Wykonywanie prostych projektów sieci i węzłów ciepłowniczych

1. 1
Kurs: Sieci i węzły ciepłownicze
Źródło: www.fotolia.com
KURS Sieci i węzły ciepłownicze
MODUŁ
Wykonywanie prostych projektów sieci i węzłów
ciepłowniczych

2. 2
Kurs: Sieci i węzły ciepłownicze
8 Wykonywanie projektów sieci i węzłów ciepłowniczych
8.1 Sieć ciepłownicza
Sieć ciepłownicza jest to zespół urządzeń technicznych mających za zadanie
transport energii cieplnej z użyciem nośnika ciepła od źródła ciepła do odbiorców.
8.2 Węzeł ciepłowniczy
Węzeł ciepłowniczy jest to zespół urządzeń i armatury. Jego zadaniem jest
dostarczenie ciepła z sieci ciepłowniczej do instalacji centralnego ogrzewania i ciepłej
wody.
8.3 Wymagania dotyczące dokumentacji projektowej
Wymagania dotyczące dokumentacji projektowej opisuje Rozporządzenie
Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r.
w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz.U. z dnia 27
kwietnia 2012 r.).
8.3.1 Dokumentacja techniczna i projektowa sieci węzłów ciepłowniczych.
Zapoznaj się z prezentacją pt. „Dokumentacja techniczna i projektowa sieci
i węzłów ciepłowniczych”.
Wymagane jest, aby na rysunkach, które wchodzą w skład projektu, umieszczony
były następujące informacje:
 nazwa i adres obiektu budowlanego;
 przedmiot, skala i numer rysunku;
 imię i nazwisko projektanta.
Aby uzyskać czytelności i komunikatywność rysunków, powinno się stosować
oznaczenia graficzne, które są zgodne z Polskimi Normami.
Opis techniczny powinien zawierać następujące pozycje i informacje:
 zakres opracowania, czyli objaśnienia, czego dotyczy projekt;
 podstawę i cel opracowania;
 opis stanu istniejącego;
 charakterystyki przyłączy, średnic, materiałów, uzbrojenia, sposobu
wykonywania;

3. 3
Kurs: Sieci i węzły ciepłownicze
 opis połączeń oraz zasad układania i mocowania rur;
 sposób prowadzenia poziomów i pionów;
 charakterystyki stosowanych materiałów i uzbrojenia;
 wytyczne montażu rur: połączenia, punkty stałe, kompensacje.
Część opisowa zazwyczaj kończy się uwagami, które mają za zadanie informować
o części rysunkowej i obliczeniowej projektu, wymaganych uprawnieniach dla osób
wykonujących prace montażowe sieci ciepłowniczych.
W części rysunkowej sieci powinny się znaleźć rysunki:
 przyłącza (tzw. profil);
 rzutu piwnic;
 rzutu parteru;
 rzutu powtarzalnych kondygnacji;
 rozwinięcia aksonometrycznego sieci1.
Wszystkie rysunki powinny posiadać niezbędne informacje umieszczone
w tabliczkach rysunkowych. Z kolei profile przyłączy powinny zawierać informacje
o położeniu przewodu ulicznego, przejściu przewodu przez ścianę budynku oraz
nawiązanie do dalszych rysunków.
Pod zaznaczonymi elementami musi znajdować się opis dotyczący rzędnych
terenu, osi przewodu, kolizji, zagłębień, spadków, średnic, długości. Wnikliwe
przeanalizowanie rysunku pozwala wykonawcy dokładnie rozpoznać i wykonać roboty.
Jeżeli budynek ma być podłączony do sieci ciepłowniczej, miejskiej, należy
zaznaczyć trasę przewodu ulicznego i podać jego średnicę oraz najbliższe,
charakterystyczne elementy.
Na rzucie parteru należy zaznaczyć wszystkie ważne elementy z punktu widzenia
konkretnego rodzaju sieci ciepłowniczych. Piony powinny posiadać odpowiednią
numerację. Na rzucie piętra lub powtarzających się kondygnacji należy nanieść
wszystkie ważne elementy: piony, odgałęzienia, uzbrojenie itp.
Rozwinięcie pionu jest rysunkiem, na którym pokazuje się przebieg przewodów
wzdłuż poszczególnych kondygnacji. Z rysunku można odczytać średnice przewodów,
spadki, rzędne, uzbrojenie oraz rodzaj połączeń.
Schemat sieci ciepłowniczej w dimetrii ukośnej jest uzupełnieniem
i dopełnieniem informacji niezbędnych do jej montażu. Jest to potrzebne wykonawcy do
rozumienia układu przewodów w przestrzeni.
W praktyce tego typu rysunki najczęściej dotyczą instalacji wodnej lub gazowej,
ale wykonuje się je również dla sieci ciepłowniczych. Z zasady aksonometrię rozpoczyna
się od przyłącza, a na rysunku należy podać szczegółowe jego rozwiązanie. Obok
1 Majewska-Mrówczyńska K., Projektowanie instalacji sanitarnych, Instytut Technologii Eksploatacji-
Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

