Υποστηρικτικό υλικό στη λογοτεχνία κατεύθυνσης

2.  Σχόλιο στις αφηγηματικές πρακτικές του Γιώργου Ιωάννου (του Αλέξη Ζήρα)
Σα πνιηηηθά γεγνλφηα, αιιά κε ηηο επηπηψζεηο ηνπο ζηελ θαζεκεξηλή δσή θαη ζηνλ ςπρηζκφ ησλ απιψλ αλζξψπσλ, ην πέξαζκα απφ ην
πεδίν ησλ κεγάισλ θηλήζεσλ ηεο ηζηνξίαο ζηνλ ππαξμηαθφ κηθξφθνζκν φπνπ αλαγλσξίδεηαη θαη γίλεηαη πεξηζζφηεξν απνδεθηή ε
ελαλζξψπεζή ηνπο, απνηεινχλ ζπλήζσο ε αξρηθή εκπεηξηθή αιιά θαη ε βησκαηηθή χιε ηνπ Γηψξγνπ Ισάλλνπ. Η δσή ησλ πξνζθχγσλ, ε
ππξθαγηά ηεο Θεζζαινλίθεο, νη βνκβαξδηζκνί ηεο πφιεο ην 1941, ηα θαηνρηθά πνγθξφκ ησλ Δβξαίσλ θαη νη εκθπιηνπνιεκηθέο ζεξησδίεο,
γεγνλφηα δειαδή καδηθνχ θάζκαηνο είλαη εληέιεη ζηνηρεία εμίζνπ βησκαηηθά γηα ην έξγν ηνπ, θαζψο ν κεραληζκφο πνπ θαη' εμνρήλ
πξνθαιεί θαη θηλεί απηέο ηηο αθεγήζεηο, ν κεραληζκφο ηεο κλεκνληθήο αλάθιεζεο, ιεηηνπξγεί πάκπνιιεο θνξέο σο ζεκείν ψζκσζεο θαη
ζπλχθαλζεο ηνπ πξνζσπηθνχ θαη ηνπ ζπιινγηθνχ.
Ο ζπλήζσο πξσηνπξφζσπνο αθεγεηήο, ηδίσο ζηηο ηζηνξίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε γελεαινγία, ηηο παξαδφζεηο, θαη ηα ήζε ησλ ιατθψλ
ζπλνηθηψλ ηεο πξνζθπγηθήο Θεζζαινλίθεο, ζηελ πεξηκεηξηθή ηνπ πνιέκνπ, ηεο θαηνρήο θαη ησλ ακέζσο κεηαθαηνρηθψλ ρξφλσλ,
εκθαλίδεηαη ζπρλφηαηα σο παξαηεξεηήο θαη ρξνληθνγξάθνο, ππνλνψληαο έηζη ηηο γξακκέο άκπλαο πνπ ζπλήζσο δεκηνπξγεί ην εζσζηξεθέο
άηνκν απέλαληη ζην πεξηβάιινλ ηνπ. Ωζηφζν, ν αθεγεηήο απηφο ηνπ Ισάλλνπ δελ είλαη κε θαλέλα ηξφπν έλα απηνλνκεκέλν απφ ηελ νηθεία
κηθξή θνηλσλία ηνπ πξφζσπν, θαηά έλα κεγάιν κέξνο ππάξρεη, θαληάδεηαη, αληηδξά, ζρνιηάδεη κέζα απφ ηνπο εηδηθνχο θψδηθεο ηνπ
θνηλσληθνχ θχθινπ ζηνλ νπνίν δεη, αθνχ αθφκα θη φηαλ νκνινγεί πσο αζθπθηηά απφ ηνπο εζηθνχο πεξηνξηζκνχο θαη ηνπο θιεηζηνχο
νξίδνληεο, αλαγλσξίδεη πσο είλαη κέξνο απηνχ ηνπ θχθινπ.
