1. 1
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
Źródło: www.fotolia.com
KURS
Roboty związane z montażem
i remontem instalacji sanitarnych
MODUŁ
Rodzaje programów komputerowych
wspomagających sporządzanie dokumentacji
budowlanej

2. 2
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
3 Rodzaje programów komputerowych wspomagających
sporządzanie dokumentacji budowlanej
3.1 Zastosowanie programów komputerowych wspomagających wykonanie
zadań1
3.1.1 Czym jest projektowanie wspomagane komputerowo?
Jest to zastosowanie sprzętu i oprogramowania komputerowego
w projektowaniu technicznym. Metodologia CAD znajduje zastosowanie np. w inżynierii
mechanicznej, elektrycznej czy budowlanej. Do zakresu projektowania wspomaganego
komputerowo można zaliczyć: odwzorowywanie konstrukcji (modelowanie cyfrowe,
wykonywanie dokumentacji, kreślenie), opracowanie oraz zarządzanie bazami danych,
a także symulację, wizualizację i animację. Projektowanie wspomagane komputerowo
używane jest głównie do tworzenia szczegółowych, przestrzennych (3D) modeli
bryłowych lub powierzchniowych komponentów, bądź też ich wektorowych rysunków
2D. Użycie tego narzędzia zmniejsza koszty rozwoju produktu, a także zwiększa jakość
i wydajność procesu produkcji.
3.1.2 AutoCAD
„AutoCAD jest programem tworzonym przez firmę „Autodesk” i jest
wykorzystywany do komputerowego wspierania projektowania”2. Można w nim
pracować zarówno w trybie 2D, jak i 3D. Po raz pierwszy został zaprezentowany w 1982
roku, a już rok później trafił do sprzedaży. Pierwotnie był wykorzystywany tylko przez
mechaników, lecz został rozszerzony i aktualnie jest używany także przez architektów
i innych projektantów. AutoCAD ma otwartą strukturę, dzięki czemu powstało wiele
specjalistycznych nakładek do programu, takich jak np. „pit-cup”, który zostanie szerzej
omówiony w tym module.
3.1.3 Założenia programu pit-cup i zakres zastosowania
Program „pit-cup” powstał w firmie projektowej, aby wspomagać projektowanie
sieci i instalacji. W firmie tej instalatorzy zaczynali pracę na wersji 10 AutoCAD-a.
Ponieważ praca w samym AutoCAD-zie nie należała do najszybszych i najbardziej
wydajnych, napisali własną aplikację. Następnie w firmie zostali zatrudnieni
informatycy, którzy już w 1991 roku opracowali pierwszą aplikację CAD wspomagającą
projektowanie instalacji centralnego ogrzewania, instalacji sanitarnych, wentylacji,
klimatyzacji i instalacji elektrycznych.
„Aplikacja „pit-cup” przeznaczona jest do wspomagania projektowania instalacji
branży grzewczej, sanitarnej, wentylacji i klimatyzacji elektrycznej w środowisku
AutoCAD-a”3. Program ten jest pogrupowany w moduły (ogrzewanie, instalacje
sanitarne, wentylacja, instalacje elektryczne, regulacja), które mogą być
1 Żurek M., Projektowanie instalacji budowlanych, Instytut Technologii Eksploatacji, Państwowy Instytut
Badawczy, Radom 2005
2 http://wikipedia.org
3 http://cad.pl