4. 4
Kurs: Sieci i węzły ciepłownicze
przewodów należy podać informacje o średnicach i grubościach ścianek przewodów,
zaznaczyć wielkości spadków oraz ich kierunek, nanieść uzbrojenie.
Projekt dokumentacji technicznej jest niezbędny, aby wykonać przedmiar robót,
czyli wstępnie określić ilość potrzebnych materiałów. Na podstawie dobrze wykonanego
przedmiaru można ustalić dokładne ilości potrzebnych materiałów. Obliczeń dokonuje
się na podstawie rysunków, które zostały zamieszczone w projekcie.
Projekt przyłączy powinien zawierać2:
 opis techniczny z właściwymi obliczeniami;
 projekt zagospodarowania działki lub terenu;
 profile podłużne przyłączy;
 rzut lub rzuty najniższych kondygnacji z instalacją, z pokazaniem włączenia
przyłączy do sieci zewnętrznej.
Do projektu należy załączyć3:
 warunki techniczne dostawy mediów;
 opinię Zespołu Uzgadniania Dokumentacji wraz z kserokopią mapy geodezyjnej
z naniesionymi trasami projektowanych przyłączy;
 uzgodnienia ze Stacją Sanitarno-Epidemiologiczną w przypadku takich wymagań;
 uzgodnienie z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych, gdy takie
uzgodnienie jest wymagane;
 uzgodnienie z właścicielem obiektu;
 uzgodnienia i opinie wymagane w opinii Zespołu Uzgadniania Dokumentacji;
 uzgodnienia, opinie oraz dokumenty innych organów wymagane przepisami
szczegółowymi;
 dokument własności działki (wypis z księgi wieczystej) lub dowód stwierdzający
prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane.
8.3.2 Stosowanie programów komputerowych wspomagających projektowanie
Projektowanie architektoniczne z zastosowaniem wielu złożonych rysunków
wymaga wysokiej klasy komputerów oraz rozbudowanego oprogramowania.
Uniwersalnym programem, który jest stosowany we wszystkich gałęziach
techniki, a ponadto cieszy się największą popularnością ze względu na swoje możliwości
jest AutoCad. Mniejsze, ale także powszechnie stosowane programy, to m. in.:
ArchiTECH, MicroStation, Autodesk 3D Studio lub DYBY 2002 (aplikacja do AutoCAD-a).
2 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. (Dz.U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690 ze
zm.)
3 Tamże.

5. 5
Kurs: Sieci i węzły ciepłownicze
Przy wykonywaniu projektów instalacyjnych nie jest konieczne stosowanie tak
wydajnych komputerów i niezwykle skomplikowanych programów. Można używać
programów o mniejszym wachlarzu opcji, ale za to bardziej wyspecjalizowanych.
W 1991 roku producenci AutoCAD-a opracowali pierwszą aplikację CAD wspomagającą
projektowanie instalacji centralnego ogrzewania, instalacji sanitarnych, wentylacji,
klimatyzacji i instalacji elektrycznych. Aplikacja posiada wbudowane funkcje
przeznaczone do przekazywania danych do różnorodnych programów obliczeniowych.
Posiada bogatą bibliotekę ponad 6 000 symboli opisujących urządzenia, armaturę
i wyposażenie instalacji poszczególnych branż. Umożliwia definiowanie dowolnej ilości
własnych symboli. Aplikacje „pit-cup” dostępne są w polskich wersjach do AutoCAD-a
R14/2000/20024. Istnieje także „pit-LT” przeznaczony do AutoCAD-a LT. „Pit-cup” może
współpracować z programami przeznaczonymi do obróbki dokumentacji
wskanowanych, co jest bardzo przydatne w przypadku, gdy niezbędna dokumentacja
istnieje tylko na papierze. Program umożliwia tworzenie projektów rastrowo-
wektorowych, dzięki czemu nie ma potrzeby przerysowywania istniejących
dokumentacji5.
Zrzut z Auto CAD-a
Rysunek 8.1. Zrzut z Auto CAD-a
Źródło: http://www.tb.resman.pl/bud/technikum/14i.pdf
Możliwości wymienionych programów są niezmiernie duże. Ponadto programy
te wyposażone są w katalogi odbiorników. Dzięki temu można wstawić je na rysunek
w sposób automatyczny, uzyskując jednocześnie kompletny opis.
4 Żurek M., Projektowanie instalacji budowlanych, Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut
Badawczy Radom 2005
5 Tamże.