΢ην θαζαξά αθεγεκαηηθφ πεδίν ζηα πεδά Για ένα υιλότιμο, Η σαρκουάγος θαη Η μόνη κληρονομιά, πνπ απνηεινχλ γηα έλα ζεκαληηθφ κέξνο
ηεο θξηηηθήο ηελ θνξπθαία ηξηινγία ηνπ Ισάλλνπ, είλαη εκθαλέζηαην φηη ν αθεγεηήο --persona ηνπ ζπγγξαθέα, δειψλεη παξψλ αιιά θαη
απνζχξεηαη κε ηελ ίδηα πδξαξγπξηθή επθνιία απφ ην πξνζθήλην ηνπ εμηζηνξνχκελνπ πεξηζηαηηθνχ ππαηληζζφκελνο έηζη, αθ' ελφο, ην
απνιχησο δπζδηάθξηην ησλ νξίσλ αλάκεζα ζην «είκαη» θαη ζην «είκαζηε», αιιά, αλαιφγσο, ην δπζδηάθξηην αλάκεζα ζηηο βαζηθέο ζηάζεηο
ηεο ζεσξίαο ηεο αθήγεζεο: πεξηγξάθσ θαη βιέπσ. Βέβαηα, ν ζπκθπξκφο απηφο δελ είλαη ζπάληνο ζηελ ειιεληθή δηεγεκαηνγξαθία ηνπ
19νπ θαη ηνπ 20νχ αηψλα, θαζψο ν κεραληζκφο εμαιιαγήο ηνπ βηψκαηνο ζε νξηζκέλνπο εκβιεκαηηθνχο ζπγγξαθείο ηνπ είδνπο --ζηνλ
Αιέμαλδξν Παπαδηακάληε, ζηνλ Μηραήι Μεηζάθε, ζηνλ Γηάλλε ΢θαξίκπα, ζηνλ Γεκήηξε Χαηδή-- δεκηνπξγεί ζηνλ αλαγλψζηε ηελ
εληχπσζε πνπ έρσ πεξηγξάςεη ζε κηα κειέηε γηα ην ειιεληθφ δηήγεκα, σο ππνθεηκεληθή εηεξνλνκία. Σελ άθξσο πνηεηηθή θαηάζηαζε
ζράζεο θαη εζσηεξηθήο δηαζάιεπζεο ηνπ αθεγνχκελνπ «εθ βαζέσλ» πξνζψπνπ, αθνχ ε αθήγεζή ηνπ πξνζπαζεί λα αλαθηήζεη ην αξρηθφ
βίσκα σο βίσκα ελφο άιινπ εαπηνχ.
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Πανδώρα, τεύχος 22 (Μάιος - Νοέμβριος 2008)

3.  Σ' ένα παλιό τούρκικο ςπίτι
Σ' ένα παλιό τούρκικο ςπίτι
κλείςτηκα μέρεσ και παλεύω
με τουσ λεκέδεσ του αςβέςτη.
Μετρώ τα ξύλα ςτο ταβάνι, βρίςκω τα νερά∙
δίνω ονόματα, τουσ δίνω την καρδιά μου.
Ύςτερα παίρνει και φυςά.
Σαρώνονται χαρέσ και γνωριμίεσ.
Ξανά μονάχοσ με τα ξύλα και τισ πέτρεσ.

4. Η Θεςςαλονίκη
«Πξέπεη λα δνχκε θαη λα
μαλαδνχκε ηελ ηζηνξία καο
(…). Η πφιε απηή -ε
Θεζζαινλίθε- πνπ είλαη θαη
θάηη άιιν απφ ηελ Αζήλα,
θαη εθθξάδεη κηα άιιε
πεξηνρή θαη έρεη άιιε δσή,
άιιε ηζηνξία, άιιν πλεχκα
πνπ απνξξέεη απφ
δηαθνξεηηθέο ηζηνξηθέο θαη
θνηλσληθέο δηαδηθαζίεο -
πξέπεη λα γίλεη πεξηζζφηεξν
ζεβαζηή απφ ηνπο
πλεπκαηηθνχο αλζξψπνπο
ηεο, νη νπνίνη καδί κε ηελ
πςειή ηέρλε ηνπο, θαιφ
είλαη λα δηαζψδνπλ πφηε-
πφηε θαη κεξηθά δείγκαηα
ηνπ παικνχ ηεο (…) ΢ηγά
ζηγά επηβάιιεηαη λα
αγγίμνπκε ηηο πιεγέο καο. Να
ηα πνχκε φια θαη λα ηα
πνχκε ηψξα θαη λα κελ
αθήζνπκε ηίπνηε…»
(Γ. Ισάλλνπ)

5.  Η ANAΓNΩΣH ησλ θεηκέλσλ ηνπ Γηψξγνπ Ισάλλνπ (Γ.
