нүд төөрнө. Сүүнд
бялуурсан ишиг хурга сул хивэн
тийрнэ. Сүүдэр хайсан салхи нарны
туяанд дуниартан сүр бараатай уулс
унтаа юм шиг зүүрмэглэнэ.

11. Төрийн бэлгэдэл- алтан соёмбын
утга учрыг тайлбарлан УНӨ зохио.

12. Дараах эхийн холбох хэрэглүүрийг
хамгийн оновчтойгоор солин
найруулж бич.
Хөх Азийн цээжин дээр ирж буцахын учир
Хүмүүний алтан заяа энд байхын учир
Тунгалаг шандны толиог
Хулантай хамт булаалдаж рашаан амсахын учир
Туурайн тамгатай шороон дээр
Унагатай хамт тэнцэж хөлд орохын учир
Би Монголдоо мэндэлсэн
Би Монголоороо гоёдог оо.

13. Дараах зургийг ажиглан, дээрх
шүлгийн ямар бадаг мөрүүдтэй
холбогдож байгааг тайлбарла.

14. Дүгнэлт:
УНӨ-ийн бүтэц дэх өгүүлбэрүүдийг гол ба
гишүүн өгүүлбэр гэж ангилах бөгөөд гишүүн
өгүүлбэр нь холбоо харьцаанаасаа хамаарч,
ТоГӨ, ТуГӨ, БГӨ гэж ангилна.
ТоГӨ нь ТХ нөхцөлөөр эсвэл нэр үг үндсээрээ
хэлбэржин, гол өгүүлбэрийн нэр үгэнд
холбогдоно.
ТуГӨ нь т|я-ын нөхцөлөөр хэлбэржин Т|Я-ын
асуултанд хариулагдан, гол өгүүлбэрийн үйл
үгэнд захирагдан холбогдоно.

15. Гэрийн даалгавар:
Б.Лхагвасүрэнгийн “Боржгины бор тал”
шүлгийг уншаад, ТоГӨ, ТуГӨ-тэй УНӨ-
ийг түүж бичээд, гишүүдээр зурж,
гишүүн өгүүлбэрүүдийн хаалтыг зөв
хийгээрэй.