6. 6
Kurs: Sieci i węzły ciepłownicze
Przykładowa struktura sieci komputerowej wspomagającej projektowanie
Rysunek 8.2. Przykładowa struktura sieci komputerowej wspomagającej projektowanie
Źródło: www.gazoprojekt.pl
8.3.3 Przepisy ogólne (na podstawie przepisów wewnętrznych przedsiębiorstw
cieplnych i warunków technicznych wykonania i odbioru sieci preizolowanych
wydanych przez COBRTI Instal, Zeszyt 4 w 2002 r.)6
Projekt przyłącza i sieci ciepłowniczej powinien zawierać:
 podstawę opracowania projektu, w tym warunki techniczne przyłączenia do sieci
węzła ciepłowniczego;
 opis techniczny;
 obliczenia hydrauliczne, w tym: obliczenia średnic rur, obliczenia
wytrzymałościowe, obliczenia punktów stałych;
 zestawienie wszystkich materiałów;
 rysunki, w tym:
− projekt zagospodarowania działki lub terenu z zaznaczeniem trasy sieci
i przebiegu przyłącza,
− rzut piwnic lub pomieszczeń, przez które przechodzi przyłącze sieci cieplnej;
− profil podłużny przyłącza i sieci cieplnej z zaznaczeniem wysokościowym
podziemnej infrastruktury,
− schemat montażowy sieci,
6 http://www.instsani.pl/siecico.htm

7. 7
Kurs: Sieci i węzły ciepłownicze
− schemat instalacji alarmowej,
− rzuty i przekroje elementów konstrukcyjnych sieci, np. studzienek cieplnych,
punktów stałych, punktów przesuwnych, przejść pod jezdniami itp.,
− sposób rozwiązania odwodnień i odpowietrzeń sieci;
 spis wszystkich rysunków;
 wytyczne wykonania i odbioru;
 wymagane uzgodnienia.
W opisie technicznym dokumentacji należy podać sposób płukania lub
czyszczenia od wewnątrz przewodów przed oddaniem rurociągów do eksploatacji.
Płukanie jest obowiązkowe dla rurociągów o średnicach nominalnych DN32–DN500.
Na rurociągach magistralnych należy projektować zawory sekcyjne w odległości
nie większej niż 500 m. Odgałęzienia od rurociągu głównego należy projektować
z odejściem do góry lub z boku rurociągu głównego. Każde odgałęzienie od rurociągu
głównego powinno być wyposażane w armaturę odcinającą.
8.3.4 Przewody
Do budowy sieci ciepłowniczych podziemnych stosuje się rury preizolowane,
które posiadają aktualne atesty i dopuszczenia do stosowania w ciepłownictwie oraz
spełniają wymagania norm7:
 rura przewodowa ― rura stalowa bez szwu oraz innych połączeń, rury powinny
spełniać wymagania norm: PN-EN 253:2005, PN-EN 253: 2005/A1:2006: Sieci
ciepłownicze ― System preizolowanych zespolonych rur do wodnych sieci
ciepłowniczych układanych bezpośrednio w gruncie – Zespół rurowy ze stalowej
rury przewodowej, izolacji cieplnej z poliuretanu i płaszcza osłonowego
z polietylenu;
 rura osłonowa ― wykonana z polietylenu o wysokiej gęstości, spełniająca
wymagania normy PN-EN 253: 2005 oraz PN-EN 253: 2005/A1:2006.
Wybór technologii jest całkowicie zależny od uwarunkowań technicznych na
danym terenie i odrębnych przepisów w spółkach ciepłowniczych. Sieci ciepłownicze
mogą być prowadzone:
 podziemnie jako sieci preizolowane;
 naziemnie;
 systemem tradycyjnym w komorach ciepłowniczych lub przez budynki.
7 http://www.instsani.pl/siecico.htm

8. 8
Kurs: Sieci i węzły ciepłownicze
8.4 Ogólne zasady projektowania sieci i przyłączy cieplnych
Zapoznaj się z audiocastem pt. „Ogólne zasady projektowania sieci
i przyłączy ciepłowniczych”.
Rurociąg zasilający sieci ciepłowniczej powinien znajdować się z prawej strony ―
patrząc od źródła ciepła w kierunku przepływu nośnika ciepła. Minimalne odległości
sieci ciepłowniczych od innych obiektów i urządzeń należy przyjmować według
poniższej tabeli.
Tabela 8.1 Minimalne odległości sieci cieplnych od innych obiektów w terenie
Źródło: http://www.instsani.pl
Wymiary wykopu powinny być powiększone w miejscach połączeń spawanych,
w miejscach montażu kompensatorów, stref kompensacyjnych, jak również w miejscach
odgałęzień. Wymiary wykopu dla rur preizolowanych prowadzących więcej niż jedną
rurę przewodową powinno się wykonać zgodnie z zaleceniami producenta rur.