Ι.) θαη φρη κφλν ησλ πεδνγξαθεκάησλ ηνπ αιιά θαη ησλ
ζπλεληεχμεσλ ηνπ ζε πεξηνδηθά θαη εθεκεξίδεο λνκίδσ φηη
 Προζωπικές μαρησρίες
κπνξεί λα απνδεηρζεί πνιιαπιά ρξήζηκε θαη εξεζηζηηθή
γηα ηνλ εξεπλεηή ηεο ζχγρξνλεο ηζηνξίαο (θαη ηδίσο ηεο  Ο Γ. Ι. δηαζψδεη θαη αλαδεηθλχεη, κέζα απφ πξνζσπηθέο
«κηθξν-ηζηνξίαο») ηεο Θεζζαινλίθεο: Σα θείκελα απηά καξηπξίεο θαη κε αίζζεζε ηεο επνρήο, εμαηξεηηθά
ζέηνπλ επί ηάπεηνο, σο κεζνδνινγηθφ πξναπαηηνχκελν, ην ελδηαθέξνπζεο ζηηγκέο απφ ηελ θαζεκεξηλή δσή θαη ηνλ
αίηεκα κηαο επαλαπξνζέγγηζεο ησλ ζρέζεσλ ζθπγκφ ηεο πφιεο ζηηο κέξεο ηεο Kαηνρήο, ηνπ δησγκνχ
ηζηνξηνγξαθίαο θαη ινγνηερλίαο. ησλ Δβξαίσλ, ηεο απειεπζέξσζεο θαη ηνπ Δκθχιηνπ
Πνιέκνπ. Δχγισηηα είλαη ηα παξαθάησ επηιεγκέλα
 Αζθαιψο ην ινγνηερληθφ έξγν δελ κπνξεί λα
απνζπάζκαηα:
ρξεζηκνπνηεζεί σο πξσηνγελέο ηζηνξηθφ πιηθφ. Μπνξεί
φκσο ζαπκάζηα λα αμηνπνηεζεί γηα λα αληιήζνπκε  B «΢ηελ πιαηεία ηεο Αγίαο ΢νθίαο θαηέιεγαλ φια ηα
ζηνηρεία γηα ηελ αηκφζθαηξα θαη ην ρξψκα ηεο επνρήο θαη αθξηζκέλα πνηάκηα (ηελ εκέξα ηεο απειεπζέξσζεο). Απφ
ην ζπγθεθξηκέλν βιέκκα ησλ αλζξψπσλ πνπ ηε βηψλνπλ. ηελ νδφ ηεο Αγίαο ΢νθίαο θαηέβαηλαλ, ζαξψλνληαο ηηο
Γελ ζα καο «πεη» π.ρ. ην πεδνγξάθεκα ηνπ Γ. Ι. πφηε γεηηνληέο, ηα παηδηά ηνπ Κνπιέ Καθέ, ηνπ Αγίνπ Παχινπ,
αθξηβψο θαη απφ πνηνπο θαη κε πνην ζθνπφ έγηλε κηα ηεο Αθξνπφιεσο, ηεο Καζζάλδξνπ. Σν Σζηλάξη, Δζθί-
ζπγθέληξσζε ην 1944 ζηελ πιαηεία Αγ. ΢νθίαο. Θα καο Νηειίθ, Πξνθήηεο Ηιίαο, Γηνηθεηήξην θαηέβαηλαλ ζηε
δψζεη φκσο πιηθφ γηα λα αλαπιάζνπκε ην «θιίκα» ηεο, Βεληδέινπ. (…) Απφ ην Βαξδάξη πάιη εξρφηαλ μππφιεηε,
ηνλ «ήρν» θαη ηνλ «απφερφ» ηεο. Μέζα απφ ηα θείκελα ξαθέλδπηε, πεηλαιέα, ζπαξηαξψληαο απφ ελζνπζηαζκφ, ε
πνπ παξέρνπλ ην έλαπζκα γηα κηα λέα πξνζέγγηζε, απφ Ρακφλα, ε Δπηάινθνο, ν Παιηφο ΢ηαζκφο, ε Νεάπνιε, ε
ηελ ζθνπηά ηεο Σνπηθήο Ιζηνξίαο, ζην έξγν ησλ ΢ηαπξνχπνιε, ελψ αληίζεηα απφ αλαηνιηθά θαηαθηάλαλ
ινγνηερλψλ ηεο Θεζζαινλίθεο: ηνπ Γ. Βαθφπνπινπ, ηνπ κέζα ζε ζθφλε θαη αιαιαγκφ, κε ηξνκπέηεο, παληηέξεο,
Ν. Γ. Πεληδίθε, ηνπ Β. Βαζηιηθνχ, ηνπ Σ. Καδαληδή, ηνπ ιάβαξα θαη ρσληά ε Σνχκπα - «Σνχκπα - ΢ηάιηλγθξαλη»
Νη. Χξηζηηαλφπνπινπ, ηνπ Ν. Μπαθφια θ.ά., έιεγαλ κφλνη ηνπο - «ε Αγία Φσηεηλή, ε Δπαγγειίζηξηα, ε
αλαδεηθλχεηαη κηα δηαθνξεηηθή ζεψξεζε ηνπ Σξηαλδξία, ε Καιακαξηά». («Η παξαπεηακέλε
παξειζφληνο. Μηα νπηηθή πνπ ην ελδηαθέξνλ ηεο δελ απειεπζέξσζε»: «Σν δηθφ καο αίκα».