3. 3
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
wykorzystywane oddzielnie lub łącznie, tworząc jednolitą multiaplikację wspomagającą
projektowanie instalacji wszystkich branż.
Program ten umożliwia projektowanie w 2D lub 3D, choć zazwyczaj
wykorzystuje się tylko 2D. Obraz w trójwymiarze może zostać wygenerowany
automatycznie.
Aplikacja posiada wbudowane funkcje przeznaczone do przekazywania danych
do różnorodnych programów obliczeniowych. Posiada bogatą bibliotekę ponad 6 000
symboli opisujących urządzenia, armaturę i wyposażenie instalacji poszczególnych
branż. Umożliwia definiowanie dowolnej ilości własnych symboli. Aplikacje „pit-cup”
dostępne są w polskich wersjach do AutoCAD R14/2000/2002. Istnieje także „pit-LT”
przeznaczony do AutoCAD-a LT. „Pit-cup” może współpracować z programami
przeznaczonymi do obróbki dokumentacji wskanowanych, co jest bardzo istotne
w przypadku, gdy niezbędna dokumentacja istnieje tylko na papierze. Program
umożliwia tworzenie projektów rastrowo-wektorowych, dzięki czemu nie ma potrzeby
przerysowywania istniejących dokumentacji (rys. 1.1)4.
3.1.4 Struktura sieci komputerowej
Rysunek 3.1 Przykładowa struktura sieci komputerowej wspomagającej projektowanie
Źródło: Matkowski A., Pawlaczyk J., Współczesne tendencje w projektowaniu, www.gazoprojekt.pl
„Pit-cup” może być wykorzystywany przez firmy i instytucje projektowania lub
wykonawstwa budowlanego i wszelkich instalacji budowlanych przy projektowaniu
nowych budynków, renowacji, przebudowie obiektów istniejących. Ma zastosowanie
4 Patrz grafika rastrowa i wektorowa w słowniku pojęć

4. 4
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
również w planowaniu, kalkulacji i przygotowywaniu produkcji. Program ten
wykorzystują biura architektoniczne i inżynierskie, firmy wykonawcze oraz remontowe
(rys. 1.2).
3.1.5 Schemat współpracy międzybranżowej
Rysunek 3.2 Przykład współpracy międzybranżowej
Źródło: Matkowski A., Pawlaczyk J., Współczesne tendencje w projektowaniu, www.gazoprojekt.pl
Dzięki oprogramowaniu CAD możliwe jest lepsze porozumienie między różnymi
działami. Możliwa jest także praca na jednym projekcie, co skutkuje znacznym
zmniejszeniem szansy na popełnienie błędu. Poszczególne moduły programu „pit-cup”
mogą być zamawiane w zależności od potrzeb danej pracowni projektowej. Dostępne
moduły to:
 menu (zawiera moduł Architektura);
 instalacje grzewcze;
 instalacje sanitarne;
 wentylacja/klimatyzacja;
 instalacje elektryczne.
Aby dowiedzieć się więcej na temat programów do projektowania CAD,
wejdź na stronę http://edu.oeiizk.waw.pl/~piotr.podlaski/szkrysprogramy.html.
3.1.6 Założenia projektowe
Nie jest przypadkiem, iż programy „pit-cup” działają w środowisku AutoCAD-a –
jest on przodującym pakietem CAD, szeroko rozpowszechnionym wśród projektantów.
Jednolity interfejs wszystkich aplikacji, zgodny z interfejsem AutoCAD-a, przyczynia się
do łatwości obsługi programów oraz pozwala wymieniać dane, np. między architektem,
instalatorem i konstruktorem.
W przypadku rysunków opracowanych w innych systemach CAD bardzo
przydatnym narzędziem, zaimplementowanym w „pit-cup”, są: konwerter warstw oraz
funkcje rozpoznawania takich elementów, jak: ściany, drzwi, otwory czy okna. Dzięki