9. 9
Kurs: Sieci i węzły ciepłownicze
Z kolei dno wykopu powinno być oczyszczone z kamieni i zniwelowane, wykopy
o zagłębieniach większych niż 1 m w gruntach niespoistych zaleca się wykonywać
z pochyłymi skarpami8.
8.5 Literatura
8.5.1 Literatura obowiązkowa
 Krygier K., Klinke T., Sewerynik J., Podręcznik dla technikum, Ogrzewnictwo,
wentylacja, klimatyzacja, WSiP, Warszawa 1991;
 Majewska-Mrówczyńska K., Projektowanie instalacji sanitarnych, Instytut
Technologii Eksploatacji, Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007;
 Recknagel H., Sprenger S., Schramek E., Kompendium wiedzy, Ogrzewnictwo,
klimatyzacja, ciepła woda, chłodnictwo, Wydawnictwo Omni Scala, Wrocław 2008;
 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie
warunków technicznych, jakimi powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie
(Dz.U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690 ze zm.);
 Szkarowski A., Łatowski L., Ciepłownictwo, WNT, Warszawa 2006;
 Tauszyński K., Wstęp do projektowania architektonicznego, Seria Dokumentacja,
Cz. 3, WSiP, Warszawa 2003;
 Żurek M., Projektowanie instalacji budowlanych, Instytut Technologii Eksploatacji
Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005.
8.5.2 Literatura uzupełniająca
 Foit H., Indywidualne węzły cieplne, Wydawnictwo Politechnika Śląska, Gliwice
2012;
 Jabłońska K., Niemyjski O., Analiza możliwości ograniczania strat ciepła na
przykładzie jednego z systemów ciepłowniczych w Polsce, Instal 9/2012;
 Nantka M., Ogrzewnictwo i ciepłownictwo, Tom I, WPŚ, Gliwice, 2010;
 Praca zbiorowa, Systemy centralnego ogrzewania, WNT, Warszawa, 2007;
 Praca zbiorowa, Warunki techniczne wykonywania i odbioru kotłowni na paliwa
gazowe i olejowe, II wydanie, Wydawnictwo PKTSGGiK, Warszawa, 2000;
 Żarski K., Sieci i węzły cieplne, Projektowanie, Eksploatacja, Rozbudowa,
Modernizacja, Wydawnictwo FORUM Sp. z o.o., Poznań 2012.
8.5.3 Netografia
 http://www.rahmad.pl/index.php/kompaktowe-wezly-cieplne kompaktowe
węzły cieplne;
8 http://www.instsani.pl

10. 10
Kurs: Sieci i węzły ciepłownicze
 www.gazoprojekt.pl;
 http://www.tb.resman.pl/bud/technikum/14i.pdf projektowanie instalacji
sanitarnych;
 http://www.terno.kelvin.pl/sites/default/files/pliki/do_tresci/systemy_grzewcze
/wezly_cieplne/08-04-02-06-57-47-kompaktowe_wezly_cieplne.pdf kompaktowe
węzły cieplne;
 http://www.instsani.pl branżowy portal informacyjny.
8.6 Spis tabel i rysunków
Rysunek 8.1. Zrzut z AutoCada...................................................................................................................5
Rysunek 8.2. Przykładowa struktura sieci komputerowej wspomagającej projektowanie
................................................................................................................................................................................6
Tabela 8.1. Minimalne odległości sieci cieplnych od innych obiektów w terenie..................8
8.7 Spis treści
8 Wykonywanie projektów sieci i węzłów ciepłowniczych......................................................2
8.1 Sieć ciepłownicza..............................................................................................................................................2
8.2 Węzeł ciepłowniczy.........................................................................................................................................2
8.3 Wymagania dotyczące dokumentacji projektowej.............................................................................2
8.3.1 Dokumentacja techniczna i projektowa sieci węzłów ciepłowniczych. ...................................................2
8.3.2 Stosowanie programów komputerowych wspomagających projektowanie .........................................4
8.3.3 Przepisy ogólne (na podstawie przepisów wewnętrznych przedsiębiorstw cieplnych i
warunków technicznych wykonania i odbioru sieci preizolowanych wydanych przez COBRTI Instal
Zeszyt 4 w 2002 r.)...........................................................................................................................................................................6
8.3.4 Przewody ..............................................................................................................................................................................7
8.4 Ogólne zasady projektowania sieci i przyłączy cieplnych...............................................................8
8.5 Literatura.............................................................................................................................................................9
8.5.1 Literatura obowiązkowa................................................................................................................................................9
8.5.2 Literatura uzupełniająca................................................................................................................................................9
8.5.3 Netografia.............................................................................................................................................................................9
8.6 Spis tabel i rysunków...................................................................................................................................10