εζηηάδεηαη ζην πνιηηηθφ πξνζθήλην θαη ζηα «έξγα θαη ηηο
εκέξεο» ησλ «επηθαλψλ» ηεο εμνπζίαο, αιιά ζην πλεχκα
θαη ζηηο νπζηψδεηο «ιεπηνκέξεηεο» ηεο θαζεκεξηλήο δσήο
ησλ «αθαλψλ»

6.  B «Σν κπιφθν ζε καο έγηλε ηνλ Απξίιε (ηνπ '43), ν  Tο έηος-κλειδί 1916
Μάξηεο πέξαζε κέζα ζηελ αγσλία ηεο αλακνλήο. Κάζε  Ο Γ. Ι. αλαδεηεί ηηο ξίδεο θαη ηηο ζπληζηψζεο ηνπ
λχρηα θαζηζκέλνη νη κεγάινη γχξσ απφ ην ηξαπέδη ηνπ πλεπκαηηθνχ θιίκαηνο ηεο πφιεο. Θέιεη κηα πιήξε
ζαινληνχ ζηγνέςειλαλ κέρξη ηα μεκεξψκαηα. Eλα πξστλφ εμήγεζε γηα ηελ πηθξή δηαπίζησζε πνπ θάλεη γηα ηε
άξρηζαλ λα νπξιηάδνπλ ηα κεγάθσλα ελφο καχξνπ ζεκεξηλή Θεζζαινλίθε: «… Σα ρηίζακε θαη ηα
απηνθηλήηνπ ηεο πξνπαγάλδαο, ηδηαίηεξα κηζεηνχ (…). ηζηκεληάξακε φια. Γελ έκεηλαλ αλάζεο. Γελ έκεηλαλ
«Oινη νη Δβξαίνη ζηηο πφξηεο, έηνηκνη γηα αλαρψξεζε!» πξαζηέο, αλάκεζα ζηα εκπνξηθά θαη δεκνζηνυπαιιειηθά
(…) Οη Δβξαίνη εηνηκάδνληαλ κέζα ζε απεξίγξαπην βνιέκαηά καο».
παληθφ. Δληνχηνηο φκσο βξήθαλ ην θνπξάγην λα βξάζνπλ
εθείλε ηε ζηηγκή απγφ θαη λα ηαΐζνπλ έλα κηθξφ αγφξη, 3-4  Ιδηαίηεξα ελδηαθέξνπζεο είλαη νη πεξηγξαθέο ηνπ Γ. Ι. γηα
ρξφλσλ πνπ είραλ (…) Καη κεηά αγθαιηέο, θηιηά, φξθνη θαη ηελ νξγάλσζε θαη ηελ πνιπζήκαληε ιεηηνπξγία
δάθξπα. Απφ θάησ ην κεγάθσλν νχξιηαδε θαη απεηινχζε νξηζκέλσλ θαηερεηηθψλ θαη άιισλ ζξεζθεπηηθψλ
…». («Σν δηθφ καο αίκα»). νξγαλψζεσλ ηεο πφιεο θαη νη λχμεηο γηα ηηο δηαζπλδέζεηο
ηεο εγεζίαο ηνπο κε ηηο δπλάκεηο ηεο Καηνρήο, ηε δεμηά
 B «Απφ ηα θάγθεια κε ηελ ζαιθηκηά θαη ηνπο θηζζνχο ηνπ Δκθπιίνπ θαη αξγφηεξα κε ηε Γηθηαηνξία. Αζθαιψο
(ηνπ παλεπηζηεκηαθνχ θηεξίνπ) πηαλφκαζηαλ φηαλ ζηνλ ρξεηάδεηαη κηα εηδηθή δηεξεχλεζε θαη, φπσο ζσζηά
εκθχιην, πεξλνχζαλ θαζεκεξηλά, ην απφγεπκα ηδίσο, επηζεκαίλεη «… είλαη ζθάικα πνπ δελ ινγαξηάδεηαη νχηε
πιήζνο θεδείεο κε ζηξαηησηηθέο κνπζηθέο θαη βεκαηηζκφ, θαλ εμεηάδεηαη ε επηξξνή ησλ νξγαλψζεσλ απηψλ ζηελ
ηξαβψληαο γηα ηελ Δπαγγειίζηξηα. Οη κπζηηθνί πνπ δηακφξθσζε ηεο ζεκεξηλήο θνηλσλίαο».