5. 5
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
temu wzrasta poprawność opracowania dokumentacji oraz znacznie poprawiona jest
szybkość przepływu danych. Możliwe jest np. umieszczenie wyłączników przy drzwiach,
projektowanie otworów technologicznych przy przejściu kanałów przez ściany czy
automatyczne umieszczenie grzejników pod oknami. W „pit-cup” istnieje możliwość
definiowania grup obejmujących różne kategorie obiektów, np. całe fragmenty
budynków, typowe pomieszczenia, fragmenty instalacji, typowe układy kotłowni,
wymiennikowni itp. Zdefiniowane grupy można dowolnie wykorzystywać w następnych
projektach.
Funkcjami przyspieszającymi i ułatwiającymi projektowanie są m.in.:
automatyczne podłączanie wszystkich lub tylko wybranych grzejników do przewodów
zasilających lub do pionów, automatyczne wymiarowanie, automatyczne podłączanie
przewodów do urządzeń, oznaczanie i opisywanie elementów instalacji, wstawianie
urządzeń w istniejące przewody itp.
„Pit-cup” ma bardzo bogatą bibliotekę typów przewodów, urządzeń i symboli.
Dostępne są np.: sparametryzowane biblioteki grzejników znanych producentów,
biblioteki innych urządzeń i obiektów o typowych rozmiarach (urządzenia sanitarne,
drzwi, okna itd.). Opisanych jest wiele typów znormalizowanych przewodów (rur, kabli)
i złączek. Ponadto „pit-cup” jest programem bardzo elastycznym – pozwala na
definiowanie nowych urządzeń i rozszerzenie biblioteki o własne symbole, co jest
istotne przy wykonywaniu nietypowych projektów.
„Pit-cup” umożliwia przekazywanie danych do programów kosztorysujących lub
arkuszy kalkulacyjnych. Do programu dołączone są szablony programu Excel, które
umożliwiają automatyczne tworzenie specyfikacji, podsumowań, a nawet obliczenia
kosztów materiałów niezbędnych do wykonania projektowanych instalacji. „Pit-cup”
pozwala na wykonywanie niektórych obliczeń, np.: doboru przekrojów kanałów
wentylacyjnych, obliczenia ilości kratek nawiewnych lub wywiewnych, obliczania ilości
opraw oświetleniowych itp. Ponadto „pit-cup” umożliwia przekazywanie danych do
zewnętrznych programów obliczeniowych, przeznaczonych do obliczania strat ciepła
budynków, wykonywania obliczeń hydraulicznych instalacji, obliczania powierzchni
kanałów. „Pit-cup” współpracuje także z programami służącymi między innymi do:
 zarządzania budynkami (facility);
 skanowania;
 konwersji rysunków w różnych formatach DXF;
 zarządzania dokumentacją.
„Pit-cup” zawsze oferuje praktyczne i sprawdzone rozwiązania, dzięki którym
warsztat projektanta zostaje znacznie usprawniony.
3.1.7 Zastosowanie modułów programu „pit-cup”
Moduły „pit-menu”
„Pit-menu” jest modułem podstawowym, niezbędnym do pracy z innymi
branżowymi aplikacjami. Moduł ten posiada następujące funkcje:
 ogólne funkcje dodatkowe AutoCAD-a;

6. 6
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
 wymiarowanie;
 zarządzanie blokami, symbolami i atrybutami obiektów;
 graficzne zarządzanie warstwami;
 automatyczne legendy, specyfikacje, ramki i tabelki rysunkowe;
 tworzenie przekrojów;
 specjalne dodatkowe punkty lokalizacyjne;
 wspomaganie drukowania.
Moduły „pit-architektura”
„Pit-architektura” (konstrukcje budowlane) – jest to moduł przeznaczony do
tworzenia szczegółowej dokumentacji budowlanej. Umożliwia wstawianie okien i drzwi
oraz projektowanie schodów, stropów i dachów, konstruowanie ścian czy wstawianie
okien. „Pit-architektura” – dzięki możliwości pracy w środowisku sieciowym – zapewnia
zgodność dokumentacji na każdym etapie powstawania projektu. Jest idealnym
narzędziem do tworzenia podkładów dla branż. Cechy programu „pit-architektura”:
 automatyczne obliczanie powierzchni pomieszczeń;
 automatyczne tworzenie przekrojów;
 przestrzenne projektowanie budynków;
 bogate biblioteki symboli i elementów wyposażenia (meble, urządzenia sanitarne,
elektryczne);
 prosta rozbudowa biblioteki symboli, np.: wprowadzenie mebli określonego
producenta, nowe urządzenia.
Moduł „pit-ogrzewanie”
Moduł przeznaczony do projektowania wszystkich instalacji grzewczych. Dzięki
sparametryzowanym bibliotekom urządzeń grzewczych, grzejników i armatury
program umożliwia projektowanie instalacji z ich wykorzystaniem. „Pit-ogrzewanie”
posiada wysoko rozwinięte funkcje rysunkowe, automatycznego wstawiania armatury
oraz możliwość definiowania grup urządzeń, a nawet często powtarzających się
w rysunkach instalacji. Program umożliwia:
 wymiarowanie grzejników i tworzenie ich opisów;
 automatyczne podłączenie grzejników w różnych układach zasilania;
 projektowanie instalacji centralnego ogrzewania czy kotłowni;
 tworzenie schematów, rozwinięć instalacji.
Moduł „pit-instalacje sanitarne”
„Pit-instalacje sanitarne” – moduł przeznaczony do projektowania instalacji
sanitarnych, wyposażony w bogaty zestaw funkcji automatyzujących projektowanie
i edycję dokumentacji instalacji sanitarnych. Program umożliwia między innymi:

7. 7
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
 tworzenie schematów technologicznych, rozwinięć instalacji, rzutów, przekrojów
i rysunków perspektywicznych;
 projektowanie instalacji wodno-kanalizacyjnych, przeciwpożarowych, gazowych,
sprężonego powietrza, instalacji medycznych, laboratoryjnych;
 automatyczne tworzenie rozwinięć instalacji wodno-kanalizacyjnych i izometrii na
podstawie narysowanych rzutów;
 prowadzenie przewodów instalacyjnych pojedynczo lub zdefiniowanymi wiązkami;
 automatyczne wstawianie i podłączanie armatury i urządzeń.
Schemat analizy wytrzymałościowej i hydraulicznej
Rysunek 3.3 Przykład analizy obliczeń wytrzymałościowych i hydraulicznych
Matkowski A., Pawlaczyk J., Współczesne tendencje w projektowaniu, www.gazoprojekt.pl
Moduł „pit-regulacja”
„Pit-regulacja” – moduł dodatkowy, umożliwiający tworzenie schematów
regulacyjnych. Możliwe jest projektowanie układów przeznaczonych do regulacji
instalacji grzewczych, sanitarnych i wentylacyjnych.

8. 8
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
3.1.8 Inne mniej znane programy do projektowania sieci wod.-kan.
Profil Koordynator 7.0
Jest to oprogramowanie firmy EPI-Graf. Służy do projektowania zewnętrznych
sieci wodno-kanalizacyjnych, sieci gazowych, cieplnych oraz podziemnych sieci
kablowych. Za jego pomocą można szybko wygenerować dowolną ilość profili
podłużnych oraz plan sytuacyjny. Program umożliwia również obsługę map DXF oraz
BMP wprowadzanie własnych katalogów obiektów. Jest on kompatybilny z programami
CAD.
Koordynator 7.0 automatycznie generuje profile podłużne i plany sytuacyjne
całych sieci, z dowolną liczbą odgałęzień (dedykowany do dużych tematów
projektowych).
Wodociągowiec 3.0 CAD
„Oprogramowanie firmy Mad-Computers. Wspomaganie projektowania sieci
wodociągowych. Projektowanie odbywa się na wczytanej mapie terenu. Program oblicza
wrysowaną sieć wodociągową, dobierając średnice rur. Rysunki profili i zestawienia są
generowane automatycznie”5.
Możliwości programu są następujące:
 praca na podkładach w postaci map terenu – numerycznych lub zeskanowanych,
rodzaje plików z mapami terenu, które można wprowadzać do programu to:
„.bmp”, „.jpeg”, „.wmf”, „.emf”, „.dxf”;
 odpowiedni dobór średnic z wczytanego typoszeregu rur;
 obliczanie strat prędkości i ciśnienia przepływu wody w rurociągach;
 automatyczne generowanie tabel obliczeniowych oraz rysunków profili
podłużnych sieci;
 uwzględnianie kolizji z uzbrojeniem podziemnym oraz dodatkowych rzędnych
terenu pomiędzy węzłami;
 możliwość wprowadzania na odcinkach sieci armatury w postaci: łuków,
hydrantów, trójników, zasuw, redukcji, obejm itp.;
 automatyczne generowanie zestawienia materiałów (rury i armatura) oraz ilości
ziemi z wykopów;
 wydruk map, tabel obliczeniowych, profili podłużnych, zestawień materiałów;
 gotowe tabelki opisowe do rysunków;
 współpraca z AutoCAD-em i innymi programami typu CAD w zakresie importu
i eksportu plików – format „.dxf”;
 wbudowany własny edytor rysunków i napisów.
5 http://madcomp.republika.pl