έδσλαλ ηηο θεδείεο αιιά θαη νη επίζεκνη καο
ζηξαβνθνηηνχζαλ, φκσο εκείο ληψζακε θάηη ζαλ  ΢ην θείκελν «Θεζζαινληθέσλ χπλνο θαη μχπλνο» (: «Η
ιηγνζπκηά, βιέπνληαο ηα θέξεηξα κε ηνπο ζπλνκειίθνπο πξσηεχνπζα ησλ πξνζθχγσλ») ν Γ. Ι. θαηαγξάθεη κηα
καο (…). Η Θεζζαινλίθε ηφηε ήηαλ ε κεγαιχηεξε ζεηξά απφ αηηίεο ηζηνξηθέο, θνηλσληθέο, ςπρνινγηθέο πνπ
ζηξαηησηηθή βάζε ηεο ρψξαο. ΢ηξαηφο, ραθί, παληνχ εμεγνχλ ηε δηαθνξεηηθή πνιηηηθή ζθέςε θαη πξάμε ησλ
ζηξαηνδηθεία, κπιφθα, έξεπλεο, ηαπηφηεηεο, αλζξψπσλ ηεο πφιεο θαη ηνλ παξαγθσληζκφ ηνπο απφ ηηο
ρεηξνβνκβίδεο αθφκε θαη λπθηεξηλνί βνκβαξδηζκνί απφ ηα ζέζεηο-θιεηδηά ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο. Oπσο εχζηνρα
αληάξηηθα θαλφληα. Θπκάκαη πσο κεηά απ' απηφλ ηνλ παξαηεξεί ν Γ. Ι. ε πεξίνδνο ηνπ 1916 φηαλ ε
βνκβαξδηζκφ πήγακε μαγξππλεζκέλνη πξσί-πξσί γηα Θεζζαινλίθε έγηλε νπζηαζηηθά πξσηεχνπζα ηνπ θξάηνπο,
κάζεκα (…) Με ηα αθαιαίζζεηα γπκλά ιακπηφληα ζηελ είλαη κηα πεξίνδνο πνπ δελ ηελ μέξνπκε θαιά αλ θαη έρεη
ίδηα ζεηξά, ε πφιε έκνηαδε κε απέξαλην ραζάπηθν ρσξίο κεγάιε ζεκαζία γηα ηελ εμέιημε θαη ηε κνίξα ηνπ ηφπνπ
πειαηεία …». («Σν δηθφ καο αίκα»). καο. Δδψ ινηπφλ ζα πξέπεη λα αλαδεηεζνχλ νη ξίδεο ηεο
αλχπαξθηεο ή ππνβαζκηζκέλεο ζπκκεηνρήο ησλ
Θεζζαινληθέσλ ζηε δεκφζηα δσή ηεο ρψξαο.

7.  Oζα αιιηψο ζα ραζνχλ
 Γξάθνληαο γηα ηε ζπγθαηνίθεζε, ηνλ παιηφ ζπγρξσηηζκφ ησλ αλζξψπσλ ηεο πφιεο ν Γ. Ισάλλνπ καο
παξαδίδεη κηα ραξαθηεξηζηηθή εηθφλα γηα ηηο θαηαβνιέο ηεο θαζεκεξηλήο Θεζζαινλίθεο ησλ πξνζθχγσλ:
 «… Φέξλσ ηψξα ζην λνπ κνπ κηα ζπγθεθξηκέλε πξνπνιεκηθή γεηηνληά θαη ζπκνχκαη φζν κπνξψ ηνπο
αλζξψπνπο πνπ πεξηείρε. Δίρε νηθνγέλεηεο απφ ηε ΢κχξλε, ηελ Πέξγακν, ηελ Πάλνξκν, ηε ΢ειχβξηα, ηε
Ραηδεζηφ, ηελ Κεζζάλε, ηηο ΢αξάληα Δθθιεζηέο, ηελ Αλδξηαλνχπνιε (…) ηε Φηιηππνχπνιε, ηε Βάξλα, ην
Μνλαζηήξη, ην Κξνχζνβν, ηε Γεπγειή, ηελ Κνξπηζά αθφκα θαη ην Πινέζηη. (…) Δθεί κέζα εθπνθνξείην ε
ζεκεξηλή Θεζζαινλίθε, ε λέα κνξθή ηεο, ε λννηξνπία ηεο θαη ν ςπρηζκφο ηεο. Μέζα ζ' εθείλα ηα
ζηξηκψγκαηα γελλήζεθε παλίζρπξν ην φλεηξν ηεο φζν ην δπλαηφ πην μερσξηζηήο θαη αλεμάξηεηεο ζηέγαζεο
θαη κέζα ζ' εθείλε ηελ θαηαπάηεζε θαη ηελ ηζνπέδσζε ησλ αηφκσλ, ε δσεξφηεξε επηζπκία γηα ζπνπδέο θαη
νηθνλνκηθή απνθαηάζηαζε…».
 Oπσο ν ίδηνο παξαηεξεί ζρεηηθά κε ηα πεδνγξαθήκαηά ηνπ: «… δελ είλαη θείκελα πνπ πξνζπαζνχλ λα
δψζνπλ ηελ ηζηνξία (…) αιιά κηα κηθξή θαηαβνιή, γηαηί βιέπσ φηη απηά ηα πνιχηηκα πξάγκαηα πάλε λα
ραζνχλε (…) θακκηά ηζηνξία δελ ηα πηάλεη (…). Απέθπγα κε επηκέιεηα θάζε ηζηνξηθφ ζέκα πνπ δελ ήηαλ ηνπ
θαηξνχ κνπ. Πξνζπάζεζα λα δσ ηα γεγνλφηα πνπ έδεζα θαη πνπ δελ έπηαζε νχηε ν ηχπνο ηεο επνρήο κνπ.
Καη δελ είλαη πνπ ζα ραζνχλ απηά θαζ' εαπηά, ζα ραζεί θαη ην πλεχκα ηεο επνρήο».
 Δπηδεηψληαο λα εθπνιηνξθήζεη ην αλζξψπηλν κπζηήξην απηήο ηεο πφιεο, ν Γ. I., κέζα απφ κηα γξαθή, ζπρλά
θηλεκαηνγξαθηθή («…γξάθνληαο, ζθέθηνκαη, πιάλα» ζα πεη ν ίδηνο) πξνζπαζεί λα αηρκαισηίζεη ηνλ ρξφλν
δηφηη φπσο ηνλίδεη: «…Κακηά θσηνγξαθία θαη θακηά ηαηλία δελ κπνξεί λα απνηππψζεη απηή ηελ παιηά
κνξθή ηεο Θεζζαινλίθεο θαη ηεο δσήο κέζα ζ' απηήλ, φπσο έλα θείκελν».
 Η πξνζπάζεηα ηνπ Γ. Ι. λα απνζεζαπξίζεη θαη λα πξνβάιεη ηα ζπγθεθξηκέλα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ηζηνξηθήο
θπζηνγλσκίαο ηεο Θεζζαινλίθεο εθνδηάδεη ηνπο αλαγλψζηεο ηνπ κε ηελ απαηηνχκελε επαηζζεζία θαη ηνπο
ηξνθνδνηεί κε άθζνλα εξεζίζκαηα γηα λέεο αληρλεχζεηο ζηνπο δεκηνπξγηθνχο δξφκνπο πνπ ράξαμε θαη
άλνημε κε ην έξγν ηνπ.
 ΓIΩPΓOΣ ANAΣTAΣIAΔHΣ
Kαθηγητήσ Πολιτικήσ Ιςτορίασ ςτο Τμήμα Νομικήσ του ΑΠΘ

9.  Τα κεθάλια
 Μπαίλνληαο εθείλν ην βξάδπ ζην δηθεγνξηθφ γξαθείν ηνπ θίινπ κνπ, κε ρηχπεζε κηα πνιχ βαξηά βξψκα.
Μέζα, έλαο γεξνδεκέλνο κα κεγαινχηζηθνο ζηα ρξφληα ρσξηθφο θνπβέληηαδε δσεξά καδί ηνπ γηα θάπνηα
κάιινλ θηεκαηηθή ππφζεζε. Έκνηαδε παιηφο πειάηεο.