9. 9
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
Kanalizator 6.0 CAD
Podobnie jak Wodociągowiec to oprogramowanie firmy Mad-Computers służy do
wspomagania projektowania sieci kanalizacyjnych. „Projektowanie odbywa się na
zadanej mapie terenu. Program oblicza wrysowaną sieć kanalizacyjną, dobierając
średnice rur”6.
Główne możliwości obecnej wersji:
 załadowanie podkładu (mapy terenu) w formatach plików .dxf; .jpg; .bmp i .wmf;
 ustalenie skali podkładu;
 przeskalowanie podkładu;
 przesuwanie podkładu na kartce;
 podgląd w powiększeniu wybranego fragmentu mapy;
 wprowadzanie własnych rysunków i napisów na mapie i profilu;
 zmiana umiejscowienia opisu węzłów na mapie;
 dostęp do wszystkich parametrów odcinka z możliwością ich modyfikacji;
 wybór formatu i orientacji rysunku;
 wprowadzanie opisów węzłów i kolizji na profilu;
 wprowadzanie kilku rodzajów węzłów (studzienka, ściana budynku, wpust
deszczowy, trójnik);
 wybór sposobu obliczania sieci („z góry na dół” lub „z dołu do góry”);
 wybór sposobu obliczania spadków minimalnych:
− z odwrotności średnicy;
− wpisany przez użytkownika w typoszeregu rur;
− z siły tnącej pomiędzy ścianką rury a ściekami;
 analiza przebiegu obliczeń;
 połączenie kilku odcinków w węźle na różnych poziomach;
 wykonywanie obliczeń statyczno-wytrzymałościowych;
 zapisywanie do pliku profilu wraz z tabelą obliczeniową, z możliwością ich
późniejszej edycji w programie;
 eksport mapy i profilu do pliku .dxf (AutoCad);
 podgląd wydruku mapy i profilu;
 wprowadzanie tabelki opisowej do rysunku (3 rodzaje gotowych tabelek);
 drukowanie „raportu” – zestawienia materiałów i ilości ziemi z wykopów.
6 http://madcomp.republika.pl

10. 10
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
Sykal – program kosztorysowy
„Program kosztorysowy Sykal został stworzony przez fachowców i dla
fachowców, ale także dla osób, które nie zajmowały się kosztorysowaniem. Program ten
cechuje prostota, intuicyjność oraz fachowość, co sprawia, że jest w pełni
profesjonalnym narzędziem do sporządzania kosztorysów na każdym etapie inwestycji
oraz wycen i weryfikacji kosztów, szacowania kosztów napraw i remontów. Program ma
zastosowanie w kosztorysowaniu robót budowlanych, instalacyjnych, drogowych,
konserwatorskich, elektrycznych i innych”7.
Możliwości programu:
 ponad 271 katalogów norm budowlanych wraz z opisami technologii robót
i założeniami (KNR, KNNR, KSNR, WACETOB, PKZ, KNCK, KNP);
 tworzenie własnych norm;
 własna baza cen robocizny, materiałów, sprzętu i narzutów (aktualizowana co
kwartał);
 czytelny układ katalogów;
 kosztorysowanie uproszczone w pełni zgodne z obowiązującą ustawą;
 możliwość kalkulowania pozycji metodą szczegółową i uproszczoną w jednym
kosztorysie;
 wczytywanie najpopularniejszych cenników: Sekocenbud, Intercenbud;
 praca z dowolną ilością równocześnie otwartych dokumentów (kosztorysy, KNR-y,
katalogi własne);
 bezpośredni wgląd w aktualną wartość kosztorysu, elementu, pozycji;
 arkusz kalkulacyjny obmiaru przedmiaru;
 możliwość importowania danych z innych programów kosztorysowych w formacie
ATH;
 pełna integracja ze środowiskiem Windows i pakietem MS Office;
 wprowadzenie i wydruk opisu specyfikacji technicznej;
 szybkie i sprawne wyszukiwanie na podstawie indeksu lub fragmentu nazwy.
Więcej informacji na temat programu kosztorysowego Sykal a także
ciekawe dyskusje i porady dotyczącye montażu i remontu systemów sanitarnych
znajdziesz na stronie: http://www.forumbudowlane.pl/vf/57/0/instalacje-wodne.
7 http://www.sykal.pl