 Κάζηζα ζηνλ πξνζάιακν θη άλνημα ηελ εθεκεξίδα. Όκσο ε αλεμήγεηε βξψκα ήηαλ αλππφθνξε. Κνίηαμα ην
ηαβάλη, ηνπο ηνίρνπο, κήπσο είρε ζπάζεη θακηά ζσιήλα απ’ απηέο πνπ θαηεβάδνπλ ηηο βξσκηέο, κα δε
θαηλφηαλ ηίπνηε. Όια ιεπθά θαη πεληαθάζαξα. Έθηαζα ζην ζεκείν λα θέξσ ζηε κχηε κνπ αθφκα θαη ηελ
εθεκεξίδα, πνπ ήηαλ λ’ αλνίγεη ε θαξδηά ζνπ, ζσζηφο κπαρηζέο: κάρεο, ηνπθεθηζκνί, ζπιιήςεηο, πξνδνζίεο,
απνθεξχμεηο θαη θπζηθά κπφιηθεο δειψζεηο πνιηηηθψλ αξρεγψλ. Έλα λέν, πάλησο καο αθνξνχζε ηδηαίηεξα:
κεο ζηε βδνκάδα ζα πεξλνχζαλ απ’ ηνπο θεληξηθνχο δξφκνπο καο ηνπο αηρκάισηνπο αληάξηεο, πνπ ιίγεο
κέξεο πξηλ είραλ βνκβαξδίζεη ηελ πφιε καο κε θαλφλη. Πξναλαγγέιινληαλ άγξηα απνδνθηκαζία.
 Καζψο δηάβαδα απηά, ηέιεησζε κέζα ε αθξφαζε θη ν ρσξηθφο βγαίλνληαο ζήθσζε απ’ ηε κηζνζθφηεηλε
γσληά έλα κηθξφ ζαθί πνπ είρε εθεί αθεκέλν. Βξσκνθφπεζε ν ηφπνο. Δδψ ινηπφλ ήηαλ ε πεγή ηεο βξσκηάο.
Ο θίινο δε βαζηάρηεθε, ηνλ ξψηεζε γηα ην πεξηερφκελν. Κη απηφο κε ην θπζηθφηεξν χθνο καο είπε: «είλαη ηα
θεθάιηα δπν ζπγρσξηαλψλ κνπ. Σα πεγαίλσ ζην ρσξηφ λα ηα ζηήζνπκε ζηελ πιαηεία. Θα πεξάζεη φιν ην
ρσξηφ λα ηα δεη θαη λα ηα θηχζεη. Θα ζαο ηα έδεηρλα, κα είλαη ηπιηγκέλα ζε εθεκεξίδεο».
 Μφιηο γθξεκνηζαθίζηεθε, αλνίμακε ηα παξάζπξα θαη πήξακε δξφκν. Γπξίδακε ζηελ παξαιία πάλσ θάησ
ζαλ ηξεινί. Γε κηιάγακε θαζφινπ, νχηε θαλ θνηηαδφκαζηαλ. Ύζηεξα κπήθακε ζε κηα ηαβέξλα θαη γίλακε
ζηνππί ζην κεζχζη. Κεξλνχζε ν θίινο απ’ ηα ιεθηά πνπ είρε εηζπξάμεη πξνεγνπκέλσο. Δγψ δελ έβγαδα
αθφκα ρξήκαηα, θφληεπα φκσο. Ήκνπλ θνηηεηήο, άλζξσπνο ηνπ Μέιινληνο, φπσο καο μεγεινχζαλ δηάθνξνη
ζηρακεξνί θαη ηφηε.

 Απφ ηε ζπιινγή Η σαρκοφάγος (1971)

10. Ο θιλόλογος
«Ο θηιφινγνο- φρη ν
αθπδαησκέλνο
ζρνιαζηηθφο, αιιά απηφο
πνπ έρεη ζπλείδεζε φηη,
σο ζπγγξαθέαο, ζπλερίδεη
κηα παξάδνζε πνιιψλ
αηψλσλ- είλαη παξψλ θαη
κέζα ζηα πεδνγξαθήκαηά
ηνπ, φρη κφλν κε ηηο
θηινινγηθέο ηνπ
αλαθνξέο, αιιά θπξίσο
κε ηε βαζηά γλψζε ηεο
γιψζζαο»
Χξηζηφθνξνο Μειηψλεο,
ζπγγξαθέαο

11.  Β. Σηοιτεία ηετνικής  Γηάζπαζε ηνπ αθεγεκαηηθνχ ζέκαηνο


 Μνλνκεξήο ή κνλνεζηηαθή αθήγεζε
 Σν θείκελν ζρεκαηίδεηαη απφ ζεκαηηθέο
 ςεθίδεο, νη νπνίεο ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο
 Δίλαη κηα κνξθή αθήγεζεο ζηελ νπνία ηα κε δηάθνξεο εζσηεξηθέο ή εμσηεξηθέο
πάληα καο δίλνληαη απφ ηελ νπηηθή γσλία ζπλάθεηεο. Ο, ηη ζπλδέεη ηηο ζεκαηηθέο
ελφο κνλάρα πξνζψπνπ, ην νπνίν κπνξεί λα ςεθίδεο δελ είλαη ε ρσξηθή ή ρξνληθή
κεηέρεη ζηα εμηζηνξνχκελα ή απιψο λα αιιεινπρία, αιιά ε αιιειεγγχε ηνπο πξνο
παξαθνινπζεί σο ζεαηήο θαη λα καο ηα ηελ ςπρηθή θαηάζηαζε ζηελ νπνία
αθεγείηαη. Η εζσηεξηθή δσή αλήθεη ζ’ έλα βξίζθεηαη ν αθεγεηήο ηελ ψξα πνπ
κφλν πξφζσπν, ηα ππφινηπα αθεγεκαηηθά αθεγείηαη. Με άιια ιφγηα, ζηελ ηερληθή
πξφζσπα, φηαλ ππάξρνπλ, δίλνληαη ηνπ δηαζπαζκέλνπ ζέκαηνο, πνπ θπξηαξρεί
εμσηεξηθά, δειαδή φπσο ηα βιέπεη, ηα ζηελ πεδνγξαθία ηνπ Ισάλλνπ, δελ έρνπκε
αθνχεη ην έλα αθεγεκαηηθφ πξφζσπν. Η ηελ θιαζηθή κνξθή δηεγήκαηνο κε αξρή,
κνλνκεξήο αθήγεζε δελ είλαη ππνρξεσηηθφ κέζε, ηέινο, κε δέζε, θνξχθσζε θαη ιχζε
λα δηαηππψλεηαη ζε πξψην πξφζσπν, αλ θαη αιιά ηα γεγνλφηα εθηίζεληαη κε ηε ζεηξά
απηή είλαη ε ζπλήζεο ηαθηηθή. (Αληίζεηε πνπ παίξλνπλ ζπλεηξκηθά ζηε ζπλείδεζε
ηεο κνλνεζηηαθήο είλαη ε πνιπκεξήο ηνπ ζπγγξαθέα, ελψ ηαπηφρξνλα
αθήγεζε, φπνπ ηα γεγνλφηα καο δίλνληαη παξεκβάιινληαη ζθέςεηο θαη
κε βάζε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ηα δνπλ ζπλαηζζήκαηα. (Αο ζεκεησζεί φηη ην ππφ
δηάθνξα πξφζσπα, απφ έλα «παληνγλψζηε» εμέηαζε δηήγεκα, θαη’ εμαίξεζε κε άιια
αθεγεηή). πεδνγξαθήκαηα ηνπ Ισάλλνπ, πιεζηάδεη
 πεξηζζφηεξν ηελ θιαζηθή κνξθή
δηεγήκαηνο θαη ιηγφηεξν ηελ ηερληθή ηνπ
δηαζπαζκέλνπ ζέκαηνο).

12.  ΢χλζεζε ηνπ ρξφλνπ

 Πξφθεηηαη γηα ηε ζχλζεζε παξφληνο-
παξειζφληνο θαη γεληθφηεξα
δηαθνξεηηθψλ ρξνληθψλ ζηηγκψλ, ε
νπνία είλαη αιιειέλδεηε κε ηελ
ηερληθή ηνπ δηαζπαζκέλνπ ζέκαηνο.
΢χκθσλα κε ηελ ηερληθή απηή ε
αθήγεζε κπνξεί λα μεθηλά απφ ην
παξφλ ή ην παξειζφλ, αιιά δελ
απνηειεί ηελ αθεηεξία κηαο αθήγεζεο
πνπ πξνρσξεί γξακκηθά πξνο φιν θαη
κεηαγελέζηεξεο ζηηγκέο. Η κεηάβαζε
απφ ην παξφλ ζην παξειζφλ θαη
αληίζηξνθα είλαη ζπλερήο,
παξαθνινπζψληαο ηε ζπλεηξκηθή ξνή
ηεο ζθέςεο θαη ηελ ςπρηθή θαηάζηαζε
ηνπ αθεγεηή.

14. «Καη ε Θεζζαινλίθε
απνηειεί γηα καο
ζήκεξα ην πξψην
ζθαινπάηη γηα εθεί
πνπ, ζέινπκε δε
ζέινπκε ,ηείλεη ε ςπρή
ηνπ Διιεληζκνχ
αθαηαλίθεηα…»
Θεσσαλονικέων ύπνος
και ξύπνος…
Το κείμενο αυτό
διαβάστηκε στο
Α.Π.Θ. το 1979.