11. 11
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
3.2 Literatura
3.2.1 Literatura obowiązkowa
 Biedugnis S., Wspomaganie komputerowe projektowania sieci wodociągowej,
Wydawnictwo Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1994;
 Heidrich Z., Wodociągi i kanalizacja, cz. 1., WSiP, Warszawa 2008;
 Hoffmann Z., Lisicki K., Instalacje budowlane, PSIP, Warszawa 2006;
 Żuchowicki A., Projektowanie sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, Wydawnictwo
Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, Koszalin 2004;
 Żurek M., Projektowanie instalacji budowlanych, Instytut Technologii Eksploatacji
Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005.
3.2.2 Literatura uzupełniająca
 Hoffmann Z., Lisicki K., Instalacje budowlane, WSiP, Warszawa 2006;
 Maj T., Zawodowy rysunek budowlany, WSiP, Warszawa 2012.
3.2.3 Netografia
 http://autor.com.pl/wsparcie-i-rozwoj-projektowania/wspomaganie-systemu-
projektowania/;
 http://cad.pl;
 http://edu.oeiizk.waw.pl/~piotr.podlaski/szkrysprogramy.html;
 http://madcomp.republika.pl/kanalizator.html;
 http://www.forumbudowlane.pl/vf/57/0/instalacje-wodne;
 http://www.gazoprojekt.pl;
 http://www.sykal.pl/o-programie/.
3.3 Spis rysunków
Rysunek 3.1 Przykładowa struktura sieci komputerowej wspomagającej projektowanie3
Rysunek 3.2 Przykład współpracy międzybranżowej......................................................................4
Rysunek 3.3 Przykład analizy obliczeń wytrzymałościowych i hydraulicznych....................7
3.4 Spis treści
3 Rodzaje programów komputerowych wspomagających sporządzanie dokumentacji
budowlanej ........................................................................................................................................................2
3.1 Zastosowanie programów komputerowych wspomagających wykonanie zadań................2
3.1.1 Czym jest projektowanie wspomagane komputerowo?..................................................................................2

12. 12
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
3.1.2 AutoCAD................................................................................................................................................................................2
3.1.3 Założenia programu pit-cup i zakres zastosowania..........................................................................................2
3.1.4 Struktura sieci komputerowej.....................................................................................................................................3
3.1.5 Schemat współpracy międzybranżowej .................................................................................................................4
3.1.6 Założenia projektowe......................................................................................................................................................4
3.1.7 Zastosowanie modułów programu „pit-cup”........................................................................................................5
3.1.8 Inne mniej znane programy do projektowania sieci wod.-kan. ...................................................................8
3.2 Literatura..........................................................................................................................................................11
3.2.1 Literatura obowiązkowa.............................................................................................................................................11
3.2.2 Literatura uzupełniająca.............................................................................................................................................11
3.2.3 Netografia..........................................................................................................................................................................11
3.3 Spis rysunków.................................................................................................................................................11